K THU T NUÔI GHÉP CÁ TR M C TRONG AOỸ Ậ Ắ Ỏ
Nuôi ghép là mô hình nuôi đã và đang hi n di n trong dân gian t r t lâuệ ệ ừ ấ
đ i. V i m c tiêu t n d ng t i đa ngu n th c ăn mà ng i nuôi cung c p choờ ớ ụ ậ ụ ố ồ ứ ườ ấ
m t đ i t ng nuôi và các đ i t ng khác s d ng l ng th c ăn do đ i t ngộ ố ượ ố ượ ử ụ ượ ứ ố ượ
u tiên t o ra, t đó mang l i hi u qu v kinh t , gi m d ch b nh, c i thi nư ạ ừ ạ ệ ả ề ế ả ị ệ ả ệ
môi tr ng nuôi và gi m thi u ô nhi m gây ra do ho t đ ng nuôi. ườ ả ể ễ ạ ộ Nuôi ghép
thâm canh cá Tr m c v i m t s loài cá khác nh cá Rô phi, cá Tr m đen, cáắ ỏ ớ ộ ố ư ắ
Chép…là m t mô hình nuôi góp ph n tăng năng xu t nuôi trong di n tích ao vàộ ầ ấ ệ
làm gi m giá thành s n ph m, ngoài ra còn gi m thi u d ch b nh và c i thi nả ả ẩ ả ể ị ệ ả ệ
ch t l ng s n ph m, làm gi m ô nhi m môi tr ng xung quanh do ho t đ ngấ ượ ả ẩ ả ễ ườ ạ ộ
nuôi gây nên.
I. Đ C ĐI M SINH H C C A M T S LOÀI CÁẶ Ể Ọ Ủ Ộ Ố
1. Cá Tr m cắ ỏ
1.1. H th ng phân lo iệ ố ạ
Gi iớ (regnum): Animalia
Ngành (phylum): Chordata
L pớ (class): Actinopterygii
Bộ (ordo): Cypriniformes
Họ (familia): Cyprinidae
Gi ngố (genus): Ctenopharyngodon
Loài (species): Ctenopharyngodon idella
1.2. Ngu n g c, phân bồ ố ố
Danh pháp khoa h c: ọTenopharyngodon idella.
Tên chính th c: ứCtenopharyngodon idellus (Cuvier & Valenciennes)
Phân b trên th gi i: Phân b t nhiên Trung Qu c, t p trung nhi u ố ế ớ ố ự ở ố ậ ề ở
vùng Hoa nam.
Ngày nay, cá Tr m C đ c di nh p đ n h u h t các thu v c trên thắ ỏ ượ ậ ế ầ ế ỷ ự ế
gi i. V êt Nam, cá Tr m c ch y u phân b sông H ng; sông Kỳ Cùngớ Ở ị ắ ỏ ủ ế ố ồ
(L ng S n) thu c h th ng sông Tây giang Trung Qu c. ạ ơ ộ ệ ố ố
Năm 1958 cá Tr m c đã đ c nh p t Trung qu c v Vi t Nam nuôi thắ ỏ ượ ậ ừ ố ề ệ ử
nghi m và 1964 cho sinh s n nhân t o thành công.ệ ả ạ
1
1.3. Đ c đi m hình tháiặ ể
Thân tròn dài, h i d p bên, nh t là cu ng đuôi. B ng tròn, không có s ngơ ẹ ấ ố ụ ố
b ng. Đ u tù h i ng n, mi ng phía tr c r ng, hình vòng cung không có râu.ụ ầ ơ ắ ệ ở ướ ộ
Hàm trên h i dài h n hàm d i... M t bé hai bên đ u. Chi u dài thân b ngơ ơ ướ ắ ở ầ ề ằ
3.38-3.80 l n chi u cao và 3.50-4.20 l n chi u dài đ u. Chi u dài đ u b ngầ ề ầ ề ầ ề ầ ằ
4,50-6,80 l n đ ng kính m t và b ng 1,70-1,90 l n kho ng cách hai ầ ườ ắ ằ ầ ả ổ
m t.ắ Kho ng cách hai m t r ng. Rãnh sau môi d i đ t quãng gi a. V y l nả ắ ộ ướ ứ ở ữ ả ớ
v a. Vây l ng không có tia gai c ng. Kh i đi m vây l ng t ng đ ng v i kh iừ ư ứ ở ể ư ươ ươ ớ ở
đi m vây b ng ho c h i tr c m t ít và g n mõm h n g c vây đuôi. Các vâyể ụ ặ ơ ướ ộ ầ ơ ố
dài bình th ng không ch m các vây sau. Vây đuôi chia thuỳ sâu, hai thuỳ ít nh nườ ạ ọ
ho c h i tròn và đ u b ng nhau. V y tròn, to, m ng. Đ ng bên hoàn toàn,ặ ơ ề ằ ẩ ỏ ườ
ph n tr c h i cong xu ng, đ n cu ng đuôi đi vào gi a. H u môn g n sát g cầ ướ ơ ố ế ố ữ ậ ầ ố
vây h u môn. Vây h u môn không có tia gai c ng.ậ ậ ứ
Đ t s ng toàn thân 40-42. Bóng h i hai ngăn, ngăn sau b ng 1,8-2,0 l nố ố ơ ằ ầ
ngăn tr c. Ru t t ng đ i dài b ng 1,9-2,5 l n chi u dài thân. ướ ộ ươ ố ằ ầ ề
M t l ng và hông màu xám khói, b ng tr ng h i vàng. Các vây xám nh t.ặ ư ụ ắ ơ ạ
Thân cá màu vàng chè, b ng màu tr ng xám. Vây ng c và vây b ng màu vàngụ ắ ự ụ
tro.
1.4. Môi tr ng s ngườ ố
Cá Tr m c là loài cá có kh năng thích ng r ng v i đi u ki n môiắ ỏ ả ứ ộ ớ ề ệ
tr ng, s ng đ c trong môi tr ng n c tĩnh, n c ch y, sinh tr ng và phátườ ố ượ ườ ướ ướ ả ưở
tri n bình th ng trong môi tr ng có n ng đ mu i t 0-8‰. Thích ng v iể ườ ườ ồ ộ ố ừ ứ ớ
nhi t đ t 13-32ệ ộ ừ oC nh ng nhi t đ t i u là 22-28ư ệ ộ ố ư oC, kho ng pH thích h p tả ợ ừ
5-6; ng ng ôxy th p t 0,5-1mg/l.ưỡ ấ ừ
Kh năng thích ng c a cá Tr m c t ng đ i l n nên trong m y ch cả ứ ủ ắ ỏ ươ ố ớ ấ ụ
năm g n đây thích nghi v i đi u ki n s ng m i cá tr m c đã sinh s n t nhiênầ ớ ề ệ ố ớ ắ ỏ ả ự
đ c m t s thu v c thu c Nh t B n, Đông Nam Á và Đông Âu. Do tínhượ ở ộ ố ỷ ự ộ ậ ả
ch t đ c bi t v sinh s n, s phân b t nhiên c a cá Tr m c ph thu c vàoấ ặ ệ ề ả ự ố ự ủ ắ ỏ ụ ộ
đ dài vùng n c, đ c đi m thu văn và th c ăn.ộ ướ ặ ể ỷ ứ
Cá tr m c thích s ng t ng gi a và t ng d i, n i g n b có nhi u cắ ỏ ố ở ầ ữ ầ ướ ơ ầ ờ ề ỏ
n c, b i l i nhanh nh n.ướ ơ ộ ẹ
2
1.5. Đ c đi m dinh d ngặ ể ưỡ
1.5.1. C quan tiêu hóaơ
Cá Tr m c có mi ng t ng đ i ng n, chi u dài mi ng trung bình b ngắ ỏ ệ ươ ố ắ ề ệ ằ
7.4% thân, m m d i và hàm d i t ng đ i ng n.ồ ướ ướ ươ ố ắ
L c mang th a, s l c mang trên cung mang th nh t 21–22 chi c.ượ ư ố ượ ứ ấ ế
Răng h u 2 hàm r t s c d ng l i li m, công th c răng h u 4.2–4.5, cóầ ấ ắ ạ ưỡ ề ứ ầ
th nghi n nát th c v t trên c n và d i n c.ể ề ự ậ ạ ướ ướ
Ru t t ng đ i ng n so v i các loài ăn th c v t khác ch b ng 220 –ộ ươ ố ắ ớ ự ậ ỉ ằ
295% chi u dài thânề
cá Tr m c không có d dày quá trình tiêu hóa th c ăn do ru t đ mỞ ắ ỏ ạ ứ ộ ả
nh n.ậ
1.5.2. Tính ăn
Cá tr m c thu c lo i ăn t p r t tham ăn và ăn r t nhi u. Song th c ănắ ỏ ộ ạ ạ ấ ấ ề ứ
ch y u là th c v t tuy nhiên cá tr m c không ph i ăn th c v t su t đ i màủ ế ự ậ ắ ỏ ả ự ậ ố ờ
tính ăn c a nó có s thay đ i.ủ ự ổ
Cá tr m c 3 ngày tu i đ u tiên dinh d ng b ng noãn hoàng, chi u dàiắ ỏ ổ ầ ưỡ ằ ề
thân 6–7 mm.
Khi cá đ t chi u dài trên 7mm, ru t lúc này kho n 4.5mm chi m 61.5%ạ ề ộ ả ế
chi u dài thân, răng h u ch a xu t hi n cá b t đ u ăn đ ng v t phù du c nhề ầ ư ấ ệ ắ ầ ộ ậ ỡ ỏ
nh : u trùng không đ t, luân trùng, ngoài ra còn ăn th c ăn nhân t o nh cámư ấ ố ứ ạ ư
g o, b t đ u nành.ạ ộ ậ
Khi các đ t chi u dài 11–18mm, chi u dài ru t 9.4–17.3mm chi m 82 –ạ ề ề ộ ế
95% chi u dài thân, răng h u đã b t đ u xu t hi n. Th c ăn trong giai đo n nàyề ầ ắ ầ ấ ệ ứ ạ
g m các đ ng v t phù du c l n: luân trùng, u trùng mu i, giáp xác phù du,ồ ộ ậ ỡ ớ ấ ỗ
trong đi u ki n nhân t o còn ăn th c ăn nhân công nh c m g o, b t đ u nành,ề ệ ạ ứ ư ắ ạ ộ ậ
b t cá…ộ
Ngoài th c ăn v th c v t, cá tr m c còn s d ng đ c nhi u lo i th cứ ề ự ậ ắ ỏ ử ụ ượ ề ạ ứ
ăn khác nh : b t ngũ c c, các lo i s n ph m th i công nghi p ch bi n nôngư ộ ố ạ ả ẩ ả ệ ế ế
s n th c ph m, phân đ ng v t.ả ự ẩ ộ ậ
1.6. Đ c đi m sinh tr ngặ ể ưở
3
Cá tr m c m i n có chi u dài 6 mm, nuôi kho ng 20 ngày có chi u dàiắ ỏ ớ ở ề ả ề
kho ng 2,5cm, cá bi t có con dài 3cm.ả ệ
So v i các loài khác cá tr m c là loài l n nhanh. Trung bình 1 tu i cáớ ắ ỏ ớ ổ
đ c 1 kg; cá 2 tu i đ t 2-4 kg. Nh ng n i nhi u th c ăn cá tr m c 3 tu i đ tượ ổ ạ ữ ơ ề ứ ắ ỏ ổ ạ
9-12 kg.
Quá trình sinh tr ng c a cá tr m c làm 3 giai đo n:ưở ủ ắ ỏ ạ
- Giai đo n cá h ngạ ươ : T c đ sinh tr ng v chi u dài nhanh h n t c đố ộ ưở ề ề ơ ố ộ
sinh tr ng v kh i l ng ưở ề ố ượ
- Giai đo n cá gi ngạ ố : Trong giai đo n này s tăng tr ng v kh i l ngạ ự ưở ề ố ượ
nhanh h n s tăng tr ng v chi u dài.ơ ự ưở ề ề
- Giai đo n tr c và sau khi thành th c sinh d cạ ướ ụ ụ : m c tăng tr ng c a cáứ ọ ủ
cao nh t khi cá đ t 3 tu i, c ng là khi tuy n sinh d c thành th c sinh d c l nấ ạ ổ ủ ế ụ ụ ụ ầ
đ u tiên, sau đó m c tăng tr ng gi m xu ng nhanh và g n nh ng ng l iầ ứ ọ ả ố ầ ư ừ ạ
1.7. Đ c đi m sinh s nặ ể ả
1.7.1. Tu i và kích th c phát d cổ ướ ụ
Cá tr m c đ c 3 tu i dài kho ng 55 cm, n ng 3 kg, cá cái 4 tu i dài 60ắ ỏ ự ổ ả ặ ổ
cm, n ng 3,5 kg tham gia đ tr ng l n đ u tiên. Cá đ c 2 tu i, cá cái 3 tu i cũngặ ẻ ứ ầ ầ ự ổ ổ
có kh năng tham gia sinh s n. Trong môi tr ng nhân t o cá tr m c có thả ả ườ ạ ắ ỏ ể
thành th c tu i 1ụ ở ổ + .
1.7.2. Chu kỳ phát d cụ
Mùa đông tuy n sinh d c giai đo n II-III. Vào cu i tháng 3 đ u tháng 4,ế ụ ở ạ ố ầ
tuy n sinh d c phát tri n sang giai đo n III-IV, có nh ng cá th có th sinh s nế ụ ể ạ ữ ể ể ả
đ c. Tuy n sinh d c đ t c c đ i vào tháng 5,6,7. H s thành th c gi m tượ ế ụ ạ ự ạ ệ ố ụ ả ừ
tháng 8 tr đi.ở
1.7.3. Mùa v và đi u ki n sinh thái sinh s nụ ề ệ ả
* Mùa vụ
Mùa v đ t nhiên c a cá tr m c Vi t Nam n m trong kho ng cu iụ ẻ ự ủ ắ ỏ ệ ằ ả ố
tháng 3 đ n đ u tháng 9. Mùa v đ r vào tháng 4,5,6.ế ầ ụ ẻ ộ
Trong sinh s n nhân t o cá tr m c đ s m h n, th ng vào trung tu nả ạ ắ ỏ ẻ ớ ơ ườ ầ
tháng 3 đã cho đ có k t qu . Th i gian đ t p trung vào trung tu n tháng 3 đ nẻ ế ả ờ ẻ ậ ầ ế
cu i tháng 4, th i gian cho đ có hi u qu t tháng 4-6.ố ờ ẻ ệ ả ừ
* Đi u ki n sinh thái sinh s nề ệ ả
4
Cá tr m c thu c loài đ tr ng bán trôi n i. Bãi đ ngoài t nhiên th ngắ ỏ ộ ẻ ứ ổ ẻ ự ườ
trung l u các con sông, n i có nhi u gh nh thác ho c n i giao n c gi a haiở ư ơ ề ề ạ ơ ướ ữ
ngu n, n i u n khúc c a sông. Nhi t đ thích h p cho sinh s n t 22-29ồ ơ ố ủ ệ ộ ợ ả ừ oC. l uư
t c n c 1-1,7 m/s. Tr ng sau khi n trôi theo dòng sông và tr thành cà b tố ướ ứ ở ở ộ
1.7.4. Đ c đi m tr ng và s c sinh s nặ ể ứ ứ ả
Tr ng cá tr m c thu c lo i tr ng bán trôi n i, tr ng có hình c u, màuứ ắ ỏ ộ ạ ứ ổ ứ ầ
vàng ho c màu xanh. Đ ng kính khi n 1–1.2mm, sau khi hút n c đ ng kínhặ ườ ở ướ ườ
tr ng bi n thiên t 3.3–5.1mm.ứ ế ừ
Trong t nhiên cũng nh trong nhân t o, trong năm t l thành th cự ư ạ ỷ ệ ụ
th ng 100%. Nh ng t ng tháng trong năm t l thành th c khác nhau r t nhi u,ườ ư ừ ỉ ệ ụ ấ ề
còn h s thành th c bi n thiên r t l n, th ng t 4–21% đa s 16%. H sệ ố ụ ế ấ ớ ườ ừ ố ệ ố
thành th c quan h r t ch t ch v i đi u ki n dinh d ng và môi tr ng.ụ ệ ấ ặ ẽ ớ ề ệ ưỡ ườ
S c sinh s n tuy t đ i cá tr m c mi n b c là 315000–2100000. S cứ ả ệ ố ở ắ ỏ ề ắ ứ
sinh s n t ng đ i t 50–224 tr ng/g th tr ng. S c sinh s n th c t trong sinhả ươ ố ừ ứ ể ọ ứ ả ự ế
s n nhân t o là 47670–103000 tr ng/kg cá cái.ả ạ ứ
2. Cá Chép
2.1. H th ng phân lo iệ ố ạ
Gi i đ ng v t: ớ ộ ậ Aniamalia
Ngành đ ng v t có x ng s ng: ộ ậ ươ ố Vertebrata
L p cá x ng: ớ ươ Actinoterrygii
B cá Chép: ộCypriniformes
H cá chép: Cyprinidaeọ
Gi ng cá Chép: Cyprinusố
Loài cá Chép: Cyprinus carpio (Linaeus,1758)
Cá chép tuy có nhi u hình d ng khác nhau. Theo nhi u tác gi thì trong cácề ạ ề ả
gi ng cá chép Cyprinus có 3 lo i đang phát tri n m nh và đ c nuôi nhi u nh tố ạ ể ạ ượ ề ấ
trên th gi i cũng nh Vi t Nam.ế ớ ư ở ệ
- Cá Chép v y (ẩCyprinus carpio linne) đây là loài cá chép nuôi ph bi nổ ế
nh t n c ta. Thân bao ph m t l p v y đ u đ n, tính ch u đ ng r t cao (nóấ ở ướ ủ ộ ớ ẩ ề ặ ị ự ấ
có th s ng đ c vài ngày vùng Đông b c Liên Xô khi nhi t đ môi tr ngể ố ượ ở ắ ệ ộ ườ
xu ng 0ố0C).
5