101
Tạp chí Y Dược học - Trường Đại học Y Dược Huế - Tập 7, số 5 - tháng 11/2017
JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACY
Địa chỉ liên hệ: Bùi Thị Thanh Hiền, email: hienankhe@yahoo.com
Ngày nhận bài: 5/10/2017; Ngày đồng ý đăng: 6/11/2017; Ngày xuất bản: 16/11/2017
KHO SáT NỒNG ĐỘ GALECTIN-3
TRÊN BỆNH NHÂN SUY TIM
Bùi Thị Thanh Hiền1, Đinh Hiếu Nhân2, Hoàng Anh Tiến3
(1) Nghiên cứu sinh Trường Đại học Y Dược – Đại học Huế
khoa Tim Mạch, Bệnh viện Trưng Vương, thành phố Hồ Chí Minh
(2) Bộ môn Nội Tổng Quát, Đại học Y Dược, thành phố Hồ Chí Minh
(3) Trường Đại học Y Dược Huế
Tóm tắt
Đặt vấn đề: Hiện nay, dù đã có nhiều tiến bộ trong chẩn đoán và điều trị, nhưng suy tim vẫn tồn tại như
một vấn đề khó giải quyết, vẫn đang đe dọa lên sức khỏe cộng đồng. Suy tim không chỉ tăng tần suất bệnh
mà còn có những ảnh hưởng nặng nề lên sinh hoạt của người bệnh cũng như chi phí xã hội cần dành cho
nó. Galectin-3 đã và đang được xem xét như là một dấu chỉ điểm sinh học quan trọng cần thiết để cung cấp
thông tin tiên lượng mạnh m, giúp chúng ta phân tầng nguy cơ cho bệnh nhân suy tim có thể điều trị thích
ứng tích cực hơn cho những người được dự đoán có nguy cơ cao hơn. Mục tiêu: Khảo sát nồng độ galectin-3
huyết thanh trên đối tượng bệnh nhân suy tim nhập viện, tìm mối liên quan giữa nồng độ galectin-3 với các
bệnh đi kèm, bệnh cảnh lâm sàng và diễn tiến bệnh trong thời gian nằm viện. Phương pháp nghiên cứu: Mô
tả cắt ngang. Kết quả: 20 bệnh nhân được nhận vào nghiên cứu với chẩn đoán lâm sàng suy tim theo Khuyến
cáo về chẩn đoán và điều trị suy tim cấp tính và mạn tính của Hội Tim Châu Âu (2012) và được đánh giá mức
độ nặng theo phân loại của Hội Tim Hoa Kỳ (NYHA). Bệnh nhân được xét nghiệm đánh giá nồng độ galectin-3
trong huyết thanh. Nồng độ galactin-3 huyết thanh tăng cao ở tất cả bệnh nhân, trung bình 36,5 ng/ml (13,7
ng/ml – 74,0 ng/ml), đặc biệt tăng cao ở nhóm bệnh nhân có biểu hiện hội chứng động mạch vành cấp trên
lâm sàng cũng như ở những bệnh nhân có bệnh lý thận mạn tính nặng. Có 5 trường hợp tử vong. Kết luận:
galectin-3 huyết thanh tăng ở những bệnh nhân suy tim và có liên quan với mức độ suy tim theo NYHA, hội
chứng động mạch vành cấp. Và điều đáng lưu ý là mức galectin-3 có liên quan đến bệnh thận mạn mức độ
nặng, cần có những nghiên cứu lớn hơn về sự liên quan này.
T kha: Nồng độ galactin-3 huyết thanh, suy tim, Hội Tim Hoa kỳ (NYHA)
Abstract
A PILOT STUDY: PLASMA GALECTIN-3 LEVEL
IN HEART FAILURE PATIENTS
Bui Thi Thanh Hien1, Dinh Hieu Nhan2, Hoang Anh Tien3
(1) PhD Students of Hue University of Medicine and Pharmacy – Hue University
Trung Vuong Hospital, Ho Chi Minh city
(2) Dept. General internal Medicine, HCM city University of Medicine and Pharmacy
(3) Hue University of Medicine and Pharmacy – Hue University
Background: Despite of considerable advances in its diagnosis and management, heart failure remains
an unsettled problem and life threatening. Heart failure with a growing prevalence represents a burden
to healthcare system, responsible for deterioration of patient’s daily activities. Galectin-3 is a new cardiac
biomarker in prognosis for heart failure. Serum galectin-3 has some relation to heart failure NYHA classification,
acute coronary syndrome and clinical outcome. Level of serum galectin-3 give information for prognosis
and help risk stratifications in patient with heart failure, so intensive therapeutics can be approached to
patients with high risk. Objective: To examine plasma galectin-3 level in hospitalized heart failure patients,
investigate the relationship between galectin-3 level with associated diseases, clinical conditions and disease
progression in hospital. Methodology: Cross sectional study. Result: 20 patients with severe heart failure
as NYHA classification were diagnosed by The ESC Guidelines for the diagnosis and treatment of acute
and chronic heart failure (2012) and performed blood test for serum galectin-3 level. Increasing of serum
galectin-3 level have seen in all patients, mean value is 36.5 (13.7 – 74.0), especially high level in patient
with acute coronary syndrome and patients with severe chronic kidney disease. There are five patients dead.
Conclusion: Serum galectin-3 level increase in patients with heart failure and has some relation to NYHA
DOI: 10.34071/jmp.2017.5.13
102
Tạp chí Y Dược học - Trường Đại học Y Dược Huế - Tập 7, số 5 - tháng 11/2017
JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACY
1. ĐẶT VẤN Đ
Suy tim là một gánh nặng lớn của cộng đồng.
Tlệ mắc suy tim ngày càng tăng trong cộng đồng
do tuổi thọ trong dân số tăng và t lệ mắc bệnh
tiểu đường, tăng huyết áp và bệnh mạch vành
ngày càng tăng. T lệ suy tim nói chung khoảng
2% - 3% dân số [10], trên thế giới hiện có trên
23 triệu người suy tim [10]. Mỹ hiện nay ước
tính có khoảng 5,1 -5,8 triệu người được chẩn
đoán suy tim [11], và hàng năm có thêm khoảng
550.000 trường hợp suy tim mới mắc[10]. Mặc dù
đã có nhiều tiến bộ trong điều trị suy tim, t lệ tử
vong trong 30 ngày khoảng 10-20%, ở Mỹ theo ng-
hiên cứu Framingham heart study và ở Anh Quốc
nghiên cứu Hillingdon heart failure study t lệ
sống còn sau 1 năm khởi đầu suy tim là 70%, sau
5 năm là 35%, ở những người tham gia nghiên cứu
ramingham [9,35], nói chung t lệ tử vong trong 1
năm và 5 năm vẫn còn khá cao: 30% và trên 50%.
Tại Châu Âu, hiện nay có khoảng 15 triệu người
mắc suy tim, tần suất hiện mắc của suy tim trong
dân số 0,4-2% [12]. bệnh nhân >70 tuổi, t lệ này
tăng cao lên đến 10-20%. Tại Việt Nam, chưa có
số liệu thống kê cụ thể về số người mắc suy tim.
Tại Việt Nam cũng như trên thế giới, bệnh tim
mạch trong đó đặc biệt là suy tim là một vấn đề được
quan tâm đặc biệt do tần suất mắc ngày càng cao và
chi phí điều trị tốn kém. Trong thực hành lâm sàng cần
giảm thiểu tỉ lệ suy tim, giảm khả năng diễn tiến đến
suy tim ở các bệnh nhân có bệnh lý nguy cơ cũng như
giảm các biến cố trong suy tim như suy tim nặng hơn,
nhập viện do suy tim, tử vong do tim mạch hay do các
nguyên nhân. Sự ra đời và phát triển của các nhóm chỉ
dấu sinh học khác nhau như BNP (Brain natriuretic
peptic), hoặc NT-proBNP (N-terminal pro-brain natri-
uretic peptide), ST2 (ST2 receptor), troponin I đang
cải thiện sự hiểu biết về sinh bệnh học, chẩn đoán
và tiên lượng trong suy tim. Galectin-3 là một trong
những chỉ dấu sinh học đã và đang được các nhà ng-
hiên cứu lâm sàng quan tâm trong việc sử dụng là
dấu chỉ điểm sinh học để phân tầng bệnh nhân suy
tim, cũng như tiên lượng bệnh [7]. Galectin-3, một
dấu ấn sinh học mới, thiết thực trong việc xác định vai
trò tiên lượng của galectin-3 trong suy tim qua đánh
giá các biến cố suy tim nặng hơn, nhập viện do suy
tim, hội chứng vành cấp, đột quỵ, tử vong do suy tim
và tử vong do mọi nguyên nhân. Galectin-3 là một
protein gắn với β-galactose, tan được trong nước và
được tiết ra bởi các đại thực bào bị kích hoạt. Cơ chế
hoạt động chính là gắn kết và kích hoạt nguyên bào
sợi hình thành collagen và mô sẹo, dẫn đến xơ hóa cơ
tim tiến triển. Nhiều nghiên cứu thực nghiệm đã cho
thấy vai trò quan trọng của galectin-3 trong tái cấu
trúc cơ tim bị xơ hóa, độc lập với các nguyên nhân gây
xơ hóa tim [8].
Tái cấu trúc tim là một trong những cấu thành
chính của suy tim. Những tế bào miễn dịch làm
phục hồi tế bào cơ tim sau tổn thương cấp hoặc tổn
thương mạn hoặc tuổi lớn. Galectin-3 được tiết vào
cơ tim thông qua sự lắng đọng, tăng sinh nguyên
bào sợi cơ và lắng đọng procollagen-1. Sự hoạt hoá
nguyên bào sợi, nguyên bào sợi cơ và sự tích tụ các
chất nền ở ngoại bào làm tăng khối lượng các sợi cơ
làm xơ hoá tim. [8]
classification, acute coronary syndrome. However, level of serum galectin-3 can be affected by severe chronic
kidney disease, more research is needed on this aspect.
Key words: Serum galectin-3, heart failure, ESC Guidelines, NYHA
Hình 1. Vai trò của galectin-3 trong suy tim và tái cấu trúc [9]
103
Tạp chí Y Dược học - Trường Đại học Y Dược Huế - Tập 7, số 5 - tháng 11/2017
JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACY
Một vài nghiên cứu đã chỉ ra galectin-3 như một
marker sinh học đáng tin cậy trong suy tim. Tuy
nhiên, đến hiện tại chỉ có một số dữ liệu giới hạn có
giá trị trong suy tim ở người. Có một vài nghiên cứu
về sinh lý bệnh vai trò của galectin-3 trong sự phát
triển và tiến triển của suy tim. Đa số các nghiên cứu
về các bệnh nhân suy tim mãn tính là những nghiên
cứu xem xét sự tương quan giữa các yếu tố nguy cơ
khác với nguy cơ tử vong, tiến triển của bệnh suy
tim, sự tiến triển của bệnh tim mạch hoặc khả năng
tái nhập viện của bệnh nhân.[8]
Các nghiên cứu lâm sàng đã cho thấy việc xác
định được mức galectin-3 s có ích trong rất nhiều
bệnh tim mạch. Đa số các nghiên cứu về các bệnh
nhân suy tim mãn tính là những nghiên cứu xem
xét sự tương quan giữa các yếu tố nguy cơ khác với
nguy cơ tử vong, tiến triển của bệnh suy tim, sự tiến
triển của bệnh tim mạch hoặc khả năng tái nhập viện
của bệnh nhân. Đề tài “Khảo sát nồng độ galectin-3
trên bệnh nhân suy tim” nhằm giúp chúng tôi bước
đầu khảo sát nồng độ galectin-3 huyết thanh trên
đối tượng bệnh nhân suy tim nhập viện, tìm mối
liên quan giữa nồng độ galectin-3 với các bệnh đi
kèm, bệnh cảnh lâm sàng và diễn tiến bệnh trong
thời gian nằm viện. Từ đó có định hướng trong việc
nghiên cứu tiếp theo về dấu chỉ sinh học Galectin-3
ở bệnh nhân suy tim nói riêng và bệnh Tim Mạch nói
chung, nhằm mục đích xác định giá trị của Galectin-3
về việc cung cấp thông tin tiên lượng mạnh m, giúp
chúng ta phân tầng nguy cơ cho bệnh nhân suy tim
và bệnh nhân tim mạch tốt hơn và có thể điều trị
thích ứng tích cực hơn cho những người được dự
đoán có nguy cơ cao hơn.
2. ĐốI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHáP NGHIÊN CỨU
2.1. Thiết kế nghiên cứu: mô tả cắt ngang
2.2. Tiêu chuẩn nhận vào nghiên cứu:
Bệnh nhân nhập Khoa Tim mạch – Bệnh viện
Trưng Vương với chẩn đoán suy tim ở mọi mức độ
theo phân độ suy tim của Hội Tim Hoa Kỳ (Phân độ
NYHA).
2.3. Tiêu chuẩn không nhận vào nghiên cứu:
Bệnh nhân không đồng ý tham gia nghiên cứu.
2.4. Tiêu chuẩn chẩn đoán suy tim:
Chẩn đoán suy tim cấp và mạn dựa theo Khuyến
cáo của Hội Tim Châu Âu 2012 (3).
2.5. Nồng đ galectin-3 huyết thanh:
- Nguyên lý sinh học: ARCHITECT Galectin-3 là
xét nghiệm miễn dịch vi hạt hoá phát quang (CMIA)
để định lượng galectin-3 trong huyết thanh và huyết
tương với quy trình xét nghiệm linh hoạt, Chemiflex
để định lượng galectin-3 trong huyết thanh và tương
người có EDTA. bước một, mẫu, và vi hạt thuận
từ phủ kháng thể KS M3/38 kháng galectin-3 được
kết hợp lại. Galectin-3 hiện diện trong mẫu gắn với
các vi hạt phủ anti-galectin-3. Sau khi rửa, 87B5 an-
ti-galectin-3 có đánh dấu acridinium được cho vào ở
bước hai để tạo hỗn hợp phản ứng. Tiếp theo một
quá trình rửa sau đó, cho dung dịch Pre-Trigger và
Trigger vào hỗn hợp phản ứng. Kết quả của phản
ứng hóa phát quang được tính bằng đơn vị ánh sáng
tương đương (RLU). Sự tương quan trực tiếp giữa
lượng galectin-3 trong mẫu và RLU s được bộ phận
quang học trong máy ARCHITECT i System phát hiện.
- Mẫu:
Mẫu 3ml máu đông (serum) hoặc chống đông
EDTA (plasma). Nếu mẫu gởi tách huyết thanh, bảo
quản lạnh: 2-8 0C được 4 ngày.
Đo theo phương pháp: miễn dịch vi hạt hoá phát
quang, máy miễn dịch tự động Architect Abbott Mỹ,
được thực hiện tại Trung tâm Chẩn đoán Y Khoa
(MEDIC) Thành phố Hồ Chí Minh.
Kết quả:
1. < 17 ng/ml: Bình thường
2. 17 – 26,9 ng/ml: Tăng trung bình
3. > 27 ng/ml: Tăng cao
2.6. Tiêu chí đánh giá: Suy tim nặng lên hay tử
vong do mọi nguyên nhân.
3. KẾT QU
Bảng 1. Đặc điểm chung của dân số nghiên cứu: tuổi, phân độ suy tim
Đặc điểm
Tuổi 67,9 ± 12,9 (43 – 94)
Suy tim Tỉ lệ
NYHA II
NYHA III
NYHA IV
3 (15%)
13 (65%)
4 (20%)
HCMVC 12 (60%)
104
Tạp chí Y Dược học - Trường Đại học Y Dược Huế - Tập 7, số 5 - tháng 11/2017
JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACY
Bảng 2. Nồng độ galectin-3 trong huyết thanh và mức độ suy tim
Nồng đ galectin-3 (ng/ml) NYHA II NYHA III NYHA IV
Trung bình 36,5 ± 14,7 (13,7 – 74,0)
<17 1 (5%) 1
17-27 5 (25%) 1 2 2
>27 14 (70%) 1 11 2
Bảng 3. Nồng độ galectin-3huyết thanh trong hội chứng động mạch vành cấp
và bệnh lý thận mạn tính
Nồng đ galectin-3
(ng/ml) HCMVC Không HCMVC Bệnh thận mạn GĐ 4 và 5
n= 20 12 8
<17 0 1
17-27 4 1
>27 8 6 3
(Nhóm bệnh nhân không có
HCMVC)
Bảng 4. Nồng độ galectin-3 huyết thanh và diễn tiến lâm sàng
Nồng đ galectin-3
(ng/ml)
HCMVC
n = 12
Không HCMVC
n = 8 Diễn tiến nặng Ghi chú
<17 0 1 (12,5%) 0
17-27 4 (33,3%) 1 (12,5%) 2 HCMVC
>27 8 (66,7%) 6 (75%) 3 HCMVC
Bảng 5. Bệnh nhân trong nghiên cứu
Bệnh nhân Tuổi Nồng đ Galectin-3 (ng/ml) Diễn tiến
1 71 22,7 Nặng, xin về
2 54 38,1 Nặng, xin về
3 71 42,9
4 54 51,4
5 76 49,5
6 69 36,2
7 94 37,7
8 88 22,4
9 78 36,7
10 57 28,4
11 71 33,9
12 60 61,3 Nặng, xin về
13 79 74,0 Nặng, xin về
14 43 28,2
15 66 21,4
16 64 24,8
105
Tạp chí Y Dược học - Trường Đại học Y Dược Huế - Tập 7, số 5 - tháng 11/2017
JOURNAL OF MEDICINE AND PHARMACY
17 75 46,4
18 52 33,7 Nặng, xin về
19 56 13,7
20 80 26,0
Bảng 6. So sánh sự khác biệt giữa nồng độ Galectin-3 huyết thanh và diễn tiến bệnh
N Nồng đ Galectin (ng/ml) P-value
Diễn tiến nặng 5 44 ± 22,6 0.010
Không diễn tiến 15 33,9 ± 10,8
4. BÀN LUẬN
Đặc điểm dân số nghiên cứu: 20 bệnh nhân
được nhận vào nghiên cứu, tỉ lệ nam : nữ = 1:1, tuổi
thấp nhất là 43 và tuổi cao nhất là 94 tuổi trong
đó hầu hết là bệnh nhân lớn trên 60 tuổi (14 bệnh
nhân). Điều này phù hợp với tần suất của suy tim vì
phần lớn bệnh nhân suy tim thường lớn tuổi, nghiên
cứu Framingham cho thấy tần suất suy tim xảy ra
khoảng 0,1% ở tuổi 30-39, lên tới 2% ở tuổi 60-69
và 7% ở tuổi 80-89 (2) và suy tim là một bệnh chính
ở người cao tuổi, chiếm ít nhất 20% số bệnh nhân
nhập viện ở người trên 65 tuổi. Khoảng 85% tử vong
vì suy tim xảy ra ở bệnh nhân trên 65 tuổi (1). Tất
cả bệnh nhân đều được chẩn đoán suy tim dựa vào
biểu hiện lâm sàng , xét nghiệm cận lâm sàng và siêu
âm tim Doppler màu. Có 12 bệnh nhân nhập viện
trong bệnh cảnh hội chứng động mạch vành cấp.
Hầu hết bệnh nhân nhập viện trong bệnh cảnh suy
tim nặng với phân độ suy tim theo Hội Tim Hoa Kỳ
NYHA độ III và độ IV.
Nồng độ galectin-3 trung bình trong nghiên cứu
của chúng tôi ở mức cao là 36,5 ± 14,7 ng/ml (13,7
ng/ml – 74,0 ng/ml). Hầu hết bệnh nhân đều có
nồng độ galectin-3 cao hơn 17 ng/ml (95%). Trong
số 20 bệnh nhân được khảo sát có 14 bệnh nhân
có nồng độ galectin-3 cao hơn 27 ng/ml, 13/14
(92,85%) bệnh nhân này có mức độ suy tim nặng
trên lâm sàng. Có 1 trường hợp bệnh nhân với biểu
hiện suy tim trên lâm sàng với mức độ NYHA II lại
có nồng độ galectin-3 là 36,2 ng/ml, điều này có thể
do bệnh cảnh lâm sàng của bệnh nhân là hội chứng
động mạch vành cấp gây tổn thương nặng và cấp
tính trên cơ tim và dẫn đến quá trình tái cấu trúc tim
và cuối cùng là suy tim.
Kết quả tăng cao nồng độ galectin-3 cũng được
thấy ở những bệnh nhân khác với biểu hiện lâm sàng
của hội chứng động mạch vành cấp trong lô nghiên
cứu của chúng tôi. Như vậy, ngoài biểu hiện suy tim
mức độ nặng trên lâm sàng s có sự tăng cao của
nồng độ galectin-3 thì bệnh cảnh hội chứng mạch
động vành cấp cũng có thể là một yếu tố góp phần
làm tăng cao nồng độ galectin-3 trong huyết thanh
(Bảng 5). Tổn thương cấp tính hay cũ của cơ tim góp
phần làm tăng nhanh tiến trình tái cấu trúc tại tim
trên nền tảng suy tim trước đó, điều này nhận thấy
ở 1 bệnh nhân với nhồi máu cơ tim cũ cũng có sự
tăng cao của nồng độ galectin-3 huyết thanh (bệnh
nhân 11, galectin-3 = 33,9ng/ml). Tuy nhiên trong số
20 bệnh nhân trên, có 3 bệnh nhân có bệnh lý thận
mạn mức độ nặng với độ lọc cầu thận ước đoán GFR
< 30ml/phút. Sự tăng cao nồng độ galectin–3 trên 3
bệnh nhân này có thể được xem là bị ảnh hưởng bởi
chức năng thận bởi vì những bệnh nhân này có diễn
tiến tốt và đáp ứng tốt với điều trị suy tim (Bảng 4)
trong suốt thời gian nằm viện.
Có 5 bệnh nhân diễn tiến nặng với nồng độ
galectin-3 huyết thanh tăng cao hơn so với nhóm
không có diễn tiến nặng (44 ± 22,6 ng/ml so với 33,9
± 10,8 ng/ml), sự khác biệt này có ý nghĩa thống
kê (p=0,01). Điều này gợi ý sự gia tăng nồng độ
galectin-3 càng cao trong huyết thanh có thể có ý
nghĩa tiên lượng kết cục ở bệnh nhân suy tim trong
thời gin nằm viện bên cạnh yếu tố khác như bệnh
cảnh lâm sàng của hội chứng động mạch vành cấp,
mức độ nặng của phân độ suy tim theo NYHA.
Tuy nhiên, nồng độ galectin-3 huyết thanh có thể
bị ảnh hưởng trong trường hợp bệnh lý thận mạn
giai đoạn nặng (eGFR < 30ml/phút). Điều này cần
phải có những nghiên cứu với số lượng lớn hơn trên
đối tượng bệnh nhân có bệnh lý thận mạn để đánh
giá sự thay đổi nồng độ galectin-3 huyết thanh trên
đối tượng bệnh nhân này.
5. KẾT LUẬN
Nồng độ galectin-3 huyết thanh tăng cao trên
đối tượng bệnh nhân suy tim nhập viện. Nồng độ
galectin-3 huyết thanh tăng cho thấy có mối liên
quan với biểu hiện lâm sàng suy tim, mức độ nặng
của suy tim theo phân độ NYHA, hội chứng mạch