Lịch sử phát triển điện ảnh Hàn Quốc
Về cơ bản sức hút của điện ảnh Hàn Quốc là ở chỗ dường như thấy được sự
giằng co để thể hiện cá tính của mình trong khi bị ảnh hưởng của hình thức điện
ảnh quần chúng lại cố gắng để không bị trói buộc bởi những tập quán lâu đời về
các thể loại đặc trưng của điện ảnh Hàn Quốc.
Poster phim My wife is a gangster 3
Chủ đề: Lòng nhiệt tình
Phụ đề: Những đạo diễn phim điện ảnh HQ hiện đại - chẳng phải “con nhà
nòi” nhưng lại làm nên lịch sử
Nhiều người tò mò không biết tại sao phim Hàn Quốc đột nhiên lại nhận
được sự chú ý tại liên hoan phim quốc tế và nó có bí quyết gì để được đánh giá
ngang bằng, thậm chí được sự yêu thích vượt trội hơn các phim Hollywood trong
thị trường phim trong nước. Kể từ sau năm 2000 trở đi, mỗi năm phim Hàn Quốc
đều chiếm lĩnh thị trường trong nước trên 50%. Từ năm ngoái tuy gặp phải thời kỳ
khó khăn nhưng lúc bấy giờ phim Hàn Quốc vẫn không bị đánh bại hoàn toàn trên
thị trường trong nước. Hiện tượng này chỉ xuất hiện sau 10 năm kể từ thời điểm
1991, khi đó phim Hàn Quốc chỉ chiếm có 10% thị trường. Có giai đoạn phim Hàn
Quốc xuất hiện ồ ạt còn đạt tỷ lệ 80%. Điện ảnh Hàn Quốc được yêu thích đến nỗi
mà người ta cũng bắt đầu không nghĩ đến việc giữ tỷ lệ chiếu trên màn ảnh nữa.
Việc phim Hàn Quốc và phim Hollywood chiếm tới 92% thị trường không hẳn là
đúng đắn, nhưng đây đúng là một sự kiện kinh thiên động địa. Câu mà tôi lại được
nghe rát cả tai kể từ khi bắt đầu viết bài trên diễn đàn điện ảnh đó là “điện ảnh Hàn
Quốc đang ở thời kỳ nguy cơ”. Chỉ nói lúc tôi làm thành viên sáng lập nên tuần
báo CINE 21 vào năm 1995 thôi thì lúc đó người ta cũng đã kháo nhau điện ảnh
Hàn Quốc sắp tàn lụi rồi. Thời đó, khi nói đăng hình ảnh diễn viên Hàn Quốc lên
trang bìa của CINE 21, ở Chungmoro người ta cũng chấp nhận được nhưng cũng
vẫn tỏ ra lo lắng một cách thật tình: làm thế này liệu có ai mua tạp chí không? Tuy
nhiên bây giờ trên tất cả các phương tiện truyền thông điện ảnh đều đăng hình ảnh
diễn viên Hàn Quốc như một việc đương nhiên, và người xem ở Hàn Quốc cũng
thấy gần gũi hơn đối với sao Hàn Quốc hơn là sao Hollywood.
Nguồn gốc của sự kiện kinh thiên động địa bất ngờ này là do sự chuyển
giao thế hệ. Đó là chiến dịch để giới trẻ làm phim về giới trẻ bắt đầu được lan rộng.
Như mọi người đã biết, trong giới điện ảnh Hàn Quốc từ sau năm 1990, tư bản
Chungmoro chuyền thông bị phá vỡ thay vào đó là tư bản lớn (đại tư sản). Video
xuất hiện rộng rãi và đảm bảo phần mềm, các doanh nghiệp lớn xúc tiến đầu tư
vào công nghiệp điện ảnh và thâm nhập vào cả lĩnh vực truyền hình cáp. Bằng tiền
riêng của mình hay tiền của những nhà đầu tư trong khu vực, các công ty sản xuất
phim của những người lớn tuổi đa số là không thích ứng được với môi trường đầu
tư mới mẻ, nên giới trẻ đã nhảy vào cuộc và họ từ từ lập nên các công ty sản xuất
phim của riêng mình. Sau khi công nghiệp làm phim do các nhà đầu tư mới (các
doanh nghiệp lớn) và các nhà sản xuất phim trẻ thực hiện bắt đầu, ngay cả trong
trường hợp những nhà đầu tư rút ra khỏi lĩnh vực điện ảnh, thì các nhà sản xuất
phim trẻ vẫn tiếp tục công việc của mình, đồng thời chuyển sang một hướng đi
mới đó là kinh doanh rạp chiếu bóng, kinh doanh tín dụng v.v… Từ đó tạo nên
một trào lưu mới ở Chungmoro.
Thời điểm này, trong xã hội lan tràn rộng rãi nhận thức cho rằng phim là
tiền. Lúc bấy giờ dưới chính quyền của tổng thống Kim Yuong Sam, người ta còn
kháo nhau chỉ cần một tập phim <Công viên kỉ Jura> cũng mang lại hiệu quả kinh
tế ngang mới việc bán được hàng triệu xe Hyundai. Lúc này đạo diễn lão thành
Lim Kwon Taek của giới điện ảnh Hàn Quốc đã làm những bộ phim thu hút được
sự quan tâm của cả nước như <Con trai vị tướng quân>, <Seo Pyeon Jae>, từ đó
vô hình chung dấy lên một nhận thức là phim Hàn Quốc cũng hay. Đặc biệt <Seo
Pyeon Jae> vừa mang tính nghệ thuật vừa đóng vai trò mang tính tuyên truyền và
giải trí, mà kể từ sau bộ phim này giới điện ảnh Hàn Quốc đã bước vào thời kỳ
chuyển giao thế hệ. Đội ngũ nhà sản xuất phim cũng được trẻ hóa và từng bộ phận
trong trường quay bắt đầu từ đạo diễn cũng được trẻ hóa từ từ. Những người đó dù
ít kinh nghiệm nhưng lại thay đổi lịch sử phim Hàn Quốc bằng tham vọng vào sự
mạo hiểm – khác biệt hoàn toàn với sự kiểu cách của thế hệ trước. Giờ trong giới
điện ảnh Hàn Quốc những đạo diễn như Park Chan Uk rất được trọng vọng. Hiện
giờ những đạo diễn lão làng như Lim Kwon Taek, quay phim Jung Il Sung là cực
kỳ hiếm. Không còn gì để nói ngoài việc khẳng định họ đã làm cho quá nhiều
người thế hệ này phải bất ngờ, thế nhưng họ cũng đã phải cống hiến hết cả tuổi
thanh xuân của mình để tạo ra được sự thay đổi như thế. Để thay đổi chế độ kiểm
duyệt đã từng tạo sự gò bó cho phim Hàn Quốc trong suốt hàng chục năm qua,
phía cần phải nỗ lực không ngừng đó chính là những người làm phim trẻ tuổi.
Poster phim A good lawyer's wife
Đến nửa sau thập niên 1990, kiểm duyệt là kẻ thù chung của giới điện ảnh
Hàn Quốc. Thế giới đang dần dần thay đổi nên đã sinh ra nhiều sự kiện mang tính
xã hội. Kiểm duyệt lúc này không phải là để quy định đẳng cấp khán giả xem loại
phim đặc trưng, mà là để kiểm duyệt để cắt bớt những cảnh đặc trưng trong các bộ
phim đặc trưng. Những bộ phim <Lời nói dối> của Jang Sun Woo là một ví dụ, họ
đã phá vỡ bức tường cấm cản của thủ tục kiểm duyệt khi đưa ra một vài cảnh nóng
lên phim, thậm chí còn bàn đến những vấn đề chính trị nhạy cảm vốn bị cấm bàn
đến. Rồi như bộ phim <Silmido> của Kang Woo Seok, đó là một dự án mà từ nửa
đầu những năm 1990 nhiều nhà sản xuất phim của Chungmoro đã thử đưa vào
phim ảnh nhưng do sợ công đoạn kiểm duyệt nên không thể thực hiện được. <Cờ
Thái Cực giương cao> của đạo diễn Kang Jae Kyu cũng có thể nói là một trong
những bộ phim chiến tranh đầu tiên không ủng hộ chủ nghĩa phản cộng. Dù không
rõ ràng nhưng chúng ta cũng đang cảm nhận được những hương vị đầu tiên của sự
tự do trong các bộ phim Hàn Quốc. <Khu vực an ninh chung JSA> của đạo diễn
Park Chan Uk hay <Shiri> của đạo diễn Kang Je Kyu cũng đều là tàn dư của thời
đại dân chủ hóa. <Những người con thời ấy> của đạo diễn Lim Sang Soo đã thể
hiện chân thật những vụ Scandal của tổng thống Park Chung Heui và đã phải đối
mặt với những lời phản đối gay gắt chưa từng thấy từ phía những gia đình bị mất
người thân. Đây là việc chưa từng tưởng tượng được trước kia. Vì xã hội Hàn
Quốc trong thời gian qua đã bị thống trị khắc nghiệt nên chưa thể nói ra bất cứ
điều gì. Trong hoàn cảnh luôn mang lại sự bất an, các quan hệ hiểu biết mang tính
tư tưởng, kinh tế trong từng lĩnh vực xã hội cho đến lúc này bắt đầu xung đột gay
gắt. Điều đó có nghĩa là xã hội bắt đầu phân hóa và chính những xã hội ấy tạo ra
nhiều đề tài cho các bộ phim. Chẳng hạn hơi hướng của sự phẫn nộ và suy đồi
trong phim của Park Chan Uk cũng là sự phản ảnh xã hội Hàn Quốc lúc bấy giờ.
Việc giới điện ảnh Hàn Quốc thực hiện chuyển giao thế hệ và phá vỡ những
thủ tục cũ vừa có hiệu quả tích cực vừa gây ảnh hưởng tiêu cực, và trước hết là
những nhà sản xuất phim, đạo diễn và ê kíp làm phim trẻ tuổi có thuận lợi là cùng
đi trên một con đường với những khán giả trẻ. Thực tế phim Hàn Quốc lần đầu
tiên đã có hương vị mang tính lịch sử làm chủ đạo cho mình và cho thấy được khả
năng lôi kéo sự quan tâm của khán giả. Dù là liều lĩnh nhưng tinh thần dám thách
thức đương đầu chính là đặc trưng của những người này. Dù không phải là hoàn
hảo nhưng những bộ phim có tính tác phẩm đã xuất hiện tại đây - một hiện tượng
đặc biệt được tạo ra trong thời kỳ công nghiệp điện ảnh phát triển. Những bộ phim
như <Hãy giư gìn trái đất> của đạo diễn Jang Jun Hwan hay <Hồi ức của tên sát
nhân> đã gặt hái được những thành công ngoài mong đợi kéo theo đó là một trào
lưu thời trang chạy theo các mốt trên phim giữa những năm 2000. Dù là kế hoạch
đầu tư mạo hiểm nhưng việc xuất hiện những suy nghĩ đầu tư cho công nghiệp
điện ảnh chính là do tuổi trẻ.
Tuy nhiên phim Hàn Quốc dần dần được đầu tư với quy mô kinh tế hơn và
đổ ngày càng nhiều tiền vào công việc sản xuất, marketing hơn … đến mức không
còn có thể mạo hiểm hơn được nữa. Tiền thì tiêu tốn nhiều nhưng do thiếu kinh
nghiệm của các ê kíp làm phim dẫn đến những sai sót ngày càng chồng chất. Tại
hiện trường làm phim, mọi người không thể làm việc ăn ý hiệu quả với nhau và
thời gian quay đi quay lại một cảnh kéo dài đến không thể tưởng tượng nổi. Vào
thời kỳ khó khăn của công nghiệp điện ảnh Hàn Quốc những năm 1970 các nhà
sản xuất phim chia một nửa số cuộn phim cho đạo diễn và nhấn mạnh những cái
cần thiết sử dụng. So với thời đó thì các đạo diễn mới trong môi trường chế tác
đầy đủ như bây giờ cũng thấy hài lòng với việc tạo ra những bộ phim như nhà sản
xuất mong muốn. Công nghiệp điện ảnh là sau khi bộ phim khởi chiếu người ta
không thể nhớ nổi đạo diễn là ai, tên gì. Dù vậy không thể phủ nhận việc tạo ra
tiếng vang của phim Hàn Quốc trong thời kỳ chuyển giao thế hệ. Dù so với các
lĩnh vực văn hóa khác nội bộ giới làm phim cũng tương đối được dân chủ hóa và
các cuộc thảo luận tương hỗ cũng tích cực, có thế mạnh cảm thụ về các vấn đề
cộng đồng nên đã có sự nhất trí về các nghi vấn của giới điện ảnh như duy trì chế
độ screen quarter.
Trong tình hình tiến bộ hơn rất nhiều so với trước đây, phim Hàn Quốc đã
bắt đầu lập kế hoạch tác chiến công kích đối tượng bằng chính cách thức của đối
tượng. Tất nhiên đối tượng đó là Hollywood. Kang Woo Seok là một người có thế
lực trong điện ảnh Hàn Quốc – là đại diện công ty phân phối kiêm nhà sản xuất
phim kiêm đạo diễn đã bắt đầu làm chiến dịch marketing và phát hành ồ ạt các
phim Hàn Quốc theo mùa và mở rộng số lượng phát hành phim Hàn Quốc.
<Shiri> gây ra tiếng vang lớn theo cách thức này – tên tuổi của nó gắn liền với
những blockbusters quảng cáo và bắt đầu tạo trong cộng đồng một nhận thức rằng
