Kẻ ruồng bỏ quê hương
Gã đi không ai hay, về không ai biết, gã, lạc loài vô nghĩa ngay chính trên quê
hương nổi tiếng của mình. Thì cũng đáng đời. Ông trưởng thôn nhờ người chữ
nghĩa viết bản hương ước làng. Đúng ra là hương ước thôn, khái niệm làng là một
kiểu ăn leo nói theo về mặt giấy tờ. Tuy khác cách gọi nhưng ai nghe cũng hiểu.
Bây giờ là mùa đông. Quê gã nổi tiếng vì truyền thống văn võ song toàn. Trên đất
nước một đứa bé mới hoài thai đã nghe tiếng ngựa hí gươm khua, nghe tiếng thơ
ngân nga thì vấn đề văn hoá mang tính bản sắc rất đậm đặc, rất căn bản đáng tự
hào. Vậy mà gã không tự hào, gã lạc loài cũng đáng đời. Gã đi, gió và mưa, trên
con đường lầy lội. Đang là mùa đông. Gã đi, lầm lụi, dửng dưng và thách thức.
Ông trưởng thôn nhắc đi nhắc lại ông nhà thơ cấp làng xã, người được chọn mặt
gởi vàng, phải khéo léo đưa vào hương ước hai chữ đất vua. Chữ này do một nhà
thơ cấp tỉnh buột miệng nói lúc say trong lần về thăm địa phương nhân địa phương
được chọn làm điển hình cấp quốc gia về cuộc sống mới xã hội mới. Đất vua. Quá
hay. Nơi từng là kinh đô của mấy vương triều, chuỗi trầm tích các vỉa tầng văn hoá
cả ngàn năm. Rất nhiều người căn cứ vào tài liệu cổ nào đó bảo thế đất thiêng đế
nghiệp, gã bĩu môi, khinh bỉ.
Cái tội nặng nhất của gã là lần nhà thơ cấp quốc gia ở quê nhà qua đời gã không về
viếng tang. Ông nhà thơ nổi tiếng này nhiều người mến mộ đến mức đoàn xe tang
dài cả cây số khách phương xa cũng gửi vòng hoa viếng, người phương xa về tỉnh
này làm ăn cũng nhảy xe đò tới xếp hàng. Cả gái điếm. Một nhà thơ nhỏ đưa cô bồ
nhí có quá khứ bán trôn nuôi miệng nhưng mê thơ nhập đoàn người nghiêm trang
thành kính, anh nhà thơ nhỏ này phải trả giá. Bạn thơ cho cô điếm đi đưa tang là
xúc phạm, không rõ xúc phạm họ hay xúc phạm nhà thơ lớn, và tẩy chay anh này
tới ba năm, nhậu đâu cũng không mời. Huống chi. Vùng đất mê tín. Gã miệt thị.
Ông trưởng thôn có nhiều việc phải làm. Ông cũng là người mê tín. Đang là mùa
đông mưa tối trời ông đi ra bến sông, có việc rất khẩn rất quan trọng.
Gã đi đi về về là vì nơi quê nhà còn mẹ, đứa em gái út. Và vợ chồng con cái thằng
em trai. Trong ngôi nhà đáng lý gã trai lớn phải trụ giữ. Vùng đất mê tín. Gã rời bỏ
nó không chút nuối tiếc. Ông trưởng thôn từng cầm súng đánh giặc. Từng đi qua
những mùa đông khắc nghiệt nhất. Ông tự hào là người con ưu tú của quê hương.
Gã đang lầm lụi đi, mưa quất tơi bời, nhà mẹ gã bên kia sông. Cây cầu nửa sắt nửa
gỗ làm dối đã bị đợt lũ đầu mùa cuốn trôi. Ngày khánh thành cây cầu này gã cũng
không về. Ông trưởng thôn hãnh diện nói mấy câu “coi như…” trên ti vi, mẹ gã rất
chê bảo cọp nhai đậu phộng.
Bây giờ là mùa đông. Đồng trắng lăng nước. Cánh đồng này ngày xưa mưa dông
gã thường xách đèn đi bắt ếch, tiếng gọi tìm duyên là bản án tử hình của chúng.
Con gái hai tuổi của gã thiếu đạm vợ gã ** teo nhách. Xâu ếch quí giá. Vợ chồng
gã quyết định không sinh con nữa. Đứa con gái giờ đã học mười hai. Bến sông
đông người chờ đò. Gã không quen ai. Ở quê mà không quen ai. Ông trưởng thôn
nói rồi, dứt lụt là làm lại cầu. Lần này mời một đại diện nhân dân giám sát. Thì cho
có lệ chớ ai biết ngõ nào. Trời mưa chi mưa ác. Ngay ở bến sông này gã từng thấm
thía nỗi nhục vì miếng ăn. Cha gã, tiết đông chí dầm mình rét cóng làm cầu sạp mà
còn bị ông đội trưởng đội sản xuất thét lác ầm ĩ vì để trôi mất một cây trụ cầu. Cha
cười nịnh khúm núm vì sợ tối bình công xếp hạng lao động. Ngày công hơn ký lúa
mà sơ sểnh lấy gì qua bữa, lại con đông chỉ biết ăn học. Cái hèn của cha khiến gã
càng quyết tâm vươn lên, cuộc đời này không đè đầu cưỡi cổ người thì sẽ bị người
đè đầu cưỡi cổ. Gã biết đời sống dân chúng nơi cái điển hình tiên tiến nhất nước
quê gã thê thảm mức nào trong khi từ ông đội sản xuất trở lên giàu có ra sao; lần
đầu tiên trong đời, chứng kiến cái hèn của cha, gã hiểu rằng kiếm miếng ăn là hành
vi vĩ đại của con người còn chia miếng ăn cho đều là việc thiện lớn nhất. Không
thể không giàu. Không thể không thành đạt.
Bây giờ là mùa đông. Mùa đông thì ít khách tham quan, hồi đó. Tất nhiên ông
trưởng thôn hồi đó còn trong quân đội. Không phải mùa đông thì nườm nượp
khách xa. Dập dìu trên đường quê thẳng tắp. Trên đồng lúa cấy giăng dây. Trong
thư viện đầy ắp sách viết về tinh thần làm chủ tập thể, những tấm gương tiêu biểu,
những điển hình tiên tiến của một xã hội mới, con người làm chủ, tất tần tật đều
làm chủ. Và cuối cùng sau mọi lời khen sau những ghi chép là mời cơm, đơn giản
nhất cũng là eng éc tiếng heo bị thọc huyết. Giữa chuyến đi dập dìu là ghé cửa
hàng uống nước, nước ngọt thôi. Khách ra, bầy trẻ chờ sẵn lao vào chắt mót ly đá
còn chút màu nâu nâu, vàng vàng. Cô mậu dịch viên cũng cạnh tranh với bọn trẻ,
thủ phần về cho con. Gã tởm lợm quê hương tiên tiến của mình. Ông trưởng thôn
không bao giờ đồng quan điểm với gã. Dù không chứng kiến những điều gã chứng
kiến hay có chứng kiến cũng vậy. Ông là người của quê hương. Khổ nghèo một
chút cũng có sao. Miễn quê mình thường xuyên được báo đài từ trung ương đến
địa phương liên tục đưa tin, ngợi ca là sướng rồi. Nườm nượp khách xa về tham
quan học tập, dù có thắt lưng buộc bụng một chút- nhịn miệng đãi khách cũng là
truyền thống tốt đẹp- là sướng rồi. Mà sướng thật. Chớ không phải nói theo đâu.
Chỉ có gã là kẻ lạc loài là kẻ không có quê hương.
Nhưng quê hương là gì? Núi sông đồng bãi. Hay gần gũi hơn, luỹ tre, cây đa, bến
nước, sân đình. Hay xa xôi hơn, những thứ người ta gộp lại thành truyền thống.
Hay cụ thể hơn những con người chung quanh. Hay thiết thân mái nhà mình, cha
mẹ, anh chị em mình. Hay mơ hồ bãng lãng tuổi thơ. Gã thấy ai cũng có núi sông.
Ai cũng có cha mẹ anh chị em. Ai cũng có truyền thống. Tuổi thơ cũng vậy. Thì
quê hương đáng nói nhất, với gã, là những người chung quanh. Mà con người,