Cm nang SX rau hu cơ – ADDA – ACCD 1
Hưng dn sn xut rau hu cơ
Gii thiu các nguyên tc và cách thc hin cơ bn trong sn xut rau hu cơ
1.0LƯC S VÈ CANH TÁC H$U CƠ
Khó có th nói nông nghip hu cơ ñư%c xut hin vào lúc nào. Khái nim “hu cơ”, là cách la
ch-n canh tác khác ñư%c phát tri n trưc khi phát minh ra các hóa cht nông nghip t/ng h%p. Nó
di2n ra trong nhng năm 192071940, t9 sáng ki:n c;a m<t s= ngư>i tiên phong c= gng ci ti:n h
canh tác truy?n th=ng cùng vi các phương pháp ñAc trưng c;a canh tác hu cơ. Vào th>i ñi m ñó,
các phương pháp mi tCp trung vào ñ< phì ñt ly mùn ñt làm căn cE và cân bGng sinh thái trong
phHm vi trang trHi.
Khi vic áp dIng các gi=ng có năng sut cao k:t h%p vi cơ gii hóa và sJ dIng các hóa cht nông
nghip trK nên ph/ bi:n (Nông nghip "Cách mHng xanh”), m<t s= ngư>i ñã phn ñ=i hưng phát
tri n mi này và phô bày cách thEc canh tác hu cơ như làm phân ;, ci ti:n luân canh cây trQng,
hoAc trQng cây phân xanh. Khong tr=ng gia canh tác hu cơ và nông nghip thông thư>ng (“hóa
cht”) vì th: càng ln hơn.
Do tác ñ<ng tiêu cc c;a Cách MHng xanh ti sEc khTe và môi trư>ng trong nhng năm 1970 và
1980 ngày càng trK nên rõ ràng, nhCn thEc c;a c nông dân và ngư>i tiêu dùng v? vn ñ? “hu cơ”
dYn ñư%c tăng lên. H th=ng canh tác tương t như “Nông nghip vĩnh cJu” hoAc “ nông nghip có
ñYu vào t9 bên ngoài thp” (LEIA)" ñã ñư%c mK r<ng.
Ch` cho ñ:n nhng năm 1990, canh tác hu cơ tăng lên mHnh ma. S= vI bê b=i v? thc phcm và
thm h-a môi trư>ng ñã khuy:n khích và làm tăng nhCn thEc c;a ngư>i tiêu dùng cùng các chính
sách he tr% c;a m<t s= nưc. Cùng th>i gian ñó, m<t loHt các ci ti:n mi v? kf thuCt hu cơ (ñAc
bit là qun lý sâu hHi theo phương pháp sinh h-c) và phân b/ hth=ng canh tác hiu qu hơn ñã
ñư%c phát tri n.
Tuy nhiên, nông nghip hu cơ ch` chi:m m<t phYn nhT trong n?n nông nghip c;a th: gii, và vi
m<t t` l rt nhT trong nông nghip c;a m<t nưc. S he tr% t9 phía nhà nưc cho các hoHt ñ<ng
nghiên cEu, chuy n giao kf thuCt hoAc marketing trong canh tác hu cơ vjn còn rt thp K hYu h:t
các nưc. MAc dù vCy, canh tác hu cơ hin nay ñang hEa hln t=c ñ< tăng trưKng nhanh trên toàn
th: gii.
2.0TIÊU CHU*N H$U CƠ
ð ñư%c coi là m<t ngư>i sn xut hu cơ, nông dân phi tuân theo các tiêu chucn sn xut nào ñó
trong nông nghip hu cơ, ví dI như các tiêu chucn ñư%c h th=ng PGS 7 ADDA sJ dIng. Quan
tr-ng là tt c các tiêu chucn sa cho bi:t nhng gì sa ñư%c làm và không ñư%c làm trong canh tác
hu cơ, chpng hHn như các tiêu chucn liên quan ñ:n vic sJ dIng hóa cht. Tóm tt các tiêu chucn
c;a PGS 7ADDA sa ñư%c trình bày trong phI lIc 1.
Nhng khía c-nh quan tr/ng c0a tiêu chu3n g4m:
ða d-ng sinh h/c. Nông nghip hu cơ khuy:n khích các sinh vCt và thc vCt s=ng cùng nhau
trong phHm vi ln, không ch` K cùng trên m<t ñQng ru<ng mà k c các vùng sinh cnh phI cCn.
Càng nhi?u các loài thc vCt, ñ<ng vCt và các sinh vCt ñt khác nhau s=ng trong h th=ng canh tác
thì K ñó càng có nhi?u các sinh vCt giúp duy trì ñ< phì c;a ñt và ngăn cn sâu bnh hHi. Tính ña
dHng sinh h-c này sa giúp cho môi trư>ng sn xut hu cơ có năng lc sn xut ra nhng sn phcm
lành mHnh trong m<t môi trư>ng cân bGng.
Cm nang SX rau hu cơ – ADDA – ACCD 2
Vùng ñ:m Mei m<t vùng sn xut hu cơ phi ñư%c bo v khTi nguy cơ bq nhi2m các hóa cht
rJa trôi hoAc bay sang t9 ru<ng bên cHnh. Vì th:, mei nông dân hu cơ phi ñm bo có m<t
khong cách thích h%p t9 nơi sn xut rau hu cơ ñ:n nơi không sn xut hu cơ. Khong cách
này ít nht là 1 mét ñư%c tính t9 b> ru<ng ñ:n rìa c;a tán cây trQng hu cơ. N:u nguy cơ ô nhi2m
cao thì vùng ñm sa phi ñư%c tính toán và b/ xung cho r<ng hơn.
N:u nguy cơ ô nhi2m bay theo ñư>ng không khí thì sa phi trQng m<t loHi cây ñ ngăn chAn s bay
nhi2m. LoHi cây ñư%c trQng trong vùng ñm này phi khác vi cây trQng hu cơ. N:u s ô nhi2m
theo ñư>ng nưc thì sa phi tHo m<t b> ñt hoAc ñào rãnh thoát nưc ñ ngăn cn s trôi nhi2m.
Sn xut song song. ð tránh s ljn tHp gia các loHi cây trQng hu cơ và không hu cơ (Dù ch`
là vô tình), tiêu chucn hu cơ không cho phép m<t loHi cây cùng ñư%c trQng trên c ru<ng hu cơ
và ru<ng thông thư>ng tHi cùng m<t th>i ñi m, chpng hHn như cùng m<t lúc sn xut dưa chu<t
hu cơ và dưa chu<t thông thư>ng. Có th ñư%c chp nhCn ch` khi các gi=ng ñư%c trQng trên ru<ng
hu cơ và ru<ng thông thư>ng có th phân bit ñư%c d2 dàng gia chúng vi nhau. Trư>ng h%p
này có th áp dIng cho các gi=ng khoai tây có màu sc khác nhau ( màu vàng và màu ñT) hoAc cho
cà chua anh ñào (cà chua bi làm salad) vi cà chua có kích thEoc thông thư>ng.
Chú ý rGng vic ljn tHp cũng phi ñư%c ngăn chAn trong quá trình lưu kho và vCn chuy n. Cho nên,
sn phcm hu cơ sa phi ñư%c ct tr và vCn chuy n m<t cách riêng ra và ñư%c ghi rõ trên nhãn là
“Hu cơ”
H-t gi<ng và v?t li:u tr4ng tr/t. Lý tưKng nht là tt c các hHt gi=ng, cây con ñ?u là hu cơ, tuy
nhiên hin ñã ñư%c xác nhCn rGng K nưc ta hin chưa có hHt gi=ng và cây con hu cơ ñ ñáp Eng
cho ngư>i sn xut hu cơ. N:u không stn có c hHt gi=ng thương mHi hu cơ mà cũng không t
sn xut ñư%c thì có th sJ dIng nhng hHt gi=ng, cây con không bq xJ lý hóa cht hoAc xJ lý
chúng bGng các cht ñư%c tiêu chucn PGS cho phép sJ dIng. Khi mua hHt gi=ng, nông dân phi
luôn ki m tra các du hiu trên bao bì ñóng gói xem liu nó ñã ñư%c xJ lý hay không.
Cm nang SX rau hu cơ – ADDA – ACCD 3
Các v?t li:u biCn ñDi gen: Nông nghip hu cơ ngăn chAn nhng r;i ro ln ti sEc khTe và môi
trư>ng. Vì vCy, mAc dù nhng công ngh phát tri n mang tính khoa h-c cao ñôi khi cũng không
ñư%c chp nhCn n:u không th dñoán trưc ñư%c nhng nguy cơ có th xy ra trong quá trình
sn xut chúng. Vì lý do ñó, các vCt liu bi:n ñ/i gen (GMOs) không ñư%c chp nhCn vì vCt liu
gen ñưa vào trong m<t gi=ng nào ñó khi ñư%c trQng có th lan truy?n qua con ñư>ng tHp giao sang
các cây hoang dHi hoAc các gi=ng không bi:n ñ/i gen cùng h-. HCu qu tiêu cc c;a trào lưu công
ngh gen này có th sa làm mt ñi các gi=ng quý ñ<c nht vô nhq hoAc các loài hoang dHi. Hơn
na, vjn còn nhi?u thc mc v? tính an toàn khi ăn các thc phcm bi:n ñ/i gen mà m=i quan tâm
ñAc bit ñ=i vi vn ñ? dq Eng thc phcm. ði?u này cũng rt có ý nghĩa quan tr-ng trong nông
nghip hu cơ bKi m<t vài loHi thc vCt bi:n ñ/i gen có các ñAc tính không thích h%p trong canh
tác hu cơ, như các cây trQng kháng thu=c tr9 cT hoAc các cây trQng có chEa ñ<c t= t9 vi khucn.
Canh tác hu cơ không sJ dIng thu=c dit cT và vic sJ dIng các cht ñi?u ch: t9 vi khucn ch`
ñư%c phép sJ dIng như là bin pháp cu=i cùng n:u các bin pháp phòng ng9a khác không có hiu
qu.
Các ñFu vào hu cơ. Trong tiêu chucn PGS sa ñqnh hưng nhng loHi ñYu vào có th ñư%c sJ
dIng trong sn xut hu cơ. Chú ý rGng không phi tt c các sn phcm trên thq trư>ng có tên g-i
“hu cơ” hay “sinh h-c” ñ?u ñư%c phép sJ dIng trong canh tác hu cơ bKi chúng có th vjn chEa
hóa cht hoAc cách thEc sn xut ra chúng không theo các nguyên tc hu cơ (bGng cách sJ dIng
các cht bi:n ñ/i gen GMO
s
chpng hHn). Vì th:, nông dân luôn phi ki m tra theo tiêu chucn PGS
trưc khi ñưa vào sJ dIng m<t sn phcm mi cho sn xut hu cơ .
Các bưc chGng nh?n. Hin K Vit Nam chưa có chEng nhCn cho các sn phcm hu cơ. Vì th:,
ch` có m<t cách khác giúp gii quy:t vn ñ? này ñó là h th=ng PGS ñư%c ti:n hành bKi d án
nông nghip hu cơ ADDA 7 VNFU. Thông thư>ng thì trong vòng t9 273 năm sau lYn cu=i cùng
sJ dIng ñYu vào hóa cht trong sn xut thì có th hoàn toàn ñư%c chEng nhCn là hu cơ, tuy nhiên
h th=ng PGS cho phép các loHi rau ñư%c trQng tr-n vln m<t mùa vI theo hu cơ (t9 khi chucn bq
ñt) có th ñư%c bán là “hu cơ”. Quy trình chEng nhCn bt ñYu ngay khi toàn b< ñt ñai sn xut
ñư%c ñăng ký và bt ñYu ñi vào sn xut hu cơ. Mei năm nông dân ñăng ký sn xut hu cơ sa
ñư%c thanh tra ñ ki m tra di2n bi:n và và tình trHng hu cơ.
ðH biCt chi tiCt vI chGng nh?n PGS xin liên h: văn phòng ADDA t-i Hà NPi: M4SM5 Khách
s-n La Thành, 218 ðPi Cn. ði:n tho-i 04 S 37623534 ho[c Fax 04 – 37623533.
Cm nang SX rau hu cơ – ADDA – ACCD 4
3.0T^O ð` PHÌ CHO ðbT
ðt khTe sa tHo ra cây khTe. ð tHo nên m<t ñt khTe thì ñi?u thi:t y:u là phi ci tHo ñ< phì và
cu trúc c;a ñt thông qua vic sJ dIng các ñYu vào hu cơ và có các bin pháp qun lý thCn
tr-ng. Nhng ñYu vào này bao gQm phân ;, phân ñ<ng vCt, cây phân xanh, các ñá khoáng, phân vi
sinh và các loHi phân bón dung dqch. Vì các phân bón hóa h-c có tác ñ<ng tiêu cc ti các sinh vCt
ñt và cũng là hCu qu làm hTng cu trúc và ñ< phì nhiêu c;a ñt, vì th: nhng loHi phân này
không ñư%c phép sJ dIng trong canh tác hu cơ.
Cách làm tt nht Hãy bt ñYu bGng vic tHo dng lư%ng vCt cht hu cơ trong ñt. Các vCt liu
thc vCt và phân ; là các y:u t= thi:t y:u cho ti:n trình này.
1)PHÂN e
Phân ; phYn ln ñư%c làm t9 các vCt liu thc vCt và phân ñ<ng vCt. M<t ñi?u quan tr-ng c;a làm
phân ; là thu gom các vCt liu hu cơ lHi vi nhau và ñ chúng thành ñ=ng luôn ñư%c che ph;
tránh mưa không chy vào bên trong. ð=ng ; ñư%c tHo cYn phi ñư%c nóng lên. Ti:n trình nóng lên
này rt quan tr-ng ñ gi:t ch:t các bnh tCt không mong mu=n và làm tăng t=c ñ< phân h;y vCt
liu thc vCt. ð=ng ; có th ñư%c ño lên ñ gi cho quá trình ; hoHt ñ<ng t=t. Sn phcm sau khi
k:t thúc quá trình ; sa là m<t hen h%p trông gi=ng như ñt.
ð có phân ; t=t thì ñi?u quan tr-ng là phi có m<t hen h%p các vCt liu ; t=t có hàm lư%ng cao
c;a ñHm (N) và các bon (C). VCt liu có hàm lư%ng ñHm (N) cao bao gQm tt c các loHi phân ñ<ng
vCt, các lá tươi v..v. VCt liu có hàm lư%ng các bon (C) cao gQm các vCt liu ge như các thân cây,
rơm rH, bã mía, vv..
M<t hen h%p khong 50% các vCt liu cây xanh còn tươi, 25 – 30% rơm rH và tru và 20 – 25%
phân ñ<ng vCt sa cho phân ; có cht lư%ng t=t. Cũng có th sJ dIng vCt liu ch` là vT tru và phân
ñ<ng vCt nhưng chúng phi ñư%c tr<n ljn vi nhau và sau ñó tHo ñ=ng cùng vi các vCt liu xanh.
M-ng lưi thGc ăn trong ñt
Tuy
Cn tr
ùng
Ăn r2 cây
ð
Png
v
ch
â
n
ñ
<t
ð
Png
v
?t
ch
â
n
ñ
<t
ă
n m
Qi
Tuy
Cn tr
ùng
ă
n m
Qi
Tuy
Cn tr
ùng
ăn nm và vi
khu
cn
Ch
t
h
u
c
ơ
VCt thi, tàn dư
,
các cht chuy n
hóa t9 thc
,
ñ<ng vCt và
vi
sinh
Vi khu
3n
N
m
Th
hc
v
Ch
Qi v
à r
2
Chim
ð
Png
v
?t
nguy
ê
n
sinh
ð
Png
v
Cm nang SX rau hu cơ – ADDA – ACCD 5
T-o ñ<ng 0:
1. Ch-n vq trí không bq úng và không phi K dưi các cây có các r2 có th ăn sâu vào ñ=ng ; và
ly ñi cht dinh dư~ng.
2. Thu gom tt c các vCt liu ; lHi vi nhau ñ vào vq trí ñqnh ñAt ñ=ng ; .
3. THo ñ=ng ; bGng cách lYn lư%t ñAt hàng loHt các lp vCt liu 7 mei lp dày khong 15cm.
4. Thi:t k: ñ=ng ; (Nên ñ ñ=ng ; K ñ< cao khong 1.5 m):
Lp ñáy ñ=ng ; là các vCt liu ge như các cành, que nhT
ð:n lp rơm rH, thân lá cây hoAc vT tru gHo (vCt liu mYu nâu, giàu C)
ð:n lp phân ñ<ng vCt (ưt) ph; lên vCt liu thc vCt
ð:n vCt liu xanh (các cành lá và cT tươi)
Rơm rH, thân lá ngô hoAc vT tru
Phân ñ<ng vCt (ưt) ph; lên vCt liu thc vCt
VCt liu xanh (cành lá và cT tuơi)
Lp trên cùng ñ=ng ; 7 nên rc m<t lp ñt mTng ph; lên trên (khong 25 mm )
Che ph; ñ=ng ; 7 bGng các bao ti ñng gHo (ñ ngăn cho mưa không chy vào
trong ñ=ng ;)
5. Ki m tra ñ=ng ; sau 3 ngày và sau ñó theo dõi ñ=ng ; mei tuYn 1 lYn
6. ðo ñ=ng ; sau 2 tuYn và ño lHi lYn na sau ñó 3 tuYn
Th>i ñi m làm phân ; t=t nht trong năm vào các th>i ñi m các vCt liu ; có stn và ñYy ñ;
Hưng xi lý các sh c< khi 0 phân:
Vn ñI Nguyên nhân có thH Gii pháp
Bên trong ñ=ng ; bq
khô
Không ñ; nưc B/ xung nưc khi ño ñ=ng ;
Nhit ñ< ñ=ng ;
quá cao
1. Không ñ; cm ñ<
2. ð=ng ; quá to
1. B/ xung nưc và ti:p tIc ño ñ=ng ;
2. C= gng làm gim kích thưc ñ=ng ;
Nhit ñ< quá thp 1. Thi:u không khí
2. ð=ng ; quá ưt
3. ð< pH thp (chua)
1. ðo ñóng ; thư>ng xuyên hơn ñ tăng ñ< thông
khí
2. B/ xung thêm vCt liu khô
3. B/ xung thêm vôi hoAc tro ge và tr<n lHi
Có mùi khai hăng 1. Quá nhi?u ñHm
2. ð< pH cao (mAn)
1. BT xung cCt liu giàu cácbon như mùn cưa, vT
ge bào hoAc rơm rH
2. Làm gim ñ< pH bGng cách b/ xung các thành
phYn có tính axit (các lá) hoAc tránh b/ xung
thêm các vCt liu ki?m như vôi và tro ge
Có mùi trEng th=i VCt liu ; quá ưt và
nhit ñ< ñ=ng ; quá thp.
B/ xung thêm các vCt liu khô có kích thưc ln
Chú ý
1. Tt c các phân ñ<ng vCt phi ñư%c ; nóng trưc khi chúng ñư%c bón vào ñt. Lý do là ñ gi:t
các sinh vCt ñ<c hHi, các hHt cT dHi và làm /n ñqnh ñHm trong phân ñáp Eng nguQn dinh dư~ng
d2 sJ dIng cho cây trQng.
2. Nhit ñ< là m<t ch` thq rt t=t cho bi:t di2n bi:n ñang xy ra gia các vCt liu trong ñ=ng ;.
Trong giai ñoHn ñYu, ti:n trình ; ch; y:u ñư%c thc hin bKi s hoHt ñ<ng c;a các vi sinh vCt.
HoHt ñ<ng c;a các vi sinh vCt có th ñư%c ñánh giá qua nhit ñ< c;a ñ=ng ;. Nhit ñ< ñ=ng ;
sa tăng lên khi các vi sinh vCt hoHt ñ<ng mHnh và sa gim xu=ng khi chúng kém hoHt ñ<ng.
Khi ñ=ng ; ñư%c chucn bq t=t, nhit ñ< trong ñ=ng ; bt ñYu tăng lên ch` vài ti:ng ñQng hQ sau
khi tHo ñ=ng ; và ñHt ti nhit ñ< 50 – 60 °C trong vòng 273 ngày và duy trì trong khong 1 – 2
tuYn. Vic duy trì nhit ñ< cao trong m<t th>i gian dài có ý nghĩa quan tr-ng ñ phá h;y kh
năng s=ng sót c;a nhi?u các mYm bnh và hHt cT. Nhit ñ< gim xu=ng t9 t9 vì các vi sinh vCt