Hướng dẫn sản xuất rau hữu cơ

Chia sẻ: Nguyễn Thị Minh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:15

Thêm vào BST

Báo xấu

257
lượt xem 67
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Hướng dẫn sản xuất rau hữu cơ trình bày lược sử về canh tác hữu cơ; tiêu chuẩn hữu cơ; tạo độ phì cho đất; cây che phủ và cây phân xanh;...Đây là tài liệu tham khảo hữu ích cho bạn đọc nghiên cứu và học tập chuyên ngành Nông - Lâm - Ngư.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Hướng dẫn sản xuất rau hữu cơ

Hư ng d n s n xu t rau h u cơ Gi i thi u các nguyên t c và cách th c hi n cơ b n trong s n xu t rau h u cơ 1.0 LƯ C S VÈ CANH TÁC H U CƠ Khó có th nói nông nghi p h u cơ ñư c xu t hi n vào lúc nào. Khái ni m “h u cơ”, là cách l a ch n canh tác khác ñư c phát tri n trư c khi phát minh ra các hóa ch t nông nghi p t ng h p. Nó di n ra trong nh ng năm 1920-1940, t sáng ki n c a m t s ngư i tiên phong c g ng c i ti n h canh tác truy n th ng cùng v i các phương pháp ñ c trưng c a canh tác h u cơ. Vào th i ñi m ñó, các phương pháp m i t p trung vào ñ phì ñ t l y mùn ñ t làm căn c và cân b ng sinh thái trong ph m vi trang tr i. Khi vi c áp d ng các gi ng có năng su t cao k t h p v i cơ gi i hóa và s d ng các hóa ch t nông nghi p tr nên ph bi n (Nông nghi p "Cách m ng xanh”), m t s ngư i ñã ph n ñ i hư ng phát tri n m i này và phô bày cách th c canh tác h u cơ như làm phân , c i ti n luân canh cây tr ng, ho c tr ng cây phân xanh. Kho ng tr ng gi a canh tác h u cơ và nông nghi p thông thư ng (“hóa ch t”) vì th càng l n hơn. Do tác ñ ng tiêu c c c a Cách M ng xanh t i s c kh e và môi trư ng trong nh ng năm 1970 và 1980 ngày càng tr nên rõ ràng, nh n th c c a c nông dân và ngư i tiêu dùng v v n ñ “h u cơ” d n ñư c tăng lên. H th ng canh tác tương t như “Nông nghi p vĩnh c u” ho c “ nông nghi p có ñ u vào t bên ngoài th p” (LEIA)" ñã ñư c m r ng. Ch cho ñ n nh ng năm 1990, canh tác h u cơ tăng lên m nh m . S v bê b i v th c ph m và th m h a môi trư ng ñã khuy n khích và làm tăng nh n th c c a ngư i tiêu dùng cùng các chính sách h tr c a m t s nư c. Cùng th i gian ñó, m t lo t các c i ti n m i v k thu t h u cơ (ñ c bi t là qu n lý sâu h i theo phương pháp sinh h c) và phân b h th ng canh tác hi u qu hơn ñã ñư c phát tri n. Tuy nhiên, nông nghi p h u cơ ch chi m m t ph n nh trong n n nông nghi p c a th gi i, và v i m t t l r t nh trong nông nghi p c a m t nư c. S h tr t phía nhà nư c cho các ho t ñ ng nghiên c u, chuy n giao k thu t ho c marketing trong canh tác h u cơ v n còn r t th p h u h t các nư c. M c dù v y, canh tác h u cơ hi n nay ñang h a h n t c ñ tăng trư ng nhanh trên toàn th gi i. 2.0 TIÊU CHU N H U CƠ ð ñư c coi là m t ngư i s n xu t h u cơ, nông dân ph i tuân theo các tiêu chu n s n xu t nào ñó trong nông nghi p h u cơ, ví d như các tiêu chu n ñư c h th ng PGS - ADDA s d ng. Quan tr ng là t t c các tiêu chu n s cho bi t nh ng gì s ñư c làm và không ñư c làm trong canh tác h u cơ, ch ng h n như các tiêu chu n liên quan ñ n vi c s d ng hóa ch t. Tóm t t các tiêu chu n c a PGS -ADDA s ñư c trình bày trong ph l c 1. Nh ng khía c nh quan tr ng c a tiêu chu n g m: ða d ng sinh h c. Nông nghi p h u cơ khuy n khích các sinh v t và th c v t s ng cùng nhau trong ph m vi l n, không ch cùng trên m t ñ ng ru ng mà k c các vùng sinh c nh ph c n. Càng nhi u các loài th c v t, ñ ng v t và các sinh v t ñ t khác nhau s ng trong h th ng canh tác thì ñó càng có nhi u các sinh v t giúp duy trì ñ phì c a ñ t và ngăn c n sâu b nh h i. Tính ña d ng sinh h c này s giúp cho môi trư ng s n xu t h u cơ có năng l c s n xu t ra nh ng s n ph m lành m nh trong m t môi trư ng cân b ng. 1 C m nang SX rau h u cơ – ADDA – ACCD
Vùng ñ m M i m t vùng s n xu t h u cơ ph i ñư c b o v kh i nguy cơ b nhi m các hóa ch t r a trôi ho c bay sang t ru ng bên c nh. Vì th , m i nông dân h u cơ ph i ñ m b o có m t kho ng cách thích h p t nơi s n xu t rau h u cơ ñ n nơi không s n xu t h u cơ. Kho ng cách này ít nh t là 1 mét ñư c tính t b ru ng ñ n rìa c a tán cây tr ng h u cơ. N u nguy cơ ô nhi m cao thì vùng ñ m s ph i ñư c tính toán và b xung cho r ng hơn. N u nguy cơ ô nhi m bay theo ñư ng không khí thì s ph i tr ng m t lo i cây ñ ngăn ch n s bay nhi m. Lo i cây ñư c tr ng trong vùng ñ m này ph i khác v i cây tr ng h u cơ. N u s ô nhi m theo ñư ng nư c thì s ph i t o m t b ñ t ho c ñào rãnh thoát nư c ñ ngăn c n s trôi nhi m. S n xu t song song. ð tránh s l n t p gi a các lo i cây tr ng h u cơ và không h u cơ (Dù ch là vô tình), tiêu chu n h u cơ không cho phép m t lo i cây cùng ñư c tr ng trên c ru ng h u cơ và ru ng thông thư ng t i cùng m t th i ñi m, ch ng h n như cùng m t lúc s n xu t dưa chu t h u cơ và dưa chu t thông thư ng. Có th ñư c ch p nh n ch khi các gi ng ñư c tr ng trên ru ng h u cơ và ru ng thông thư ng có th phân bi t ñư c d dàng gi a chúng v i nhau. Trư ng h p này có th áp d ng cho các gi ng khoai tây có màu s c khác nhau ( màu vàng và màu ñ ) ho c cho cà chua anh ñào (cà chua bi làm salad) v i cà chua có kích th oc thông thư ng. Chú ý r ng vi c l n t p cũng ph i ñư c ngăn ch n trong quá trình lưu kho và v n chuy n. Cho nên, s n ph m h u cơ s ph i ñư c c t tr và v n chuy n m t cách riêng r và ñư c ghi rõ trên nhãn là “H u cơ” H t gi ng và v t li u tr ng tr t. Lý tư ng nh t là t t c các h t gi ng, cây con ñ u là h u cơ, tuy nhiên hi n ñã ñư c xác nh n r ng nư c ta hi n chưa có h t gi ng và cây con h u cơ ñ ñáp ng cho ngư i s n xu t h u cơ. N u không s n có c h t gi ng thương m i h u cơ mà cũng không t s n xu t ñư c thì có th s d ng nh ng h t gi ng, cây con không b x lý hóa ch t ho c x lý chúng b ng các ch t ñư c tiêu chu n PGS cho phép s d ng. Khi mua h t gi ng, nông dân ph i luôn ki m tra các d u hi u trên bao bì ñóng gói xem li u nó ñã ñư c x lý hay không. 2 C m nang SX rau h u cơ – ADDA – ACCD
Các v t li u bi n ñ i gen: Nông nghi p h u cơ ngăn ch n nh ng r i ro l n t i s c kh e và môi trư ng. Vì v y, m c dù nh ng công ngh phát tri n mang tính khoa h c cao ñôi khi cũng không ñư c ch p nh n n u không th d ñoán trư c ñư c nh ng nguy cơ có th x y ra trong quá trình s n xu t chúng. Vì lý do ñó, các v t li u bi n ñ i gen (GMOs) không ñư c ch p nh n vì v t li u gen ñưa vào trong m t gi ng nào ñó khi ñư c tr ng có th lan truy n qua con ñư ng t p giao sang các cây hoang d i ho c các gi ng không bi n ñ i gen cùng h . H u qu tiêu c c c a trào lưu công ngh gen này có th s làm m t ñi các gi ng quý ñ c nh t vô nh ho c các loài hoang d i. Hơn n a, v n còn nhi u th c m c v tính an toàn khi ăn các th c ph m bi n ñ i gen mà m i quan tâm ñ c bi t ñ i v i v n ñ d ng th c ph m. ði u này cũng r t có ý nghĩa quan tr ng trong nông nghi p h u cơ b i m t vài lo i th c v t bi n ñ i gen có các ñ c tính không thích h p trong canh tác h u cơ, như các cây tr ng kháng thu c tr c ho c các cây tr ng có ch a ñ c t t vi khu n. Canh tác h u cơ không s d ng thu c di t c và vi c s d ng các ch t ñi u ch t vi khu n ch ñư c phép s d ng như là bi n pháp cu i cùng n u các bi n pháp phòng ng a khác không có hi u qu . Các ñ u vào h u cơ. Trong tiêu chu n PGS s ñ nh hư ng nh ng lo i ñ u vào có th ñư c s d ng trong s n xu t h u cơ. Chú ý r ng không ph i t t c các s n ph m trên th trư ng có tên g i “h u cơ” hay “sinh h c” ñ u ñư c phép s d ng trong canh tác h u cơ b i chúng có th v n ch a hóa ch t ho c cách th c s n xu t ra chúng không theo các nguyên t c h u cơ (b ng cách s d ng các ch t bi n ñ i gen GMOs ch ng h n). Vì th , nông dân luôn ph i ki m tra theo tiêu chu n PGS trư c khi ñưa vào s d ng m t s n ph m m i cho s n xu t h u cơ . Các bư c ch ng nh n. Hi n Vi t Nam chưa có ch ng nh n cho các s n ph m h u cơ. Vì th , ch có m t cách khác giúp gi i quy t v n ñ này ñó là h th ng PGS ñư c ti n hành b i d án nông nghi p h u cơ ADDA - VNFU. Thông thư ng thì trong vòng t 2-3 năm sau l n cu i cùng s d ng ñ u vào hóa ch t trong s n xu t thì có th hoàn toàn ñư c ch ng nh n là h u cơ, tuy nhiên h th ng PGS cho phép các lo i rau ñư c tr ng tr n v n m t mùa v theo h u cơ (t khi chu n b ñ t) có th ñư c bán là “h u cơ”. Quy trình ch ng nh n b t ñ u ngay khi toàn b ñ t ñai s n xu t ñư c ñăng ký và b t ñ u ñi vào s n xu t h u cơ. M i năm nông dân ñăng ký s n xu t h u cơ s ñư c thanh tra ñ ki m tra di n bi n và và tình tr ng h u cơ. ð bi t chi ti t v ch ng nh n PGS xin liên h văn phòng ADDA t i Hà N i: M4-M5 Khách s n La Thành, 218 ð i C n. ði n tho i 04 - 37623534 ho c Fax 04 – 37623533. 3 C m nang SX rau h u cơ – ADDA – ACCD
3.0 T O ð PHÌ CHO ð T ð t kh e s t o ra cây kh e. ð t o nên m t ñ t kh e thì ñi u thi t y u là ph i c i t o ñ phì và c u trúc c a ñ t thông qua vi c s d ng các ñ u vào h u cơ và có các bi n pháp qu n lý th n tr ng. Nh ng ñ u vào này bao g m phân , phân ñ ng v t, cây phân xanh, các ñá khoáng, phân vi sinh và các lo i phân bón dung d ch. Vì các phân bón hóa h c có tác ñ ng tiêu c c t i các sinh v t ñ t và cũng là h u qu làm h ng c u trúc và ñ phì nhiêu c a ñ t, vì th nh ng lo i phân này không ñư c phép s d ng trong canh tác h u cơ. Cách làm t t nh t Hãy b t ñ u b ng vi c t o d ng lư ng v t ch t h u cơ trong ñ t. Các v t li u th c v t và phân là các y u t thi t y u cho ti n trình này. M ng lư i th c ăn trong ñ t ð ng v t Tuy n trùng chân ñ t Ăn r cây ð ng v t chân ñ t ăn m i Chim Tuy n trùng ăn n m và vi N m khu n Tuy n trùng Th c v t ăn m i Ch i và r Ch t h u cơ ð ng v t nguyên V t th i, tàn dư, sinh các ch t chuy n ð ng v t hóa t th c, Vi khu n ñ ng v t và vi sinh 1) PHÂN Phân ph n l n ñư c làm t các v t li u th c v t và phân ñ ng v t. M t ñi u quan tr ng c a làm phân là thu gom các v t li u h u cơ l i v i nhau và ñ chúng thành ñ ng luôn ñư c che ph tránh mưa không ch y vào bên trong. ð ng ñư c t o c n ph i ñư c nóng lên. Ti n trình nóng lên này r t quan tr ng ñ gi t ch t các b nh t t không mong mu n và làm tăng t c ñ phân h y v t li u th c v t. ð ng có th ñư c ñ o lên ñ gi cho quá trình ho t ñ ng t t. S n ph m sau khi k t thúc quá trình s là m t h n h p trông gi ng như ñ t. ð có phân t t thì ñi u quan tr ng là ph i có m t h n h p các v t li u t t có hàm lư ng cao c a ñ m (N) và các bon (C). V t li u có hàm lư ng ñ m (N) cao bao g m t t c các lo i phân ñ ng v t, các lá tươi v..v. V t li u có hàm lư ng các bon (C) cao g m các v t li u g như các thân cây, rơm r , bã mía, vv.. M t h n h p kho ng 50% các v t li u cây xanh còn tươi, 25 – 30% rơm r và tr u và 20 – 25% phân ñ ng v t s cho phân có ch t lư ng t t. Cũng có th s d ng v t li u ch là v tr u và phân ñ ng v t nhưng chúng ph i ñư c tr n l n v i nhau và sau ñó t o ñ ng cùng v i các v t li u xanh. 4 C m nang SX rau h u cơ – ADDA – ACCD
T o ñ ng : 1. Ch n v trí không b úng và không ph i dư i các cây có các r có th ăn sâu vào ñ ng và l y ñi ch t dinh dư ng. 2. Thu gom t t c các v t li u l i v i nhau ñ vào v trí ñ nh ñ t ñ ng . 3. T o ñ ng b ng cách l n lư t ñ t hàng lo t các l p v t li u - m i l p dày kho ng 15cm. 4. Thi t k ñ ng (Nên ñ ñ ng ñ cao kho ng 1.5 m): L p ñáy ñ ng là các v t li u g như các cành, que nh ð n l p rơm r , thân lá cây ho c v tr u g o (v t li u m u nâu, giàu C) ð n l p phân ñ ng v t (ư t) ph lên v t li u th c v t ð n v t li u xanh (các cành lá và c tươi) Rơm r , thân lá ngô ho c v tr u Phân ñ ng v t (ư t) ph lên v t li u th c v t V t li u xanh (cành lá và c tuơi) L p trên cùng ñ ng - nên r c m t l p ñ t m ng ph lên trên (kho ng 25 mm ) Che ph ñ ng - b ng các bao t i ñ ng g o (ñ ngăn cho mưa không ch y vào trong ñ ng ) 5. Ki m tra ñ ng sau 3 ngày và sau ñó theo dõi ñ ng m i tu n 1 l n 6. ð o ñ ng sau 2 tu n và ñ o l i l n n a sau ñó 3 tu n Th i ñi m làm phân t t nh t trong năm vào các th i ñi m các v t li u có s n và ñ y ñ Hư ng x lý các s c khi phân: V nñ Nguyên nhân có th Gi i pháp Bên trong ñ ng b Không ñ nư c B xung nư c khi ñ o ñ ng khô Nhi t ñ ñ ng 1. Không ñ m ñ 1. B xung nư c và ti p t c ñ o ñ ng quá cao 2. ð ng quá to 2. C g ng làm gi m kích thư c ñ ng Nhi t ñ quá th p 1. Thi u không khí 1. ð o ñóng thư ng xuyên hơn ñ tăng ñ thông 2. ð ng quá ư t khí 3. ð pH th p (chua) 2. B xung thêm v t li u khô 3. B xung thêm vôi ho c tro g và tr n l i Có mùi khai hăng 1. Quá nhi u ñ m 1. B xung c t li u giàu cácbon như mùn cưa, v g bào ho c rơm r 2. ð pH cao (m n) 2. Làm gi m ñ pH b ng cách b xung các thành ph n có tính axit (các lá) ho c tránh b xung thêm các v t li u ki m như vôi và tro g Có mùi tr ng th i V t li u quá ư t và B xung thêm các v t li u khô có kích thư c l n nhi t ñ ñ ng quá th p. Chú ý 1. T t c các phân ñ ng v t ph i ñư c nóng trư c khi chúng ñư c bón vào ñ t. Lý do là ñ gi t các sinh v t ñ c h i, các h t c d i và làm n ñ nh ñ m trong phân ñáp ng ngu n dinh dư ng d s d ng cho cây tr ng. 2. Nhi t ñ là m t ch th r t t t cho bi t di n bi n ñang x y ra gi a các v t li u trong ñ ng . Trong giai ño n ñ u, ti n trình ch y u ñư c th c hi n b i s ho t ñ ng c a các vi sinh v t. Ho t ñ ng c a các vi sinh v t có th ñư c ñánh giá qua nhi t ñ c a ñ ng . Nhi t ñ ñ ng s tăng lên khi các vi sinh v t ho t ñ ng m nh và s gi m xu ng khi chúng kém ho t ñ ng. Khi ñ ng ñư c chu n b t t, nhi t ñ trong ñ ng b t ñ u tăng lên ch vài ti ng ñ ng h sau khi t o ñ ng và ñ t t i nhi t ñ 50 – 60 °C trong vòng 2-3 ngày và duy trì trong kho ng 1 – 2 tu n. Vi c duy trì nhi t ñ cao trong m t th i gian dài có ý nghĩa quan tr ng ñ phá h y kh năng s ng sót c a nhi u các m m b nh và h t c . Nhi t ñ gi m xu ng t t vì các vi sinh v t 5 C m nang SX rau h u cơ – ADDA – ACCD
b t ñ u thi u oxy. Vì th ñ ng c n ñư c ñ o lên, các v t li u t phía bên ngoài ñư c tr n v i các v t li u t phía bên trong ñ ng. Nhi t ñ s l i tăng lên. Ti p t c ki m soát nhi t ñ và ñ o tr n l i khi nhi t ñ gi m xu ng cho ñ ng khi chưa ñư c hoàn t t. Bón phân: Phân t t có ch a trung bình 2% N, 1% P and 2.5% K. Các rau ñòi h i phân không gi ng nhau. Thư ng c i b p yêu c u m t lư ng r t l n trong khi khoai tây, hành tây, t i, cà r t và các cây h ñ u (ñ u h t, ñ u qu ) c n ít ho c không c n phân . Rau ăn qu (mư p, dưa chu t, cà chua vv..) c n m t lư ng l n phân nhưng không nhi u như c i b p. Dư i ñây là m t s ñ nh hư ng cho các cây tr ng chính: Cây tr ng Lư ng phân (kg/sao) C i b p, su lơ tr ng, su lơ xanh 1000 - 1250 Bí ñ , khoai tây, cà chua, dưa chu t 750 - 900 Hành tây, hành tăm, t i 300 - 400 ð u ăn qu 400 - 600 Khoai tây 600 Lo i ñ t và ñ phì nhiêu cũng ñóng m t vai trò quan tr ng trong vi c quy t ñ nh s d ng bao nhiêu phân . Và ñương nhiên b n thân ch t lư ng c a phân cũng r t quan tr ng! Ví d như n u phân ch ch a 1% N thay vì 2%, khi ñó b n s ph i bón g p ñôi lư ng phân. Trên ñ t cát pha c n bón tăng thêm t 30 - 50% lư ng phân so v i bón cho ñ t sét. V i vi c bón phân nhi u l n s làm tăng hàm lư ng mùn trong ñ t. Do mùn ch a nhi u ñ m vì th lư ng phân c n thi t s ñư c gi m xu ng qua t ng năm. 2) CÂY CHE PH VÀ CÂY PHÂN XANH Cây phân xanh ñư c tr ng ñ cung c p v t ch t h u cơ và che ph m t ñ t, làm c d i c m n ng và cung c p ñ m trong ñ t. Cây phân xanh g m có m t s lo i c , cây h ñ u và các loài th c v t t các nhóm khác. Cây h ñ u có l i th do chúng có kh năng c ñ nh ñ m trong không khí. Các ngu n phân xanh g m: 1. Các cây c ñ nh ñ m – Là các cây có kh năng c ñ nh ñ m t không khí. Các cây này có th ñư c tr ng xen ho c ñư c luân canh v i cây tr ng chính ho c s d ng tr ng làm hàng rào ch n. 2. Cây che ph – là cây d ng b i sinh trư ng ch m nhưng có thân lá r m r p ñư c tr ng ch y u ñ che ph và b o v ñ t. Nông dân h u cơ có nhi u cách tr ng cây phân xanh. Vi c nông dân tr ng rau h u cơ b xung cây phân xanh vào trong cơ c u luân canh cây tr ng có ý nghĩa r t quan tr ng. Tr ng m t v ñ u trong năm s cho m t s k t qu tích c c m c dù có nhi u ñ m b l y ñi kh i ru ng theo s n ph m ñ u ñư c thu. Cây h ñ u t t nh t nên tr ng trư c khi gieo tr ng các cây có nhu c u s d ng nhi u ñ m như cây c i b p N u m t cây h ñ u ñư c tr ng v i m c ñích như cây phân xanh nó có th c ñ nh ñư c 180 kg N/1 ha tùy thu c vào mùa v và ñ m ñ t. ð u tương ñư c thu ho ch sau 64 ngày có th ñ t kho ng 106 kg N/ha trong mùa khô và 140 kg N/ha trong mùa mưa. ð u ñen ñư c thu ho ch sau sau 60 ngày có th ñ t 50 - 100 kg N/ha. 6 C m nang SX rau h u cơ – ADDA – ACCD
M t s g i ý cho các cây phân xanh ñư c gi i thi u b ng dư i: Tên Vi t Nam Tên ti ng anh Tên khoa h c Th i gian sinh Name (English) trư ng §Ëu ®en Cowpea Vigna unguicalata 60 – 240 ngày §Ëu kiÕm Jack bean Canavalia ensiformis 180 – 300 ngày §Ëu v¸n Hyacinth bean Lablab purpureus 75 – 300 ngày §Ëu rång Winged bean Psophocarpus tetragonolobus Trên 5 năm §Ëu mÌo Velvet bean Mucuna pruriens 180 – 270 ngày § u nho nhe Rice bean Vigna umbellata 125 – 150 ngày Sóc s¾c Sun hemp Crotelaria sp. Nhi u loài Cũng có m t s cách khác ñó là tr ng cây phân xanh trong vùng ñ m và th nh tho ng c t chúng s d ng làm v t li u che ph m t ñ t ho c phân. Cách n a là tr ng m t s cây phân xanh tr n l n v i cây rau ho c tr ng chúng vào lúc không có rau tr ng trên ru ng. T t hơn là tr ng cây nào ñó trong m t kho ng th i gian ng n sau ñó ñ ñ t ngh không canh tác! 3) CÁC CÁCH B XUNG ð U VÀO CHO ð T Khi t t c lư ng phân và v t li u th c v t t cây phân xanh không ñ ñáp ng, các ñ u vào khác có th ñư c s d ng ñ h tr như phân vi sinh, ñá ph t phát (lân t nhiên) và phân bón dung d ch. Tuy nhiên các ñ u vào này không bao gi ñư c s d ng thay th cho phân và các cây phân xanh! Các ch t khoáng t nhiên Tiêu chu n h u cơ li t kê các khoáng ñ u vào khác nhau ñư c phép s d ng và c các ñ u vào không ñư c s d ng tùy ti n (Xem danh sách các ñ u vào c a PGS). ðá lân (ñá apatit) – m t lo i khoáng lân ñ a phương s n có Lào Cai nhưng hi n t i nhà cung c p không s n lòng bán s n ph m ra bên ngoài khi ch ñ t mua v i m t s lư ng nh . T l bón ñá lân khác nhau nhưng nhìn chung kho ng 100 kg/sao. Kali– Có th l y t tro th c v t ho c c i (8% K và 50% C). T p quán truy n th ng thư ng ñ t rơm và tr u ñ t o ngu n kali. Vôi (CaO) – Có th ñư c s d ng ñ ñi u ch nh pH c a ñ t. Phân sinh h c Ch ñư c phép s d ng lo i phân ñã ñư c ch p thu n! phân sinh h c BIOGRO ñư c phòng thí nghi m trư ng ñ i h c Hà N i phát tri n và ñã ñư c ch p thu n như m t s ch ng nh n cho các s n ph m h u cơ xu t kh u t Vi t Nam hi n nay. T l bón khuy n cáo là 100 kg/sao/v . ð bi t chi tiêt có th mua BIOGRO s n ph m ñâu, xin hãy xem ph n "Nh ng ñ a ch h u ích”. Phân bón dung d ch Phân dung d ch có tác d ng cung c p nh ng dinh dư ng vi lư ng cho cây tr ng. Phân dung d ch có th ñư c s n xu t t i trang tr i t các v t li u ñ ng th c v t khác nhau. Cách ph bi n là cho v t li u th c v t, phân hoai và m t ít ñư ng vào cùng m t cái xô sau ñó ñ nư c vào ngu y ñ u lên và ñ kho ng 12 gi . T dung d ch này l y ra kho ng 1 lit hòa v i 10-20 lít nư c. Có th bón, tư i ho c phun kh p c cây. Nên s d ng dung d ch ngay sau ñó là t t nh t. N u dung d ch ñ lâu ñã có mùi hãy ñưa vào ñ ng . Phân dung d ch có th ñư c tư i hàng tu n qua các giai ño n phát tri n chính c a cây. Khi m t cây tr ng như rau xà lách ñã cu n b p thì nên d ng bón nhưng các lo i rau ăn qu như cà chua thì có th bón thúc h tr trong su t v sinh trư ng vì nó cho qu trong c m t th i gian dài hơn 7 C m nang SX rau h u cơ – ADDA – ACCD
Cũng có các lo i phân dung d ch ho c phân bón lá thương ph m có bán trên th trư ng nhưng nông dân ph i c n th n ñ bi t ch c ch n r ng chúng có tuân th theo các tiêu chu n h u cơ hay không. 4.0 QU N LÝ ð T VÀ NƯ C L p trư c k ho ch là y u t then ch t ñ s n xu t rau h u cơ thành công. Phóng thích dinh dư ng cho cây tr ng s d ng là k t qu ho t ñ ng c a các vi sinh v t ch bi n v t ch t h u cơ trong ñ t. Vì th , ñ ñ t ñư c k t qu t t nh t, phân ho c các v t li u h u cơ khác c n ph i có m t kho ng th i gian gi a bón phân và tr ng cây. Nhìn chung, nên có m t kho ng th i gian 2 tu n là h u ích. Khi nông dân mô t m t ñ t có các ñi u ki n t t nh t, h thư ng nói là ñ t “tơi x p”. ð t tơi x p là do ñ t thoáng khí và có nhi u v t ch t h u cơ trong ñ t. Ngư c l i v i ñ t “tơi x p” là ñ t “Ch t”. S dí ch t ñ t là do ñi l i d m lên ñ t và do mưa l n Thách th c ñ i v i nông dân là làm gi m s r n ch t c a ñ t gi a các cây tr ng. Khi ñ t r n s có ít ô xy trong ñ t d n ñ n các vi sinh v t trong ñ t ng ng ho t ñ ng và làm gi m ch t dinh dư ng có s n cho cây tr ng s d ng. Khi ñ t có nhi u v t ch t h u cơ thì s ít b dí ch t hơn. Cách làm t t nh t – Gi m t i ña th i gian ñ m t ñ t trơ tr i. B o v ñ t kh i xói mòn và ánh n ng tr c x . T o v t ch t h u cơ trong ñ t b ng s d ng phân , tr ng cây che ph và ph b i b ng các v t li u khác. Các bi n pháp canh tác th n tr ng cũng r t quan tr ng như c t c thì t t hơn là x i c sâu. 1) K THU T CANH TÁC Nguyên t c chung cho nh ng ñ t ñư c canh tác là gi m t i thi u s l n làm ñ t trong năm và ñ sâu làm ñ t. V i các ñi u ki n lý tư ng thì các vi sinh v t và giun s ñ o ñ t m t cách t nhiên. Khi c n tác ñ ng ñ lo i b s phát tri n không c n thi t c a c d i, s d ng bi n pháp r y c và làm tơi trên b m t ñ t b ng cu c. Nh ng k thu t chu n b ñ t cơ b n g m có cày ñ t, sau ñó ñ phơi ñ t trong m t th i gian ng n, sau ñó làm nh ñ t và lên lu ng b ng cu c tay. ð t t t là ñ t d v v ði m quan tr ng ñ có ñư c ñ t canh tác tơi x p là tránh không làm ñ t khi nó quá ư t. Nhi u nông dân bi t rõ ñi u này và h ñã hoãn làm ñ t tr ng cây m i khi ñ t b ñ ng nư c ð i v i các ru ng thâm canh rau, lên lu ng là c n thi t vì chúng giúp vi c thoát nư c d dàng và quá trình làm ñ t chu n b lu ng s t o ra m t môi trư ng gieo h t và tr ng cây phù h p. ð r ng lu ng thư ng do nông dân xác ñ nh và b ng kho ng cách h có th v i ngang qua lu ng t rãnh ñi l i. M t lu ng ñ t lý tư ng là nó không bao gi b d m lên trên khi chăm sóc cây tr ng, vì th lu ng ph i có ñ r ng thích h p ñ d dàng v i tay t rãnh vào lu ng khi làm c , tr ng cây. ði l i trên lu ng không ñư c khuy n khích vì nó s làm cho ñ t b dí ch t l i, s ngăn c n dòng dinh dư ng trong ñ t luân chuy n t i cây tr ng và c n tr s thoát nư c Có th s d ng các bi n pháp khác nhau ñ duy trì ñ m cho ñ t. Ch t h u cơ trong ñ t cao c u trúc ñ t x p giúp duy trì ñ m t t. Che ph ñ t b ng rơm r ho c v t li u tương t cũng là m t cách. ðây là y u t c t lõi ñ gi i quy t cho v n ñ thi u nư c hóc búa thư ng x y ra trong s n xu t 2) CHE PH Che ph nghĩa là che ph ñ t b ng b t kỳ v t li u th c v t ñư c c t. V i tính ña năng c a nó, che ph b ng v t li u r t hi u qu ñ b o v ñ t ch ng xói mòn. Th m chí, ch v i m t s ít lá ho c 8 C m nang SX rau h u cơ – ADDA – ACCD
thân cây s làm gi m r t nhi u l c xói c a mưa. L p ph s t o t ng ñ m tránh cho ñ t kh i b dí ch t, cung c p ch t h u cơ và giúp duy trì ñ m ñ t r t h u hi u. Trong m i ñi u ki n có th , l p ph nên ñư c làm t các v t li u h u cơ ñư c thu gom l i trong tr i, nơi s n xu t. Ch nên s d ng m t lư ng nh v t li u l y t bên ngoài nông h và không ñư c l y các v t li u t r ng. Thư ng v t li u ph l y t rơm r ho c các v t li u th c v t khác. Lo i v t li u ñư c s d ng làm l p ph s chi ph i rât l n t i hi u qu c a nó. V t li u d phân h y s b o v ñ t trong m t th i gian hơi ng n nhưng s cung c p dinh dư ng cho cây tr ng trong lúc nó phân h y. V t li u c ng s phân h y ch m hơn và vì th che ph ñ t lâu hơn. Phương pháp che ph ñư c khuy n cáo là t o l p ph b i gi a các hàng có ñ dày kho ng 10- 15cm. Che ph ñư c làm sau khi bón phân h u cơ (phân ho c phân sinh h c). Trên các ru ng rau h u cơ, che ph t t nh t ñư c làm sau khi cây con ñã ph n nào tr nên c ng cáp hơn vì n u không nó có th b hư h i do các s n ph m t o ra t s phân h y các v t li u ph còn tươi. 3) Mð ð T ði u quan tr ng là gi ñ m ñ t ñ t t ñ giúp các vi sinh v t trong ñ t ho t ñ ng t t. Khi ñ t b b khô, cây tr ng không có kh năng l y ñ ch t dinh dư ng. ð m ñư c duy trì thông qua mưa, th y l i và che ph ñ u ñ n cũng có th ngăn ch n vi c b c hơi khi th i ti t nóng N u trong ñi u ki n khô h n ph i s d ng nư c s ch, nư c không nhi m b n ho c ngu n nư c không b ô nhi m ñ tư i. 4) C D I Có d i có th có tác d ng làm th c ăn cà nơi trú ng cho các côn trùng có ích. Nó cũng còn là m t ngu n dinh dư ng cho ñ t ñ c bi t là các lo i c có r ăn sâu có th rút các ch t khoáng t dư i l p ñ t sâu lên. Tuy nhiên c cũng c nh tranh ñ m và dinh dư ng trong ñ t. Như ñã nhi u l n ñ c p t i ñi m này, m t nguyên t c làm vi c cơ b n trong canh tác h u cơ là c g ng ngăn c n phát sinh các v n ñ hơn là tìm cách c u ch a chúng. Nguyên t c này ñư c áp d ng ñúng như v y cho vi c qu n lý c d i. Qu n lý c d i t t trong canh tác h u cơ g m có vi c t o ra các ñi u ki n gây c n tr c d i m c không ñúng lúc và ñúng ch ñ r i sau này nó có th tr thành v n ñ nghiêm tr ng cho chăm sóc cây tr ng chính. Trong toàn b các giai ño n phát tri n c a cây tr ng thì tác h i c nh tranh c a c d i là không gi ng nhau t ng giai ño n. giai ño n ñ u phát tri n là giai ño n cây tr ng nh y c m nh t v i s c nh tranh c a c d i. Cách làm t t nh t M t h th ng qu n lý c d i bao g m: • Gi cho các tán cây càng g n nhau càng t t. • Nh c trong nh ng ngày n ng ñ tăng kh năng di t c . . • Che ph gi a các hàng cây n u có s n các v t li u. • Luôn canh cây tr ng: Tr ng lo i cây có kh năng c nh tranh t t v i c d i (như bí ngô) trư c khi tr ng cây nh y c m hơn v i s c nh tranh c a c d i (ví d như cà r t ho c hành hoa) • ð m b o cây tr ng sinh trư ng t t trong giai ño n ñ u phát tri n. • Bón phân g n cây, không r i r c phân kh p lu ng tr ng. 5.0 LUÂN CANH Khi nh ng cây tr ng khác nhau ñư c tr ng n i ti p trên cùng m t ru ng, m i cây tr ng s d ng ñ t theo cách c a riêng nó và vì th làm gi m nguy cơ ñ t b suy ki t dinh dư ng. Luân phiên các 9 C m nang SX rau h u cơ – ADDA – ACCD
lo i cây tr ng h p lý cũng ngăn c n s phát tri n các m m b nh trong ñ t. Vì th , vi c t m ng ng canh tác c n ñư c chú ý khi canh tác cùng lo i cây và các cây cùng h . ð ngăn c n s phát tri n c a các lo i c có s c s ng dai, sau khi thu ho ch, nên tr ng các lo i cây có th i gian sinh trư ng dinh dư ng dài sau các cây tr ng có kh năng l n át c d i t t. Tr ng thay ñ i gi a các cây có r ăn sâu v i r nông và lo i cây cho thân cao v i lo i cho sinh kh i l n che ph m t ñ t nhanh cũng giúp ngăn ch n các lo i c d i phát tri n. Nguyên t c c a luân canh là các cây ñư c tr ng luân phiên nhau có nhu c u dinh dư ng t ñ t khác nhau. Cây tr ng có nhu c u dinh dư ng cao thì nên tr ng sau các cây phân xanh và các cây tr ng ti p theo nó là cây ñòi h i ít dinh dư ng hơn. Các lo i cây khác nhau ñư c tr ng trong cách ph i h p này – rau ăn r ho c c như khoai lang, cà r t; rau ăn lá như c i b p v i lo i ăn qu như ngô, cà chua. ð l p m t k ho ch luân canh, cây tr ng nên ñư c quy theo nhóm có nh ng v n ñ v sâu b nh h i và nhu c u dinh dư ng tương t Nhóm M t s cây tr ng chính Rau ăn lá Rau di p, rau chân v t, spinach, rau mu ng, d n, rau ngót, …. C ib p Lơ xanh, lơ tr ng, c i th o, c i ng t, c c i Rau ăn qu Cà chua, cà tím, dưa chu t, mư p, t cay, t ng t Rau ăn r Hành tây, t i, t i tây Cây h ñ u ð u ăn qu , ñ u hà lan, l c Các cây khác Khoai tây Công th c luân canh 5 nhóm rau d a trên ý tư ng r ng nên có 20 % di n tích ñ t canh tác ñư c “ngh ngơi” m t s giai ño n trong chu kỳ mùa v b ng cách tr ng m t lo i cây phân xanh nhưng không thu ho ch nó như rau. Trong kho ng th i gian này ñ có ñ th i gian ngh ngơi ñ có kh năng xây d ng ñ phì ñ cho cây tr ng ti p theo s d ng. Do ñó, khi luân canh ng n, hi u qu c a cây phân xanh b gi m b t vì th c n ñi u ch nh làm sao ñ có th s d ng cây phân xanh hi u qu . Trong kho ng th i gian luân canh dài hơn (12 tháng ho c hơn) cây phân xanh có th ñư c thu ho ch ñ làm phân và làm th c ăn chăn nuôi, tuy nhiên v i hư ng luân canh ng n Vi t nam s làm h n ch kh năng này. Chú ý t nên ñư c tr ng trong giai ño n ñ u luân canh vì chúng ñòi h i dinh dư ng cao. Sau ñó nh ng lo i cây c n ít dinh dư ng hơn ñư c tr ng ti p theo nó Cây phân xanh như gi ng l c L14 s cho lư ng sinh kh i 10 t n/ha và ñ m là 30 kg N/ha. Cây phân xanh s ñư c tr ng trong mùa mưa khi giá rau th p và nó s hoàn l i m c thu nh p b thâm h t qua vi c tr l i ñ t lư ng dinh dư ng tương x ng cho t ng cây tr ng. M t phương pháp tr ng cây h n h p ñó là cùng m t th i ñi m m t vài lo i cây khác nhau ñư c tr ng cùng nhau (nhưng s ph i ñương ñ u v i v n ñ thi u nư c trong mùa khô). 6.0 QU N LÝ SÂU B NH H I Nguyên t c cơ b n qu n lý sâu b nh h i trong canh tác h u cơ là cây kh e có s c ñ kháng sâu b nh h i t t hơn. Trong canh tác h u cơ, nh ng thói quen t t trong ngh nông như t a cây, gi v sinh, ki m soát b ng bi n pháp cơ h c như s d ng b y, chu n b ñ t t t cùng v i s d ng các lo i th o m c khác nhau ñáp ng cơ b n chương trình qu n lý sâu b nh h i cân b ng 10 C m nang SX rau h u cơ – ADDA – ACCD
Thông qua luân canh, tr ng cây che ph và t o s ña d ng hóa cho môi trư ng s ng t ng th ñ khuy n khích s có m t c a các loài thiên ñ ch. N u các bi n pháp phòng ng a không ñáp ng ñ s ki m soát c n thi t thì có th s d ng thu c th o m c ho c sinh h c ñ phun. Trong s n xu t rau, t ch c ñư c m t cơ c u luân canh cây tr ng t t, chu n b lu ng tr ng thoát nư c t t là y u t thi t y u. Luân canh làm gi m nguy cơ truy n b nh t cây này t i cây khác. Tr ng cây h n h p: cũng giúp làm gi m tác ñ ng r i ro c a sâu b nh h i khi h th ng canh tác phát tán sâu b nh. M t lo i cây tr ng có th b nh hư ng b i sâu b nh này nhưng lo i khác l i không. Tr ng cây h n h p cũng là cách t t nh t hoàn tr dinh dư ng cho ñ t. Vi c ñưa cây phân xanh vào trong luân canh cũng có th ñáp ng m t môi trư ng s ng cho thiên ñ ch (nh ng hàng cây cho các con ăn m i trú ng ) vì th làm gi m nh hư ng c a sâu h i lên các cây tr ng khác. Còn có thêm m t l i ích n a là s ña d ng cây tr ng t o m t môi trư ng t t trong h th ng b i nó cung c p bóng mát, ñ m ho c c n gió cho các cây tr ng khác. K t h p tr ng các cây như hành tây v i cà r t, bí xanh v i ngô, húng và cà chua là các cây tr ng kèm nhau r t ph bi n. Di d i các cây tr ng b b nh h i trong cánh ñ ng trư c và sau khi thu ho ch giúp làm gi m m c ñ lây nhi m sâu b nh. Thư ng nh ng v t li u th c v t ñư c thu d n có th ñưa vào phân tuy nhiên nên ñư c ñ t nh ng v t li u ñã b nhi m b nh nguy hi m. M t s th c v t ho c cây tr ng có th ñư c canh tác m t cách ñ c bi t thành các b d i cây t o nơi n náu cho các ñ ng v t ăn m i t nhiên ho c các côn trùng có ích có th sinh s ng ñó. Ví d nh ng cây thu c h hoa tán (như thì là, mùi và c n tây) là nh ng cây ch tuy t v i cho các côn trùng khác. Nh ng d i cây này ñư c tr ng và ñư c chăm sóc khi có yêu c u, nh ng b i cây nh có th duy trì như m t b ph n trong h th ng canh tác vư n hay nông tr i. Cách làm t t nh t khuy n khích nông dân: • Thăm ñ ng thư ng xuyên ñ quan sát cây tr ng và theo dõi m c ñ sâu b nh và thiên ñ ch trên ñ ng ru ng. • Khuy n khích ña d ng sinh h c khu v c s n xu t b ng cách tr ng cây làm th c ăn và nơi trú ng cho các côn trùng có ích như nh n, b ng a, b rùa và các thiên ñ ch khác như chim chóc. • H n ch m c th p nh t vi c s d ng các ch t th o m c và phun thu c sinh h c (M t s th o m c như nicotin có trong thu c lá r t ñ c cho con ngư i ho c côn trùng có ích). • Gi ñ ng ru ng không b c d i gây thi t h i. • V sinh ñ ng ru ng thư ng xuyên (D n các lá già b b nh ra kh i ru ng, thu d n tàn dư cây tr ng sau thu ho ch vv…) ñ h n ch th p nh t ngu n lây nhi m. Các l a ch n v t tư ñ u vào Tiêu chu n h u cơ có li t kê các ñ u vào ñư c phép s d ng. Nh ng ví d cho cách l a ch n khác nhau g m: Thu c sinh h c như BT (Bacillus thuringiensis) và NPV. Thu c th o m c ñư c làm t g ng, t, t i, lá ho c h t xoan (xoan ñ a phương) ho c cây t i. Th n tr ng! M c dù ñư c l y t ngu n t nhiên, so v i thu c hóa h c, th o m c không h n là an toàn hơn ho c ít ñ c h i cho con ngư i, ñ ng v t và các côn trùng không gây h i. Th c ti n, ña s các ch t th o m c là thu c tr sâu có ph tác ñ ng r ng gi t ch t c con có l i và có h i m t cách b a bãi. M t s th o m c gây d ng cho con ngư i, m t s khác có tính ñ c cao ñ i v i cá và ñ ng v t, và m t s th m chí có th gây ung thư. Thu c sâu th o m c vì th ch ñư c s d ng như là m t phương sách cu i cùng sau t t c các bi n pháp khác. Ph i c g ng th c hi n các bi n pháp phòng ng a trư c khi s d ng th o m c ho c n u phun các s n ph m khác ph i ñư c trình bày t i thanh tra h u cơ! 11 C m nang SX rau h u cơ – ADDA – ACCD
Tiêu chu n h u cơ yêu c u t t c các v t tư ñưa vào s n xu t ph i ñư c nông dân ghi l i (ngày, lo i v t tư s d ng, lư ng vv…) vào s ghi chép các ho t ñ ng trong trang trai/ nơi s n xu t và ñư c nông dân lưu gi . Trong canh tác h u cơ, thi t b phun ch ñư c s d ng riêng cho h u cơ. N u trong nông h có tr ng các cây theo phương pháp thông thư ng thì ph i có bình phun riêng ñư c s d ng cho nh ng ru ng này. 1) M T S SÂU H I PH BI N Giòi ñ c lá – Nhìn chung giòi ñ c lá là lo i sâu nh gây nh hư ng t i các lá phía ngoài (lá già) c a cây. Trong canh tác thông thư ng (không h u cơ) các bi n pháp ki m soát s d ng thu c sâu n i h p th m sâu qua lá ñ có th tiêu di t giòi ñ c n m bên trong lá. ð ki m soát sâu h i này ph i tìm cách ñ giòi ti p xúc v i v t ch t tr c ti p và qua ñư ng tiêu hóa, vì th vi c ki m soát loài sâu h i này s kém hi u qu hơn trong canh tác h u cơ. Tuy nhiên trong ñi u ki n canh tác phù h p, giòi ñ c lá nhìn chung có th ñư c b qua vì cây tr ng thư ng phát tri n ñ nhanh và t o ra nhi u lá m i không b gây nh hư ng b i sâu h i này, ngoài ra ph n l n giòi ñ c lá b ki m soát b i các sinh v t ký sinh h u h t các trư ng h p. Nh ng ki n th c v vòng ñ i nên ñư c s d ng t p trung vào giai ño n giòi bên ngoài lá (tr ng, nh ng, ru i). Ch ph m xoan có th ñư c th nghi m ñ ki m tra hi u qu ki m soát giòi c a . S d ng b y có th có hi u qu ñ b y ru i trư c khi nó ñ tr ng. Các lo i sâu thân m m khác nhau – ñ ng v t ăn m i là hàng rào phòng th ñ u tiên và b y ñèn cũng r t có ích. Bacillus thuringiensis (BT) có th ñư c s d ng giai ño n tr ng cây ñ ki m soát sâu xám và phun lên cây trong quá trình phát tri n ñ ki m soát t t c các lo i sâu ăn lá. Thu c sinh h c BT r t có s n Vi t Nam và các th nghi m ñã ñư c ti n hành như m t ph n ho t ñ ng c a d án ADDA-VNFU cho th y nông dân hài lòng v i k t qu thu ñư c khi s d ng nó ñ ki m soát sâu. R p: Các lo i r p khác nhau thư ng tác ñ ng ñ n nh ng b ph n m m non c a cây b ng vi c hút nh a t thân cây và ti t ra ch t m t như sương ñ ng l i ñó (làm v t ch cho m c ñen ký sinh). Các lo i r p m n c m v i m t s ký sinh và loài ăn m i (như b rùa, ru i ăn th t, chu n c và chim). Các bi n pháp ki m soát có th bao g m c phun nư c ho c nư c xà phòng, t i và t và d u khoáng t l 5% (5 ml cho 1 lít nư c) và phun vào sáng s m ho c khi tr i có nhi u mây. B xít (B xít xanh h i rau) có th tr thành lo i sâu h i ñáng lo ng i ñ c bi t trong th i kỳ ñ t khô h n. Duy trì m ñ ñ t t t b ng cách tư i nư c thư ng xuyên có th làm gi m nh hư ng c a b xít cùng v i vi c làm s ch c nh ng di n tích g n phía cu i ru ng. Phun nư c s ch có th làm gi m nh hư ng c a b xít nhưng ñ i v i trư ng h p b xít phá ho i nghiêm tr ng, ñ c g ng tiêu di t chúng và có th s d ng bi n pháp tr n b t nhão v i nư c và phun lên cây ho c s d ng thu c sâu h u cơ (Theo tiêu chu n IBS-IFOAM Basic Standards). B ph n tr ng (h Aleyrodidea) có th tr thành v n ñ trong các khu v c kém lưu thông không khí. Có nhi u cách ki m soát nhưng cách hi u qu nh t là l i d ng ong kí sinh (Encarsia formasa và các lo i khác). Bi n pháp ki m soát này có th ñư c khuy n khích b ng cách tr ng nh ng cây có hoa g n ru ng ho c g n cây tr ng. S d ng t m b y dính màu vàng, d u khoáng (trong nh ng trư ng h p ñư c cân nh c) phun t i và t cũng là nh ng bi n pháp ñư c s d ng. Sâu b t (Pseudococcus spp) thư ng ñư c tìm th y nh ng khe ho c ch kín trong ph m vi xung quanh g c cây. Chúng b ăn b i b rùa và ong kí sinh chalcid. ð t nh ng v t li u th c v t b nhi m sâu n ng. Phun d u khoáng cũng là m t bi n pháp ki m soát. B nh y Có th gây nhi u thi t h i cho các cây non c a các cây h c i, ñ c bi t là c c i. Thi t h i l n nh t khi th i ti t khô và m ñ th p. Vì th nông dân nên gi m ñ ñ t ñ cao. ð tìm th y cây ch c a chúng, b nh y s d ng kh u giác ñ ng i. Vì th tr ng tr n c i b p v i cây tr ng khác ñ c bi t nh ng cây có mùi h c như t i. ð ñ t hi u qu t t hơn, hãy tr ng l n l n chúng m t cách b a bãi ch không tr ng tr n theo hàng. Th nh tho ng phun t i cũng r t hi u qu . Có th x lý phơi ñ t ñ di t b nh y trong ñ t trư c khi tr ng cây. 12 C m nang SX rau h u cơ – ADDA – ACCD
Phơi ñ t th nào? 1. ðào ñ t sâu 20 – 30 cm, làm nh ñ t, lên lu ng và san cho ph ng m t lu ng 2. Tư i nư c lên trên b m t ng m sâu t i 15 – 20 cm 3. Ph toàn b b m t lu ng b ng màng nilon màu sáng trong. 4. B t kín t t c các c nh b ng cách ph ñ t ho c ñ t ñá lên các rìa c a màng ph . 5. ð t m ph như v y trong 10-15 ngày. Trong kho ng th i gian này, ñ t bên dư i màng ph nilon s b nóng lên và gi t ch t côn trùng k c b nh và h t c . 6. Tháo t m ph nilon ra 7. N u ph i làm ñ t ñ tr ng cây, thì ph i làm ñ t nông, dư i 5cm ñ tránh di chuy n nh ng ñ t không ñư c x lý lên trên b m t. 2) M T S B NH H I PH BI N B nh sương mai Phytothera h i cà chua –v sinh ñ t tr ng, ru ng thoát nư c và thông khí t t, thu d n toàn b lá cây ch m vào ñ t cũng như l a ch n các gi ng ch ng ch u. Có th ñư c h tr thêm b ng cách dùng ñ ng như m t lo i thu c tr n m, tuy nhiên có nh ng yêu c u khi s d ng ñ ng và chúng ph i tuân th theo t ng tiêu chu n IBS. Dung d ch phân cũng có l i (ch t l ng ñư c t o ra khi ngâm m t bao phân vào nư c qua m t ñêm) và ñư c bón thư ng xuyên hàng tu n v i t l kho ng 20 nư c s ch s cho 1 lít dung d ch còn g i là chè phân . Xem ph l c 4 B nh m c sương trên cây h b u bí – B nh m c sương trên lá thư ng t n công vào giai ño n cu i c a cây vì th nó có th ñư c b qua vì lúc ñó cây ñã cho thu ho ch, tuy nhiên n u b nh t n công vào giai ño n s m c a cây thì lưu huỳnh ñư c s d ng ph bi n ñ ki m soát b nh, ngoài ra axit lactic (t s a) ho c ch t bicacbonat c a nư c có gas (soda) có th có tác d ng. Dung d ch phân cũng có th ñư c s d ng. M t dung d ch cũng có th ñư c ch ra b ng cách cho vào m t túi 5 kg phân và treo nó vào trong m t thùng ch a 100 lít nư c. Sau 2 ngày dung d ch có th ñư c phun lên cây v i t l 20:1. K thu t này yêu c u th nghi m xem có sai sót gì không và hi u l c c a chúng th nào khi s d ng th i ti t và th i gian khác nhau. 7.0 THU HO CH VÀ B O QU N Thu ho ch – Rau có hương v ngon khi chúng còn non. Tr nh thu ho ch rau khi chúng quá già. Th n tr ng khi thu ho ch ñ không làm rau b hư h ng và ñ tránh nguy cơ b th i h ng B o qu n – Rau h u cơ ph i ñư c b o qu n riêng bi t v i rau thông thư ng và ñư c ghi nhãn rõ ràng khi b o qu n ho c v n chuy n. Trong quá trình b o qu n không ñư c s d ng các ch t b c m. Bao bì và v t d ng ñ ng các ch t b c m như túi ñ ng ñ m ure không ñư c s d ng ñ ñ b o qu n ho c v n chuy n các s n ph m h u cơ. 8.0 D NG C VÀ THI T B Thi t b như bình phun ch ñư c s d ng cho s n xu t h u cơ. S ph i dùng bình bơm riêng bi t cho nông nghi p thông thư ng. Các thi t b khác như cu c ph i ñư c r a s ch trư c khi s d ng trên ru ng h u cơ n u chúng cũng ñư c s d ng trên các ñ ng ru ng khác không ph i h u cơ. 9.0 DUY TRÌ GHI CHÉP S SÁCH M i nông dân ph i ghi chép và lưu gi các tài li u sau ñây và luôn s n sàng cho vi c thanh tra. • Biên lai bán hàng cho các s n ph m bán ra t h s n xu t. • Li t kê danh sách t t c các ñ u vào h nông dân ñưa t bên ngoài vào. • Hàng năm ghi s cho m i l n phun cho cây tr ng (ngày, v t li u phun, s lư ng s d ng). • ð i v i ch ng nh n, ph i hoàn thành m t k ho ch qu n lý cho t ng năm theo m u bi u do cơ quan ch ng nh n cung c p. 13 C m nang SX rau h u cơ – ADDA – ACCD
Tóm t t các tiêu chu n PGS cơ b n Các tiêu chu n này ñư c chi u theo: Các tiêu chu n Qu c gia v s n xu t và ch bi n các s n ph m h u cơ (10TCN 602-2006) ðư c B nông nghi p và phát tri n nông thôn (MARD) ban hành ngày 30 tháng 12 năm 2006. 1. Ngu n nư c ñư c s d ng trong canh tác h u cơ ph i là ngu n nư c s ch, không b ô nhi m (theo quy ñ nh trong tiêu chu n s n xu t rau an toàn c a TCVN 5942-1995) 2. Khu v c s n xu t h u cơ ph i ñư c cách ly t t kh i các ngu n ô nhi m như các nhà máy, khu s n xu t công nghi p, khu v c ñang xây d ng, các tr c ñư ng giao thông chính… 3. C m s d ng t t c các lo i phân bón hóa h c trong s n xu t h u cơ. 4. C m s d ng các lo i thu c b o v th c v t hóa h c. 5. C m s d ng các ch t t ng h p kích thích sinh trư ng. 6. Các thi t b phun thu c ñã ñư c s d ng trong canh tác thông thư ng không ñư c s d ng trong canh tác h u cơ 7. Các d ng c ñã dùng trong canh tác thông thư ng ph i ñư c làm s ch trư c khi ñưa vào s d ng trong canh tác h u cơ. 8. Nông dân ph i duy trì vi c ghi chép vào s t t c v t tư ñ u vào dùng trong canh tác h u cơ. 9. Không ñư c phép s n xu t song song: Các cây tr ng trong ru ng h u cơ ph i khác v i các cây ñư c tr ng trong ru ng thông thư ng. 10. N u ru ng g n k có s d ng các ch t b c m trong canh tác h u cơ thì ru ng h u cơ ph i có m t vùng ñ m ñ ngăn c n s xâm nhi m c a các ch t hóa h c t ru ng bên c nh. Cây tr ng h u cơ ph i tr ng cách vùng ñ m ít nh t là m t mét (01m). N u s xâm nhi m x y ra qua ñư ng không khí thì c n ph i có m t lo i cây ñư c tr ng trong vùng ñ m ñ ngăn ch n b i phun xâm nhi m. Lo i cây tr ng trong vùng ñ m ph i là lo i cây khác v i lo i cây tr ng h u cơ. N u vi c xâm nhi m x y ra qua ñư ng nư c thì c n ph i có m t b ñ t ho c rãnh thoát nư c ñ tránh b xâm nhi m do nư c b n tràn qua. 11. Các lo i cây tr ng ng n ngày ñư c s n xu t theo tiêu chu n h u cơ tr n v n m t vòng ñ i t khi làm ñ t ñ n khi thu ho ch sau khi thu ho ch có th ñư c bán như s n ph m h u cơ. 12. Các lo i cây lâu năm ñư c s n xu t theo tiêu chu n h u cơ tr n v n m t vòng ñ i t khi k t thúc thu ho ch v trư c cho ñ n khi ra hoa và thu ho ch v ti p theo có th ñư c bán như s n ph m h u cơ. 13. C m s d ng t t c các v t tư ñ u vào có ch a s n ph m bi n ñ i gen GMOs. 14. Nên s d ng h t gi ng và các nguyên li u tr ng h u cơ s n có. N u không có s n, có th s d ng các nguyên li u gieo tr ng thông thư ng nhưng c m không ñư c x lý b ng thu c b o v th c v t hóa h c trư c khi gieo tr ng. 15. C m ñ t cành cây và rơm r , ngo i tr phương pháp du canh truy n th ng. 16. C m s d ng phân ngư i. 17. Phân ñ ng v t l y t bên ngoài trang tr i vào ph i ñư c nóng trư c khi dùng trong canh tác h u cơ. 18. C m s d ng phân ñư c làm t rác th i ñô th . 19. Nông dân ph i có các bi n pháp phòng ng a xói mòn và tình tr ng nhi m m n ñ t. 20. Túi và các v t ñ ng ñ v n chuy n và c t gi s n ph m h u cơ ñ u ph i m i ho c ñư c làm s ch. Không ñư c s d ng các túi và v t ñ ng các ch t b c m trong canh tác h u cơ. 21. Thu c b o v th c v t b c m trong canh tác h u cơ không ñư c phép s d ng trong kho c t tr s n ph m h u cơ. 22. Ch ñư c phép s d ng các ñ u vào nông dân ñã có ñăng ký v i PGS và ñư c PGS ch p thu n. Version 1.2 (06-11-2008) 14 C m nang SX rau h u cơ – ADDA – ACCD
CÁC ð A CH H U ÍCH ACCT: Trung tâm hành ñ ng vì s phát tri n c a ñô th (ACCD) Trung tâm h tr rau h u cơ Thanh Xuân Tên Ti ng Anh: Action Center for City Development) ð a ch : S 1 Ph m Ngũ Lão – Hoàn Ki m – Hà N i – Tel: 046.2700184 Trang web: http://www.vidothi.org ADDA: Văn phòng t ch c “Phát tri n nông nghi p Châu Á –ðan M ch” t i Vi t Nam Tên ti ng Anh: (Agricultural Development Denmark Asia ) ð a ch : M4-M5, Khách s n La Thành 218, ð i C n, Hà N i ðT: 043.7623534 FAX: 043.7623533 Trang web: www.adda.dk/eng/organic Rau h u cơ Thanh Xuân Nhóm nông dân s n xu t rau h u cơ Thanh Xuân Nhóm trư ng: Hoàng Văn Hưng –Thôn Bái Thư ng –Sóc Sơn – Hà N i Dð: 0982.93.65.98 Email: rauhuuco@gmail.com Trang web: www.rauthanhxuan.com NIPP: Vi n B o v th c v t Qu c Gia ð a ch : ðông Ng c -T Liêm – Hà Nôi ði n tho i: 04.38389723 Cung c p thu c sinh h c BT, VBT, B y b và Vi sinh v t ñ i kháng. RIFAV: Vi n rau qu Trung ương, Châu Quỳ-Gia Lâm-Hà N i ðT: 04.38276254/8276275 FAX: 04.38276148 SAPRO: Công ty TNHH s n ph m nông nghi p b n v ng Cung c p phân sinh h c BIOGRO ðC: S 6 Lý ð o Thành – Hoàn Ki m- Hà N i ðT: 04.36282590 - 04.36282591 Email: org@sapro-landscape-arch.com BARC: Trung tâm nghiên c u và ng d ng phân bón vi sinh Biogro S 12 A Hàng Chu i - Hai Bà Trưng- Hà N i 15 C m nang SX rau h u cơ – ADDA – ACCD