HI NGH KHOA HC CÔNG NGH M RNG NĂM 2024 - TRƯNG ĐẠI HC Y KHOA VINH
342
viên và người trưởng thành trẻ tuổi tại Thành
phố Hồ Chí Minh hiện nay"(55), tr. 173.
8. Nguyễn Thị Quế Lâm, Kỷ yếu các đề tài
nghiên cứu khoa học của hệ truyền thông giáo
dục sức khỏe (2014), "Kiến thức, thái độ, thực
hành về phòng chống HIV/AIDS của nam
quan hệ tình dục đồng giới tại Thành phố Nha
Trang, Khánh Hòa", tr. 107.
THỰC TRẠNG KIẾN THỨC, THÁI ĐỘ, THỰC HÀNH
VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN VỀ DỰ PHÒNG LAO KHÁNG THUỐC
TẠI BỆNH VIỆN PHỔI THÁI NGUYÊN NĂM 2024
Nguyễn Thị Lệ1, Hoàng Hà1, Lê Văn Thắng1, La Thị Hiên2
TÓM TẮT52
Mục tiêu: Mô tả thực trạng kiến thức, thái
độ, thực hành dự phòng lao kháng thuốc của bệnh
nhân lao điều trị tại bệnh viện Phổi Thái Nguyên
năm 2024. Xác định một số yếu tố liên quan tới
kiến thức, thái độ, thực hành dự phòng lao kháng
thuốc của bệnh nhân lao điều trị tại bệnh viện
Phổi Thái Nguyên. Phương pháp nghiên cứu:
mô tả, thiết kế nghiên cứu cắt ngang. Kết quả
nghiên cứu: Có 31,4% bệnh nhân có kiến thức
chưa đạt; 32,7% bệnh nhân có thái độ chưa tốt;
30,8% bệnh nhân có thực hành chưa đạt. Có mỗi
liên quan giữa giới tính, nhóm tuổi, nghề nghiệp
với kiến thức phòng lao kháng thuốc; giữa trình
độ học vấn, nơi sinh sống, thu nhập, bệnh nền,
kiến thức phòng chống lao với thái độ phòng lao
kháng thuốc; giữa nơi sinh sống, kiến thức phòng
chống lao với thực hành phòng lao kháng thuốc.
Sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với p< 0,05.
Kết luận: Kiến thức về phòng ngừa lao kháng
thuốc có ảnh hưởng rõ rệt đến thái độ và thực
hành của bệnh. Các yếu tố nhân khẩu học, xã hội
và kiến thức đều đóng vai trò quan trọng trong
1Đại học Y Dược Thái Nguyên
2Bệnh viện Phổi Thái Nguyên
Chịu trách nhiệm chính: Nguyễn Thị Lệ
SĐT: 0912731869
Email: nguyenleytn@gmail.com
Ngày nhận bài: 29/8/2024
Ngày phản biện khoa học: 20/9/2024
Ngày duyệt bài: 02/10/2024
việc ảnh hưởng đến kiến thức, thái độ và thực
hành phòng ngừa lao kháng thuốc. Sự khác biệt
này có ý nghĩa thống kê với giá trị p < 0,05.
Từ khóa: Thực trạng, kiến thức, thái độ, thực
hành, Thái Nguyên
SUMMARY
KNOWLEDGE, ATTITUDE, PRACTICES,
AND RELATED FACTORS IN DRUG-
RESISTANT TUBERCULOSIS
PREVENTION AT THAI NGUYEN LUNG
HOSPITAL IN 2024
Objective: To describe the current status of
knowledge, attitudes, and practices (KAP) related
to drug-resistant tuberculosis (DR-TB) prevention
among tuberculosis patients treated at Thai Nguyen
Lung Hospital in 2024. Additionally, to identify
factors associated with KAP in DR-TB prevention
in these patients. Methods: A cross-sectional
descriptive study was conducted. Results: The
study found that 31.4% of patients had inadequate
knowledge, 32.7% had poor attitudes, and 30.8%
demonstrated inadequate practices regarding DR-
TB prevention. There were associations between
gender, age group, and occupation with knowledge
about DR-TB prevention; between education level,
place of residence, income, comorbidities, and
knowledge with attitudes towards DR-TB
prevention; and between place of residence and
knowledge with practices in DR-TB prevention.
These differences were statistically significant with
p < 0.05. Conclusion: Knowledge about DR-TB
prevention has a significant impact on patients'
TP CH Y HC VIỆT NAM TẬP 544 - THÁNG 11 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
343
attitudes and practices. Demographic, social factors,
and knowledge all play important roles in
influencing KAP related to DR-TB prevention.
These differences are statistically significant with a
p-value < 0.05.
Keywords: Current status, knowledge,
attitude, practices, Thai Nguyen
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Lao là một trong những bệnh lý phổ biến
và nguy hiểm nhất trên thế giới. Theo báo cáo
Tổ chức Y tế thế giới, năm 2022, có 7,5 triệu
người mắc lao và 1,3 triệu người tử vong do
lao, khoảng  450,000 ca lao kháng thuốc [8].
Việt Nam là nước hiện đứng thứ 11 trong 30
nước có gánh nặng bệnh lao và lao kháng
thuốc cao nhất toàn cầu. Trong năm 2023, Tổ
chức Y tế thế giới ước tính mỗi năm Việt Nam
có thêm 172.000 người mới mắc lao và khoảng
13.000 người tử vong do lao. Khoảng 9.200 ca
bệnh nhân lao kháng thuốc (LKT) mới mắc
chiếm 4,5% trong nhóm bệnh nhân lao mới và
15% trong nhóm đã từng điều trị [8]. Các
chuyên gia y tế cho rằng việc tìm kiếm giải
pháp để giải quyết vấn đề lao kháng thuốc là
rất cần thiết và khẩn trương. Một trong những
giải pháp là tăng cường nghiên cứu và phát
triển các kháng sinh mới để đối phó với các
chủng vi khuẩn lao kháng thuốc. Cải thiện chất
lượng dịch vụ y tế và giáo dục những người
làm việc trong ngành y tế về các biện pháp
phòng ngừa và điều trị bệnh lao kháng thuốc.
Sự tăng cường giám sát và đánh giá hiệu quả
của các chương trình điều trị bệnh lao cũng rất
quan trọng để đảm bảo rằng các liệu pháp được
sử dụng đúng cách và hiệu quả. Đối với cộng
đồng, cần nâng cao nhận thức và giáo dục về
bệnh lao và lao kháng thuốc để tăng cường sự
hiểu biết và tình hình thực tế về vấn đề này [1],
[3]. Số liệu thống kê cho thấy phần lớn tình
trạng kháng thuốc xảy ra ở những bệnh nhân
đã từng có tiền sử điều trị lao. Tại tỉnh Thái
Nguyên hàng năm thu nhận quản lý, điều trị
khoảng 700-800 bệnh nhân lao và khoảng 30
bệnh nhân lao kháng thuốc [2].
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu: Bệnh nhân
lao nhạy cảm thuốc đang điều trị nội trú tại
Bệnh viện phổi Thái Nguyên.
- Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân: Tuổi >18;
Đồng ý tham gia nghiên cứu
- Tiêu chuẩn loại trừ: Rối loạn hành vi,
mắc bệnh tâm thần
2.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu
2.2.1. Địa điểm nghiên cứu: Nghiên cứu
được tiến hành tại 3 khoa Lao: Nội 1, Nội 2,
Nội 4- Bệnh viện Phổi Thái Nguyên.
2.2.2. Thời gian nghiên cứu: Từ tháng
01/2024 – 12/2024.
2.3. Phương pháp nghiên cứu
2.3.1. Phương pháp nghiên cứu
* Phương pháp nghiên cứu mô tả
* Thiết kế nghiên cứu cắt ngang
2.3.2. Cỡ mẫu: chọn mẫu toàn bộ, chọn
có chủ đích tất cả bệnh nhân lao nhạy cảm
thuốc đủ tiêu chuẩn tham gia nghiên cứu, với
cỡ mẫu n = 156.
2.3.3. Các biến số, chỉ số nghiên cứu:
Cách chấm điểm kiến thức, thái độ, thực
hành mỗi câu trả lời đúng 1 điểm: (1) Tổng
điểm kiến thức chung về phòng chống LKT
là 10 điểm; (2) Tổng điểm thái độ về phòng
chống lao (PCL) là 4 điểm; (3) Tổng điểm
thực hành về PCL là 6 điểm. Theo nghiên
cứu của Thanduxolo Elford Fana và cộng sự:
Điểm trung bình KT/TĐ/TH ≥ 70,0% đánh
giá đạt/tốt; < 70% chưa đạt/chưa tốt [6].
2.4. Kỹ thuật thu thập số liệu: Phỏng
vấn trực tiếp bệnh nhân bằng bộ câu hỏi thiết
kế sẵn nhằm đáp ứng mục tiêu nghiên cứu.
2.5. Phương pháp xử lý số liệu: Số liệu
định lượng được nhập bằng phần mềm
Epidata 3.1 và xử lý theo phương pháp thống
kê bằng phần mềm SPSS 18.0.
2.6. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu:
Đề cương nghiên cứu được thông qua Hội
đồng cấp cơ sở Bệnh viện Phổi Thái Nguyên
và Hội đồng y đức Trường Đại học Y Dược
Thái Nguyên.
HI NGH KHOA HC CÔNG NGH M RNG NĂM 2024 - TRƯNG ĐẠI HC Y KHOA VINH
344
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Thực trạng kiến thức, thái độ, thực hành dự phòng lao kháng thuốc của bệnh
nhân lao điều trị tại bệnh viện Phổi Thái Nguyên năm 2024
Bảng 1. Đặc điểm nhân khẩu - xã hội của đối tượng tham gia nghiên cứu
Biến số
n
%
Giới tính
Nam
108
69,2
Nữ
48
30,8
Nhóm tuổi
18-30
26
16,7
30-50
18
11,5
50-60
44
28,2
> 60
68
43,6
Nghề nghiệp
Nông dân
96
61,5
Khác
60
38,5
Trình độ học vấn
Dưới THPT
96
61,5
THPT trở lên
50
38,5
Nơi sinh sống
Nông thôn
132
84,6
Đô thị
24
15,4
Thu nhập hàng tháng
Thấp
98
62,8
Trung bình trở lên
58
37,2
Bệnh nền khác
Có
48
30,8
Không
108
69,2
Nam giới chiếm tỷ lệ cao hơn nữ giới (69,2%; 30,8%). Nhóm tuổi gặp nhiều nhất là >60
(43,6%). Nghề nghiệp chủ yếu là nông dân (61,5%). Phần lớn bệnh nhân có trình độ học vấn
dưới THPT (61,5%). Nông thôn chiếm đa số (84,6%). 62,8% bệnh nhân có thu nhập thấp.
30,8% bệnh nhân có kèm theo bệnh nền.
Bảng 2: Kiến thức, thái độ, thực hành của đối tượng nghiên cứu về lao kháng thuốc
Biến số
n
%
Bệnh LKT là một bệnh truyền nhiễm
154
98,7
Yếu tố nguy cơ mắc LKT
122
78,2
Bệnh LKT có khả năng lây nhiễm cao hơn bệnh lao nhạy cảm với thuốc
101
64,7
Bệnh LKT có thể điều trị khỏi, thời gian điều trị từ 9 tháng trở lên
104
66,7
Chi phí điều trị LKT cao hơn lao thường
42
26,9
BN LKT khi ho, hắt hơi nên che miệng, mũi
154
98,7
BN LKT cần đeo khẩu trang khi tiếp xúc với người khác
150
96,2
Hiểu về nguyên tắc điều trị lao đúng
57
36,5
Biết hậu quả của việc không tuân thủ điều trị
117
75,0
Biết các biện pháp phòng chống LKT
116
74,4
Không giữ bí mật khi mắc bệnh
94
60,3
Phản ứng lạc quan nếu mắc LKT
72
46,0
Khuyên người trong gia đình đi khám
116
74,4
Phòng lây nhiễm cho người khác
135
86,5
Tuân thủ nguyên tắc điều trị lao
132
84,6
Khạc đờm đúng nơi quy định
134
85,6
Không dùng chia sẻ cốc, đồ dùng với người bệnh LKT
60
38,5
Đeo khẩu trang khi tiếp xúc với người khác
133
85,3
Xử lý đờm đúng
99
63,5
Bắt buộc cách ly người bệnh LKT
90
57,7
TP CH Y HC VIỆT NAM TẬP 544 - THÁNG 11 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
345
Kiến thức: Đa số bệnh nhân có kiến thức tốt về hiểu LKT là bệnh truyền nhiễm, biết yếu
tố nguy cơ mắc LKT, biết dự phòng cho người xung quanh (chiếm> 70,0%). Tuy nhiên có
kiến thức kém về các câu hỏi liên quan đến điều trị (chiếm < 70,0%); Thái độ: Phần lớn bệnh
nhân có thái độ tốt về khuyên người trong gia đình đi khám và phòng lây cho người khác (>
70%); Thực hành: Phần lớn bệnh nhân có thực hanh chưa tốt về chia sẻ cốc, đồ dùng với
người bệnh LKT, xử lý đờm đúng, cách ly người bệnh LKT (<70,0%).
Bảng 3: Đánh giá về kiến thức, thái độ, thực hành của đối tượng nghiên cứu về lao kháng thuốc
Biến số
n
%
Kiến thức
Đạt
107
68,6
Chưa đạt
49
31,4
Thái độ
Tốt
105
67,3
Chưa tốt
51
32,7
Thực hành
Đạt
108
69,2
Chưa đạt
48
30,8
Có 31,4% bệnh nhân có kiến thức chưa đạt; 32,7% bệnh nhân có thái độ chưa tốt; 30,8%
bệnh nhân có thực hành chưa đạt
3.2. Một số yếu tố liên quan tới kiến thức, thái độ, thực hành dự phòng lao kháng
thuốc của bệnh nhân lao điều trị tại bệnh viện Phổi Thái Nguyên.
Bảng 4: Một số yếu tố liên quan đến kiến thức phòng chống LKT của đối tượng nghiên cứu
Kiến thức
Biến số
Đạt (n, %)
Chưa đạt (n, %)
p
Giới tính
Nam
41 (85,4)
67 (62,0)
< 0,05
Nữ
7 (14,6)
41 (38,0)
Tuổi
< 60
18 (37,5)
70 (64,8)
< 0,05
≥60
30 (62,5)
38 (35,2)
Nghề nghiệp
Nông dân
37 (77,1)
59 (54,6)
< 0,05
Khác
11 (22,9)
49 (45,4)
Trình độ học vấn
Dưới THPT
35 (72,9)
61 (56,5)
> 0,05
Từ THPT trở lên
13 (27,1)
47 (43,5)
Nơi sinh sống
Nông thôn
43 (89,6)
89 (82,4)
> 0,05
Thành thị
5 (10,4)
19 (17,6)
Thu nhập
Nghèo
33 (68,8)
65 (60,2)
> 0,05
Không nghèo
15 (31,2)
43 (39,8)
Bệnh nền
Có
20 (41,7)
28 ( 25,9)
> 0,05
Không
28 (58,3)
80 (74,1)
Có mỗi liên quan giữa giới tính, nhóm tuổi, nghề nghiệp với kiến thức phòng LKT. Sự
khác biệt có ý nghĩa thống kê với p< 0,05.
Bảng 5: Một số yếu tố liên quan đến thái độ phòng chống LKT của đối tượng nghiên cứu
Thái độ
Biến số
Tốt (n, %)
Chưa tốt (n, %)
p
Giới tính
Nam
70 (66,7)
38 (74,5)
> 0,05
Nữ
35 (33,3)
13 (25,5)
Tuổi
< 60
62 (59,0)
26 (51,0)
> 0,05
≥60
43 (41,0)
25 (49,0)
Nghề nghiệp
Nông dân
68 (64,8)
28 (54,9)
> 0,05
HI NGH KHOA HC CÔNG NGH M RNG NĂM 2024 - TRƯNG ĐẠI HC Y KHOA VINH
346
Thái độ
Biến số
Tốt (n, %)
Chưa tốt (n, %)
p
Khác
37 (35,2)
23 (45,1)
Trình độ học vấn
Dưới THPT
72 (68,6)
24 (47,1)
< 0,05
Từ THPT trở lên
33 (31,4)
27 (52,9)
Nơi sinh sống
Nông thôn
93 (88,6)
39 (76,5)
< 0,05
Thành thị
12 (11,4)
12 (23,5)
Thu nhập
Ngèo, cận nghèo
73 (69,5)
25 (49,0)
< 0,05
Không nghèo
32 (30,5)
26 (51,0)
Bệnh nền
Có
38 (36,2)
10 (19,6)
< 005
Không
67 (63,8)
41 (80,4)
Kiến thức PCL
Đạt
94 (89,5)
14 (27,5)
< 0,05
Chưa đạt
11 (10,5)
37 (72,5)
Có mỗi liên quan giữa trình độ học vấn, nơi sinh sống, thu nhập, bệnh nền, kiến thức PCL
với thái độ phòng LKT. Sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với p< 0,05.
Bảng 6: Một số yếu tố liên quan đến thực hành phòng chống LKT của đối tượng nghiên cứu
Thực hành
Biến số
Đạt (n, %)
Chưa đạt (n, %)
p
Tuổi
< 60
28 (58,3)
60 (55,6)
> 0,05
≥60
20 (41,7)
48 (44,4)
Nơi sinh sống
Nông thôn
36 (75,0)
96 (88,9)
< 0,05
Thành thị
12 (25,0)
12 (11,1)
Thu nhập
Nghèo, cận nghèo
32 (66,7)
66 (61,1)
> 0,05
Không nghèo
16 (33,3)
42 (38,9)
Kiến thức PCL
Đạt
41(85,4)
67 (62,0)
< 0,05
Chưa đạt
7 (14,6)
41 (38,0)
Thái độ PCL
Tốt
35 (72,9)
70 (64,8)
> 0,05
Chưa tốt
13 (27,1)
38 (35,2)
Có mỗi liên quan giữa nơi sinh sống, kiến
thức PCL với thực hành phòng LKT. Sự khác
biệt có ý nghĩa thống kê với p< 0,05.
IV. BÀN LUẬN
4.1. Thực trạng kiến thức, thái độ, thực
hành dự phòng lao kháng thuốc của bệnh
nhân lao điều trị tại bệnh viện Phổi Thái
Nguyên năm 2024
Kết quả nghiên cứu cho thấy 31,4% bệnh
nhân có kiến thức chưa đạt về bệnh lao kháng
thuốc (LKT). Kết quả nghiên cứu phản ánh
việc nâng cao hiểu biết của bệnh nhân về
bệnh này. Nghiên cứu của Hossain et al.
(2020) tại Bangladesh chỉ ra rằng khoảng
40% bệnh nhân có kiến thức không đầy đủ về
lao và các yếu tố liên quan Nghiên cứu này
cho thấy sự tương đồng về tỷ lệ bệnh nhân có
kiến thức chưa đầy đủ, nhấn mạnh rằng việc
cải thiện giáo dục và thông tin cho bệnh nhân
là một vấn đề cần được chú trọng [4].
Với tỷ lệ 32,7% bệnh nhân có thái độ
chưa tốt, nghiên cứu này cho thấy một số
bệnh nhân vẫn giữ thái độ tiêu cực, bao gồm
việc giữ bí mật về tình trạng bệnh và thiếu lạc
quan. Điều này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến
việc tuân thủ điều trị và phòng ngừa. Nghiên
cứu của Kimbrough et al. (2021) tại Hoa Kỳ
cho thấy khoảng 25% bệnh nhân lao không
tuân thủ các biện pháp phòng ngừa do lo sợ bị
kỳ thị hoặc thiếu niềm tin vào hiệu quả điều
trị [5]. Trong khi đó, nghiên cứu của Gupta et
al. (2018) tại Ấn Độ cho thấy khoảng 20%
bệnh nhân có thái độ tiêu cực đối với việc