zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Nông - Lâm - Ngư

» Ngư nghiệp

Giới thiệu khái niệm quản lý biển dựa vào hệ sinh thái và vai trò của khu bảo tồn biển đối với ngành thủy sản

Chia sẻ: Tiểu Vũ Linh Hoa | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Báo xấu

23
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

bài viết "Giới thiệu khái niệm quản lý biển dựa vào hệ sinh thái và vai trò của khu bảo tồn biển đối với ngành thủy sản" trình bày những thận trọng và trách nhiệm trong quản lý thủy sản, cần phải chú ý và quan tâm tới sự ảnh hưởng và các tác động lẫn nhau giữa nguồn lợi thủy sản và hệ sinh thái hỗ trợ chúng. Mời các bạn cùng tham khảo chi tiết nội dung!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giới thiệu khái niệm quản lý biển dựa vào hệ sinh thái và vai trò của khu bảo tồn biển đối với ngành thủy sản

Bùi Thị Thu Hiền, Giới thiệu khái niệm quản lý biển dựa vào hệ sinh thái và vai trò của khu bảo tồn biển đối với ngành thuỷ sản GIỚI THIỆU KHÁI NIỆM QUẢN LÝ BIỂN DỰA VÀO HỆ SINH THÁI VÀ VAI TRÒ CỦA KHU BẢO TỒN BIỂN ĐỐI VỚI NGÀNH THUỶ SẢN Bùi Thị Thu Hiền Quản lý dựa vào hệ sinh thái hiện là chủ đề đang được quan tâm cũng như đã và đang được sử dụng rộng rãi trong quản lý thủy sản nói riêng và quản lý hệ sinh thái nói chung. Đánh bắt thủy sản phụ thuộc vào khả năng sản xuất của hệ sinh thái và việc khai thác quá mức ảnh hưởng trực tiếp tới hệ sinh thái mà nguồn lợi thủy sản phụ thuộc vào hệ sinh thái đó. Quản lý nghề cá hay còn gọi là quản lý các hoạt động thủy sản nói chung là một trong những ví dụ về nỗ lực của con người vào việc đánh bắt trực tiếp nguồn lợi thuỷ sản. Các hoạt động thủy sản phụ thuộc vào năng suất của hệ sinh thái, và hoạt động thủy sản có những tác động và cũng bị ảnh hưởng bởi hệ sinh thái đó. Do vậy, từ những thận trọng và trách nhiệm trong quản lý thủy sản, cần phải chú ý và quan tâm tới sự ảnh hưởng và các tác động lẫn nhau giữa nguồn lợi thuỷ sản và hệ sinh thái hỗ trợ chúng. Cụm từ ʺtiếp cận hệ sinh tháiʺ được sử dụng đầu tiên từ những năm 1980, nhưng bắt đầu được chấp nhận tại Hội nghị Thượng đỉnh về trái đất và môi trường năm 1992 tại Rio de Janeiro‐ nơi mà khái niệm này đã được đưa vào Công ước Đa dạng sinh học và được tóm tắt như sau: ʺ....chiến lược về quản lý tổng hợp đất, nước và các tài nguyên sống được xúc tiến để bảo tồn và sử dụng bền vững một cách công bằng....ʺ ʺ...Quản lý dựa vào hệ sinh thái là những nỗ lực để điều chỉnh cách sử dụng hệ sinh thái sao cho chúng ta vẫn có thể có những lợi ích và cùng một lúc có thể làm giảm được tác động đến hệ sinh thái đó để giữ gìn chức năng cơ bản của hệ sinh thái đó...ʺ. Nói một cách khác “sử dụng” mà không “làm mất” hệ sinh thái đó. Tại sao chúng ta phải thành lập các khu bảo tồn biển (KBTB)? Những lợi ích gì mà KBTB biển mang lại? Ai là người nhận được những lợi ích này? Quản lý tài nguyên và môi trường biển gồm tổ hợp các giải pháp hoặc công cụ luật pháp, thể chế chính sách, kỹ thuật, kinh tế và xã hội nhằm duy trì chất lượng môi trường biển và bảo vệ tài nguyên biển, cũng như phát triển tối ưu hiệu quả kinh tế‐xã hội biển nói riêng và đại dương nói chung. Một trong những cách tiếp cận quản lý tài nguyên biển dựa vào hệ sinh thái là thành lập các KBTB. Vậy thế nào là KBTB? KBTB là vùng biển được dành riêng cho việc bảo vệ và giữ gìn tính đa dạng sinh học, tài nguyên thiên nhiên và các giá trị văn hoá, lịch sử đi kèm, được quản lý bằng các biện pháp pháp lý hoặc các biện pháp hiệu quả khác. Các KBTB được thừa nhận là một phương thức hiệu quả, ít tốn kém để duy trì và quản lý nguồn lợi thuỷ sản biển, bảo vệ đa dạng sinh học và đáp ứng những mục tiêu bảo tồn khác, cũng như nhu cầu sinh kế của con người. Kỷ yếu Hội thảo quốc gia "Phát triển bền vững ngành thuỷ sản Việt Nam: Các vấn đề và cách tiếp cận" 211
Bùi Thị Thu Hiền, Giới thiệu khái niệm quản lý biển dựa vào hệ sinh thái và vai trò của khu bảo tồn biển đối với ngành thuỷ sản Hội nghị các khu bảo tồn thế giới tại Durban hướng tới năm 2012 trên thế giới sẽ tăng 10% diện tích KBTB trên toàn thế giới (hiện có khoảng hơn 11,5% khu bảo tồn trên cạn và 0,5% KBTB). Rất nhiều loài cá biển (đặc biệt là cá mập) và cá nước ngọt cũng lần đầu tiên có mặt trong Danh sách Đỏ 2006. “Danh sách Đỏ IUCN 2006 cho thấy rõ một xu hướng: tình trạng mất đa dạng sinh học vẫn đang tăng nhanh chứ không hề bị chậm lại”, tiến sỹ Achim Steiner, Tổng giám đốc Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN) (nay là Tổng giám đốc Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) cho biết. “ Xu hướng này sẽ có ảnh hưởng rất lớn đối với năng suất và khả năng phục hồi của các hệ sinh thái và đời sống cũng như sinh kế của hàng tỷ người sống phụ thuộc vào những nguồn tài nguyên đó. Đảo ngược lại xu hướng này hoàn toàn là có thể vì rất nhiều hoạt động bảo tồn thành công đã chứng minh điều này. Để đạt được thành công trên phạm vi toàn cầu, chúng ta cần hợp tác với nhau trong tất cả các lĩnh vực. Nếu chỉ có các nhà môi trường hành động, bảo tồn đa dạng sinh học sẽ không thể đạt được – đây phải là trách nhiệm của tất cả mọi người...” tiến sỹ Achim Steiner bổ sung. Phân khu chức năng trong các KBTB Dựa vào đặc tính sinh học của vùng biển Việt Nam, và KBTB Việt Nam thuộc hệ thống các KBTB quốc gia bao gồm các loại: 1. Phân khu bảo vệ nghiêm ngặt – Khu lõi: • Khu vực được bảo toàn nguyên vẹn, được quản lý và bảo vệ chặt chẽ để theo dõi diễn biến tự nhiên của các loài động, thực vật thuỷ sinh, các hệ sinh thái tiêu biểu; • Diện tích, vị trí của khu lõi này tuỳ thuộc vào từng KBTB và được thể hiện trong quy hoạch KBTB; • Phân khu bảo vệ nghiêm ngặt phải được thể hiện trên bản đồ và trên thực địa bằng các cột mốc phao tiêu hoặc phao đánh dấu; • Phân khu bảo vệ nghiêm ngặt có thể được điều chỉnh trong quá trình vận hành quản lý KBTB. Việc điều chỉnh phải dựa vào căn cứ khoa học do Ban quản lý KBTB đề xuất. 2. Phân khu phục hồi sinh thái: • Là khu vực được quản lý, bảo vệ để phục hồi, tạo điều kiện tái tạo tự nhiên của các loài thuỷ sinh vật, các hệ sinh thái; • Quy mô diện tích phân khu phục hồi sinh thái tuỳ thuộc vào từng KBTB cụ thể và có thể được điều chỉnh trong quá trình vận hành quản lý KBTB. Việc điều chỉnh phải dựa vào căn cứ khoa học do Ban quản lý KBTB đề xuất; • Phân khu phục hồi sinh thái phải được thể hiện trên bản đồ và trên thực địa bằng các cột mốc phao tiêu hoặc phao đánh dấu. 3. Phân khu phát triển: • Là khu vực tập trung các hoạt động có kiểm soát trong KBTB như: phát triển nuôi trồng thuỷ sản, khai thác thuỷ sản có giới hạn, tổ chức du lịch sinh thái và nghiên cứu khoa học. • Quy mô diện tích phân khu phát triển tuỳ thuộc vào từng KBTB cụ thể và có thể được điều chỉnh trong quá trình vận hành quản lý KBTB. Việc điều chỉnh phải dựa vào căn cứ khoa học do Ban quản lý KBTB đề xuất. 212 Kỷ yếu Hội thảo quốc gia "Phát triển bền vững ngành thuỷ sản Việt Nam: Các vấn đề và cách tiếp cận"
Bùi Thị Thu Hiền, Giới thiệu khái niệm quản lý biển dựa vào hệ sinh thái và vai trò của khu bảo tồn biển đối với ngành thuỷ sản • Phân khu phát triển phải được thể hiện trên bản đồ và trên thực địa bằng các cột mốc phao tiêu hoặc phao đánh dấu. Phân vùng quản lý nhằm cân bằng giữa bảo tồn và sử dụng, và càng đơn giản càng dễ cho việc quản lý có hiệu quả. Nếu chia vùng quản lý phức tạp thì càng khó, đặc biệt cho công tác tuần tra kiểm soát vì các bên liên quan cùng sử dụng vùng này với các mục đích khác nhau. Phân vùng quản lý là một hoạt động trong kế hoạch quản lý, trong một số trường hợp, các kiểu loại vùng khác nhau được bố trí theo quy định của KBTB. Vùng lõi: Nhằm bảo vệ đa dạng sinh học biển đồng thời hạn chế tối đa các ảnh hưởng tiêu cực đến sinh cảnh. Tất cả các nguồn lợi sinh vật và phi sinh vật trong vùng này đều không được khai thác. Các hoạt động phục vụ cho giáo dục, đào tạo hay du lịch mà không ảnh hưởng đến môi trường mới được phép tiến hành trong vùng này. Vùng bảo vệ sinh cảnh: Nhằm tăng cường đa dạng sinh học và sự phong phú của hệ sinh thái thông qua việc bảo vệ và tái tạo sinh cảnh. Khu vực này sẽ hợp thành một thể thống nhất các sinh cảnh quan trọng về mặt sinh học như các rạn san hô, rừng ngập mặn, cỏ biển.vv. và cần có các hoạt động để giảm thiểu tối đa các tác dộng xấu. Vùng đệm: Vùng đệm bao quanh các đảo và quanh vùng lõi trong KBTB vịnh Nha Trang, nó là ranh giới giữa các vùng lõi và vùng sử dụng chung. Vùng này được chia ra làm thành 3 khu: khu du lịch giải trí, khu nuôi trồng thuỷ sản, và khu đệm. Mục tiêu của vùng đệm là bảo vệ sinh cảnh, tăng năng suất của hệ sinh thái thông qua việc giảm thiểu mọi hoạt động gây hư hại cơ lý cho nền đáy. Vùng sử dụng chung: Nhằm duy trì sinh cảnh để quản lý năng suất nguồn lợi thuỷ sản đồng thời hạn chế các hoạt động có khả năng ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường. Vai trò của KBTB với các hoạt động thủy sản Ở vùng biển nào có hạn chế đánh bắt thủy sản thì hệ sinh thái nơi đó sớm trở nên phong phú, đa dạng và mang lại nhiều lợi ích thiết thực khác như: • Tạo nơi an toàn cho cá có thể phát triển lớn hơn; • Là bãi đẻ cho nhiều loài hải sản, giúp chúng có thể khôi phục và bổ sung bày đàn; • Cá từ những khu vực ʺcấm / hạn chế đánh bắtʺ này sẽ lan tràn sang các khu vực lân cận và làm tăng sản lượng nghề cá (hay còn gọi là ʺhiệu ứng trànʺ); • Nhiều đàn cá bố mẹ sẽ di cư đến các vùng bảo tồn để tìm kiếm thức ăn. Thiết lập mạng lưới 15 KBTB ở Việt Nam Mặc dù việc thiết lập và quản lý các khu bảo tồn thiên nhiên đã có từ rất lâu ở Việt Nam (khu bảo tồn đầu tiên là Vườn Quốc gia Cúc Phương được hình thành năm 1962), nhưng kế hoạch thiết lập một hệ thống tiêu biểu cho các KBTB Việt Nam mới được phát triển gần đây và ngay lập tức nhận được sự ưu tiên cao của quốc gia cũng như các nhà tài trợ. Kỷ yếu Hội thảo quốc gia "Phát triển bền vững ngành thuỷ sản Việt Nam: Các vấn đề và cách tiếp cận" 213
Bùi Thị Thu Hiền, Giới thiệu khái niệm quản lý biển dựa vào hệ sinh thái và vai trò của khu bảo tồn biển đối với ngành thuỷ sản Tóm tắt quá trình phát triển 1980 – 1985: Kiến thức và hiểu biết về các KBTB ở Việt Nam chỉ hạn chế ở các nhà khoa học quan tâm tới biển thông qua một số chương trình nghiên cứu khoa học biển. 1986 – 1990: Các nhà khoa học chính thức đề xuất một danh sách các khu vực có khả năng bảo tồn xung quanh các rạn san hô. Năm 1992, các KBTB Côn Đảo và Cát Bà được đề xuất trong danh sách các KBTB tiêu biểu của thế giới tại Hội đồng Caracass (Hội đồng Bảo tồn các động vật hoang dã thông qua giáo dục). 1991 – 2000: Kế hoạch Quốc gia về môi trường và phát triển bền vững (PTBV) và Kế hoạch hành động đa dạng sinh học đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt năm 1992 và năm 1995, trong đó có đề xuất các hoạt động thành lập và quản lý các KBTB. Trong những năm 1993 ‐1994, với sự hỗ trợ kỹ thuật của Quỹ Quốc tế Bảo vệ động vật hoang dã, các nhà khoa học Việt Nam tại Phân viện Hải dương học (Hải Phòng) đã tiến hành khảo sát 7 khu vực có rạn san hô để đánh giá đa dạng sinh học và khả năng bảo tồn. Các kết quả này sau đó đã được dùng để chuẩn bị cho hợp phần biển của Kế hoạch hành động đa dạng sinh học. 1997 – 1998: Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã hỗ trợ Phân viện Hải dương học (Hải Phòng) và Viện Hải dương học (Nha Trang) triển khai dự án “Cơ sở khoa học cho việc thiết lập KBTB ở Việt Nam”. Thông qua việc rà soát lại các dữ liệu đã có và tiến hành thêm một số cuộc khảo sát, dự án trên đã hoàn thành một bộ tài liệu mô tả chi tiết về đa dạng sinh học cho mỗi KBTB cũng như tiềm năng thiết lập các KBTB. 1998 – 1999: Dưới sự chỉ đạo của Bộ Khoa học, Công nghệ và Môi trường (Bộ KH‐ CN và MT) lúc bấy giờ, Phân viện Hải dương học (Hải Phòng) đã thực hiện dự án ʺNghiên cứu kế hoạch thiết lập một hệ thống KBTB ở Việt Nam”. Dựa trên các kết quả thu được từ dự án, năm 2000 Bộ KH‐CN và MT đã đệ trình danh sách 15 KBTB tiêu biểu và quy chế quản lý dự thảo lên Thủ tướng Chính phủ để xem xét. Năm 1999, trong khuôn khổ Dự án ADB5712 – REG về hỗ trợ kỹ thuật cho quản lý môi trường biển và ven biển khu vực Biển Đông (Biển Nam Trung Hoa), một danh sách 35 khu bảo tồn ven biển và KBTB đã được đề xuất, trong đó có 15 KBTB đề cập đến ở trên. Một thời gian ngắn sau đó, theo Nghị định số 111/CP‐KG ban hành ngày 2 tháng 02 năm 2000, Bộ Thủy sản đã được Chính phủ giao nhiệm vụ chuẩn bị “Kế hoạch và quy chế quản lý hệ thống các KBTB đại diện cho Việt Nam cho tới năm 2010”. Năm 2001, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã phối hợp với Tổ chức Birdlife International soạn thảo một tài liệu về các khu bảo tồn, trong đó có các KBTB đã có và được đề xuất ở Việt Nam, bao gồm 15 KBTB nói trên và một số khu bảo tồn khác nằm ở ven biển và trên các đảo ở Việt Nam. Mô hình KBTB Việt Nam: Bài học kinh nghiệm của KBTB vịnh Nha Trang KBTB vịnh Nha Trang là KBTB đầu tiên của Việt Nam. Với sự hỗ trợ của dự án ʺKBTB thí điểm Hòn Munʺ từ năm 2001, do Quỹ Môi trường toàn cầu thông qua Ngân hàng Thế giới và Cơ quan Phát triển quốc tế Đan Mạch tài trợ, KBTB Hòn Mun, nay là KBTB Vịnh Nha Trang, đã được thành lập và phát triển. Sau 4 năm hoạt động, dự án đã đem lại nhiều đóng góp cho KBTB vịnh Nha Trang, đồng thời cũng rút ra nhiều bài học kinh nghiệm trong việc quản lý KBTB. 214 Kỷ yếu Hội thảo quốc gia "Phát triển bền vững ngành thuỷ sản Việt Nam: Các vấn đề và cách tiếp cận"
Bùi Thị Thu Hiền, Giới thiệu khái niệm quản lý biển dựa vào hệ sinh thái và vai trò của khu bảo tồn biển đối với ngành thuỷ sản Mục tiêu của dự án và KBTB là bảo vệ đa dạng sinh học biển và giúp cộng đồng dân cư các khóm đảo cải thiện sinh kế và cùng với các bên liên quan khác bảo vệ và quản lý KBTB có sự tham gia của cộng đồng địa phương. Để xây dựng và phát triển KBTB vịnh Nha Trang, rất nhiều hoạt động cụ thể đã được thực hiện trong 4 năm (2001‐2005) và các hoạt động này có thể được sử dụng như mô hình mẫu hỗ trợ việc xây dựng các KBTB khác ở Việt Nam. Các bài học kinh nghiệm được rút ra trong quá trình thực hiện dự án: • Để thiết lập và thực hiện quản lý hiệu quả một KBTB đòi hỏi phải có thời gian, sự hỗ trợ đầy đủ và hợp nhất thành công của các cấp chính quyền địa phương, quốc gia và các bên liên quan khác; • Tạo được sự tin cậy đối với người dân địa phương được xem là chính sách phát triển then chốt của KBTB và là một quá trình lâu dài và cần thời gian; • Quản lý KBTB chỉ đạt được trong ranh giới của KBTB, để thực hiện được ngoài vùng ranh giới rất khó khăn, do vậy tiếp cận phương pháp quản lý tổng hợp vùng bờ mở rộng hơn và toàn diện hơn không chỉ duy trì, bảo vệ những giá trị của KBTB không bị tác động từ bên ngoài KBTB mà còn đóng góp vào việc nâng cao chất lượng môi trường của toàn khu vực ven bờ; • Sự tham gia của cộng đồng địa phương vào quá trình lập kế hoạch và quản lý KBTB được xem là vấn đề sống còn để hỗ trợ quản lý KBTB một cách hiệu quả và toàn diện; • Chiến lược quốc gia với hỗ trợ pháp lý cho KBTB sẽ thúc đẩy mạnh mẽ việc thành lập thêm các KBTB khác ở Việt Nam; • Cần có chương trình nâng cao nhận thức cho cộng đồng về KBTB. Tổ chức các khóa đào tạo nâng cao năng lực cho nhân viên KBTB, và vì KBTB là một khái niệm mới ở Việt Nam nên cần phải có thời gian; • Thành lập một ban quản lý KBTB với đầy đủ các chức năng, quyền lực phù hợp là rất cần thiết; • Các KBTB phải có kế hoạch quản lý và PTBV sinh kế cho cộng đồng trong và xung quanh KBTB. Kết luận Vấn đề bảo vệ tài nguyên biển thực tế đang đứng trước những thách thức lớn do các hoạt động phát triển kinh tế nhanh tại khu vực vùng bờ và trên biển là nguyên nhân dẫn đến việc mất nhanh các hệ sinh thái, nơi cư trú, sinh cư của các loài thủy sản, mất đa dạng sinh học biển, đánh bắt quá mức hải sản, gia tăng ô nhiễm biển... Do vậy, giá trị và nguồn lợi của các hệ sinh thái biển không còn nguyên vẹn tất yếu sẽ ảnh hưởng đến mục tiêu sử dụng lâu dài và bền vững nguồn tài nguyên biển. Để đạt được mục tiêu PTBV và giảm thiểu những lãng phí không thể lường hết về bảo vệ tài nguyên biển, cần phải tiến hành đồng bộ các giải pháp quản lý môi trường và bảo vệ tài nguyên biển, trước hết là hải sản và du lịch sinh thái biển. Vấn đề bảo tồn thiên nhiên biển ngày càng được các cơ quan hữu trách quan tâm, một trong những trọng tâm là việc thành lập mạng lưới 15 KBTB của Việt Nam, đây chính là công cụ kỹ thuật quan trọng để bảo vệ nguồn lợi và tài nguyên biển và điều chỉnh các hoạt động phát triển có tác động xấu đến môi trường và tài nguyên biển trong tương lai. Kỷ yếu Hội thảo quốc gia "Phát triển bền vững ngành thuỷ sản Việt Nam: Các vấn đề và cách tiếp cận" 215
Bùi Thị Thu Hiền, Giới thiệu khái niệm quản lý biển dựa vào hệ sinh thái và vai trò của khu bảo tồn biển đối với ngành thuỷ sản Hệ thống 15 KBTB được thiết lập không chỉ sẽ góp phần bảo đảm cân bằng sinh thái vùng biển, bảo vệ đa dạng sinh học, bảo đảm chức năng điều hòa môi trường và duy trì nguồn giống hải sản qua hiệu ứng tràn, mà còn có ý nghĩa to lớn đối với phát triển kinh tế lâu bền, đối với khoa học, giáo dục cộng đồng, giải trí và du lịch sinh thái. Ngoài ra, việc thiết lập mạng lưới các KBTB còn có ý nghĩa pháp lý, vì nó góp thêm cơ sở và hành chính pháp lý trong việc bảo vệ chủ quyền của Việt Nam trong phạm vi vùng đặc quyền kinh tế biển. Tài liệu tham khảo 1. Bộ Khoa học Công nghệ và Môi trường, 2001. Cơ sở khoa học quy hoạch hệ thống bảo tồn biển Việt Nam. 2. IUCN, 2006. Thông cáo báo chí, tháng 6 năm 2006. 3. IUCN, 2005. Khu Bảo tồn biển Vịnh Nha Trang ‐ Mô hình bảo tồn biển Việt Nam. 4. Nguyễn Chu Hồi và nnk, 2000. Hiện trạng môi trường biển và vùng ven bờ Việt Nam năm 2001. 216 Kỷ yếu Hội thảo quốc gia "Phát triển bền vững ngành thuỷ sản Việt Nam: Các vấn đề và cách tiếp cận"

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.