Lao kháng thuốc
Lao bao gồm lao phổi và lao ngoài phổi (lao màng não, lao hạch, lao
xương, lao ruột...). Ở bệnh nhân lao phổi, khi đi xét nghiệm có thể M (+):
tìm thấy vi trùng lao hoặc M (-): không tìm thấy vi trùng lao.
Các bệnh nhân lao mới được cấp bốn loại thuốc theo phác đồ 1:
SHRZ điều trị trong tám tháng. Nếu bệnh tái phát, điều trị lần hai theo phác
đồ 2: SHRZE (thêm một loại thuốc). Sau khi điều trị phác đồ lần 2 thất bại
mới gọi lao phổi thất bại điều trị. Lúc này bệnh nhân được cho làm kháng
sinh đồ và cấp một loại thuốc để quản lý dài hạn. Theo chương trình chống
lao quốc gia chỉ cấp 5 thứ thuốc này, nếu vi trùng lao còn nhạy với thuốc
nào thì điều trị với thuốc đó.
50.000 đồng/ngày
Nếu kháng cả năm loại thuốc trên, phải điều trị thuốc kháng lao hàng
thứ II... BS phải cho toa để bệnh nhân ra ngoài mua, tái khám hằng tháng và
quản lý theo diện điều trị ngoại trú, nếu bệnh nhân cần thì cho nhập viện.
Chi phí điều trị bình quân ít nhất 50.000 đồng/ngày, thời gian điều trị ít nhất
18 tháng và thay đổi tùy theo từng người. Ngoài các thuốc điều trị lao, có
bệnh nhân còn phải kèm thuốc bổ, thuốc trợ gan, các thuốc điều trị triệu
chứng... (ví dụ bệnh nhân bị lao kèm theo tiểu đường hoặc bệnh lý gan, thận
kèm theo thì chi phí điều trị và thời gian điều trị sẽ khác).
Trong số những người bị lây vi trùng lao từ những bệnh nhân lao
kháng thuốc này có thể mắc lao và trở thành những bệnh nhân lao mới M (+)
kháng thuốc, không được cấp thuốc của chương trình chống lao quốc gia dù
họ vẫn được quản lý, cho toa, hẹn tái khám và theo dõi đến lúc chết.
Trường hợp bệnh nhân lao kháng thuốc quá nghèo, không đủ tiền mua
đủ các thuốc hoặc bỏ điều trị là điều đáng lo ngại. Tỉ lệ lao kháng thuốc theo
thời gian ngày càng tăng vì rất nhiều lý do. Độ tuổi của bệnh lao ngày càng
trẻ và lao kháng thuốc cũng vậy - ngày càng có nhiều người trẻ. lý do chủ
yếu do ảnh hưởng dịch HIV/AIDS nên số bệnh nhân nhập viện ở tuổi thanh
thiếu niên ngày càng tăng.
Đúng, đủ
Cần được phát hiện ngay khi có các triệu chứng nghi lao: ho kéo dài
trên 10 ngày mà uống thuốc không bớt hoặc ho ra máu, gầy sút không rõ
nguyên nhân, ớn lạnh về chiều, đau tức ngực, khó thở... phải đi khám ngay ở
bác sĩ chuyên khoa lao và bệnh phổi. Lưu ý: nhân viên y tế phải điều trị
bệnh nhân đúng phác đồ - đặc biệt là y tế tư nhân ở những thầy thuốc không
chuyên khoa lao. Nhà thuốc, hiệu thuốc không bán thuốc cho bệnh nhân tự
mua về chữa không đúng cách.
Người bệnh cần uống thuốc đúng thời gian (tám tháng, nhiều người
bỏ giữa chừng do tác dụng phụ hoặc “thấy khỏe”), đúng liều lượng (theo cân
nặng), phối hợp đủ thuốc (đủ bốn hoặc năm loại theo phác đồ, nhiều trường
hợp chỉ uống một hoặc hai loại; có bệnh nhân tự đến nhà thuốc mua
Streptomycine về chích hoặc mua một viên Rimifon uống mỗi ngày...), uống
lúc bụng trống (để hàm lượng thuốc hấp thu vào máu đủ giết chết vi trùng
lao).
Mắc lao “siêu kháng thuốc” coi như xong
Trong 22 nước có bệnh suất lao cao nhất, chiếm đến 80% lao
thế giới thì VN đang đứng thứ 12. Mỗi năm tỉ lệ lao mới ở VN là
173/100.000 dân. Có 2,7% ca lao mới (chưa điều trị) đã kháng thuốc
và 19,3% tái phát là kháng thuốc (kháng ít nhất với hai thuốc chữa
lao). Song chương trình chống lao quốc gia chỉ cấp thuốc cho những
trường hợp lao chưa kháng thuốc và cũng chưa có kế hoạch điều trị
rõ ràng cho bệnh nhân lao có HIV!
HIV chỉ lây qua các hành vi có nguy cơ hoặc từ mẹ sang con,
còn vi khuẩn lao từ những người mắc bệnh lao kháng thuốc tung bay
qua đờm dãi ho, phun, khạc... sẽ tiếp tục lây những người xung
quanh đến lúc người đó chết. Hãy tưởng tượng cứ một bệnh nhân lao
có M (+) lây 10-15 người/năm và 10% số này sẽ chuyển thành bệnh.
Những ai bị lây lao kháng thuốc phải tự chữa chạy vô cùng tốn kém,
nguy hơn nếu bị “siêu kháng thuốc” vì theo một nghiên cứu tại Nam
Phi cho thấy tử vong gần như 100%!
Một khi đã được phát hiện lao thì phải điều trị đúng cách theo sự
hướng dẫn của BS chuyên khoa, phải ăn uống đầy đủ, giữ gìn sức khỏe để
nâng sức đề kháng của cơ thể. Khi ho khạc phải xử lý đàm đúng cách để
tránh lây lan cho người thân trong gia đình và những người xung quanh.
Thân nhân người bệnh phải hỗ trợ bệnh nhân suốt quá trình điều trị lao, bồi
dưỡng, chăm sóc sức khỏe... và biết cách bảo vệ để tránh lây lan. Trong mùa
thi, phụ huynh cần lưu ý trẻ học quá sức, thức đêm, nhiễm lạnh... làm giảm
sức đề kháng của cơ thể khiến bệnh lao phát triển.
