KHÁM THẬN VÀ ĐƯỜNG NIỆU
GIẢI PHẨU – SINH LÝ HỆ THẬN NIỆU
Hệ niệu gồm 2 thận, các đường tống xuất nước tiểu hình thành gồm đài thận,
bể thận , niệu quản, bàng quang và niệu đạo.
Mỗi ngày hai thận biến đổi 1700lít máu thành 1lít dịch rất đậm đặc và đặc
trưng gọi là nước tiểu. Ngoài ra thận còn đảm nhiệm nhiều chức năng khác cần
thiết cho sự sống như loại thải bỏ các chất độc sinh ra trong quá trình chuyển
hóa cơ thể, điều chỉnh thể dịch cũng như điều hòa thăng bằng kiềm toan, điện
giải, tiết ra các hormone như erythropoietin, renin và các prostaglandins.
I. THẬN
1. Cấu tạo, hình thể chung
Mỗi cơ thể có 2 thận nằm sau phúc mạc ở hố sườn thắt lưng, dọc theo bờ ngoài
cơ đái và theo hướng chếch vào giữa. Thận phải thấp hơn thận trái.
Thận người lớn dài # 12cm, rộng 6cm, dày 3cm, năng chừng 120-150g.
Hai thận được giữ tại chổ bởi lớp mỡ bao quanh thận, cuống thận, trương lực
của các cơ thành bụng và các tạng trong phúc mạc.
Cấu trúc thận( hình chẻ đôi thận)
Thận được bọc trong bao sợi, gồm phần vỏ ở ngoài, phần tủy ở trong. Nhu mô
thận được tạo thành bởi các nephron (đơn vị chức năng thận), mổi thận có
khoảng 1 triệu nephron. Mỗi nephron gồm một cầu thận và một ống thận được
chia làm nhiều đoạn : ống lượn gần, quai henlé, ống lượn xa và ống thu thập.
Tủy thận được tạo thành bởi các tháp thận chứa các ống góp, quai henlé, và các
mạch máu. Đỉnh tháp là gai thận hướng về xoang thận, đáy tháp tiếp giáp với
võ thận.
Võ thận được tạo thành bởi các cầu thận và các ống lượn. Các cột Berlin chen
vào giữa các tháp thận.
2. Mạch máu thận
+ Động mạch thận phải và trái đều phát sinh từ động mạch chủ bụng, thường
chỉ có một động mạch cho mỗi thận, nhưng cũng có trường hợp 2-3 động mạch
cho 1 thận. Khi tới gần rốn thận mỗi động mạch thận chia làm 2: động mạch
trước và sau rốn thận
Thông thường nhánh trước được chia làm 3 hay 4 nhánh vào nhu mô thận ,
nhánh sau bể thận đi về phía trên rốn thận để cung cấp máu cho mặt sau thận.
Các nhánh trước và sau bể thận tiếp tục chia thành động mạch gian thùy lúc
vào trong nhu mô thận.
+Tĩnh mạch thận bắt nguồn từ võ thận và tủy thận để thành các tĩnh mạch
gian thùy và tĩnh mạch cung trước khi đổ vào tĩnh mạch thận. Ở xoang thận
tĩnh mạch thận được xếp thành 3 lớp:
Tĩnh mạch trước bể thận
Tĩnh mạch sau bể thận
Tĩnh mạch giữa các đài thận nối tiếp với các lớp trên
+Bạch mạch: 4 đến 10 ống bạch mạch xuất phát từ thận và đổ vào các hạch ở
cạnh tĩnh mạch chủ bên phải, các hạch cạnh động mạch chủ bên trái.
Tương quan giải phẩu của thận
3. Cầu thận
Cấu tạo bởi các búi mao mạch nằm giữa và liên kết tiểu động mạch đến và tiểu
động mạch đi được bao quanh bằng khoang nước tiểu Bowman
Chức năng cầu thận là lọc huyết tương xuyên qua thành mao mạch cầu
thận.Thành này gồm lớp tế bào nội mạc, màng đáy, các tế bào thượng bì .Đây
là một màng thấm nước và các chất có trọng lượng phân tử nhỏ( điện giải, ure),
giữ lại chất có trọng lượng phân tử lớn và các protein huyết tương. Mỗi ngày
cầu thận lọc được khoảng 180 lít dịch. Dịch siêu lọc qua màng đáy tùy thuộc
vào lưu lượng máu đến thận ( khoảng 1200ml/phút).
Sơ đồ cầu thận và bộ máy kề quản cầu
4. Hệ thống kề quản cầu
Được cấu tao bởi các tế bào hạt của tiểu động mạch đến, các tế bào mô kẽ
không có hạt và các tế bào chuyên biệt hóa của ống lượn xa quay vòng lại dính
vào rốn cầu thận, giữ vai trò quan trọng trong tổng hợp, phóng thích rennin và
điều hòa huyết áp.
5. Ống thận
Gồm nhiều đoạn và được lót bởi các tế bào thượng bì, có chức năng chính là tái
hấp thu một số chất nước điễn giải cũng như bài tiết những sản phẩm như ion
H+, NH3, và các acid hữu cơ.
II. CÁC ĐƯỜNG DẪN NIỆU
