Loại hình kiến trúc nhà bồi và nhà dài

Ồ

Ạ

Ế

LO I HÌNH KI N TRÚC NHÀ B I VÀ NHÀ DÀI

I. NHÀ B IỔ

ớ ổ ệ 1. Gi ề i thi u chung v  nhà mái b i.

ớ ắ ề ề

ộ ố ế ắ ố ở

ượ ữ ằ ằ

ữ ể ọ ứ ể ầ ở ấ ủ   Nhà l p ợ b iổ  g n li n v i cu c s ng , g n li n v i văn hóa m  đ t c a    nông thôn, nhà mái ạ   ổ i ủ ư  ố ữ   i trong tâm th c nh ng ụ ậ ạ  đ  đ ng l

ấ ấ ủ ể ư c b o t n, l u gi ắ ả ồ ồ ượ ộ ườ ớ ư ể c  dân ven bi n. Ngày nay trong xu th  kiên c  hóa nhà  ổ ầ b i d n đ c thay b ng nhà mái b ng, mái ngói. Nh ng mái nhà b i còn l ạ t i các vùng quê ven bi n là d u  n c a phong t c t p quán sinh s ng c a c dân ven bi n c n đ ng i con xa quê m t nét h n quê sâu l ng.

ế 2. Ki n trúc.

ề ự

ợ ở ổ ố ặ ườ ượ ợ

ồ ế ướ ể ng đ c l p b i, b i là cây cói s ng  c   đây có 2 nông tr

ạ ư ố ườ ng B ch Long (Giao Th y) và Nông tr

ượ ạ ỏ

ữ ắ c dùng đ  d t chi u, còn nh ng cây cói thân to, ng n đ

ứ

ả ơ

ư ề ư ấ

ơ ổ ể ư ườ ư ậ c ng

ắ

ắ ặ ẽ ả ằ

ế ượ   c xây d ng theo ki u ki n trúc truy n th ng 3 gian ­ Nhà th ổ ấ    ven  các vùng đ t bãi m n, l hai mái, mái đ ổ ể Ở ỉ   ng  tr ng cói n i  ti ng là Nông  t nh ta, tr bi n.  ườ ủ ạ ườ   ng R ng Đông (Nghĩa H ng). tr ề   ạ ữ ạ c chia làm 2 lo i; lo i có thân nh , dài đ u Nh ng cây cói khi thu ho ch đ ượ   ế ể ệ ượ ừ  1,5­1,6m đ t c ể ợ ố ơ ắ   c t, ph i khô dùng đ  l p nhà. Do thân x p, ch a không khí bên trong nên cói ị  ữ ề ặ ệ ố t, h n n a b  m t cây bóng, tr n nên m a không b có kh  năng cách nhi t t ề ể ằ ợ ấ   ng m. Vì v y, nhà l p b ng b i có  u đi m mát v  mùa hè,  m v  mùa đông ố ọ   ượ ệ ề ộ nên đ i dân ven bi n  a chu ng. V  huy n Nghĩa H ng, su t d c ộ ỉ    490C qua các xã Nghĩa Bình, Nghĩa Tân, Nghĩa Th ng, Nghĩa Phúc đi t nh l ổ   đâu cũng b t g p hình  nh các nhà mái b i xen k  các ngôi nhà mái b ng, nhà ầ cao t ng.

ớ i 1m, 2 bên

c l p b i khá dày, trong đó ph n nóc dày t ớ ố ượ ượ ợ ­ Mái nhà đ mái dày trên 50cm, kh i l ổ ổ ặ ng b i n ng t ầ ấ i 15­20 t n

ề ằ ọ ồ ­ H  th ng các đòn tay, dui, mè b ng lu ng đ u đ

ệ ố ộ ượ ự c l a ch n k ị ự ề ằ

ỹ  ề   ậ ng, dây bu c đ u b ng mây. Vì v y, dù n m trong khu v c ch u nhi u ẫ ữ ằ ắ ưở ủ ư ng c a bão, gió nh ng nhà v n v ng ch c. ưỡ l ả nh h

ổ ượ ợ ể ế ­ Nhà l p mái b i đ c chia làm 2 ki u ki n trúc:

ạ ổ + lo i có hiên đ  bê tông

ạ ằ ổ + lo i mái hiên b ng b i

ợ

ế ợ ư ấ ặ ư ườ t nh  th

ớ ơ ấ ổ ề ộ ắ ề ớ

ắ ổ ắ ­ nhà l p b i càng n ng thì càng ch c ch n, không s  m a, gió. Ngoài ạ ạ ả ố ả ra, n u b o qu n t ng xuyên c o s ch l p mùn, đ t, cát trên mái, ố phòng, ch ng chu t c n thì nhà mái b i b n h n r t nhi u so v i nhà mái ngói.

ỗ ổ ổ ọ ­ Trung bình m i nhà mái b i “tu i th ” 50­60 năm, trong khi mái ngói

ả ả ạ ả ộ ỉ ch  20­25 năm là ph i c i t o, thay, đ o ngói, kèo, c t, đòn tay…

http://baonamdinh.vn/channel/5093/201310/giu­gin­net­dep­nha­lop­mai­

boi­2276148/

ổ   ủ 3. Ý nghĩa c a nhà mái b i.

ườ ồ ạ ắ i g n bó v i đ i s ng, sinh ho t c a ng

ụ ạ ủ ở

ữ ầ ờ

ị ổ ờ ở

ươ ể ự ạ i nhà mái b i. Th i  gian qua,  ắ ả ị ấ ư

ủ ư

ệ ả ư ể ổ

ữ ồ ủ ề ở

ươ ị ị ng, đ a ph

ộ ớ ạ ươ ể ướ ệ ặ ắ ớ ờ ố i dân, nhà Quá trình t n t   ặ   ắ ư ượ ổ mái b i đã v t lên công d ng che m a, che n ng, tr  thành nét văn hóa đ c ề ớ ắ ủ ư   s c c a c  dân vùng bi n. V i nh ng giá tr  đó, th i gian g n đây nhi u gia ộ ố ị   ạ đình đã tìm cách gây d ng l  m t s   đ a   ph ng nh  Th  tr n R ng Đông, xã Nghĩa H i, Nghĩa Th ng, Nghĩa Phúc ấ ị   (Nghĩa   H ng),   Giao   Long,   Giao   Th nh   (Giao   Th y)…   đã   xu t   hi n   thêm ổ ạ ẹ i B o tàng nh ng ngôi nhà mái b i khá đ p. Tiêu bi u nh  nhà mái b i t   ề   ơ  xã Giao Th nh (Giao Th y). Ngoài ra, nhi u c  quan truy n Đ ng Quê  ổ ể ớ   ủ ự ề thông c a Trung  ng đã làm phóng s  v  nhà mái b i đ  gi i ư c. thi u nét đ c tr ng vùng ven bi n B c B  v i b n bè trong và ngoài n

I. NHÀ DÀI.

ớ ệ ề

1. Gi

i thi u chung v  nhà dài

ọ ố

ơ ư ỗ

ườ ườ ừ ủ ạ ứ ng t

ấ ườ i. ỗ ữ ơ Nhà dài hay còn g i là nhà sàn là n i chung s ng c a đ i gia đình theo   ằ ế ộ ẫ   ch  đ  m u h . Đ c làm b ng v t li u thô s  nh  g , tre, n a, tranh,… nhà ế ấ ơ   ủ dài c a ng  15m – h n ề 100m tùy theo gia đình nhi u ng ng xuyên đ Ngôi nhà th

ự ấ ệ ượ ậ ệ ể i Ê đê có k t c u ki u nhà sàn th p dài th ườ i hay ít ng ố ộ ượ c n i dài m i khi m t thành viên n  trong   ộ   ủ ồ ườ ng ngôi nhà dài c a đ ng bào dân t c ườ gia đình xây d ng gia th t. Thông th

ợ ặ ế ừ ườ ố ồ  7 đ n 9 c p v  ch ng chung s ng. Ng

ợ

ề ạ ệ ề ắ

ưỡ ợ ẽ ế   ấ i con trai l y v  s  đ n Ê đê có t ị  ề ố nhà v  và không có quy n hành gì. Trong ngôi nhà dài truy n th ng, các giá tr ế ộ ẫ ỏ   điêu kh c, trang trí, t o hình đ u ph ng theo mô típ ch  đ  m u h , tín ng

ư ở ố ỉ ự ồ ng ph n th c. Hi n nay, nhà dài có

ệ ở các t nh tây nguyên nh  thành ph  Buôn Ma  các

ệ ộ ạ Thu t, t i các huy n buôn Ko Sir, buôn Păm Lăm, buôn Đôn,…vùng xa  ệ huy n Krong Ana, Ma Đ’rak…

ẩ ể ủ ổ ứ ắ Nó là s n ph m tiêu bi u c a t

ườ ệ ự ố ủ ả

ữ ơ ạ ồ ồ ộ ờ

ộ ứ   ị ộ ả  ch c công xã th  t c nh m thích  ng ớ ng thiên nhiên, tránh thiên tai, thú d  và b o v  s  s ng c a các v i môi tr   ủ ồ   thành viên trong c ng đ ng, đ ng th i cũng là n i sinh ho t văn hóa c a đ ng bào dân t c Ê đê

ể ế ặ 2. Đ c đi m ki n trúc.

ằ ủ ườ ằ ặ

ậ

ỏ

ỗ ố ẳ ươ ằ ồ ằ

ằ ế ấ ộ ự ở ế ộ ỗ ứ i Ê đê làm b ng tre, n a và b ng g , m t sàn và   ậ   ng hay thân tre già đ p d p, t, các đà ngang, đòn   ự   ầ ứ  hai đ u h i th ng đ ng còn phên d ng ừ    xa ngôi nhà có hình dáng m t cái

­ Nhà dài c a ng ườ ng bao quanh nhà làm b ng thân cây b vách t ằ ợ mái l p b ng c  tranh. Nhà có k t c u c t kèo b ng g  t ượ ẽ dông đ c đ o b ng tay. Phên d ng  ề theo chi u dài thì ngã ra hai bên, n u nhìn t thuy n.ề

ả

ừ ặ ấ ế ộ

ế ố ượ ế ­ T  m t đ t đ n sàn nhà kho ng 1,5 – 2m, đ nh mái cách sàn nhà 4 – ộ  3,20 – 3.40m, c t cao   ộ   ớ ng v i m t ươ ướ ng

ấ ộ

ướ ử ớ c giành cho khách và nam gi ử   i, c a

ỉ ừ ả 5m, lòng nhà r ng kho ng 4,5 – 5m, sà ngang dài t ề 3,60 – 4m. Khi nói đ n chi u dài thì nói đ n s  l ng đê t đôi c t. Nhà có bao nhiêu đê là có b y nhiêu gian.  ử ­ Nhà dài có hai c a, c a phía tr ụ ữ phía sau dành cho ph  n . Sát v i hiên là sàn.

ụ ở ầ ồ ụ    hai đ u h i th t

ể ườ i Ê đê th ­ Ng

ườ ầ ượ ắ ồ ể ắ ớ ư ­ Nhà có hai mái chính, nh ng có thêm hai mái ph   ợ ỏ ắ sâu vào hai mái chính đ  tránh h t m a vào nhà mái l p c  tranh. ọ ng ch n h ằ ở  hai đ u h i đ  tránh đ ể ự ng B c ­   Nam đ  d ng các ngôi nhà c gió Đông B c vào

ư ướ ầ ủ c a mình, c u thang thì n m  mùa m a và gió Tây Nam vào mùa khô.

ườ ể ệ

ơ i Ê đê, ngôi nhà dài còn là n i th  hi n phong cách quy c ượ ầ ư ớ ­ V i ng ộ ủ    c chia thành 3 ph n riêng biêt: cũng đ

ủ ờ c a m t gia đình, nhà dài Ê đê bao gi ở sân sàn, ngăn khách (Gah) và ngăn   (ôk). ướ c (Dring Gah) và sân sàn sau (Dring Ôk) ­ Có 2 sân sàn là sân sàn tr

ử ụ ừ ế ả

Ngăn khách th ề ầ ủ

ườ ề ệ    1/3 đ n 1/2 di n tích s  d ng. ỗ c s  d ng theo   ệ   ọ t ả ượ ử ụ i nhìn vào đ u phân bi

ườ ế ng chi m kho ng t ụ ỗ M i ph n đ u có tác d ng riêng c a nó và m i ngăn ph i đ ầ ủ ừ ụ m c đích yêu c u c a t ng ngăn, sao cho m i ng ộ ứ ượ ả đ ủ ừ c c  hình th c và n i dung c a t ng ngăn trong ngôi nhà dài.

ầ ự

ượ

ằ ự ộ ầ

ầ ạ ề ứ

ố ạ ầ ặ ở ướ c đ t   tr ấ ầ ầ

ừ ớ ế

ủ ế ề ướ  1,5 – 2,5m có hình chi c thuy n l ắ

ơ

ắ ọ ườ ộ ắ ng ch m kh c nhi u h a ti

ộ ự 0,8 – 1,2m, dài t ượ ­ Gah và Ôk đ ậ ể ủ ng th c th  c a th  gi

ữ ạ

ế ồ

ủ ụ ư

ố ả ủ ư

ể ệ ắ ự ắ ỏ ự ữ ầ ng đa th n sâu s c ch ng t

ồ   ­ Nhà dài Ê dê có hai lo i c u thang: Đ c và Cái. C u thang Cái (g m ặ   c nhà dùng cho khách, đàn ông và con trai. m t ho c hai cái đ ằ C u thang Đ c n m khu t phía sau nhà n m phía sau nhà dùng cho đàn bà   ặ   con gái. V  hình th c c u thang cũng có hai lo i: c u thang thân cây ch t ầ   khúc và c u thang ván. C u thang ván là 1 thân cây l n, dày đ n ba b n phân ừ ộ t sóng, phía tây, r ng t   ầ ạ ầ c ch m kh c th  công hình vành trăng non và đôi b u vú. đ u cong lên và đ ượ   c ngăn b i vi c t Kmeh Kpang có kh c hình. Trên ế ạ ữ ệ ề   t và hình nh ng b  ph n này các ngh  nhân th ố   ộ ộ ế ớ ọ ế ớ ự ượ i sinh đ ng. Đ i  nhiên phác h a m t th  gi i t t ổ ấ   ượ ộ ế ự ớ c ch m tr  r t v i nh ng nhà giàu có th  l c trong buôn thì cây c t ngăn đ ồ ồ ư ượ   ng nh  vòng đ ng, hình n i đ ng, c i giã gao,…đ n các kì công. Các hình t ấ ậ ượ ng loài v t nh  con rùa, chim cu đ t; các hình  nh c a v  trũ bao la hình t   ệ   ư ả nh  m nh trăng non, ngôi sao…th  hi n rõ hình thái c a c  dân nông nghi p, ế   ể ệ  s  phong phú và s  g n k t th  hi n tín ng ữ gi a con ng

ố ế ạ ỗ ưỡ ườ ớ i v i thiên nhiên. ­ N i ti p ngăn khách là ngăn

ủ ủ ợ ấ

ồ   ở , là ch  sinh ho t (ng ) c a v  ch ng ộ ủ ch  nhà cùng các thành viên trong gia đình. Không gian n i th t trong gia đình   ng Đông và Tây. cũng đ

ướ ủ ượ ỗ ữ ả ằ ơ ượ c phân chia theo h + Phía Đông: ch  ng , đ c ngăn đ n gi n b ng nh ng thanh tre làm

ề nhi u ngăn

ế ử ậ ụ ạ ạ   ả + Phía Tây: b p l a sinh ho t cho c  gia đình và các v t d ng sinh ho t

trong gia đình

ủ ượ ờ c tách r i không gian nhà tr ướ   c

ể ở Kho lúa c a gia đình đ   ư ỏ ơ ư sau cùng đ nh ng nh  h n và có dáng nh  hình vuông.

ủ . 3. Ý nghĩa c a nhà dài

ơ ư ỉ

ể ệ ồ ự ộ

ế ộ ờ ủ Ngôi nhà không  ch  là n i c  trú c a gia đình mà còn th  hi n phong ấ ủ ế ố cách, n p s ng, s  giàu sang, đăng c p c a gia đình đó trong c ng đ ng. Nhà ừ ộ  bao đ i nay ngôi nhà này đã đi vào dài là m t công trình ki n trúc đ c đáo t

ủ ồ ộ ố ủ ố ơ

ế ử ộ ề ế ệ ề   truy n thuy t, s  thi cu c s ng c a đ ng bào. Đây là n i sinh s ng c a nhi u th  h  trong m t gia đình.

ể ệ ứ ế ặ ộ ợ

ưỡ ạ ộ ư   Nhà dài là m t ph c h p không gian ki n trúc th  hi n nét đ c tr ng ờ ố   ng, tâm linh. M t công trình sáng t o văn

ậ ườ trong đ i s ng sinh ho t, tín ng ấ ấ ượ hóa v t ch t  n t ạ ủ ộ ng c a t c ng i này.

ẹ ấ ộ

Nhà dài – ni m t ộ ủ ệ ề ủ c a các dân t c ít ng ể   ự  hào c a dân t c Ê đê, là nét đ p văn hóa r t tiêu bi u ườ ạ i t t nam. i vi

http://vuontrohbu.com/dich­vu/nghien­cuu­sau­hon­ve­nha­dai­cua­

nguoi­e­de.html