HỘI NGHỊ KHOA HỌC KỸ THUẬT HOÀN MỸ 2024
74
KHẢO SÁT THỰC HÀNH PHÒNG NGỪA
VIÊM PHỔI BỆNH VIỆN VÀ KẾT QUẢ GIẢI PHÁP CAN THIỆP
TẠI BỆNH VIỆN HOÀN MỸ THỦ ĐỨC
Trần Thị Linh1, Trần Huỳnh Minh Trang1, Nguyễn Minh Trí1
Nguyễn Thị Kim Huệ1, Nguyễn Thị Diệu1, Nguyễn Thị Hà1
TÓM TẮT11
Mục tiêu: Nghiên cứu nhằm đánh giá mức
tuân thủ các giải pháp phòng ngừa Viêm phổi
bệnh viện. Mục tiêu thứ hai của nghiên cứu
làđánh giá hiệu quả của việc phòng ngừa Viêm
phổi bệnh viện.
Phương pháp: Nghiên cứu tiến cứu triển
khai từ tháng 1/2022 đến tháng 2/2024, gồm 2
giai đoạn (GĐ1) trước can thiệp (1/2022-
12/2022), giai đoạn GĐ 2 can thiệp (1/2023-
2/2024). Các thực hành phòng ngừa VPBV đánh
giá gồm 3 yếu tố: (1) Người bệnh nằm đầu cao
300- 450;(2) Dự phòng loét dạ dày; (3) Chăm sóc
răng miệng được triển khai ở giai đoạn 2.
Kết quả: Có 04 NB bị viêm phổi bệnh viện
ở GĐ 1. Ở giai đoạn can thiệp (GĐ 2) không xuất
hiện người bệnh bị viêm phổi bệnh viện. Tuổi
trung bình ở GĐ 1 là 68,1 thấp hơn có ý nghĩa
thống kê so với GĐ 2 là 69,1 (p<0,001). Tỷ lệ
NB bị các bệnh lý về phổi lúc vào viện ở GĐ 2 là
24,5% cao hơn so với GĐ 1 là 17,9 %, có ý nghĩa
thống kê với (p=0,00075). Xét về các yếu tố
nguy cơ thì nằm ngửa kéo dài ở GĐ 2 là 30,02%
cao hơn GĐ 1 là 25%, với p=0,020. Tỷ lệ nằm
đầu cao ở GĐ 2 là 35,7% cao hơn GĐ1 là 27,3%
1Bệnh viện Quốc tế Hoàn Mỹ Thủ Đức
Chịu trách nhiệm chính: Trần Thị Linh
ĐT:
Email: tranlinh06011996@gmail.com
Ngày nhận bài: 15/10/2024
Ngày phản biện khoa học: 29/10/2024
Ngày duyệt bài: 31/10/2024
với p=0,000208. Tỷ lệ NB được chăm sóc răng
miệng ở GĐ 2 là 81,8% tăng cao hơn so với GĐ
1 là 74,0%, với p=0,0012. Tỷ lệ VPBV giảm từ
0,46% ở GĐ 1 xuống còn 0% ở GĐ 2 với p=
0,049. Phòng ngừa VPBV ở những bệnh nhân
hôn mê có nguy cơ hít sặc bằng biện pháp nằm
đầu cao có ý nghĩa thống kê với p=0,049. Vấn đề
chăm sóc răng miệng do nhân viên y tế hay do
người nhà hoặc người bệnh tự thực hiện không
có ý nghĩa thống kê với p>0,05. Tỷ lệ tuân thủ
các biện pháp phòng ngừa VPBV tăng từ quý
IV/2022 là 10,2% lên 72,5% trong quý I/2024.
Kết luận: Hai biện pháp thực hành nhằm
phòng ngừa VPBV có ý nghĩa thống kê là người
bệnh nằm đầu cao và chăm sóc răng miệng. Cần
triển khai các biện pháp phòng ngừa VPBV cho
cả người bệnh không thở máy.
Từ khóa: Viêm phổi bệnh viện, gói phòng
ngừa viêm phổi bệnh viện.
SUMMARY
SURVEY OF HOSPITAL PRACTICES
FOR THE PREVENTION OF
NOSOCOMIAL PNEUMONIA AND
RESULTS OF INTERVENTION
SOLUTIONS AT HOAN MY THU DUC
HOSPITAL
Objective:
1. Assessment of compliance with hospital-
acquired pneumonia prevention measures.
2. Effectiveness of hospital-acquired
pneumonia prevention.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
75
Methods: This prospective study was
conducted from January 2022 to February 2024
and consisted of two phases: Phase 1 (pre-
intervention) from January 2022 to December
2022 and Phase 2 (intervention) from January
2023 to February 2024. The evaluated ventilator-
associated pneumonia (VAP) prevention
practices included three factors: (1) patients
positioned with their head elevated at 30-45
degrees; (2) prophylaxis for gastric ulcers; and
(3) oral hygiene care, which was implemented in
Phase 2.
Results: In Phase 1, there were four patients
with hospital-acquired pneumonia. In the
intervention phase (Phase 2), no patients
developed hospital-acquired pneumonia. The
average age in Phase 1 was 68.1 years, which
was statistically lower than the average age of
69.1 years in Phase 2 (p<0.001). The proportion
of patients with lung diseases at admission in
Phase 2 was 24.5%, higher than the 17.9%
observed in Phase 1, with statistical significance
(p=0.000754). The rate of patients in a prolonged
supine position in Phase 2 was 30.02%,
compared to 25% in Phase 1, with a p-value of
0.020. The proportion of patients with a high
head position in Phase 2 was 35.7%, compared to
27.3% in Phase 1, with a p-value of 0.00020. The
percentage of patients receiving oral care in
Phase 2 was 81.8%, higher than the 74,0% in
Phase 1, with a p-value of 0.0012. The rate of
VAP decreased from 0.46% in Phase 1 to 0% in
Phase 2, with a p-value of 0.049. The use of the
head-up position to prevent VAP in comatose
patients at risk of aspiration was statistically
significant (p=0.049). The impact of oral care,
whether performed by medical staff, family
members, or patients themselves, was not
statistically significant (p>0.05). The compliance
rate with VAP prevention measures increased
from 10.2% in the fourth quarter of 2022 to
72.5% in the first quarter of 2024.
Conclusion: Two practices significantly
effective in preventing VAP were elevating the
patient's head and providing oral care. VAP
prevention practices should also be applied to
non-ventilated patients.
Keywords: Hospital pneumonia, pneumonia
prevention package.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Nhiễm khuẩn Bệnh viện là một vấn đề
gây hại sức khỏe nghiêm trong khi người
bệnh đến điều trị tại các cơ sở y tế và được
các Bệnh viện quan tâm và phòng ngừa.
Trong đó Viêm phổi bệnh viện là loại nhiễm
khuẩn bệnh viện hay gặp hàng đầu tại Việt
Nam. Viêm phổi bệnh viện là nguyên nhân
gây tử vong trong các loại nhiễm khuẩn bệnh
viện, kéo dài thời gian điều trị thêm 6-13
ngày, tăng chi phí điều trị từ 3 triệu đến 15
triệu đồng cho mỗi trường hợp [1]. VPBV
cũng là loại nhiễm khuẩn bệnh viện thường
gặp nhất tại bệnh viện Quốc tế Hoàn Mỹ Thủ
Đức với tỷ lệ trung bình 04 ca VPBV (không
liên quan thở máy)/06 ca NKBV.
Phòng ngừa và giảm tỷ lệ VPBV là một
mục tiêu quan trọng của bất kỳ chương trình
Kiểm soát nhiễm khuẩn. Đầu năm 2001,
Viện Cải thiện chăm sóc sức khỏe (Institute
for Healthcare Improvement – viết tắt là:
IHI) đã đưa ra khái niệm gói chăm sóc nhằm
cải thiện chất lượng điều trị và giảm bớt sự
khác biệt về chăm sóc giữa các đơn vị
HSTC. Gói chăm sóc gồm từ 3 đến 5 thực
hành dựa trên bằng chứng được thực hiện
đồng thời và nhất quán với mục đích cải
thiện kết quả điều trị của NB [7]. IHI khuyến
cáo tỷ lệ tuân thủ các gói chăm sóc đạt 95%
và tất cả NB đủ điều kiện được áp dụng gói.
Gói chăm sóc phòng ngừa VPTM là một
HỘI NGHỊ KHOA HỌC KỸ THUẬT HOÀN MỸ 2024
76
trong gói chăm sóc đầu tiên mà IHI đưa ra
[6]. Rất nhiều bệnh viện quốc tế đã lựa chọn
và áp dụng các gói chăm sóc VPTM mà IHI
khuyến cáo hoặc điều chỉnh các yếu tố trong
gói. Tại Việt Nam, một số bệnh viện cũng
triển khai gói chăm sóc phòng ngừa VPTM
như: khoa HSTC bệnh viện Bạch Mai cũng
áp dụng gói chăm sóc phòng ngừa VPTM
với 10 yếu tố [2], tháng 4/2019, bệnh viện
Nhi đồng 1 thành phố Hồ Chí Minh cũng
thực hiện gói chăm sóc phòng ngừa VPTM
với 4 biện pháp: vệ sinh tay, vệ sinh răng
miệng, hút đờm kín/hở, cho NB nằm tư thế
đầu cao [3]. Với mục tiêu hướng tới không
có VPTM, tháng 6/ 2021 bệnh viện HMTĐ
lựa chọn và áp dụng gói phòng ngừa viêm
phổi liên quan thở máy của Tập đoàn Y khoa
Hoàn Mỹ ban hành gồm 7 yếu tố chăm sóc:
(1) Hằng ngày, đánh giá khả năng cai máy
thở và rút nội khí quản cho người bệnh; (2)
Hằng ngày, đánh giá khả năng ngưng thuốc
an thần cho người bệnh nếu thích hợp; (3)
Chỉ định tập vật lý trị liệu cho người bệnh;
(4) nâng đầu giường cao 300-450; (5) Chăm
sóc răng miệng bằng bàn chải chuyên dụng
và chlorhexidine 0,12-2% mỗi 12 giờ; (6) Đo
kiểm tra và giữa áp lực bóng chèn ở mức 20-
25 cm H20; (7) Hút đàm bằng dụng cụ hút
đàm kín. Trong năm 2022, Bệnh viện ghi
nhận có 4 ca VPBV trên tổng số 6 ca NKBV,
chiếm 66,7%. Nhận thức được nguy cơ gây
VPBV ở những người bệnh có yếu tố nguy
cơ dù không có thở máy. Bệnh viện đã ban
hành kế hoạch và quyết định về việc triển
khai giám sát phòng ngừa viêm phổi bênh
viện ở người bệnh có yếu tố nguy cơ VPBV.
Nghiên cứu này được thực hiện nhằm đánh
giá việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa
VPBV tại Bệnh viện HMTĐ với mục tiêu
sau:
1. Đánh giá mức tuân thủ các giải pháp
phòng ngừa Viêm phổi bệnh viện.
2. Hiệu quả của việc phòng ngừa Viêm
phổi bệnh viện.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đối tượng nghiên cứu: Người bệnh có
các yếu tố nguy cơ VPBV.
Tiêu chuẩn lựa chọn: Là người bệnh có
các yếu tố nguy cơ VPBV (bao gồm cả thở
máy và không thở máy), đang điều trị tại
khoa HSCC, Nội-Ngoại bệnh viện HMTĐ từ
01/2022 đến tháng 2/2024.
Tiêu chuẩn loại trừ: Người bệnh nhập
viện điều trị tại khoa HSCC, Nội-Ngoại bệnh
viện HMTĐ nhưng không có các yếu tố nguy
cơ gây VPBV.
Thời gian và địa điểm nghiên cứu:
Thời gian nghiên cứu: Chia làm 2 giai
đoạn. GĐ 1: Giai đoạn trước can thiệp
(1/2022-12/2022).
GĐ 2: Giai đoạn can thiệp (1/2023-
2/2024).
Địa điểm nghiên cứu: Bệnh viện Quốc tế
Hoàn Mỹ Thủ Đức.
Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu:
Chọn tất cả những người bệnh điều trị nội trú
tại khoa HSCC, Nội-Ngoại bệnh viện
HMTĐ, có các yếu tổ nguy cơ VPBV trong
thời gian nghiên cứu từ tháng 1/2022-
2/2024.
Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu tiến
cứu
Phương pháp thu thập dữ liệu: Nghiên
cứu chia làm 2 giai đoạn. GĐ 1: Giai đoạn
trước can thiệp (1/2022-12/2022). GĐ 2:
Giai đoạn can thiệp (1/2023-2/2024). Giám
sát việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa
VPBV trên 2 nhóm dựa trên bảng kiểm
phòng ngừa VPBV và bảng kiểm theo dõi vệ
sinh răng miệng. So sánh kết quả triển khai
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
77
các biện pháp trên 2 nhóm. Với sự tham gia
của gồm các bác sĩ, điều dưỡng khoa HSCC,
Nội-Ngoại và KSNK. Các biện pháp phòng
ngừa VPBV được xây dựng dựa trên sự đồng
thuận của các bác sỹ và điều dưỡng khoa
HSCC và khoa Nội-Ngoại, được đào tạo và
hỗ trợ trang bị phương tiện, hóa chất để triển
khai, giám sát và phản hồi thường xuyên.
Phương pháp thống kê: Số liệu được
nhập và xử lý bằng phần mềm Excel. Số liệu
được so sánh bằng test χ2, các chỉ số trung
bình được so sánh bằng test T.
Đạo đức nghiên cứu: Nghiên cứu đã
được thông qua Hội đồng đạo đức trong
nghiên cứu y sinh học Công ty cổ phần Bệnh
viện Quốc tế Hoàn Mỹ Thủ Đức. Các số liệu
thu thập chỉ phục vụ cho nghiên cứu, không
gắn tên người bệnh, không làm lộ thông tin
về cá nhân người bệnh.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. So sánh quần thể nghiên cứu 2 giai đoạn
Bảng 1: So sánh đặc điểm quần thể nghiên cứu ở 2 giai đoạn (n=868)
Thông tin chung
GĐ 1 (n=868)
GĐ 2 (n=836)
p
OR
(CI 95%)
Số lượng
%
Số lượng
%
Nam
337
38,8
318
38,0
0,74
1,03
Nữ
531
61,2
518
62,0
Tuổi trung bình
68,1 ± 17,96
69,1 ±16,8
<0,001
≥65 tuổi
683
78,7
717
85,8
0,00014
0,61
<65 tuổi
185
20,2
119
14,2
Đái tháo đường
31
3,6
20
2,39
0,15
1,51
Tăng huyết áp
69
8,0
52
6,22
1,17
1,30
Bệnh lý về phổi
155
17,9
205
24,5
0,00075
0,67
Tim
17
1,96
22
2,6
0,35
0,73
Thận
36
4,14
52
6,2
0,053
1,53
Tổn thương não
25
2,9
38
4,55
0,069
0,62
Khác
459
52,9
410
49,04
0,113198
1,17
Mở khí quản
5
0,58
5
0,6
0,95
0,96
Đặt TMTT
43
5,0
51
6,1
0,3
0,80
Thông tiểu
83
9,6
75
8,97
0,67
1,07
Phẫu thuật
59
6,8
74
8,85
0,11
0,75
Người già
683
78,7
717
85,8
0,00014
0,61
Hôn mê, khó nuốt
19
2,2
31
3,7
0,063
0,49
Đặt NKQ, mở khí quản
18
2,1
19
2,3
0,78
0,9181
HỘI NGHỊ KHOA HỌC KỸ THUẬT HOÀN MỸ 2024
78
Đặt ống thông mũi dạ dày
19
2,19
31
3,7
0,063
0,5881
Nằm ngửa kéo dài
217
25
251
30,02
0,020
0,78
Dùng thuốc kháng acid dạ dày
429
49,4
378
45,5
0,082
1,18
Nuôi ăn qua sonde dạ dày
19
2,2
31
3,7
0,063
0,5
Nằm đầu cao
237
27,3
298
35,7
0,00021
1,3
(1,07 - 1,59)
Chăm sóc răng miệng
642
74,0
683
81,8
0,035
1,1
(0,9 - 1,27)
Số ca VPBV
4
0,46
0
0/836
0,0494
Nhận xét: Có tổng số 1074 NB đủ tiêu
chuẩn nghiên cứu, trong đó có 868 NB ở GĐ
1 và 836 NB ở GĐ 2. Tuổi trung bình ở GĐ
1 là 68,1 thấp hơn và có ý nghĩa thống kê so
với GĐ 2 là 69,1 (p<0,001). Tỷ lệ NB bị các
bệnh lý về phổi lúc vào viện là 24,5% cao
hơn so với GĐ 1 là 17,9 %, có ý nghĩa thống
kê với (p=0,00075). Xét về các yếu tố nguy
cơ thì nằm ngửa kéo dài ở GĐ 2 là 30,0%
cao hơn GĐ 1 là 25%, với p=0,020. Tỷ lệ
nằm đầu cao ở GĐ 2 là 35,7% cao hơn GĐ1
là 27,3% với p=0,00021. Tỷ lệ NB được
chăm sóc răng miệng ở GĐ 2 là 81,8% tăng
cao hơn so với GĐ là 74,0%, với p= 0,0012.
Tỷ lệ VPBV giảm từ 0,46% ở GĐ 1 xuống
còn 0/836 ở GĐ 2 có ý nghĩa thống kê sau
khi áp dụng các biện pháp phòng ngừa
VPBV với p=0,049. Các yếu tố khác không
khác biệt giữa 02 quần thể trước và sau can
thiệp (p>0,05).
Bảng 2: So sánh chăm sóc người bệnh hôn mê phòng viêm phổi bệnh viện
NB có nguy cơ hít sặc (thở
máy, đặt ống nuôi ăn)
GĐ1 = 19
GĐ2 = 31
p
OR (CI 95%)
Nằm đầu cao
14
73,7%
29
93,6%
0,19
1,27 (0,54 - 2,99)
Nhận xét: Việc chăm sóc người bệnh hôn mê phòng viêm phổi bệnh viện ở 2 GĐ không
khác nhau về tuân thủ cho NB nằm đầu cao (p>0,05). Như vậy sự khác biệt ở NB có nguy cơ
thấp hơn, ít được nhân viên y tế chú ý.
Bảng 3: So sánh chăm sóc răng miệng trong phòng ngừa viêm phổi bệnh viện giữa
nhân viên y tế và người nhà người bệnh hoặc người bệnh tự vệ sinh răng miệng
Chăm sóc răng miệng
GĐ1 = 642
GĐ 2 = 683
p
Nhân viên y tế
18
2,8%
30
4,6%
0,12
Người nhà/NB tự vệ sinh
624
97,2%
653
95,5%
Nhận xét: Chăm sóc răng miệng là một
biện pháp để giảm phòng ngừa VPBV. Tuy
nhiên, không có sự khác biệt giữa việc được
nhân viên y tế chăm sóc hoặc người nhà,
người bệnh tự vệ sinh răng miệng (p>0,05).
3.2. Tuân thủ gói chăm sóc phòng ngừa
viêm phổi bệnh viện và số ca mắc viêm
phổi bệnh viện qua các giai đoạn