Không Khí Thũng Dưới Da –
Subcutaneous Emphysema
Bệnh nhân là một người Việt, 52 tuổi, than phiền vừa khám mộ vùng
nhỏ, dưới xương quai xanh bên trái có tiếng kêu lách cách nhỏ, khi nắn vào
vùng này. Bệnh nhân không biết cái này có từ hồi nào. Không thấy đau khi
sờ nắn.
Bệnh nhân bị bệnh cao bị bệnh cao huyết áp và cao mỡ cholesterol.
Bệnh nhân đang uống Cozaar và Atenolol trị cao máu, và thuốc Pravastatin
trị cao cholesterol. Bệnh nhân bị cao mỡ hơn 10 năm nay và bị cao máu từ 4
năm nay.
Bệnh nhân cho biết triệu chứng đặc biệt này ở dưới xương quai xanh
bên trái, khoảng 2-3 cm, và có kích thước khoảng 3x4 cm. Có tiếng kêu như
cọ sát (friction) khi nắn vào vùng này. Nếu nhìn kỹ có vẻ hơn nhô lên một
chút. Rờ không thấy đau, chỉ có tiếng kêu sột soạt. Bệnh nhân không có tiểu
sử bị thương tích, không bị tai nạn, chấn thương ngoài da, nhiễm trùng hay
bất chấn thương bất thường trong vùng này. Rờ thì thấy giống như cái túi
nhỏ, cưng cứng, nhưng không có vẻ là một u bướu. Theo bác sĩ chuyên khoa
về phổi cho biết có vẻ như một loại cyst nằm dưới da, có thể có nước, nhưng
không chắc chắn. Tuy nhiên không thể bỏ qua emphysema nằm dươí da.
Ngoài ra, khám bệnh không thấy gì bất thường, ngoài bệnh cao máu
và cao mỡ. Chụp hình phổi không thấy gì.
Chụp hình cắt lớp CT scan đặc biệt lưu ý vùng xương quai xanh và
dưới xương quai xanh không có vẻ gì là một u bướu mô mềm. Khoảng khớp
xương quai xanh (clavicle) và xương mỏ ác (sternum) bị phong thấp
(osteoarthritis) trung bình. Đằng trước có một ngạnh xương (spur) nhỏ. Có
vẻ như tương đương với vùng rờ thấy trồi lên, dưới xương quai xanh. Thành
ngực không thấy gì. Không thấy hạch ở nách. Không thấy hạch bạch huyết ở
cuống phổi hay ở trong mediastinum. Mạch máu lớn trong ngực có vẻ bình
thường. Khí quản chong và không thấy gì bất thường. Phổi chong. Không có
nước giữa màng phổi. Không thấy gì bất thường vùng phúc mô, cả 2 bên.
Tóm lại, kết quả CT scan cho thấy bệnh nhân bị phong thấp khớp
xương quai xanh và mỏ ác bên trái, với mấu xương nhô ra (spur) có vẻ nằm
trong vùng rờ thấy cái gì sột soạt.
Bệnh nhân vẫn tiếp tục theo dõi.
Khi chụp hình là muốn tìm xem vùng này có phải là emphysema dưới
da, mô sưng lên.
Bệnh có không khí nằm dưới da (subcutaneous air) còn gọi là crepitus
gay mô bị emphysema. Khi rờ thấy tiếng kêu sột soạt, giống như cảm thấy
có chất hơi muốn thoát qua mô. Những nguyên nhân thường thấy như
pneumothorax (phổi bị xẹp), ống thực quản bị bể, hay ống khí quản
(bronchial tube) bị bể. Phần lớn là do bị không khí nằm dưới da, nhưng nếu
đột nhiên bị nặng thì phải vào nhà thương cấp cứu. Emphysema không khí
dưới da có thể do thương tích khi bị đâm chém, khi bị bắn, bị vật nhọn đâm,
hay bị chấn thương (blunt trauma). Có thể do nhiễm trùng dưới da ở chân
hay tay, không khí tích tụ lại dưới da.
Chụp hình quang tuyến có thể thấy không khí nằm dưới da. Chẳng
hạn người ta có thể thấy vết không khí dài nằm dưới da 2 bên ngực. Hoặc
người ta có thể thấy không khí trong mô bắp thịt ngực (pectoralis muscle).
Chụp hình cắt lớp CT scan có thể nhìn thấy rõ ràng và xác định khí thũng
nằm dưới da.
Bác sĩ Trần Mạnh Ngô