Luận văn
Giải pháp nâng cao năng lực
cạnh tranh của ngành sản xuất,
chế biến, xuất khẩu Gạo
-1-
MÔÛ ÑAÀU
1. SÖÏ CAÀN THIEÁT CUÛA ÑEÀ TAØI NGHIEÂN CÖÙU
Noâng nghieäp laø lónh vöïc quan troïng trong neàn kinh teá, caáu truùc xaõ hoäi vaø caùc
quan heä thöông maïi cuûa Vieät Nam, thu huùt löïc löôïng lao ñoäng khoaûng 70% daân
soá. Trong 15 naêm trôû laïi ñaây, lónh vöïc noâng- laâm nghieäp vaø noâng- thöïc phaåm ñaõ
ñaït ñöôïc söï phaùt trieån lieân tuïc, vôùi möùc taêng tröôûng trung bình 4,3%/naêm vaø caùc
keát quaû tích cöïc ñoái vôùi chieán löôïc giaûm ñoùi ngheøo cuûa Vieät Nam. Tuy nhieân,
hieän nay vaãn coøn toàn taïi moät soá vaán ñeà ñoøi hoûi nhöõng chieán löôïc haønh ñoäng vaø
chính saùch cuï theå.
Saûn xuaát noâng nghieäp ôû Vieät Nam chuû yeáu laø caùc hoä gia ñình vaø söùc caïnh
tranh cuûa saûn phaåm noâng nghieäp vaø noâng- thöïc phaåm cuûa Vieät Nam coøn töông
ñoái thaáp so vôùi caùc quoác gia khaùc trong khu vöïc vaø treân theá giôùi. Beân caïnh ñoù, heä
thoáng quaûn lyù cuûaVieät Nam veà haï taàng, dòch vuï (nhö vaän taûi, löu kho, baûo hieåm,
ngaân haøng, lieân laïc vaø haäu caàn) vaø noâng nghieäp vaãn coøn yeáu vaø thieáu söï phoái hôïp
ñeå ñaùp öùng caùc yeâu caàu cuûa thò tröôøng vaø hoã trôï caùc ngaønh thöïc söï hoäi nhaäp vaøo
neàn kinh teá toaøn caàu.
Trong hoaøn caûnh ñoù, Vieät Nam caàn khai thaùc cô hoäi töø vieäc gia nhaäp WTO
nhaèm thuùc ñaåy phaùt trieån thöông maïi haøng hoaù vaø saûn phaåm noâng nghieäp. Ñoàng
thôøi, Vieät Nam cuõng phaûi tính toaùn ñaày ñuû nhöõng taùc ñoäng töø caùc nghóa vuï vaø cam
keát trong WTO ñoái vôùi caùc chính saùch noâng nghieäp. Ñieàu naøy ñoøi hoûi moät caùch
tieáp caän chieán löôïc veà maët chính saùch trong vieäc caûi thieän khaû naêng tieâu thuï vaø
söùc caïnh tranh cuûa caùc saûn phaåm noâng nghieäp vaø thöïc phaåm saûn xuaát cuûa Vieät
Nam.
Ñeå thöïc phaåm vaø noâng saûn cuûa Vieät Nam caïnh tranh hôn treân thò tröôøng theá
giôùi vaøo thôøi ñieåm caùc thaønh vieân WTO daønh cho Vieät Nam möùc thueá Toái hueä
quoác MFN coù lôïi hôn daãn ñeán saûn phaåm Vieät Nam coù nhieàu cô hoäi tieáp caän thò
tröôøng hôn nhöng cuõng chòu söï kieåm tra ngaët ngheøo hôn theo cô cheá veà kieåm dòch
ñoäng- thöïc vaät SPS vaø haøng raøo kyõ thuaät trong thöông maïi TBT cuûa caùc thaønh
-2-
vieân WTO. Ñieàu naøy khoâng nhöõng Chính phuû Vieät Nam phaûi haøi hoaø trong chính
saùch vôùi caùc thaønh vieân maø ñaëc bieät hôn caû laø caùc doanh nghieäp Vieät Nam phaûi
ñöông ñaàu vôùi moät thaùch thöùc voâ cuøng khoù khaên khi phaûi hoaït ñoäng trong moät
moâi tröôøng caïnh tranh bình ñaúng theo caùc nguyeân taéc cuûa WTO.
Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long laø vöïa luùa cuûa caû nöôùc, tuy nhieân, tröôùc ngöôõng
cöûa hoäi nhaäp, saûn phaåm ñöôïc xem laø coù lôïi theá so saùnh cuûa khu vực laïi ñang coù
nhieàu vaán ñeà khoù khaên nhaát ñònh. Vì nhöõng lyù do naøy, toâi thöïc hieän ñeà taøi
“Giaûi
phaùp naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaønh saûn xuaát, cheá bieán, xuaát khaåu Gaïo
khu vöïc Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long trong ñieàu kieän hoäi nhaäp kinh teá”
, ñeà taøi
nghieân cöùu ñaùnh giaù veà naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaønh cheá bieán xuaát khaåu Gaïo ôû
khu vöïc naøy, nhaèm ñöa ra nhöõng giaûi phaùp naâng cao khaû naêng tieâu thuï vaø söùc
caïnh tranh cuûa Gaïo trong boái caûnh hoäi nhaäp ngaøy nay laø raát caàn thieát vaø caáp baùch.
2. MUÏC TIEÂU CUÛA ÑEÀ TAØI
2.1. Muïc tieâu toång quaùt: Nghieân cöùu thöïc tieãn veà naêng löïc caïnh tranh cuûa
ngaønh cheá bieán Gaïo vuøng Ñoàng Baèng Soâng Cöûu Long thoâng qua vieäc söû duïng lyù
luaän khoa hoïc vaø ñaùnh giaù thöïc traïng naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaønh saûn xuaát
Gaïo xuaát khaåu taïi ñòa baøn, töø ñoù ñeà xuaát caùc giaûi phaùp goùp phaàn naâng cao naêng
löïc caïnh tranh cuûa ngaønh trong boái caûnh hoäi nhaäp.
2.2. Muïc tieâu cuï theå :
(1) Ñaùnh giaù thöïc traïng saûn xuaát, khaát khaåu vaø naêng löïc caïnh tranh cuûa
ngaønh Gaïo xuaát khaåu trong khu vöïc ÑBSCL döïa treân vieäc phaân tích caùc moâ hình
xaùc ñònh lôïi theá caïnh tranh.
(2) Ñaùnh giaù phaûn öùng cuûa caùc doanh nghieäp trong ngaønh trong boái caûnh hoäi
nhaäp, phaân tích söï taùc ñoäng cuûa vieäc hoäi nhaäp kinh teá quoác teá ñeán hieäu quaû saûn
xuaát cuûa caùc doanh nghieäp. Töø ñoù phaân tích ñieåm maïnh, ñieåm yeáu ñoàng thôøi xaùc
ñònh nhöõng cô hoäi vaø thaùch thöùc ñaët ra cho ngaønh trong boái caûnh hieän nay.
(3) Ñeà xuaát cô cheá, chính saùch vaø caùc giaûi phaùp taêng khaû naêng caïnh tranh
cho ngaønh gaïo xuaát khaåu.
-3-
3. PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU
3.1. Phaïm vi veà ñoái töôïng nghieân cöùu: laø ngaønh saûn xuaát luùa- cheá bieán vaø
xuaát khaåu gaïo, maët haøng chính laø Gaïo xuaát khaåu.
3.2. Phaïm vi veà khoâng gian: Khoâng gian nghieân cöùu vaø thu thaäp soá lieäu
phaân tích chuû yeáu laø trong khu vöïc ÑBSCL, beân caïnh ñoù so saùnh vôùi soá lieäu cuûa
Vieät Nam vaø caùc nöôùc treân Theá giôùi.
3.3. Phaïm vi veà thôøi gian: soá lieäu khaûo saùt thu thaäp töø naêm 2005 ñeán naêm
2008, thôøi gian töø 2005-2006 laø tröôùc khi Vieät Nam gia nhaäp WTO, vaø töø naêm
2006-2008 laø sau khi Vieät Nam gia nhaäp WTO.
4. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU
4.1. Phöông phaùp thu thaäp soá lieäu:
- Thu thaäp soá lieäu thöù caáp: thöïc hieän taïi vaên phoøng thoâng qua taøi lieäu saùch
baùo, taïp chí chuyeân moân veà ngaønh noâng saûn, vaø nguoàn taøi lieäu phong phuù töø
maïng Internet.
- Thu thaäp soá lieäu sô caáp: ñöôïc thoâng qua quaù trình tieán haønh khaûo saùt thöïc teá
saûn xuaát kinh doanh cuûa caùc doanh nghieäp baèng baûng caâu hoûi phoûng vaán tröïc tieáp
caùc doanh nghieäp hoaït ñoäng trong ngaønh vaø söï ñoùng goùp yù kieán cuûa moät soá
chuyeân gia kinh teá, caùc sôû ban ngaønh coù lieân quan.
4.2. Phöông phaùp phaân tích soá lieäu:
Ñeà taøi tieáp caän muïc tieâu ñeà ra baèng caùch söû duïng caùc phöông phaùp nghieân
cöùu nhö: phöông phaùp thoáng keâ moâ taû, phöông phaùp thoáng keâ so saùnh, phöông
phaùp phaân tích thoáng keâ, phöông phaùp phaân tích heä thoáng…
- Ñoái vôùi muïc tieâu thöù nhaát
: ñaùnh giaù thöïc traïng naêng löïc caïnh tranh cuûa
ngaønh baèng phöông phaùp thoáng keâ moâ taû, phöông phaùp thoáng keâ so saùnh, phaân
tích thoáng keâ soá lieäu thöù caáp döïa vaøo hai moâ hình cô baûn: (1) phaân tích ñònh tính
döïa vaøo moâ hình chu kyø soáng saûn phaåm quoác teá cuûa saûn phaåm (IPLC) cuûa
Raymond Vernon; (2) phaân tích ñònh löôïng döïa vaøo moâ hình bieåu ñoà toå hôïp
(Cluster Chart) cuûa Michael Porter
(2 moâ hình naøy seõ ñöôïc trình baøy trong
chöông 1)
-4-
-
Ñoái vôùi muïc tieâu thöù hai
:
+ Döõ lieäu thu ñöôïc töø baûng caâu hoûi ñieàu tra seõ ñöôïc xöû lyù, toång hôïp treân cô sôû
söû duïng caùc coâng cuï thoáng keâ saün coù trong phaàn meàm Excel. Töø keát quaû toång hôïp
treân, caùc phaûn öùng coù theå cuûa doanh nghieäp khi Vieät Nam gia nhaäp WTO seõ ñöôïc
theå hieän thoâng qua caùc bieåu baûng thoáng keâ vaø coâng cuï bieåu ñoà.
+ Phöông phaùp phaân tích hieäu quaû saûn xuaát cuûa doanh nghieäp: phöông phaùp
phaân tích maøng bao döõ lieäu (DEA): laø phöông phaùp tieáp caän öôùc löôïng bieân. Tuy
nhieân, khaùc vôùi phöông phaùp phaân tích bieán ngaãu nhieân söû duïng phöông phaùp
kinh teá löôïng, DEA döïa theo phöông phaùp chöông trình phi toaùn hoïc ñeå öôùc
löôïng caän bieân saûn xuaát. Moâ hình DEA ñaàu tieân ñöôïc phaùt trieån bôûi Charnes,
Cooper vaø Rhodes vaøo naêm 1978.
Ñeå ño löôøng hieäu quaû trong saûn xuaát, ngoaøi vieäc xaùc ñònh hieäu quaû kyõ thuaät
(Technical Efficiency-TE) vaø hieäu quaû theo quy moâ saûn xuaát (Scale Efficiency-
SE), caùc nhaø nghieân cöùu coøn quan taâm ñeán vaán ñeà hieäu quaû phaân phoái nguoàn löïc
saûn xuaát (Allocative Efficiency- AE) vaø hieäu quaû söû duïng chi phí (Cost
Efficiency- CE).
(Phöông phaùp naøy seõ ñöôïc trình baøy roõ hôn trong phaàn phuï luïc).
-
Ñoái vôùi muïc tieâu thöù ba
: Nhöõng vaán ñeà veà cô cheá, chính saùch, vaø caùc bieän
phaùp taêng khaû naêng caïnh tranh cuûa ngaønh seõ ñöôïc ñeà xuaát döïa treân cô sôû caùc keát
quaû phaân tích toång hôïp.
5. TOÅNG QUAN VEÀ TÌNH HÌNH NGHIEÂN CÖÙU
- Tröôùc xu theá hoäi nhaäp toaøn caàu, Chính phuû Vieät Nam vaø ñaëc bieät laø caùc
doanh nghieäp Vieät Nam phaûi ñöông ñaàu vôùi nhöõng thaùch thöùc voâ cuøng to lôùn. Vì
theá trong thôøi gian qua ñaõ coù raát nhieàu nghieân cöùu cuûa nhieàu chuyeân gia trong vaø
ngoaøi nöôùc lieân quan ñeán xu theá hoäi nhaäp, chính saùch taøi chính- tieàn teä, khaû naêng
tieáp caän, nhaän thöùc cuõng nhö tính saõn saøng cuûa doanh nghieäp Vieät Nam trong boái
caûnh Vieät Nam laø thaønh vieân chính thöùc cuûa WTO.
- Danh muïc caùc coâng trình coù lieân quan:
