ề ướ ử ể ệ ứ ừ ả ạ Đ bài: Khuynh h ng s thi và c m h ng lãng m n th hi n qua R ng xà nu,
ễ Nguy n Trung Thành
Bài làm
ấ ắ ủ ừ ủ ệ ễ ắ ộ ọ ờ “R ng xà nu” là m t truy n ng n xu t s c c a Nguy n Trung Thành và c a văn h c th i
ẩ ớ ố ượ ễ ổ ch ng Mĩ. Trong tác ph m, v i hình t ng cây xà nu, Nguy n Trung Thành đã làm n i rõ
ướ ộ ặ ơ ả ử ứ ủ ể ạ ả ọ khuynh h ng s thi và c m h ng lãng m n, m t đ c đi m c b n c a văn h c Vi ệ t
ạ ướ ố ự ệ ạ Nam giai đo n 1945 1975. Khuynh h ậ ủ ng này đã chi ph i s sáng t o ngh thu t c a
ạ ọ các nhà văn trong giai đo n văn h c này.
ư ụ ế ấ ượ ừ ữ ạ ậ ọ Đ c “R ng xà nu” nh ng nhân v t nh c M t, Tnú, Dít, Mai... t o nên n t ắ ng sâu s c
ả ổ ậ ượ ặ ặ ạ ầ ộ ơ ộ n i đ c gi ả . N i b t hình nh cây. xà nu đ c l p đi l p l ươ ầ i g n hai m i l n m t hình
ặ ắ ệ ắ ọ ộ ượ ấ ạ ượ t ng đ c s c bao trùm t àn b thiên truy n ng n này. Hình t ẻ ẹ ng y đã t o nên v đ p
ấ ử ệ ề ấ ấ ạ hùng tráng, ch t s thi và lãng m n cho câu chuy n v làng Xôman b t khu t, kiên
ườ ừ ẩ ượ c ng. Qua tác ph m, cây xà nu, r ng xà nu đã đ ễ c Nguy n Trung
ả ậ ụ ể ậ ế ớ ơ ằ ữ ữ ờ Thành miêu t th t c th , th t chi ti ấ t v i ngôn ng giàu ch t th , b ng nh ng “l i văn
ộ ả ậ ệ ệ ấ có cánh” trong m t c m xúc th t say mê và mãnh li ệ t. Cây xà nu trong truy n xu t hi n
ườ ư ấ ộ ớ ườ ơ ừ ề ầ ấ r t nhi u l n và đ ng nh r t quen thu c v i con ng i n i núi r ng Tây Nguyên, nó
ấ ả ữ ữ ữ ủ ạ ồ ườ ự tham d vào t t c nh ng sinh ho t, nh ng tâm tình, nh ng bu n vui c a ng ơ i dân n i
ủ ọ ừ ế ậ ẩ ố ộ ộ đây trong cu c chi n đâu ch ng Mĩ th t anh dũng c a h . Tác ph m “R ng xà nu” là m t
ề ờ ươ ấ ủ ấ ộ ả b n anh hùng ca v cu c đ i anh dũng, đau th ng, b t khu t c a Tnú cũng nh c a t ư ủ ấ t
ệ ấ ượ ề ả ủ ể ượ ả c dân làng Xôman. Câu chuy n y đ c k trên n n t ng chính c a hình t ng cây xà
ượ ứ ấ ề ượ ư ữ ộ nu — m t hình t ng hàm ch a r t nhi u ý nghĩa t ng tr ng và khái quát. Nh ng cây xà
ữ ừ ư ườ ồ ố ữ ứ ừ nu, r ng xà nu nh nh ng con ng ừ i, nh ng tâm h n s ng, v a là nhân ch ng, v a tham
ọ ấ ả ừ ự ả ị ươ ướ ầ ẻ gia b n anh hùng ca, cũng v a ch u đ ng m i v t v , đau th ng d ạ i t m đ n k thù.
ấ ấ ả ừ ầ ứ ố ư ẫ ẫ ươ ấ Nh ng b t ch p t t c , r ng xà nu v n tràn đ y s c s ng, v n v n mình lên c ườ ng
ượ ọ ươ ấ ượ ả ộ tráng v t lên m i th ng đau. Cây xà nu là m t hình nh mang tính ch t t ư ng tr ng cho
ự ọ ả ứ ố ề ẩ ấ ọ khát v ng t do, khát v ng gi i phóng, cho ph m ch t anh hùng và s c s ng ti m tàng
ệ ủ mãnh li t c a dân làng Xôman.
ở ầ ả ừ ệ ế ạ ẫ ả ữ M đ u câu chuy n là hình nh “c r ng xà nu hàng v n cây” và k t thúc v n là “nh ng
ố ế ư ộ ế ả ấ ạ ầ ạ ờ ộ ừ r ng xà nu n ì ti p ch y đ n chân tr i”. Hình nh y nh m t nét nh c tr m hùng, m t
ả ộ ệ ế ệ ạ ậ ả b n đàn d o, là cái “phông” cho c m t câu chuy n khi n thiên truy n càng mang đ m
ử ừ ạ ơ ượ ể ượ tính s thi và lãng m n h n. R ng cây xà nu đ ư c xem nh là bi u t ng cho con ng ườ i
ễ ả ớ ả ư Xôman. V i hình nh nhân hóa, Nguy n Trung Thành đã miêu t ữ cây xà nu nh nh ng
ườ ế ươ ế ưỡ ấ con ng i, chúng cũng có “v t th ng”, bi t “ham ánh sáng” và “ ự ớ n t m ng c l n ra che
ả ộ ở ớ ườ ự ằ ch cho làng”. Cây xà nu còn là m t hình nh so sánh v i con ng i “ng c căng b ng cây
ừ ứ ướ ầ ự ạ ị ế xà nu”. R ng xà nu năm tháng đ ng d ẻ i t m đ i bác k thù ch u đ ng bi t bao tàn phá,
ươ ả ị ướ ặ ư ữ cũng nh nh ng đau th ng mà dân làng ph i gánh ch u tr ẹ ủ c ách kìm k p c a gi c. “C ả
ị ươ ạ ặ ứ ị ừ r ng xà nu hàng v n cây không có cây nào không b th ử ng”. “Cây b ch t đ t ngang n a
ồ ầ ự ứ ề ầ ầ ạ ừ ặ thân mình nh a a ra, tràn tr ”., r i d n d n b m l ụ ệ i, đen và đ c qu n thành t ng c c
ế ụ ộ ả ả ớ ợ máu l n”. Hình nh đó g i lên lòng căm thù và k t t m t ý chí ph n kháng.
ứ ố ế ẫ ư ơ ệ ầ ứ ẻ ủ ừ ạ Nh ng h n h t v n là s c s ng mãnh li ạ t đ y s c tr c a r ng xà nu b t ngàn. “C nh
ụ ớ ố ộ ọ ọ ờ ọ m t cây xà nu m i ngã g c đã có b n năm cây con m c lên, ng n xanh r n, hình nh n mũi
ặ ấ ữ ư ắ ẳ ầ ờ ỏ ọ ữ ớ tên lao th ng lên b u tr i”, “có nh ng cây m i nhú kh i m t đ t, nh n ho c nh nh ng
ể ế ấ ế ớ ấ ế ứ ẻ ủ mũi lê” “nó phóng lên r t nhanh đ ti p l y ánh sáng”. Th m i bi t s c tr c a cây xà nu
ệ ế ườ ẻ ấ ứ ượ ế ệ ẻ ủ ư mãnh li t đ n d ng nào! S c tr y còn mang tính t ng tr ng cho th h tr c a làng
ữ ữ ườ ắ ạ ớ Xôman. Đó là nh ng Mai, Dít, Tnú, Heng, nh ng con ng i luôn g n bó v i cách m ng,
ấ ừ ổ ơ ớ ử ạ ưở ươ ấ b t khu t t tu i th , l n lên trong l a đ n, tr ng thành trong đau th ẵ ng và s n sàng
ế ấ ự ủ ộ chi n đ u hi sinh vì t do c a dân t c.
ứ ố ạ ấ ấ ườ ủ ượ ạ ở Bên c nh đó, s c s ng b t khu t kiên c ng c a cây xà nu còn đ ạ c t o b i hàng v n
ở ố ế ữ ồ ớ ờ ở ấ ủ ừ ự ớ ưỡ cây nh ng đ i xà nu n i ti p nhau t i chân tr i t m ng c l n c a r ng n ra che
ậ ữ ữ ắ ở ố ượ ượ ch cho làng. Đó là nh ng cây xà nu th t v ng ch c, xanh t t đã v t lên đ ơ c cao h n
ườ ư ữ ủ ạ ạ ầ đ u ng i, cành lá sum suê nh nh ng con chim đã đ lông mao, lông vũ. Đ n đ i bác
ế ổ ữ ế ươ ủ ư ộ không gi t n i chúng, nh ng v t th ng c a chúng chóng lành nh trên m t thân th ể
ườ ượ ữ ế ấ ộ ố c ng tráng chúng v ứ t lên r t nhanh thay th nh ng cây đã ngã”, m t cây ngã xu ng t c
ố ạ ả ộ ừ ứ ế ở ố ế ế ọ thì b n năm cây con l i m c lên c th tr thành c m t r ng cây xà nu n i ti p đ n chân
ữ ừ ủ ả ấ ờ ườ tr i. Nh ng cây xà nu, r ng xà nu y là hình nh c a dân làng Xôman kiên c ố ng ch ng
ế ệ ế ế ả ặ ấ ấ ọ ộ gi c, b t ch p m i hi sinh, m t lòng đi theo Đ ng, đi theo kháng chi n h t th h này
ụ ế ế ệ ữ ể ơ ế đ n th h khác. Đó là nh ng c M t, anh Xút, Tnú, Mai, Dít, anh Br i... mà tiêu bi u là
ế ụ ụ ế ụ ả ớ ơ ườ ư ộ hình nh c M t. Nhà văn đã ví c “nh m t cây xà nu l n”. H n ai h t, c là ng ể i hi u
ự ắ ủ ể ả ấ ố ượ ứ ề ạ ấ r t rõ s g n bó c a cây xà nu và m nh đ t đang s ng, hi u đ c s c m nh ti m tàng
ấ ủ ừ ụ ế ư ủ ớ ấ b t khu t c a r ng xà nu cũng nh c a dân làng Xôman. Chính c M t đã nói v i Tnú
ẹ ế ấ ạ ằ ạ ọ “không có cây gì m nh b ng cây xà nu đ t ta”, “cây m ch t cây con l i m c lên”.
ườ ế ự ộ ự ứ ầ ặ ả Cây xà nu còn là ng i ch ng ki n s giác ng , s hi sinh th m l ng, lòng đũng c m và ý
ở ủ ứ ầ ậ ồ ướ ớ chí qu t kh i c a dân làng Xôman. “Đ ng trên đ i cây xà nu g n con n ả c l n, c vùng
ắ ừ ử ử ạ ộ ờ Xôm n ào ào rung đ ng. Và l a cháy kh p r ng”. Ánh l a xà nu soi sáng l ặ ủ i căn d n c a
ườ ụ ự ẽ ẩ ả ố ị ế anh Quy t: “Ng i còn s ng ph i chu n b dao, mác, v , r a, tên, ná... S có ngày dùng
ượ ử ử ư ủ ả ớ t ằ i”. L a xà nu th thách ý chí cũng nh lòng can đ m c a Tnú: “Không có gì đ m b ng
ườ ườ ự ặ ọ ố nh a cây xà nu. M i ngón tay đã thành m i ng n đu c... máu anh m n chát ở ầ đ u
ưỡ l i...”
ạ ầ ặ ắ ấ Tho t đ u là “hai bàn tay anh lúc y còn lành l n”, bàn tay chú bé Tnú d t cô bé Mai lên
ế ố ở ừ ạ ấ ồ ộ ỉ ẫ r y tr ng t a, xách xà lét gi u vài lon g o đi nuôi cán b Quy t tr n ầ r ng; bàn tay c m
ấ ừ ấ ằ ắ ề ọ ế ứ ả ằ viên ph n b ng đá tr ng, l y t núi Ng c Linh v , vi t lên b ng đen đan b ng n a hun
ể ọ ữ ữ ầ ậ ầ ọ khói xà nu, đ h c ch y dài, ch 0 thêm móc thành a; bàn tay c m đá đ p vào đ u vì h c
ấ ở ố ạ ầ ố d t; bàn tay mang công văn đi làm liên l c; hai bàn tay mà Mai đã c m l y, g c cây to
ừ ầ ụ ợ ầ ừ đ u r ng lách, khi Tnú thoát ng c Kon Tum, bàn tay duyên n Mai v a c m v a “ a n ừ ứ ướ c
ư ộ ẻ ữ ắ ả ườ ư ộ ứ m t khóc, không ph i vì nh m t đ a tr n a mà nh m t ng ừ ấ ớ i con gái đã l n, v a x u
ươ ổ ừ h v a th ng yêu”.
ụ ế ư ẹ ặ ắ ặ ị ắ Bàn tay nguyên v n đó không còn. C M t có bàn tay n ng tr ch n m ch t nh kìm s t,
ẫ ụ ườ ế ọ ượ ữ Ừ ỏ ỏ h i: “M i ngón tay mày v n c t th à? Không m c ra đ c n a à!... !.”... Câu h i đó
ư ườ ự ỉ ệ ọ ụ ỏ ớ ế ề ợ ộ ộ ấ ộ r t đ t ng t, nh ng i s c t nh, ch t nh đ n m t đi u h tr ng. Ông c h i và t ự ả tr
ự ậ ụ ậ ạ ớ ạ ụ ụ ồ ờ l i. S th t đau đ n không tin là th t, c ng c nhiên sao ngón tay l i c t, c t r i sao
ọ ạ ạ ụ ậ ộ ế ượ ừ ữ ế ị không m c l i? M t ti ng “ ” cam ch u và đe do . C gi n d nói ti p: “...Đ c! Ngón
ắ ộ ượ ầ ố tay còn m t hai đ t cũng b n súng đ ỗ ừ c. Mày có đi qua ch R ng xà nu g n con n ướ ớ c l n
ẫ ố ế ườ ấ ướ ẫ ố ượ không? Nó v n s ng đây”. Đúng th , con ng i, thiên nhiên, đ t n c v n s ng, v t lên
ạ ọ ế m i đo đày, chém gi t.
ở ừ ọ ươ ấ ự ớ ự ở Cây xà nu Xô Man m c thành r ng “ n t m ng c l n che ch cho làng”. Nh a nó
ẻ ắ ả ạ ắ ớ ơ ở ộ “th m ngào ng t, long lanh n ng hè gay g t”, nó “sinh sôi n y n kho ... m t cây m i ngã
ẳ ầ ọ ọ ố ọ ờ ờ ụ g c, đã có b n năm cây m c lên, ng n xanh r n, hình nh n mũi tên lao th ng lên b u tr i”
ư ế ệ ẻ ố ế ớ ườ ừ ế ế nh th h tr Dít, Heng n i ti p Tnú, Mai, l p ng i này đã t ng thay th Quy t. Xà nu
ọ ử ổ ơ ưở ấ ố ả ẻ ặ ố đ t lên làm ng n l a th i c m, xông khói s i m, lem lu c c lũ tr không áo m c, làm
ạ ầ ố ậ ư ườ đu c soi cho Dít giã g o, cháy gi n gi t trong gió, trong m a soi đ ụ ế ẫ ng cho c M t d n
ổ ậ ụ ự ừ ấ ọ ỹ ấ dân làng vào r ng l y giáo mác, v r a gi u k đem ra n i d y. Cây m c bên con n ướ c
ắ ố ỏ ự ớ ở ề ớ l n, bên con su i nh , cây ham ánh n ng còn Tnú ham t do, đi đâu cũng nh tr v làng.
ạ ạ ệ ỗ ươ ặ ứ ạ Đ n đ i bác rót thành l m i ngày, sát th ị ng hàng v n cây. Cây b ch t đ t ngang thân,
ế ậ ứ ạ ậ ữ ế ố ổ ở ổ đ xu ng ào ào, ch t l p t c t ư i tr n, gi a tu i xanh cây. Nh Mai ch t đang sinh n . Cây
ứ ự ề ố ổ ờ ị ươ b th ư ng a nh a tràn tr nh máu x i. Máu đ bao gi ộ ả cũng gây m t c m giác thiêng
ự ố ị ờ ừ ả ọ ừ ể ế ậ liêng, máu ch là s s ng đang b r i đi t ng gi t t ng giây, là giao đi m ti p c n cái h ư
ự ử ầ ạ ệ ạ ặ ừ ớ vô vĩnh c u. Nh a xà nu “b m đen l i và đ c quy n l ụ ụ i thành t ng c c máu l n”, c c
ư ộ ư ậ ượ ả máu không tan nh m t di h n đòi tr thù. Nh ng có thân cây, có bàn tay v t qua th ử
ạ ế ươ ườ ư thách, lành l i v t th ng, lên da non, c ng tráng nh cũ.
ế ộ ỉ ườ ả ộ Bàn tay Tnú là bàn tay tín nghĩa, không bi t b i ph n. Cũng là m t bàn tay ch đ ng.
ư ữ ế ả ọ ộ ỏ ở ỉ “L ng Tnú ngang d c nh ng v t dao chém C ng s n đâu, ch ra! Tnú nói nh : C i trói
ỉ ượ ớ ụ ấ ở ở đã, tay m i ch đ ể c. Chúng nói c i trói tay, Tnú đ bàn tay y lên b ng mình: đây
ữ ư ứ ạ ạ ư ự này!”. L i thêm nh ng nhát dao băm lên l ng Tnú, máu a đông l i, tím thâm nh nh a xà
ấ ầ ự ư ẫ ấ ườ ồ nu. Ch t nh a, ch t d u xà nu x a nay v n giúp ích cho dân làng. Con ng i tr ng cây,
ẽ ự ụ ụ ộ ờ ư ậ ự ư ấ ậ ậ ờ cây ph c v cu c đ i. L t nhiên thu n tr i thu n đ t là nh v y. Nh ng có s can
ủ ự ượ ệ ậ ị ả ả ộ ượ ụ ẩ ằ ầ thi p c a l c l ng ph n đ ng, quy lu t b đ o ng c. Th ng D c t m d u xà nu vào
ẻ ồ ườ ầ ườ ể ậ ấ gi ấ ủ ệ ầ r i qu n lên m i đ u ngón tay Tnú, m i đi m chót vót, bén nh y nh t c a h th n
ố ầ ừ ắ ử ấ ư ầ ố kinh. D u xà nu b t l a r t nhanh. Nó châm đ t d n t ng ngón tay Tnú, nh mu n thong
ườ ủ ả ấ ố ọ ầ ườ th nh m nháp cái thích thú đao ph đó. “M i ngón tay đã thành m i ng n đu c”. D u
ấ ẹ ụ ả ằ ị ườ ỹ ầ ơ xà nu r t th m nay khét l t mùi th t cháy. Th ng D c không ph i là ng i M , d u xà nu
ể ấ ằ ả ậ ầ ệ ủ ẻ không ph i là xăng d u nh p cáng, k thù thâm hi m h ng gi u bàn tay di t ch ng, dùng
ườ ủ ế ng i c a chúng ta gi t chúng ta.
ử ắ ườ ầ ườ ư ố ọ ị ị L a đã t ồ t trên m i đ u ngón tay Tnú. Nh ng m i ng n đu c th t da đó đã k p làm m i
ọ ử ổ ậ ủ ế ộ ế ạ ườ châm ng n l a n i d y. Sau ti ng thét c a Tnú, dân làng b c phát gi t s ch m i tên
ồ ế ặ ươ ạ ộ ố ỗ ạ ố ẫ gi c... R i v t th ng lành l ụ i. M i ngón tay c t m t đ t. Còn l ể ầ i hai đ t v n có th c m
ạ ứ ư ự ầ ắ ươ ứ ị ả giáo, b n súng. Nh cây xà nu b m nh đ n a nh a tím b m còn v ng cánh đ ng đó.
ư ứ ư ư ể ả ắ ậ ộ Bàn tay không nh cũ, nh n th c không th nh cũ. Tnú đã tr giá đ t nh ng có m t kinh
ứ ụ ứ ệ ả ớ ằ nghi m l n: “Chúng nó đ a nào cũng là th ng D c”. Và tình c nh anh cũng đ ng ngang
ệ ầ ậ ư ự ạ ầ t m kinh nghi m đó. Căm thù trong anh cháy gi n gi ụ t nh nh a xà n bén nh y. Có
ờ ắ ữ ụ ằ ắ ắ súng, anh không b n. Có dao, anh không đâm. Nh ng th ng D c m m t tr ng dã nhìn
ứ ộ ệ ủ ườ ụ ể tang ch ng t i ác hi n hi n c a chúng, nhìn bàn tay quá báo, bàn tay c t m i ngón đang
ờ ự ừ ạ ạ ế ư ậ ổ ớ xoè ra bóp c chúng, không ng s tr ng ph t l i đ n nhanh chóng và ghê g m nh v y.
ắ ầ ừ ệ ử ủ ừ ọ ể ủ ụ ế ướ ệ Gi ng đi u s thi c a “R ng xà nu” b t đ u t câu chuy n k c a c M t d ử i ánh l a
ỉ ắ ệ ả ấ ộ ớ ị xà nu, m t câu chuy n, ph ng ph t phong v anh hùng ca. Và cây xà nu không ch g n v i
ệ ạ ờ ố ụ ạ ắ ớ ọ ứ quá kh , hi n t i anh hùng mà còn g n bó v i m i sinh ho t, phong t c và đ i s ng vãn
ườ ủ ộ ủ hóa c a ng i Xôman, c a các dân t c Tây Nguyên.
ừ ế ệ ả ố ạ ở ề ố ế ữ ừ Đ n cu i truy n, hình nh cánh r ng xà nu l ạ i tr v , “nh ng r ng xà nu n i ti p ch y
ố ữ ấ ấ ạ ạ ờ ớ ọ ế ậ đ n t n chân tr i” v i “vô s nh ng cây con đang m c lên” b t ch p đêm qua đ n đ i bác
ườ ộ ứ ố ủ ự ố ư ạ ấ ớ ạ ắ l i b n. Ta đ ng nh nghe th y âm thanh c a s s ng m i, m t s c s ng vô h n và
ổ ủ ể ộ ộ ươ ủ ế không gì có th tàn phá n i c a m t dân t c th ắ ng đau, là chi n th ng c a tu i tr , l ổ ẻ ờ i
ế ộ ế ươ ứ ẹ ủ ươ h a h n c a t ng lai. Ta nghĩ đ n Dít m t Mai khác không chi bi t yêu th ng mà còn
ế ể ẽ ữ ế ệ ế ấ ấ ả bi t chi n đ u b o v nh ng gì thân yêu, Ta nghĩ đ n bé Heng, r t có th s còn đi xa
ứ ế ệ ề ế ế ấ ạ ơ h n Tnú… C th , câu chuy n nói r t nhi u đ n súng, đao, ch t chóc đã khép l i trong
ệ ẹ ọ ộ ị ườ ư ử ả m t đi p khúc d u dàng, ng t nh . Đó d ng nh là c m xúc s thi hoành tráng. Hoàng
ả ủ ừ ạ ả ớ ỡ tráng trong hình nh, v i vóc dáng v m v , cao c c a núi r ng Tây Nguyên, hoành tráng
ưở ớ ờ ệ ầ ộ ế trong âm h ng, v i l i văn đ y âm đi u, khi vang đ ng khi thi t tha, trang nghiêm.
ướ ử ứ ạ ả ượ ể ệ ễ Khuynh h ng s thi và c m h ng lãng m n đ ộ c Nguy n Trung Thành th hi n m t
ấ ắ ượ ậ ự ệ ạ ậ cách xu t s c qua hình t ộ ng cây xà nu, đó th t s là m t sáng t o ngh thu t đáng k ể
ự ả ọ ạ ữ ủ c a nhà văn. Ông đã l a ch n hình nh cây xà nu và đem l ớ i cho nó nh ng ý nghĩa m i
ữ ấ ớ ượ nh ng l p ý nghĩa r t khác nhau qua cách vi ế ừ ợ ừ ả t v a g i v a t . Qua hình t ng này ng ườ i
ứ ố ỉ ấ ườ ệ ủ ủ ọ đ c không ch th y rõ s c s ng kiên c ng, mãnh li t c a dân làng Xôman,c a con
ườ ủ ộ ệ ữ ng i Tây Nguyên nói riêng mà còn là c a dân t c Vi t Nam nói chung trong nh ng tháng
ố năm ch ng Mĩ.
