TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
241
KHẢO SÁT ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG VÀ THÓI QUEN CHĂM SÓC DA
CỦA BỆNH NHÂN VIÊM DA DẦU KHÁM TẠI PHÒNG KHÁM DA LIỄU
BỆNH VIỆN THANH NHÀN NĂM 2023
Nguyễn Khắc Bình1, Hoàng Ngọc Tân1,
Đặng Khánh Nhi1, Phạm Thị Thu Hà1
TÓM TẮT31
Mục tiêu: Khảo sát đặc điểm lâm sàng và
nhận xét mối liên quan giữa thói quen chăm sóc
da với mức độ bệnh ở những bệnh nhân viêm da
dầu tại phòng khám da liễu Bệnh viện Thanh
Nhàn.
Đối tượng và phương pháp: Gồm 209 bệnh
nhân được chẩn đoán viêm da dầu đến khám và
điều trị tại Đơn nguyên Da liễu bệnh viện Thanh
Nhàn từ tháng 3/2023 đến tháng 9/2023.
Kết quả: Một số thói quen chăm sóc da của
bệnh nhân có ảnh hưởng đến mức độ của bệnh.
Tần suất gội đầu ảnh hưởng đến mức độ bệnh tổn
thương da đầu, bệnh nhân càng ít gội đầu thì tổn
thương vảy da nhiều hơn, dày hơn và hiện tượng
viên trở lại nặng hơn (p<0.05). Các sản phẩm
chăm sóc da cũng ảnh hưởng đến mức độ tổn
thương da của bệnh nhân VDD. Các sản phẩm
như chanh, cồn, cây cỏ (chiếm 17.6%) có thể gây
kích ứng với da và ảnh hưởng đến tổn thương da
(P<0.05; OR>1). Sản phẩm dầu gội chuyên dùng
có bao gồm các chất như selenin, ciclopirox,
pyrithion, kẽm, magne… cải thiện được tình
trạng của bệnh nhân (OR <1, p<0.05).
Kết luận: Tần suất gội đầu và tần suất rửa
mặt có liên quan đến mức độ bệnh của VDD. Tần
1Bệnh viện Thanh Nhàn
Chịu trách nhiệm chính: Nguyễn Khắc Bình
Email: khacbinh174@gmail.com
Ngày nhận bài: 01/09/2024
Ngày phản biện khoa hc: 30/09/2024
Ngày duyệt bài: 04/11/2024
suất gội đầu và tần suất rửa mặt càng cao, thì cải
thiện càng nhiều mức độ tổn thương ở bệnh
VDD. Các sản phẩm gội đầu và rửa mặt có lợi
cho việc điều trị VDD là dầu gội chuyên dụng,
sữa rửa mặt. Các sản phẩm gây kích ứng như
chanh, cồn, cây cỏ sẽ làm nặng thêm tình trạng
bệnh của bệnh nhân.
SUMMARY
SURVEY OF CLINICAL
CHARACTERISTICS AND SKINCARE
HABITS OF PATIENTS WITH
SEBORRHEIC DERMATITIS AT THE
DERMATOLOGY CLINIC OF THANH
NHAN HOSPITAL IN 2023
Objective: To investigate the clinical
characteristics and evaluate the relationship
between skincare habits and disease severity in
patients with seborrheic dermatitis at the
dermatology clinic of Thanh Nhan Hospital.
Subjects and Methods: This study included
209 patients diagnosed with seborrheic dermatitis
who visited the Dermatology Unit of Thanh
Nhan Hospital from March 2023 to September
2023.
Results: Certain skincare habits impacted the
disease severity. The frequency of shampooing
was linked to the extent of scalp lesions; patients
who shampooed less frequently experienced
thicker, more prominent scales and exacerbated
inflammation (p<0.05). Skincare products also
influenced the severity of skin lesions in
seborrheic dermatitis patients. Products such as
HỘI NGHỊ KHOA HỌC HỘI NỘI KHOA THÀNH PHỐ HÀ NỘI
242
lemon, alcohol, and herbal mixtures (17.6%)
were associated with skin irritation and worsened
skin lesions (P<0.05; OR>1). Specialized
shampoos containing ingredients like selenium,
ciclopirox, pyrithione, zinc, and magnesium
improved the patient’s condition (OR<1,
p<0.05).
Conclusion: The frequency of shampooing
and face-washing was associated with disease
severity; higher frequencies corresponded to
greater improvement in seborrheic dermatitis
lesions. Beneficial products for treating
seborrheic dermatitis include specialized
shampoos and cleansers, while irritating products
such as lemon, alcohol, and herbs worsen the
condition.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Viêm da dầu (Seborrheic Dermatitis) là
bệnh da mạn tính thường gặp với biểu hiện
dát đỏ, ngứa và vảy da bóng mỡ xuất hiện ở
vùng da có nhiều tuyến bã hoạt động. Bệnh
thường gặp ở trẻ sơ sinh, tuổi dậy thì và độ
tuổi ngoài 50, nam gặp nhiều hơn nữ. Trên
thế giới tùy theo số liệu nghiên cứu của từng
tác giả mà cho thấy viêm da dầu chiếm
khoảng 5% dân số bệnh nhân. Ở Việt Nam,
viêm da dầu chiếm tỉ lệ khoảng 5% số bệnh
nhân đến khám [1].
Viêm da dầu thường diễn biến dai dẳng,
có đợt bùng phát nặng. Nhìn chung, bệnh
không ảnh hưởng nhiều đến tình trạng sức
khỏe, nhưng dai dẳng kéo dài, và xuất hiện
chủ yếu ở vùng lộ ra khi giao tiếp như mặt,
da đầu, sau tai… có thể ảnh hưởng tới thẩm
mỹ và tâm lý của bệnh nhân.
Điều trị VDD không chỉ làm giảm triệu
chứng trong đợt bùng phát của bệnh, mà
quan trng hơn là điều trị duy trì và giảm tần
suất bùng phát của bệnh, vì vậy ngoài điều trị
tại chỗ và toàn thân, chăm sóc da là một phần
không thể thiếu trong hỗ trợ điều trị. Việc sử
dụng các sản phẩm chăm sóc da không phù
hợp, hay tần suất chăm sóc da không thường
xuyên đóng vai trò quan trng trong việc làm
tái phát bệnh cũng như tăng mức độ nặng của
bệnh [2].Ở Việt Nam trong cộng đồng, khi
xuất hiện đợt bùng phát của bệnh, người dân
thường truyền miệng cách chăm sóc da trong
các trường hợp có bệnh ngoài da như chốc,
thủy đâu, zona, viêm da dầu … như ngâm
nước nóng, rửa mặt hay tắm bằng các sản
phẩm chứa cồn, nước muối, nước chanh hoặc
các loại lá cây được cho là “mát da”. Tuy
nhiên trên thực tế cho thấy những cách này
có thể gây kích ứng, gây khô da và sẽ làm
tăng tình trạng bệnh nặng nề hơn.
Nhận thấy được mức độ phổ biến của
bệnh VDD cũng như vai trò của việc chăm
sóc da trong quá trình điều trị bệnh và những
hiểu lầm của người bệnh thường hay mắc
phải, chúng tôi thực hiện đề tài: “Khảo sát
đặc điểm lâm sàng và thói quen chăm sóc
da của bệnh nhân viêm da dầu khám tại
phòng khám da liễu Bệnh viện Thanh
Nhàn năm 2023”.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Là các bệnh nhân được chẩn đoán VDD
đến khám và điều trị tại Đơn nguyên Da liễu
bệnh viện Thanh Nhàn từ tháng 3/2023 đến
tháng 9/2023.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu
mô tả cắt ngang, được tiến hành từ tháng
3/2023 đến 9/2023
Cỡ mẫu thuận tiện
2.2.2. Tiêu chuẩn chọn
Bệnh nhân có các tiêu chuẩn sau được
chn tham gia nghiên cứu:
Bệnh nhân được chẩn đoán VDD
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
243
Tiêu chuẩn chẩn đoán: Dựa trên lâm
sàng:
+ Tổn thương cơ bản là dát đỏ ranh giới
không rõ, trên có vảy da bóng mỡ, màu vàng
+ Vị trí chủ yếu: da đầu, sau tai, ống tai
ngoài, rãnh mũi má, bờ mi, vùng trước
xương ức và vùng liên bả. Một số vị trí ít gặp
như nách, kẽ dưới vú, rốn, bẹn, kẽ liên mông.
+ Triệu chứng cơ năng: ngứa, rát
Mức độ bệnh Viêm da dầu tính theo
thang điểm Avner Shermer
Nhẹ: < 5 điểm; Vừa: 5-8 điểm; Nặng: > 8
điểm
Bệnh nhân nam và nữ không phân biệt độ
tuổi.
Chưa sử dụng thuốc bôi hoặc uống trong
vòng 2 tuần trước nghiên cứu.
Bệnh nhân được bố mẹ chấp thuận tham
gia nghiên cứu (với bệnh nhân <18 tuổi)
hoặc tự nguyện tham gia nghiên cứu (với
bệnh nhân ≥ 18 tuổi).
Đến khám và điều trị đầy đủ theo lịch
hẹn.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo giới, nhóm tuổi
Bảng 1. Phân bố đối tượng nghiên cứu theo giới
n
%
Giới
Nam
114
54.5
Nữ
95
45.5
Tuổi
<1 tuổi
0
0
1-18 tuổi
3
1.4
18 – 60 tuổi
117
56.0
>60 tuổi
99
42.6
Tổng
209
100
3.2. Đặc điểm lâm sàng của VDD
3.2.1. Tổn thương cơ bản và triệu chứng cơ năng
Bảng 2. Các triệu chứng của bệnh VDD
Triệu chứng
n
%
Tổn thương cơ bản
209
100
209
100
Triệu chứng cơ năng
198
94.7
171
81.8
3.2.2. Tính chất tổn thương
Bảng 3. Tính chất tổn thương
Tính chất tổn thương
n
%
Phân bố
Khu trú
151
72.2
Rải rác
58
27.8
Ranh giới
Ranh giới rõ
70
33.5
Ranh giới không rõ
139
66.5
HỘI NGHỊ KHOA HỌC HỘI NỘI KHOA THÀNH PHỐ HÀ NỘI
244
Bảng 4. Vị trí tổn thương
Vị trí
n
%
Da đầu
159
76.1
Ống tai ngoài
111
8.1
Sau tai
50
23.9
Mặt
Trán
141
67.5
Mi mắt, cung mày
57
27.3
Má
50
23.9
Rãnh mũi má
159
76.1
Mũi
83
39.7
Quanh miệng
17
8.1
Cằm
17
8.1
Góc hàm
50
23.9
Thân mình
Ngực
59
28.2
Vùng liên bả vai
39
18.7
Vị trí khác
Nách
27
12.9
Kẽ vú
17
8.1
Rốn
8
3.8
Bẹn
21
10
3.3. Liên quan giữa chế độ chăm sóc da của bệnh nhân với mức độ bệnh
3.3.1. Thói quen gội đầu với mức độ bệnh tổn thương ở da đầu
Bảng 5. Liên quan giữa tần suất gội đầu với mức độ bệnh tổn thương da dầu
Mức độ
Thói quen
Nhẹ
Trung bình
Nặng
Tổng
p
n
%
n
%
n
%
Hàng ngày
42
52.5
15
18.75
23
28.75
80
0.007
2 ngày/lần
26
53
9
18.4
14
28.6
49
>2 ngày/lần
5
16.7
7
23.3
18
60
30
Tổng
73
31
55
159
Nhận xét: Số bệnh nhân có thói quen gội đầu >2 ngày/lần cao nhất ở nhóm bệnh nhân
nặng (60%), thấp nhất ở nhóm mức độ nhẹ (16.7%).
Sự khác biệt này có ý nghĩa thống kê, p<0.05.
Bảng 6. Tình hình sử dụng sản phẩm gội đầu trong 2 tuần trước khi đến khám với
mức độ bệnh tổn thương da đầu
Mức độ
SP
Nhẹ
Trung bình
Nặng
Tổng
p
OR (95CI)
n
%
n
%
n
%
Dầu gội chuyên dụng
15
71.4
4
19
2
9.6
21
(13.2%)
0.013
0.31
(0.1-0.8)
Dầu gội thông thường
43
50.6
15
17.6
27
31.8
85
(53.5%)
0.52
1.05
(0.5-2.2)
Xà phòng
6
42.8
2
14.2
6
42.8
14
0.81
2.01
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
245
(8.8%)
(0.6-6.1)
Nước máy
4
36,4
1
9.1
6
54.5
11
(6.9%)
0.423
4.71
(0.4-54.5)
Sản phẩm gây kích ứng
(chanh, cồn, cây cỏ)
5
17.9
9
32.1
14
50
28
(17.6%)
0.004
5.6
(0.6-47)
Tổng
73
31
55
159
Nhận xét:
Có tất cả 7 sản phẩm được đánh giá trong
nghiên cứu
So sánh sử dụng sản phẩm gội đầu với
mức độ bệnh, có sự khác biệt có ý nghĩa
thống kê ở các sản phẩm như dầu gội chuyên
dụng, các sản phẩm gây kích ứng (chanh,
cồn cây cỏ) (p<0.05).
Trong đó, dầu gội chuyên dụng có OR <1
(0.31) và sản phẩm gây kích ứng có OR >1
(5).
3.3.2. Thói quen sử dụng sản phẩm rửa
mặt với mức độ tổn thương trên da mặt
Bảng 7. Liên quan giữa tần suất rửa mặt với mức độ tổn thương VDD
Mức độ
Thói quen
Nhẹ
Trung bình
Nặng
Tổng
p
n
%
n
%
n
%
2 lần/ngày
45
37.8
31
26.1
43
36.1
119
0.02
1 lần/ngày
43
59.7
15
20.8
14
19.5
72
< 1 lần/ngày
4
22.2
3
16.7
11
61.1
18
Tổng
92
49
68
209
Nhận xét: Số bệnh nhân có thói quen rửa
mặt 2 lần/ngày cao nhất ở nhóm nhẹ
(37.8%), sau đó đến nhóm nặng (36.1%) và
nhóm trung bình (26.1%). Số bệnh nhân có
thói quen rửa mặt 1 lần/ngày cao nhất ở
nhóm bệnh nhân mức độ nhẹ (59.7%), thấp
nhất ở nhóm bệnh nhân nặng (19.5%). Số
bệnh nhân có thói quen rửa mặt không
thường xuyên cao nhất ở nhóm nặng
(61.1%), cao hơn nhiều so với nhóm nhẹ
(22.2%) và nhóm trung bình (16.7%). Sự
khác biệt này có ý nghĩa thống kê (p<0.05).
Bảng 8. Tình hình sử dụng các sản phẩm rửa mặt trong 2 tuần trước khi đến khám với
mức độ tổn thương VDD ở mặt
Mức độ
SP
Nhẹ
Trung bình
Nặng
Tổng
p
OR (95CI)
n
%
n
%
n
%
Sữa rửa mặt
30
57.7
14
26.9
8
15.4
52
(24.8%)
0.008
0.46
(0.25-0.86)
Xà phòng
4
36.4
2
18.2
5
45.4
11
(5.3%)
0.87
1.54
(0.45-5.25)
Nước máy
55
42.3
30
23.1
45
34.6
130
(62.2%)
0.6
1.3
(0.75–2.25)
Sản phẩm gây kích ứng
(Cồn, chanh, cây cỏ)
3
18.8
3
18.8
10
62.4
16
(7.7%)
0.025
1.15
(1.12-8.83)