Kiến thức về đèn Xenon [08/01/2010]
Đèn xenon với ánh sáng chói lòa thường được các chủ xe sành điệu lắp thay cho
đèn halogen trên ôtô hoặc xe máy tay ga đời mới.
Ưu điểm của đèn xenon
Sáng hơn: Bóng đèn xenon có hiệu suất phát sáng gấp 3 lần bóng halogen, một
bóng xenon 35 W cho độ sáng tương đương bóng halogen 100 W.
Bền hơn: Bóng xenon bền gấp 4 lần bóng halogen, do không có dây tóc dễ bị đứt
nên bóng xenon ít bị ảnh hưởng bởi rung động. Tuổi thọ bóng đèn xenon của các
hãng lớn như Osram, Philips là khoảng 2.000 giờ, so với 500 giờ của bóng
halogen.
Trắng hơn: Ánh sáng có màu trắng hơn và gần với ánh sáng ban ngày. Bóng xenon
của các hãng như Osram, Philips có nhiệt độ màu là 4.300 độ Kelvin, tương đương
ánh sáng ban ngày.
Cấu tạo và nguyên lý hoạt động của đèn xenon
Với nguyên lý hoạt động gần giống với đèn tuýp, bóng xenon không có dây tóc
mà thay vào đó là hai điện cực đặt trong một ống thủy tinh thạch anh, cách nhau
một khoảng ngắn trong một bầu chứa khí xenon và muối kim loại. Chân đế tiêu
chẩn của loại đèn này có dạng tròn D2S hoặc D2R. Trong đó, D2S là loại bóng
dùng cho các chóa đèn có màng chắn lóa (ký tự S lấy từ chữ shield - tấm chắn) và
có thấu kính, còn D2R là loại bóng có sẵn màng chắn dùng cho các chóa đèn chỉ
có mặt phản xạ (ký tự R lấy từ chữ reflector - vật phản xạ).
Khi cung cấp điện áp cao đến 25.000 V giữa hai điện cực, trong bầu khí sẽ xuất
hiện một tia hồ quang (tương tự như khi hàn điện). Để có thể tạo ra được điện thế
cao như vậy, hệ thống cần có một bộ khởi động (ignitor). Ngoài ra, để duy trì tia
hồ quang, một chấn lưu (ballast) sẽ cung cấp điện áp khoảng 85 V trong suốt quá
trình đèn hoạt động.
Bóng Xenon
Bóng Halogen
Tia hồ quang sẽ làm bay hơi lượng muối kim loại nằm bên trong bầu thủy tinh
chứa khí xenon. Trong va chạm với các phân tử muối bay hơi, các electron trong
dòng hồ quang sẽ bị đẩy vào quỹ đạo có năng lượng cao hơn, để rồi khi chúng
quay về quỹ đạo ban đầu sẽ giải phóng một lượng bức xạ dư thừa, tạo ra ánh sáng.
Màu của ánh sáng phát ra (hay bước sóng của bức xạ) phụ thuộc vào mức độ
chênh lệch năng lượng của electron và vào tính chất hóa học của muối kim loại
được dùng trong bầu khí xenon.
Hiện nay có rất nhiều loại đèn xenon do nhiều hãng nghiên cứu và sản xuất để
thích hợp với nhiều chủng loại xe khác nhau, cường độ chiếu sáng của từng loại
bóng đèn cũng khác nhau. Nhưng chủ yếu được chia ra làm hai nhóm chính, nói
theo cách dân dã là loại bóng một tim và bóng 2 tim dùng cho loại có thấu kính
lồi: bóng D2S, cho cường độ ánh sáng mạnh. Và nhóm D2R được thiết kế dành
cho loại có pha đèn trong suốt, choá đèn parabol. Xuất xứ của đèn xenon cũng từ
nhiều nguồn sản xuất khác nhau như Đức, Mỹ, Đài Loan, Hàn Quốc, Thái Lan...
Giá cả cũng tuỳ theo từng loại bóng, từng xuất xứ. Loại của Trung Quốc, Đài
Loan có giá từ 600k-100k. Loại tốt hơn có xuất xứ từ Nhật hoặc các nước châu Âu
có giá cao hơn, khoảng từ 100-300 USD.
Từng loại bóng sẽ tương thích với từng loại xe riêng. Thường thì trên bóng đèn và
trên choá đèn có ghi ký hiệu. Hơn nữa chuyện này cũng không đáng ngại lắm. Các
gara có bán đèn sẽ sẵn sàng tư vấn cho khách. Loại đèn xe có thấu kính hội tụ
(được gọi là bi) khi gắn bóng xenon sẽ cho ánh sáng hội tụ, không gây cho người
đi ngược chiều bị chói mắt. Hiện nay một số gara còn đưa ra các dịch vụ "độ" cho
các loại xe dùng đèn thường (loại không có thấu kính hội tụ bi) trở thành đèn có bi.
Độ kiểu này tuy không được như mua đèn nguyên bộ có bi, nhưng giá thì rẻ hơn.
Giá độ cho một đèn khoảng 800 nghìn - 1 triệu đồng trong khi mua trọn bộ đèn có
"bi" có khi phải mất cả vài nghìn USD.
So sánh độ sáng và sắc màu 2 loại đèn.
Ánh sáng halogen.
Ánh sáng xenon