Lịch sử điện ảnh Nhật Bản

Chia sẻ: Linh Trang Trang | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

190
lượt xem 24
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Lịch sử điện ảnh Nhật Bản bắt đầu cùng lúc với sự ra đời của máy chiếu phim Kinetoscope do nhà bác học Mỹ Thomas Edison sáng chế năm 1886. Hơn 10 năm sau, hai anh em nhà Lumiere đến Nhật và thực hiện nhiều bộ phim mô tả cảnh đẹp của nước Nhật. Tuy nhiên, các đoạn phim không được bảo quản tốt nên đã mai một dần. Đề tài geisha Theo các sử gia điện ảnh thì bộ phim đầu tiên do chính người Nhật thực hiện ra đời vào năm 1897. Nội dung phim xoay quanh các cô...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Lịch sử điện ảnh Nhật Bản

Lịch sử điện ảnh Nhật Bản Lịch sử điện ảnh Nhật Bản bắt đầu cùng lúc với sự ra đời của máy chiếu phim Kinetoscope do nhà bác học Mỹ Thomas Edison sáng chế năm 1886. Hơn 10 năm sau, hai anh em nhà Lumiere đến Nhật và thực hiện nhiều bộ phim mô tả cảnh đẹp của nước Nhật. Tuy nhiên, các đoạn phim không được bảo quản tốt nên đã mai một dần. Đề tài geisha Theo các sử gia điện ảnh thì bộ phim đầu tiên do chính người Nhật thực hiện ra đời vào năm 1897. Nội dung phim xoay quanh các cô gái geisha nhảy múa, lồng trong cảnh đường phố Tokyo đông đúc. Loại phim geisha với các điệu nhảy điêu luyện hầu như luôn hiện diện trên phim ảnh Nhật vào thời kỳ đầu phôi thai. Năm 1898, hai bộ phim truyện đầu tiên của Nhật đến với khán giả cùng lúc: Đó là bộ phim bi nói về việc bắt giữ một tên cướp nổi tiếng và bộ phim hài nói về một kẻ diễn trò khỉ trên bụng người đàn ông đang ngủ tại ghế đá công viên. Cả hai bộ phim đều do một nhà quay phim kiêm đạo diễn thực hiện. Cùng năm đó, bộ phim tài liệu Game Of Autumn Leaves nói về hai diễn viên kịch Kabuchi nổi tiếng ra đời. Bộ phim ngắn này vẫn còn lưu trữ tại Viện phim Nhật, còn các bộ phim trước nó đã biến mất. Thời Nga-Nhật chiến tranh (1904-1905) nhiều nhà quay phim nước ngoài đến Nhật để ghi lại biến cố này. Công chúng Nhật rất thích xem phim chiến tranh vào thời điểm đó vì Nhật là nước thắng trận. Các rạp chiếu phim thi nhau xây dựng để đáp ứng yêu cầu này, mở đầu cho giai đoạn sản xuất phim hàng loạt. Rủi thay, chỉ có vài bộ phim của “thời kỳ bùng nổ” được giữ lại còn phần lớn đã bị thời gian phá hủy. Đạo diễn đầu tiên Makino Shojo là một trong các đạo diễn và nhà sản xuất phim đầu tiên của Nhật Bản. Ông đã đạo diễn và sản xuất hơn 300 phim từ 1909 đến 1928. Xuất thân từ chủ nhân một nhà hát kịch ở Tokyo, Shojo làm phim theo đề nghị của công ty Yocota chuyên nhập phim nước ngoài về chiếu ở Nhật. Khi đoàn kịch Kabuchi Onoe Matsunosuke biểu diễn thường xuyên tại nhà hát của mình, ông mời đoàn kịch đến diễn tại ngôi đền gần đó và ghi lại cảnh buổi diễn. Sau đó là một số đoàn kịch khác, và chỉ một thời gian Shojo nổi lên như nhà sản xuất phim hàng đầu Nhật Bản. Những diễn viên kịch cũng là nhân vật điện ảnh đầu tiên. Họ được khán giả hâm mộ. Mối quan hệ tốt đẹp
giữa Shojo và các đoàn kịch kéo dài đến năm 1921. Năm 1911, Công ty Yokoda xuất bản một danh mục các bộ phim do họ phát hành. Danh mục cho thấy đa số các phim Nhật trước cột mốc 1911 chỉ dài tối đa 200 feet phim. Duy nhất có một phim Shojo quay đoàn kịch Onoe Matsunosuke là dài 7.170m, bằng độ dài một bộ phim truyện. Bộ phim có tên Matsunosuke Chushingura nhưng không ghi tên đạo diễn và ngày sản xuất. Các sử gia điện ảnh ước tính nó được phát hành vào năm 1910 vì bộ phim đầu tiên có đoàn kịch Onoe tham gia là Go Tadanomu (1909). Ngoài ra, Onoe chỉ cộng tác với mỗi mình Shojo nên nó cũng phải do Shojo đạo diễn. Hiện bộ phim được lưu giữ tại công ty phim Matsuda với bổ sung phần nhạc nền dân tộc Nhật Bản mà bản gốc không có và được xem là bộ phim dài xưa nhất còn lưu giữ được. Bộ phim có 42 cảnh nhưng đã mất các cảnh 14, 17, 19 và 20. Nữ diễn viên đầu tiên :Tokuko. Quay sang lĩnh vực diễn xuất, nữ diễn viên đầu tiên của điện ảnh Nhật Bản là Tokuko Nagai Tagaki (1891 - 1919). Bà chỉ đóng khoảng 4 bộ phim truyện ngắn chiếu ở Mỹ và Anh từ 1911 - 1912. Chính bà đã du nhập môn múa ballet vào Nhật Bản và được tôn vinh là “Nữ hoàng múa ballet”. Chồng bà là Chunper Takagi, người Nhật, đến California (Mỹ) kiếm sống năm 24 tuổl, trở về Nhật sau vụ đại hoả hoạn ở San Francisco và cưới Tokuko khi bà mới 15 tuổi. Kết hôn chưa đầy một năm, họ đến sống tại Seattle rồi New York, Ohio, Boston nhưng công việc kinh doanh của Takagi gặp hết thất bại này đến thất bại khác. Năm 1909, ông quay qua nghề ảo thuật và 2 vợ chồng đi lưu diễn từ Canada đến New England trước khi Tokuko học múa ballet tại New York dưới sự bảo trợ của một phụ nữ Nhật. Không lâu sau, bà ký hợp đồng với hãng Thanhouser ở New Rochette, New York và có mặt trong các bộ phim như The East anh The West (1911), For The Mikado (1912). Là con gái của một chuyên viên Bộ Tài chính Nhật, Tokuko làm việc tại Ngân hàng Nhật Bản sau khi tốt nghiệp tiểu học như tạp dịch viên cho đến lúc lấy chồng. Năm 1919 bà qua đời vì xuất huyết não sau một cơn rối loạn tâm thần khi đang lưu diễn với chồng, đúng vào thời điểm sự nghiệp điện ảnh của bà đang bước vào giai đoạn chín muồi. Năm 1995, nhà phê bình điện ảnh Nagisa Oshima xuất bản cuốn sách 100 năm điện ảnh Nhật Bản trong đó có nhắc đến công lao của Shojo và Tokuko. Theo Oshima thì sau khi bộ phim Rashomon đoạt giải thưởng tại LHP Venice. Điện ảnh Nhật Bản đã bước sang ''Kỷ nguyên vàng thứ 2'' mà đại diện cho thời kỳ này là các bộ phim Seven Samurai, Gate Of Hell, Ugetsu, Tokyo Story. Còn ''Kỷ nguyên vàng thứ 3” của điện ảnh Nhật Bản được đánh dấu bằng sự thống trị của các bộ phim hoạt hình mà nổi bật nhất hiện nay là Steamboy và Innocence. Ở lĩnh vực phim truyện điện ảnh, Nhật Bản đang bị Hàn Quốc lấn lướt.
Lịch sử Điện ảnh Nhật Bản Nguồn: wikipedia.org Điện ảnh Nhật Bản (tiếng Nhật: 映画 - Eiga) là nền nghệ thuật và công nghiệp điện ảnh của Nhật Bản. Trong suốt hơn 100 năm qua kể từ ngày ra đời (20/6/1899), điện ảnh Nhật Bản đã trải qua nhiều giai đoạn thăng trầm nhưng vẫn luôn có những tác phẩm đặc sắc và những thế mạnh riêng ảnh hưởng lớn đến điện ảnh thế giới. Trước năm 1945 Phim "Naniwa erejii" (1936) Hai bộ phim đầu tiên được làm tại Nhật Bản là Bake Jizo và Shinin no sosei, đều được thực hiện năm 1898. Bộ phim tài liệu đầu tiên, Geisha no teodori (芸者の手踊り) được làm tháng 6 năm 1899. Điểm khác biệt của các bộ phim câm Nhật Bản so với các nền điện ảnh khác là bên cạnh đội ngũ tạo âm thanh và nhạc phim tại rạp chiếu, còn có sự xuất hiện của các benshi (弁士), những người dẫn chuyện có nhiệm vụ đọc lời thoại và các đoạn tường thuật cần thiết. Ngôi sao điện ảnh Nhật Bản đầu tiên là một diễn viên kịch kabuki tên là Onoe Matsunosuke, ông này đã tham gia đóng hơn 1000 bộ phim (chủ yếu là phim ngắn) trong khoảng thời gian từ 1909 đến 1926. Onoe và đạo diễn Makino Shozo là những người có công phổ biến thể loại jidaigeki (những bộ phim lịch sử lấy bối cảnh Nhật Bản thời Edo) với công chúng Nhật. Nữ diễn viên điện ảnh chuyên nghiệp đầu tiên của công nghiệp điện ảnh nước này là Takagi Tokuko Nagai, bà đã xuất hiện trong 4 bộ phim của hãng phim do Hoa Kỳ đầu tư Thanhouser Company thực hiện
từ năm 1911 đến năm 1914. Trong giai đoạn này, có một số bộ phim câm đáng chú ý được sản xuất, đặc biệt là những tác phẩm của đạo diễn Mizoguchi Kenji, tuy vậy đa số đã bị phá hủy trong Trận động đất Kantō năm 1923 và sau đó là trong những cuộc không kích suốt Thế chiến thứ hai của quân đội Đồng Minh xuống Nhật Bản. Trong thập niên 1930, trong khi các bộ phim câm tiếp tục được sản xuất với số lượng lớn thì các bộ phim có tiếng cũng bắt đầu xuất hiện. Các bộ phim có tiếng đáng chú ý thời kì này là ba tác phẩm của Kenji Mizoguchi, Gion no shimai (1936), Naniwa erejii (浪華悲歌, 1936) và Zangiku monogatari (残菊物語,, 1939). Ngoài ra còn có thể kể đến Ninjo kami fusen (人情紙風船, 1937) của đạo diễn Yamanaka Sadao hay Tsuma Yo Bara No Yoni (1935) của Naruse Mikio, bộ phim Nhật đầu tiên được phát hành rộng rãi tại Mỹ. Cuối những năm 1930, sự kiểm soát của chính quyền đối với công nghiệp điện ảnh càng bị siết chặt, các bộ phim bị kiểm duyệt kĩ lưỡng đặc biệt là các tác phẩm có xu hướng thiên tả như phim của Daisuke Ito. Và Khi Thế chiến thứ hai nổ ra thì ngành điện ảnh Nhật Bản lâm vào tình trạng hoạt động cầm chừng. Tuy vậy đây lại là giai đoạn chứng kiến sự xuất hiện của một trong những nghệ sĩ điện ảnh vĩ đại nhất của Nhật Bản, đạo diễn huyền thoại Kurosawa Akira, khi ông thực hiện bộ phim đầu tay, Sanshiro Sugata vào năm 1943. Thập niên 1950 và 1960
Phim "Yojimbo"(1961) Thập niên 1950 chứng kiến giai đoạn phát triển đỉnh cao của điện ảnh Nhật Bản với ba tác phẩm vào hàng kinh điển của điện ảnh thế giới, đó là Rashomon (羅生門, 1950), Seven Samurai (七人の侍,, 1954), cả hai đều do Kurosawa thực hiện, và bộ phim của đạo diễn Ozu Yasujiro, Tokyo monogatari (東京物語, 1953). Riêng Rashomon của Kurosawa Akira đã mang về cho Nhật Bản Giải Oscar cho phim ngoại ngữ hay nhất đầu tiên và đem lại cho ngôi sao điện ảnh lớn của Nhật sau này là Mifune Toshiro vai diễn đột phá. Trong thập niên này điện ảnh Nhật Bản còn có hai giải Oscar phim nói tiếng nước ngoài khác, đó làJigokumon (地獄門, 1954) của đạo diễn Kinugasa Teinosuke và Miyamoto Musashi (宮本武蔵, 1955) của đạo diễn Inagaki Hiroshi. Năm 1954, đạo diễn Honda Ishirō giới thiệu bộ phim khoa học viễn tưởng Gojira (ゴジラ), một tác phẩm có nội dung chống chiến tranh thông qua câu chuyện của một con thú biến thành quái vật do vũ khí hạt nhân. Godzilla đã nhanh chóng phổ biến ở các nước phương Tây và trở thành một biểu tượng quốc tế của Nhật Bản, nó cũng mở đầu cho dòng phim rất đặc trưng của điện ảnh nước này, dòng phim kaiju (phim quái vật). Điện ảnh Nhật Bản tiếp tục có những bộ phim xuất sắc trong thập niên 1960, trong đó
phải kể tới tác phẩm kinh điển Yojimbo (用心棒, 1961) của Kurosawa Akira. Năm 1967 đạo diễn Suzuki Seijun thực hiện bộ phim siêu thực về yakuza (các tổ chức tội phạm có tổ chức ở Nhật) có tên Koroshi no rakuin (殺しの烙印), tuy không được đánh giá cao ở thời điểm ra đời nhưng về sau đây được coi là bộ phim hình sự kinh điển, trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều đạo diễn nổi tiếng như Ngô Vũ Sâm, Park Chan-wook hay Quentin Tarantino. Bên cạnh các bộ phim có đề tài quen thuộc, các đạo diễn thuộc thế hệ Làn sóng mới Nhật Bản như Nagisa Oshima, Kaneto Shindo, Susumu Hani và Shohei Imamura cũng cho ra đời các bộ phim có tính sáng tạo cao như Seishun Zankoku Monogatari (青春残酷物語, 1960), Nihon no yoru to kiri (日本の夜と霧, 1960) hay Koshikei (絞死刑, 1968). Năm 1964 đạo diễn Teshigahara Hiroshi cho ra đời bộ phim đáng nhớ Suna no onna (砂の女), tác phẩm này đã giành giải thưởng đặc biệt của ban giám khảo (Prix du Jury) trong Liên hoan phim Cannes và giúp Teshigahara trở thành người châu Á đầu tiên được đề cử giải Đạo diễn xuất sắc nhất tại Giải Oscar. Một bộ phim Nhật Bản khác cũng giành giải thưởng của ban giám khảo trong Liên hoan phim Cannes là Kaidan (怪談, 1965) của đạo diễn Kobayashi Masaki. Thập niên 1970 và 1980
Phim hoạt hình "Mộ đom đóm" Một dòng điện ảnh mới, dòng phim pinku eiga (phim cấp 3 loại nhẹ, vẫn được coi là phim điện ảnh) bắt đầu phát triển ở Nhật từ đầu thập niên 1970, đặc biệt là sau sự ra đời của bộ phim gây nhiều tranh cãi Ai no Korīda (愛のコリーダ, 1976), một tác phẩm nói về vụ án Sada Abe gây tiếng vang trong xã hội Nhật những năm trước chiến tranh. Bộ phim này tuy là được coi là phim điện ảnh nhưng đã vượt qua giới hạn kiểm duyệt thông thường khi quay trực tiếp những cảnh quan hệ tình dục thật của hai diễn viên, kết quả là phim phải thực hiện dưới danh nghĩa do một công ty điện ảnh Pháp đầu tư và sau khi ra đời nó cũng chưa bao giờ được chiếu bản đầy đủ ở chính Nhật Bản. Trong thập niên này, đạo diễn Fukasaku Kinji cũng hoàn thành loạt phim nổi tiếng về đề tài yakuza, Jingi naki tatakai (仁義なき戦い), loạt phim này đã cực kì thành công về cả nghệ thuật và thương mại, chúng được coi là những phim tội phạm kinh điển của điện ảnh Nhật Bản, hay "Bố già" Nhật Bản. Vốn là đất nước hàng đầu thế giới về nghệ thuật truyện tranh, nhưng phải chờ đến
thập niên 1980 các bộ phim hoạt hình Nhật Bản (anime) mới bắt đầu gây tiếng vang ở thị trường điện ảnh trong nước và thế giới. Năm 1984, đạo diễn phim hoạt hình nổi tiếng Miyazaki Hayao thực hiện bộ phim Kaze no Tani no Naushika (風の谷のナウシカ) năm 1984 mở đầu cho loạt phim hoạt hình nổi tiếng của ông sau này. Thành công của Naushika được nối tiếp bằng bộ phimAkira (アキラ, 1988) của Otomo Katsuhiro, tác phẩm này đã đánh dấu bước tiến vượt bậc của phim hoạt hình Nhật cả về kĩ thuật thực hiện và đề tài khi phản ánh các vấn đề xã hội và thời sự đáng quan tâm lúc đó, Akira cho đến nay vẫn được coi là một trong những tác phẩm xuất sắc nhất thể loại phim hoạt hình của điện ảnh thế giới. Cùng năm này, đạo diễn Takahata Isao cũng cho ra đời bộ phim hoạt hình phản chiến nổi tiếng Mộ đom đóm (火垂るの墓), Mộ đom đómđược nhiều nhà phê bình phim nổi tiếng, trong đó có Roger Ebert coi là một trong những bộ phim phản chiến hay nhất đã từng được thực hiện. Sự phát triển của phim hoạt hình cũng dẫn đến sự phát triển của các Seiyū, các diễn viên lồng tiếng cho nhân vật hoạt hình, nhiều người trong số này đã trở nên nổi tiếng hoặc trở thành diễn viên thực sự như Ōtsuka Chikao. Cũng trong những năm 1980, điện ảnh Nhật Bản đã tiếp tục truyền thống thắng lợi tại các giải thưởng điện ảnh uy tín với 2 giải Cành cọ vàng tại Liên hoan phim Cannes cho các phim Kagemusha (影武者, 1980) của Kurosawa và Narayama bushiko (楢山節考, 1983) của Imamura Shohei. Shohei sau này còn giành thêm một giải Cành cọ vàng khác cho bộ phim Unagi (うなぎ, 1997) và là 1 trong số ít ỏi 4 đạo diễn từng có 2 phim chiến thắng tại hạng mục quan trọng nhất ở Liên hoan phim Cannes (cùng Francis Ford Coppola, Alf Sjöberg và Bille August). Thập niên 1990 đến nay Phim "Zaitoichi" (2003)
Kitano Takeshi có lẽ là một trong những nghệ sĩ điện ảnh nổi bật nhất thập niên 1990 của công nghiệp điện ảnh Nhật. Ông vừa là đạo diễn sáng tạo, vừa là diễn viên chính có lối diễn xuất độc đáo trong các bộ phim đáng nhớ như Sono otoko, kyōbō ni tsuki (その男、凶暴につき, 1989), Sonachine (ソナチネ,, 1993) hay Hana-bi (花- 火, 1997, giành giải Sư tử vàng tại Liên hoan phim Venezia). Kitano còn tham gia đóng vai chính trong bộ phim Batoru Rowaiaru (バトル・ロワイアル, 2000) của Fukasaku Kinji. Là câu chuyện về một lớp học bị bắt lên đảo hoang và buộc phải tự tiêu diệt nhau để sinh tồn, bộ phim rất được yêu thích ở Nhật Bản và nhiều nước vì cốt truyện, nhạc phim và diễn xuất của các nhân vật (trong đó có Kitano), tuy vậy nó cũng gặp phải nhiều chỉ trích từ những người cho rằng bộ phim mang tính bạo lực quá cao. Thập niên 1990 và 2000 cũng là giai đoạn thành công nhất của hoạt hình Nhật Bản khi Miyazaki Hayao liên tục cho ra đời các tác phẩm thành công cả về mặt nghệ thuật và thương mại, trong đó đáng kể nhất là Công chúa Mononoke (もののけ姫, 1997) và Sen to Chihiro no Kamikakushi - Spirited Away (千と千尋の神隠し, 2001), hai bộ phim hoạt hình đầu tiên phá kỉ lục doanh thu tại thị trường điện ảnh Nhật Bản. Sen to Chihiro cũng là bộ phim hoạt hình đầu tiên giành giải Phim hoạt hình hay nhất tại Giải Oscar. Bên cạnh Miyazaki còn phải kể tới một loạt đạo diễn anime thành công khác như Oshii Mamoru với Kōkaku Kidōtai (攻殻機動隊, 1995) hay Kon Satoshi với Perfect Blue (パーフェクトブルー, 1997), Sennen Joyū (千年女優,, 2001) và Tōkyō Goddofāzāzu (東京ゴッドファーザーズ, 2003). Những năm cuối thế kỉ 20 cũn chứng kiến sự bùng nổ của cơn sốt phim kinh dị Nhật (J-Horror) trên toàn thế giới với những bộ phim nổi tiếng như Ringu (リング, 1998), Ju-on (呪怨, 1998), Kairo (回路, 2001) và Yogen (予言, 2002). Tất cả các bộ phim này đều đã được Hollywood hoặc điện ảnh Hàn Quốc làm lại, thậm chí đạo diễn phim kinh dị nổi tiếng Nakata Hideo còn được mời sang Mỹ để đích thân làm lại phiên bản Hollywood cho bộ phim của ông.