Lòng từ bi trong cuộc sống

Chia sẻ: Quanghai Quanghai | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:35

Thêm vào BST

Báo xấu

319
lượt xem 144
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cuộc sống vẫn đang tiếp diễn, nhưng trong đó có bao vấn đề gay go, rắc rối, hiểm nguy đang âm ỉ hoặc đã bộc phát ra (đói rét, bịnh tật, âu lo, nghi nan, tị hiềm, chia rẽ, hận thù, khủng bố, chiến tranh…). Con người vẫn đang sống với nhau nhưng trong đó luôn hục hặc, xung đột và chưa bao giờ là thực lòng với nhau, cho đến muốn trấn áp, thủ tiêu lẫn nhau. Sự hiện hữu của con người dường như ngày càng mất hết sự tự chủ. Với dòng xoáy của cuộc sống......

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Lòng từ bi trong cuộc sống

Luận văn tốt nghiệp LÒNG TỪ BI TRONG CUỘC SỐNG Thích Thông Nhã DẪN NHẬP Cuộc sống vẫn đang tiếp diễn, nhưng trong đó có bao vấn đề gay go, rắc rối, hiểm nguy đang âm ỉ hoặc đã bộc phát ra (đói rét, bịnh tật, âu lo, nghi nan, tị hiềm, chia rẽ, hận thù, khủng bố, chiến tranh…). Con người vẫn đang sống với nhau nhưng trong đó luôn hục hặc, xung đột và chưa bao giờ là thực lòng với nhau, cho đến muốn trấn áp, thủ tiêu lẫn nhau. Sự hiện hữu của con người dường như ngày càng mất hết sự tự chủ. Với dòng xoáy của cuộc sống hiện đại, nhiều con người ta trở thành những người máy, tính khí trở nên cộc cằn, đầy căng thẳng và phiền muộn, thậm chí lạnh lùng và rất tàn bạo. Nguyên nhân chính của những nỗi khổ này không phải là do ta có mặt trong cuộc sống hiện đại, cũng không phải là do ta chưa đạt tới kỉ nguyên hạnh phúc, mà do trái tim con người ta ngày càng trở nên khô cằn sỏi đá, bầu năng lượng yêu thương ngày bị vơi kiệt đi; thay vào đó là thành trì bản ngã được giáo dục, được xây dựng một cách tinh vi và chắc chắn. Điều đó gây nên sự chia rẽ, manh mún và cuộc sống không thể nào được trọn vẹn. Những vấn đề trên thật nghiêm túc và thật lớn lao. Nhưng thiết nghĩ rằng chỉ cần lắng nghe trái tim, một khi trái tim được rộng mở, thì toàn bộ cuộc sống trở nên tốt đẹp và hài hòa một cách tự nhiên. Chỉ cần một tình yêu thương chân thật thôi thì cũng đủ cho mỗi cá thể tìm lại được dòng năng lượng tươi mát có khả năng trị bệnh cho mình đồng thời cũng giúp cho mọi người trên thế giới dễ dàng nắm tay và vui sống với nhau. Giáo lý căn bản của con đường tâm linh nảy sinh từ trong trái tim chúng ta. Khi trái tim trở thành vị đạo sư và mang lại cho chúng ta lòng tự tin, thì cuộc sống trở nên ý nghĩa và mãn nguyện. Tới lúc này thì những thú vui và cảm xúc khác đều không thể nào so sánh được. Đây là lý do đầy cảm hứng cho người viết thực hiện đề tài “Lòng từ bi trong cuộc sống”. Khi lòng từ bi được đề cập đến là khi chúng ta đã có cái nhìn lại con đường tâm linh và đã có cái nhìn tích cực đến với cuộc đời. Giáo lý từ bi là giáo lý sống động, tích cực và bao trùm trọn vẹn ý nghĩa tinh thần nhập thế. Cho nên nói đến từ bi, nói đến hạnh phúc chân thực thì trước hết mỗi cá thể phải tự mở rộng lòng yêu thương của mình chẳng những đối với đồng loại mà còn cả động, thực vật…
Giới hạn của đề tài này chỉ tìm hiểu và diễn đạt tâm thái từ bi, trình bày một số khía cạnh có liên quan giữa tinh thần từ bi và đời sống hiện đại, dựa trên cơ sở giới luật và giáo lý từ bi trong một số kinh điển thuộc hệ Nikàya và hệ Mahàyàna; ngoài ra còn dựa theo một số cách diễn đạt của các vị hiền nhân mà tình yêu thương của họ đã trở thành lẽ sống thực sự trên cuộc đời này. Với nhan đề trên, đề tài này nhằm thực hiện nhiệm vụ là cho biết cụ thể tinh thần từ bi như thế nào, sau đó lồng tinh thần từ bi vào cuộc sống hiện đại bằng cách trình bày phương pháp khai mở tâm từ và áp dụng lòng từ bi vào thực tiễn. Cho nên, khi tiến hành thực hiện đề tài người viết đã sử dụng phương pháp phân tích, phương pháp tổng hợp, phương pháp liên ngành. Việc nêu ra các phương pháp trên chỉ là tương đối, bởi một phần chúng tách bạch, một phần chúng được đan xen. Tất cả đều nhằm mục đích giải quyết đề tài. Đề tài này trước hết trình bày tinh thần từ bi trung thành theo kinh điển, sau đó tìm sự liên quan mật thiết giữa tinh thần từ bi với một số mặt của đời sống nên phạm vi tham khảo là kinh điển và một số sách báo có liên quan đến đề tài. Đời sống tinh thần lạc quan sẽ giúp cho tâm lý và sinh lý hài hòa. Tình yêu thương giữa con người và con người, giữa con người và môi sinh sẽ tạo nên một tổng thể nhịp nhàng, nên nếu áp dụng thỏa đáng vấn đề đặt ra sẽ rất có ý nghĩa về mặt khoa học. Người viết cho rằng đề tài từ bi thì không còn là mới mẽ trong kinh luận Phật giáo và trong các trường Phật học, nhưng nó luôn luôn mới mẽ và rất cần thiết cho cuộc sống hiện tại. Bởi lẽ từ bi chính là sự sống chứ không phải là giáo thuyết. Hơn nữa lòng từ bi không chỉ để áp dụng cho Phật tử mà là cho tất cả mọi người trên trái đất; bởi ai ai cũng muốn sự hòa bình, mong được thương yêu và cần cầu hạnh phúc. Đề tài từ bi được thực hiện sau đây chỉ nằm trong tầm mức hiểu biết giới hạn và trong khả năng nổ lực có thể thực hiện được, cho nên chưa thể nói lên hết được tính phi thường và mầu nhiệm của nó. Bởi nói đến từ bi là nói đến tâm thức vô lượng (2 trong 4 tâm vô lượng: Từ, Bi, Hỷ, Xả); tất nhiên công năng và diệu dụng của nó sẽ là vô bờ bến. Quá trình thực nghiệm từ bi để đạt đến sức mạnh siêu phàm là một hành trình miệt mài đầy nhiệt huyết. Người viết đã cố gắng hết sức để tìm hiểu và diễn đạt luận văn cho suông sẻ, nhưng với kiến thức hạn hẹp nên chắc chắn có những khiếm khuyết. Kính mong quý giáo thọ sư từ bi mẫn giáo. Cuối cùng, người viết kính tri ân HT Thích Minh Châu-Viện Trưởng Viện Đại Học Vạn Hạnh, quý giáo thọ sư, huynh đệ, thân quyến và tất cả mọi loài hữu tình cũng như vô tình trong pháp giới vạn loại này. Kính chúc sức khỏe đến tất cả, ước mong mọi người luôn an trú trong tình yêu thương và có được cuộc sống hòa bình, an lạc.
NỘI DUNG CHƯƠNG 1 : TỪ BI TRONG GIÁO LÝ ĐẠO PHẬT 1.1. KHÁI NIỆM TỪ BI 1.1.1. Hiểu từ bi theo Thắng Pháp Tập Yếu Luận [3, 40 ] Từ (Mettà) có gốc từ ngữ căn mida là làm cho dịu, thương yêu. Chính là sự mong ước, khẩn nguyện cho hết thảy chúng sanh an lành. Mettà không phải là tình thương vật chất, cũng không phải là cảm tình riêng tư. Mettà bao trùm toàn thể chúng sanh không trừ một ai. Cùng tột của Mettà là sự thể nhập bản ngã với tất cả chúng sanh (Sabbatthtà). Thực ra, tâm từ không có tâm riêng biệt trong các loại tâm . Tâm từ này là một trong những phận sự biết đối tượng của tâm sở vô sân (Adosacetasika). Tâm sở vô sân thuộc loại tâm sở tịnh hảo (sobhanacetasika) đồng sanh với tất cả tịnh hảo tâm. Nếu nó đồng sanh với tịnh hảo tâm không biết đến đối tượng chúng sanh là đáng yêu, đáng mến, đáng kính thì tâm vô sở sân ấy không gọi là tâm từ. Nếu biết đối tượng chúng sanh đáng yêu, đáng mến, đáng kính thì tâm sở vô sân ấy gọi là tâm từ. Bi (Karunà), từ ngữ căn Kar (làm) + Unà là cái làm cho tâm sở người thiện thêm rung động trước sự đau khổ của chúng sanh; cái làm tiêu tan sự đau khổ của chúng sanh. Đặc tính của karunà là thương xót trước sự đau khổ của người khác, cầu mong diệt trừ sự đau khổ của người khác. Cả từ và bi đều đi chung với chữ Citta: Tâm, sự hiểu biết. Đối tượng của tâm “Từ” là chúng sanh đáng yêu, đáng mến, đáng kính (piyamanapasattapannatti); Còn đối tượng của tâm “Bi” là chúng sanh đang bị đau khổ (dukkhitasattapanntti). Nếu xét theo tâm lí riêng, thì tâm “Từ” và tâm “Bi” không bao giờ đi đôi, không đồng sanh với nhau, bởi vì chúng có đối tượng chúng sanh khác nhau. Cho nên khi nào có tâm “Từ” thì không có tâm “Bi”; ngược lại khi nào có tâm “Bi” thì không có tâm ‘Từ”. Nhưng nếu xét theo tâm lí chung thì “Từ” và “Bi” đều không câu hữu với “Xả” vì chúng lấy chúng sanh làm đối tượng, nên không khởi trong các siêu thế tâm vì siêu thế tâm lấy Niết Bàn làm đối tượng. 1.1.2. Hiểu từ bi theo Thanh Tịnh Đạo Luận [2, 523 ] Có thể phân tích tóm lược từ bi theo Thanh tịnh Đạo Luận như sau:
Về ý nghĩa: từ có nghĩa là hòa tan, hóa giải những uẩn kết; bi là tiêu hủy những nỗi khổ của người khác. Về đặc tính: từ đem lại sự an lạc, làm cho ác tâm lắng dịu; bi có đặc tính làm giảm bớt đau khổ và triệt tiêu sự tàn bạo. Về mục đích: từ diệt tâm sân; bi ngăn tâm ác. Về chướng ngại: tham là chướng ngại gần của từ, sân là chướng ngại xa của từ; liên hệ với gia đình là chướng ngại gần của bi, tàn bạo là chướng ngại xa của bi. Về giới hạn: từ là cơ sở cho sự giải thoát nhờ tịnh hướng; bi là điểm tựa căn bản cho không vô biên xứ. 1.1.3. Từ bi theo Kinh Đại Bảo Tích [23, 306] 1.1.3.1 Chúng sanh duyên từ : Từ bi là lòng thương tất cả chúng sanh theo lẽ thường. 1.1.3.2. Pháp duyên từ : Là kết quả của việc chứng ngộ được tính vô ngã pháp, là quả vị của tất cả những vị Thanh văn, Duên giác và Bồ Tát bước vào địa vị thứ nhất của thập địa. 1.1.3.3. Vô duyên từ : Là tấm lòng thương yêu vô phân biệt, vô điều kiện của một vị Phật. 1.1.4. Hiểu theo lối chiết tự chữ Hán [16, 284] Chữ từ (ừ ), trên là chữ tư (ư ) nói theo văn bạch thoại là chữ như thị ( ), nghĩa là như vậy; dưới là chữ tâm ( ữ ). Từ là tâm như vậy. Tâm như vậy là khi thấy niềm vui hay nỗi khổ của người khác, đều có sự cảm nhận tương đương như vậy. Khi thấy người khác vui thì cầu mong cho mọi người có niềm vui. Khi người khác khổ thì mong muốn cho họ chấm dứt sự khổ. Chữ Bi ( ữ ), trên là chữ phi( ữ ), là không phải; dưới là chữ tâm ( ữ ). Bi là chữ phi tâm (p h ). Phi tâm là không ngừng cải cách, chuyển hóa cái tâm phân biệt, ích kỉ của ta. Khiến cái tâm đó tiếp cận với “cái tâm như vậy”, tâm có khả năng cảm nhận niềm vui sướng cũng như nỗi khổ đau của người khác. Khi ấy chúng ta mới có được lòng từ bi đích thực. Nếu như không biến đổi được, hoặc không tìm ra được “cái tâm như vậy” thì lòng từ bi của chúng ta sẽ không được chân thật. “Cái tâm như vậy” chính là chân tâm, là Phật tánh, là bản thể thanh tịnh của chúng sanh. 1.1.5. Hiểu từ bi theo nhân gian Trong nhân gian chữ từ bi được hiểu là lòng thiện, lòng thương người, thương vật, không có tính vị kỷ và nhất là hay giúp đỡ người khác lúc khó khăn. Khi những
hoàn cảnh cùng khổ xảy ra thì người ta mong ước có vị Bụt với tấm lòng từ bi hiện ra. Cửa chùa được người đời gọi là “cửa từ bi”, bóng dáng của một vị sư được gọi là “bóng từ bi”, lòng hiền từ hay giúp đỡ người khác gọi là lòng từ bi, thậm chí đôi mắt từ bi, đôi môi từ bi. Nói chung những gì có tính năng giúp đỡ hoặc đem niềm vui đến cho người khác đều được gọi là từ bi. Như vậy chữ từ bi là thuần của Phật giáo và được ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp vào tâm trí nhân gian. Nó là niềm tin, là một điều gì đó hiền lành, thân thiện. Như vậy “Từ”ụ, “Bi” vừa là một loại tâm vừa là một loại nhận thức để hành động, vừa là một biểu tượng đẹp đẽ. Cho nên nó vừa là pháp tu tập cho bản thân để thăng hoa tâm linh vừa là pháp hành động để lợi ích cho tha nhân, và cũng vừa là lẽ sống cao đẹp, hạnh phúc cho mọi người. Nhận thấy sự hổ tương mật thiết có tính lợi tha của “Từ” và “Bi” nên Phật giáo Đại thừa đã nêu cao giá trị của chúng thành tinh thần “từ bi” chung trong công cuộc cứu nhân độ thế. Cho nên từ bi thường được hiểu trong tinh thần: “Từ năng dữ lạc, bi viết độ sanh; từ bi nhị tự diệt thiên khiên”; hay “từ năng dữ nhất thiết chúng sanh chi lạc, bi năng bạt nhất thiết chúng sanh chi khổ”. Nghĩa là đặc tính của từ bi thì rất dịu mát, hiền từ, hay mang sự an ổn đến cho chúng sanh. Bởi vì nó có tính tích cực trong việc chia sẻ khổ đau với chúng sanh; mong tất cả được sống an lành và hạnh phúc. Từ bi là cho không nhận, không bị cưỡng bách phải cho, không vì tự ngã, danh tiếng mà cho… Trong Phật giáo, tâm từ bi được đánh giá là tâm lí tối thượng, hành động từ bi là hành động thiện tích cực nhất trong mọi hành động. Bản chất từ bi là vẽ đẹp, là niềm hạnh phúc cao thượng nhất. Từ bi là suối nguồn tươi mát, là nền tảng căn bản cho con đường tâm linh. 1.2 . TINH THẦN TỪ BI TRONG KINH ĐIỂN PHẬT GIÁO Lòng vị tha, yêu sự sống là tinh thần cao đẹp nhất mà hầu hết các tôn giáo thường đề cập trong giáo điển của mình. Tinh thần vị tha theo đạo Phật không dừng lại ở mức độ yêu thương con người mà mở rộng đến tất cả muôn loài. Đạo Phật thường được gọi là “Đạo từ bi”, bởi lẽ giáo lý và hành động thiết thực của nó mang đến sự an vui, an ổn cho hết thảy chúng sinh. Đạo Phật lấy cuộc đời làm tâm điểm để tu tập và thăng hoa tâm linh. Giáo lý Từ bi bắt mạch từ chính cuộc sống, nó được khai triển trong nhiều khía cạnh khác nhau để cho con người có cái nhìn toàn bộ hơn và thương mến cuộc sống này hơn. 1.2.1. Tình yêu thương và sự hiểu biết Từ bi trước tiên phải có tầm nhìn và hiểu biết rộng đến tất cả chúng sanh. Trong bài “Kinh Từ Bi”[4, 29-506], giáo lý đạo Phật đã cho chúng ta cái nhìn rộng lớn về nhiều dạng thức chúng sanh ở nhiều thế hệ khác nhau; để từ đó chúng ta mới có cơ sở mà trải rộng lòng yêu thương đến vô cùng vô tận:
“Mong tất cả những ai Hữu tình có mạng sống Kẻ yếu hay kẻ mạnh Không bỏ sót một ai Kẻ dài hay kẻ lớn Trung, thấp loài lớn, nhỏ Loài được thấy, không thấy Loài sống xa, không xa Các loài hiện đang sống Các loài sẽ được sanh Sống hạnh phúc an lạc.” “Đoạn kinh trên là lời nguyện ước đừng loài nào sát hại loài nào, đừng ai coi nhẹ tính mạng của ai, đừng ai vì giận hờn và ác tâm mà mong cho ai đau khổ và khốn đốn. Giáo lý đạo Phật thì rất nhiều, nhưng tựu trung chỉ nằm trong ba điểm chính: Bi, Trí, Dũng. Trí là sự hiểu biết rộng lớn. Nhờ sự hiểu biết rộng lớn đó mà lòng thương yêu được sáng suốt và không bị dục trói buộc. Dũng cũng là một đức tính tích cực. Lòng Dũng của đạo Phật một mặt là chiến thắng dục vọng của tự thân, một mặt là xả bỏ cả bản thân mình mà cứu độ chúng sanh. Một cách nhìn khác, chúng ta thấy giáo lý đạo Phật rất logich trong tinh thần Vô ngã - Vị tha. Nhờ vô ngã mà hoa từ bi nở ra và dâng hương sắc cho đời. 1.2.2. Tình thân thuộc đại đồng Đức Phật thường khuyên các đệ tử tránh nghiệp binh đao, sát hại, ngược lại nên khai mở và nuôi dưỡng lòng từ. Vì sao thế ? “Bởi vì tất cả chúng sanh từ vô thỉ đến nay thường là lục thân quyến thuộc với nhau, xả báo thân rồi theo các thân cầm thú. Bồ Tát thấy chúng sanh đều là thân thuộc, cho đến khởi từ niệm, tưởng họ như con mình. Tất cả thịt chúng sanh đều là tinh huyết ô uế tạo thành, người cầu thanh tịnh làm sao nở ăn thịt. Người tu hành từ bi tâm, trì chú thuật, cầu giải thoát, thú hướng đại thừa, nếu ăn thịt thì tất cả người, trời cho đến các chúng sanh cũng tránh xa người ấy” [12]. Không ăn thịt là một lẽ, ngược lại còn yêu thương vô hạn đối với chúng sanh.
Được gọi là từ bi, khi nào lòng yêu thương không có sự chiếm hữu hay vụ lợi. Tuy nhiên lòng yêu thương đó phải chân thành và nồng ấm: Như tấm lòng người mẹ Đối với con của mình Trọn đời luôn che chở Con độc nhất mình sanh Cũng vậy đối tất cả Các hữu tình chúng sanh Hãy tu tập tâm ý Không hạn lượng rộng lớn Hãy tu tập từ tâm Trong tất cả thế giới… [4, 29] Ơũ đoạn kinh từ bi này, chúng ta thấy lòng từ bi phải được thể hiện như tấm lòng người mẹ đem thân mạng ra che chở, bảo bọc cho đứa con duy nhất của mình. Cũng vậy, khi thực hành bồ tát đạo, chúng ta hãy đem lòng từ bi mà thương xót tất cả mọi loài. Động lực chủ yếu nhất dẫn đến việc sát sanh chính là miếng ăn: thứ nhất do bản năng, thứ hai là do quan niệm “vật dưỡng nhơn”. Kinh Thủy Sám [10] nói “chỉ vì ba tấc lưỡi mà gây không biết bao tội lỗi”. Bởi vì chỉ có ba tấc lưỡi mà chúng sanh ăn thịt lẫn nhau, chiến tranh và thù hận lẫn nhau. Từ vô lượng kiếp đến nay chúng ta ăn thịt chúng sanh có thể xương chất thành núi. Do vậy, giới thứ ba trong kinh Phạm Võng [24] cấm hành vi ăn thịt như sau: “Là Phật tử, tất cả thịt của mọi loài chúng sanh đều không được ăn, luận về người ăn thịt mất lòng từ bi, dứt giống Phật tánh, tất cả chúng sanh thấy đều tránh xa, người ăn thịt mắc vô lượng tội lỗi. Vì thế Phật tử không được ăn thịt chúng sanh, nếu cố ăn, Phật tử này phạm tội khinh cấu.” Trong kinh Lăng Nghiêm cho chúng ta thấy cụ thể nghiệp nhân sát sanh như “thợ săn, đồ tể giăng lưới bắt chim cá”, thì “những người ác này” sẽ nhận lấy một nghiệp quả là: “Loài chó thấy cũng kinh sợ, sủa cắn, các loài cầm thú thấy đều chạy trốn. Người này dứt hơi thở cũng như quỷ la-sát, đến đây ắt để giết ta. Vì để giữ gìn thân mạng, tất cả chúng đều chạy trốn”. Nhưng nghiệp quả đáng sợ nhất mà trong kinh Lăng Nghiêm [12, 364], Đức Phật dạy ngài A-Nan là: “Người ăn thịt, giả sử khai
mở tâm như tam ma địa, đều là quỷ la-sát rốt ráo quả báo quyết chắc phải sa vào biển sanh tử, làm sao có thể ra khỏi ba cỏi được?” 1.2.3. Giới luật bảo vệ lòng từ bi Giới luật đầu tiên mà Phật chế ra là cấm sát sanh. Kinh Phạm Võng cho rằng giữ giới để phát triển lòng từ bi là điều kiện tiên quyết cho những ai muốn đi theo con đường Bồ Tát. Giới đầu tiên của kinh Phạm Võng cấm giết hại chúng sinh dù bất cứ hình thức nào. “Nếu Phật tử, hoặc tự giết, hoặc bảo người giết, phương tiện giết, khen ngợi giết, thấy giết vui theo, nhẫn đến dùng bùa chú để giết, nhân giết, duyên giết, cách thức giết, nghiệp giết, cho đến tất cả loài hữu tình đều không được giết, là Phật tử, lẽ ra phải khởi lòng từ bi, lòng hiếu thuận, lập thệ cứu giúp tất cả chúng sanh, mà trái lại phóng tâm giết hại chúng sanh. Bồ Tát này phạm tội ba-la-di”. Chủ trương của Phật là bất hại đối với động vật cũng như thực vật. Bất hại ở đây không có nghĩa là không đụng chạm đến, mà có nghĩa là không tàn hại và phá huỷ. Trong kinh Thừa Tự thuộc Trung Bộ kinh I [5], đức Phật dạy đệ tử không nên đổ đồ ăn dư thừa trên cỏ xanh và trong nước có côn trùng. Ngài dạy đệ tử xuất gia phải dùng vải lọc nước để tránh giết hại các sinh vật. Đức Phật cũng dạy các tỳ kheo không nên đi ra ngoài lúc mùa mưa, vì tránh giẫm đạp trên cây cỏ và côn trùng nẩy nở. Ở đây chúng ta thấy tinh thần từ bi được ý thức hết sức cao độ. Tất nhiên một con người sống thì không thể là bất động. Sự giữ giới và ý thức như đã nói ở trên là không tàn hại chứ không phải là không đụng chạm. Chỉ có điều mọi sinh hoạt của một tỳ kheo đối với cuộc sống nên nhẹ nhàng, tiết chế và không gây tổn hại cho ai: “Như ong lấy mật hoa, không tổn hại hương sắc, Cũng vậy, vị sa - môn ra vào làng vô hại.” [9, pc 9] Thấy rỏ một số nguyên nhân có thể dẫn đến sự tổn hại lớn về lòng từ bi, nên giới 32 của kinh Phạm Võng chế rằng: “Là Phật tử, không được chứa hay buôn bán dao, gậy, cung tên, những khí cụ sát sanh; không được dùng cân non, giạ thiếu để đong; không được nương thế lực quan quyền mà lấy tài vật của người; không được ác tâm trói buộc người, phá hoại việc thành công của người; không được nuôi mèo, heo, chồn, chó… Nếu cố làm các điều trên, Phật tử này phạm tội khinh cấu. Những hành vi trên thường xuất phát từ lòng tham, ác dễ ngăn ngại tâm linh. 1.2.4 . Tình thương yêu xóa bỏ hận thù Quán chiếu sâu xa về ân oán tình thù trong thế gian, giới 21 trong kinh Phạm Võng dạy rõ: “Không được đem giận trả giận, đem đánh trả đánh, dù anh em trong lục thân hoặc quốc chủ bị người khác giết cũng chẳng được báo thù, vì giết sanh mạng để báo thù sanh mạng đó là việc không thuận với hiếu đạo…”. Và vì “trong thế gian này
không thể lấy oán mà trừ được oán, chỉ lấy nhẫn mới trừ được oán”. Thậm chí đức Phật còn dạy: “Với người dữ, ta nên ở lành; với người câu nệ, ta không nên câu nệ; với người gian tham, ta chớ nên gian tham. Lấy từ bi đáp lại nộ khí; lấy thành thực đáp lại điêu ngoa”. Điều đó không phải chỉ là vấn đề ngôn ngữ, mà thực sự phải thể hiện được khi đối diện với hoàn cảnh thực tế. Giả sử, người khác lăng mạ, đánh đập, phá hoại và cướp bóc mình thì mình cũng không ôm tâm niệm oán hận vào lòng; ngược lại xả bỏ tâm niệm ấy thì sự giận tự nhiên tan biến. Một tâm lý khác liên quan và tổn hại lớn đến lòng từ bi nữa là tự phát động chiến tranh. Mạnh Tử [ 17, 138] có nói về việc vô cớ gây chiến tranh là tổn hại rất lớn về người và của. Hình thức này mang đến sức huỷ hoại và đau khổ cho con người rất lớn. Nhưng kết quả của nó thì sao?. Kinh Tương Ưng [7, 102] nói rằng: “Thắng trận sanh thù oán bại trận sanh khổ đau. Ai bỏ thắng bỏ bại tịnh tịch hưởng an lạc” 1.2.5. Sám hối và phát từ bi tâm Nếu đã tạo nghiệp sát sanh rồi thì vẫn có những phương pháp hóa giải để khỏi đánh mất lòng từ bi. Theo kinh Thuỷ Sám và Lương Hoàng Sám [14], sám hối là phương pháp khả dĩ nhất để chấm dứt những ác nghiệp đã gây, đang gây và sẽ gây. Sám hối giữ được thiện tâm trong lòng và có thể phát khởi được từ bi tâm. Tất cả chúng sanh đều tham sống, sợ chết; bất cứ ai cũng đau đớn khi bị người khác hành quyết, thế mà từ vô lượng kiếp đến nay ta mê muội hoặc là làm ngơ, giả điếc trước đau đớn của chúng sanh để rồi dùng sức mạnh của mình tha hồ bắt bớ, mổ xẻ và ăn thịt. Khi biết được sự giả man của mình, khi thấy được tính vô cảm và cái ngã tội lỗi của mình là khi chúng ta biết bắt đầu ăn năn và sám hối. Aên năn và sám hối khác hẳn với mặc cảm vì lỗi lầm trong đời sống của chúng ta. Chúng ta không cần phải thế nọ, thế kia… chỉ cần chúng ta phát khởi niềm tin yêu, trải tình thương đến với tất cả mọi người. Chúng ta sẽ vui vẻ và được thanh thảnh hơn. Khi nhận biết được cái ngã nhỏ bé nhưng đầy tội lỗi này là chúng ta đã có được một chút gì đó hướng nội, và đó là cơ sở cho sự phát triển tâm linh của mình. Từ khi dừng nghiệp sát cho đến phát khởi tình thương, chúng ta có thể phát khởi lòng từ bi rộng lớn. Cái hoạt dụng đáng quý nhất của đạo Phật chính là tinh thần từ bi. Tinh thần này là suối nguồn mát mẻ tưới tẩm cho bao địa hạt khô cằn khác. Mặt khác từ bi chính là nguyên nhân khiến cho tinh thần Bồ tát đạo và giáo lý đại thừa phát triển. Nhiều vị
Bồ tát nguyện sanh đi sanh lại mãi trong cõi đời phù hư gió bụi này mục đích là cứu độ chúng sanh thoát khỏi đau khổ trầm luân. Phát khởi từ bi tâm rộng lớn điển hình trong kinh điển đó là tinh thần cứu khổ cứu nạn của Bồ Tát Quán Thế Âm trong kinh Pháp Hoa[26]. Bồ Tát có thể xử dụng bất cứ phương tiện gì, có thể làm bất cứ việc gì, miễn là đem lại sự không sợ cho chúng sanh, đem lại sự an ổn và hạnh phúc cho chúng sanh. Đọc kinh Địa Tạng [24], chúng ta thấy hạnh nguyện của Ngài Địa Tạng quá lớn. Ngài thệ nguyện không làm Phật nếu còn một chúng sanh nào ở trong địa ngục. Tinh thần thần này có thể là lý tưởng hoá về Bồ Tát đạo, cũng có thể là đỉnh cao của giáo lý vô ngã. Lòng từ bi đối với người học Phật là tối cần thiết. Kinh Đại Bảo Tích [23 , 307] nói rằng: “Ví như người không chân mà muốn đi đến Bắc Uất Đơn Việt, ví như người mù mà đọc sách, người không tay mà muốn cầm nắm, xa lìa từ tâm mà muốn Bồ đề cũng như vậy.” Lướt qua một số kinh điển, chúng ta thấy tinh thần từ bi được đề cập đến rất nhiều. Giáo lý từ bi tương thông một cách hài hoà với các giáo lý khác trong cùng mục đích giải thoát khổ đau cho chúng sanh. Tinh thần từ bi rộng lớn, thực chất nó có sự soi sáng của trí tuệ rộng lớn. Qua giáo lý vô ngã, chúng ta thấy rõ mối liên hệ giữa các chúng sanh với nhau; thấy rõ ác quả khi tạo nghiệp sát sanh. Không dừng lại ở đóù, kinh luật còn chế ra cấm giới để ngăn chặn hành vi tạo nghiệp, chỉ ra cách khai mở tâm từ, và phát hoạ ra những biểu tượng từ bi rộng lớn. Giáo lý từ bi chính là nền giáo dục về tâm lý, đạo đức, nhân văn và môi sinh một cách sâu sắc. CHƯƠNG 2 : KHAI MỞ TÂM TỪ BI 2.1. Nghĩ về nỗi cô đơn Trong đời sống nội tâm, có một niềm đơn độc sâu sắc chúng ta cần phải hiểu để ngôn từ không lầm lẫn trong việc tìm kiếm sự thật: Chúng ta lao và những cuộc vui giải trí chưa hẳn là giải tỏa được cô đơn. Ngược lại, có thể mọi cây cầu nối với thế giới bên ngoài đều gãy, nhưng trong sâu thẳm nội tâm sẽ bộc phát ra niềm phúc lạc vô biên. Đây là sự đơn độc, là con đường duy nhất để hiểu và sống sâu sắc. Dẫu là bạn thân yêu dấu của ta cũng không thể chia sẻ và đến được cái thế giới tĩnh lặng đó. Sự yên lặng trong niềm cô đơn tuyệt thể của người đi tìm phúc lạc chân thật sẽ khác xa với sự cô đơn cạn cợt của thường nhân. Cái đơn độc sâu sắc đến nỗi chỉ có người can đảm lắm mới dám đối diện nó. Nhưng từ trong cõi đơn độc này, tình yêu sẽ phát ra cuộc sống với âm điệu vi diệu nhất. Hằng ngày, tuy sống và tiếp xúc với mọi người chung quanh, nhưng chúng ta vẫn không thể nào thân thiện, cởi mở và tin tưởng nhau. Ta không hiểu người, người không hiểu ta. Cho nên chúng ta thường cảm thấy cô đơn, lạc lõng mặc dầu đang sống giữa phố thị đông người. Trịnh Công Sơn [20, 68] khi cảm nhận được trọn vẹn nỗi cô đơn của kiếp người nên đã thiết tha rằng: “ Sống trong đời sống cần có một tấm
lòng…, mỗi khi chiều tới cần có một tiếng cười…, hãy nghiên đời xuống nhìn suốt một mối tình…, hãy yêu ngày tới dù quá mệt kiếp người, còn cuộc đời ta cứ vui…” Nếu không có tình yêu thương chân thật thì cõi lòng rất trống vắng và cô đơn. Chúng ta thường tìm đến sách báo, phim ảnh, vũ trường, dạ hội, bạn bè hoặc đoàn thể gì đó để khỏa lấp bớt sự cô đơn trong thoáng chốc. “Chúng ta có thể tìm thấy hạnh phúc và tiện nghi trên bề mặt cuộc sống nhưng không thực sự hài lòng. Và cả việc cười, nói, làm việc như không có gì lo âu thế nhưng trong sâu thẳm trong lòng vẫn cảm thấy bất an và đau khổ. Chúng ta cố gắng nắm bắt cho mình một địa vị và hình ảnh riêng rồi ra sức bảo vệ nó. Chúng ta xây dựng một vỏ ốc, một thế giới hoàn toàn riêng tư, không để cho một kẻ nào khác xâm phạm được. Trong cái thế giới riêng tư đó, chúng ta thực nghiệm mọi niềm vui cũng như nỗi buồn, mọi thành công cũng như thất bại, hy vọng hay thất vọng của chúng ta. Ở đó chúng ta có thể thực hiện mọi sai lầm theo ý muốn, mà không sợ một ai hay biết. Ở đó chúng ta giấu kín những hận thù riêng tư và những tư tưởng hẹp hòi, thiếu bao dung… mà quên rằng, tất cả những cái đó giống như là thuốc độc, chúng ta chỉ đem lại nhiều thất vọng và tiêu cực hơn nữa.”[31] Như vậy, một mặt cảm thấy mình cần quan hệ với người khác để có tình bạn và niềm vui. Nhưng mặt khác lại xây dựng cả một bức tường bảo vệ để khỏi dấn thân vào xung đột. Do đó, ít khi cởi mở thực sự lòng mình cho người khác, ít tiếp nhận, tin tưởng, xẻ chia và tìm được niềm vui thực sự từ người khác. Thấy được điều này, chỉ cần chúng ta dám đối diện với niềm cô đơn tuyệt đối thì sự hiểu biết và cảm nhận sâu sắc sẽ được phát khởi. Đó chính là đóa hoa được nở ra từ hố thẳm tĩnh lặng, và bài ca yêu thương sẽ được cất lên từ miền tuyệt thể tâm hồn. Thế thì mọi nỗi cô đơn hờ hợt tan biến và niềm vui sâu sắc sẽ tới. 2.2. Nhìn thấy sự mong manh Những thành đô, hoa lệ, những phú quý, vinh quang rồi cũng tan biến như giọt sương mai trên đầu ngọn cỏ, như tia chớp ban chiều. Trái đất một ngày nào đó cũng tan thành trăm ngàn mảnh và cát bụi của nó sẽ bay tung tóe khắp nơi vào cát hành tinh khác. Tử thần vẫn lãng vãng ngày đêm trên trái đất, ấy thế mà người ta tưởng rằng mình sẽ sống đời đời, để rồi mãi hơn thua, tranh đấu và thù hận, và cứ thế phiền lụy mãi không thôi. Sự vô thường của cuộc đời nào ai biết được: chỉ một trận động đất hay một cơn sóng thần là có thể giết chết hàng mấy trăm triệu người trong tức khắc. Cuộc đời thực ngắn ngủi, thế mà phần lớn con người quá tham lam, sân hận, tàn ác và mãi hơn thua, tranh đấu chí tử để rồi tự làm khổ mình và gây cho người khác đau khổ trọn cả kiếp người. Cuộc sống là cái toàn thể thế mà chúng ta lại đóng kín cửa và tạo một bức tường chắc chắn để chia cách và phòng thủ. Chỉ khi nào nhìn thấy được sự tổng thể của cuộc sống thì trái tim và trí óc mới mở ra. Chỉ khi nào ý thức được tính mong manh, sự bất an của đời sống thì ánh sáng tâm linh mới được thắp lên. Lúc ấy, mọi hoàn cảnh thuận nghịch, mọi biến dị của vật chất, của ý thức không làm lay động được chúng ta; tức trái tim và tâm thức chúng ta đã có một niềm vui và thực sự vượt thoát những gì thuộc ngoại tại và có tính vô thường, mong manh kia.
2.3. Ý thức về nỗi khổ Kiếp người bị rất nhiều nỗi khổ bởi do chính bản thân và hoàn cảnh mang lại. Trong vô vàn nỗi khổ thì nỗi khổ vì tự ngã gây ra là bao trùm và gốc rể nhất. Tự chấp nê bản ngã để rồi từ đó tạo rất nhiều sai lầm, gây rất nhiều phiền muộn cho mình và cho người. Đây là sự thật mà ít ai nhận thấy. Khi nhìn lại và cười nhạo vào những trò hề do chúng ta tạo ra, khi nhìn rõ sự thật về tính ảo tưởng của cái ta thì lập tức không còn lý do gì để tự tạo ra những nỗi khổ nữa. Có chăng, một chút ý nghĩa còn lại trên cuộc đời này là chúng ta hãy làm một điều gì đó cho mọi người đều vui vẻ. Thế thì tự dưng trái tim chúng ta mở rộng, và chúng ta muốn góp nhặt những điều gì đó để cống hiến chung vào cuộc đời mà không hề ỷ mỵ, sầu cảm hay tính toán. Khi chúng ta cười được với tất cả mọi hoàn cảnh bi đát nhất của cuộc sống tức là chúng ta đã mở được nguồn vui nội tâm, mở được cánh cửa chân lý của cuộc sống. Khi chúng ta có niềm tin yêu trác tuyệt vào cuộc sống, có niềm tôn kính với tất cả vạn loại tức là chúng ta đã vượt ra khỏi vòng sầu khổ của chính mình. Khi ý thức được nỗi khổ thì hãy làm một điều gì đó để giúp mọi người vơi khổ. Khi nhận biết về nỗi khổ của cuộc đời tăng lên thì lòng từ bi cũng được nhân lên. Nhận ra sự đau khổ của mọi người là đức tính căn bản của từ bi. Khi trái tim biết lắng nghe và cảm nhận mọi nỗi đau đớn của chúng sanh là khi chúng ta đã có sự rung động và ước mong cho chúng sanh đó thoát khổ. Lúc đầu chia sẻ khổ đau, có thể chúng ta cảm thấy nặng nề, khó chịu ở một mức độ nào đó. Nhưng dần dần cảm xúc này sẽ thay đổi, bởi vì cảm xúc này ẩn tàng bên dưới là lòng quyết tâm, là sự tình nguyện của một người chia xẻ khổ đau của người khác để giúp mình trau dồi lòng từ bi. Cho nên cảm xúc là cảm xúc của người chia xẻ khổ đau, một sự sẵn lòng trợ giúp người khác, tâm trí chúng ta lúc này rất tỉnh táo, sáng suốt chứ không hề bấn loạn. 2.4. Ý thức về sự sân hận Có những điều đã được dự định nhưng không cho ra như mong muốn thế là chúng ta cáu kỉnh, khó chịu, bực tức, đôi khi còn giận dữ, điên tiếc. Khi ai đó xúc phạm hoặc không làm vừa ý thế là chúng ta sân hận, thù hằn. Sự sân hận thay đổi theo cường độ. Nó được biểu lộ qua cung cách, thái độ, lời nói, nét mặt. Tính ích kỷ, hẹp hòi, bảo thủ, tham lam và ngã mạn là những nguyên nhân cho sân hận và tội ác lộng hành. Cuộc sống hằng ngày đã vì sân hận mà xảy ra bao chuyện đáng tiếc. Từ những vấn đề rất nhỏ tưởng chừng không có gì quan trọng, ấy thế mà vì chút tự ngã để rồi sân hận và gây đổ vỡ, mất lòng, cho đến thù địch và giết chết nhau. Những đảng phái hay tôn giáo lớn nếu không có lòng bao dung, nhẫn nhục và tôn trọng sự sống; ngược lại bảo thủ, tham vọng càng lớn thì hố ngăn cách ngày càng sâu và nguy cơ chiến tranh hay khủng bố càng cao. Hai trận thế chiến trong lịch sử, những cuộc thánh chiến, những tòa án dị giáo của đạo Thiên Chúa, những sự kiện khủng bố của Hồi giáo cực
đoan là nỗi kinh hoàng cho toàn nhân loại. Cho đến hiện nay - cái thời mà nhân loại gọi là văn minh, chúng ta vẫn thấy tâm trí con người dẫy đầy tham, sân. Các nước Trung Đông vẫn còn ngập tràn trong chiến tranh và thù hận. Theo Phật giáo thì nguyên nhân và kết quả đó là do lòng ác độc và sân hận đã tạo ra một vòng tròn ân oán chất chồng. Cụ thể là do nhiều nghiệp riêng về sân hận mà tạo ra một đất nước có nghiệp chung về chiến tranh và đau khổ triền miên. Sự sân hận tiến đến chiến tranh và khủng bố như trên thế giới từ trước đến nay, phần lớn là do sự giáo dục, sự kích động về lòng đắc thắng, về tính tự ngã quá độ của con người. Con người phải gánh chịu hoàn toàn những khổ đau do tri giác sai lầm tạo ra. Sân hận là trạng thái bất ổn của tâm. Đối với phật giáo không bao giờ chấp nhận cái gọi là sân hận chính đáng. Theo dõi lịch sử Phật giáo từ 25 thế kỷ qua, trên con đường truyền đạo chưa khi nào Phật giáo gây ra sự đổ máu đáng tiếc nào. Sân hận được xem là thuốc độc có hại cho tâm. Khi ý thức được sự sân hận bắt nguồn từ tâm thì phải từ tâm mà chuyển hóa. Phải ý thức sự sân hận là tội ác, là khổ đau thì phải triệt tiêu và ngăn cấm nó hoạt động trong lòng chúng ta. Bởi vì nó là một cảm xúc mang mầm mống hủy hoại và tạo ra bao nỗi khổ cho thân và tâm, cho mình và cho người khác. Khi biết được sự sân hận là điều không tốt, chỉ mang đến cho chúng ta sự thất bại và khổ đau, thế thì hãy xua tan nó bằng cách trải rộng tình thương. Tu tập trau dồi tình thương để chế ngự sân hận. Chuẩn bị năng lượng yêu thương để đối diện cuộc sống là điều tốt nhất. 2.5. Ý thức về tình cảm Mạnh Tử [17,116] nói: “Ai cũng có lòng thương người, nếu ai không có lòng trắc ẩn, lòng thẹn, lòng từ thì không phải con người.” Cho nên tình cảm là yếu tố quan trọng cần được phát huy trong cuộc sống. Nhưng khi ý thức được lòng từ bi không phải là cái gì đó ngây ngô, ỷ mỵ hoặc đa cảm, ngược lại khi ý thức rằng lòng từ bi là cái gì đó thật quý giá và có giá trị rất sâu sắc thì chúng ta sẽ lập tức hứng thú, say mê và sẵn sàng tu dưỡng, áp dụng nó. Khi phát triển lòng từ bi thì chúng ta bắt đầu phụng hiến trái tim của mình, thậm chí không cần biết người ta có chấp nhận thái độ, hành vi của chúng ta hay không. Đơn thuần chúng ta làm vì để giảm bớt lòng chấp ngã. Khi bớt chấp ngã, một cảm giác thật thanh mát và trọn vẹn hiện ra - cảm giác này mở rộng cho đời chúng ta thêm ý nghĩa. Trình độ, văn hóa, sự thông minh, lịch lãm cũng chẳng thiết thực gì mấy cho hạnh phúc. Những phú quý, những hoa lệ, những tri thức, những cải cách cuối cùng cũng chỉ là một giấc mơ đêm. Bởi chúng thuộc ngoại tại, mà những gì thuộc ngoại tại thì không phải là của ta. Nếu cái gì thuộc riêng của ta thì nó sẽ còn đó vào buổi sáng, buổi trưa, buổi chiều, lúc tuổi thanh xuân, khi tuổi về già, trong khi đau ốm hay khỏe mạnh, trong cuộc sống lẫn trong cái chết nữa. Còn những gì thuộc ngoại tại thì dẫu có cố nắm bắt nó vẫn sẽ tuột khỏi tầm tay. Cho nên, tất cả mọi kinh nghiệm đều mang một bản chất khía cạnh, vô thường. Chỉ có tình thương chân thật xuất phát từ sâu
thẳm nội tâm mới đem lại hạnh phúc trọn vẹn và bền lâu. Khác với những cảm giác hạnh phúc thông thường chúng ta thực nghiệm, niềm vui mà lòng từ bi mang lại không phải là lãng mạn, cũng không phải là tình tự (sentimental). Nó không phân biệt người cho và người nhận. Muốn được lợi ích, hằng ngày chúng ta nên nghĩ tới sự cô đơn, khổ đau, mê muội mà chúng ta đều thực nghiệm. Điều này giúp chúng ta hiểu nỗi khổ đau hiện hữu như thế nào từ lúc ta mới sinh cho đến bây giờ. Một khi nghĩ đến điều này chúng ta cảm thấy thư giản và cởi mở hơn. Các vấn đề dường như bớt nghiêm trọng hơn và chúng ta vui hưởng cuộc sống này hơn. Đôi lúc chúng ta còn cười nhạo bản thân và đánh giá cuộc sống theo đúng giá trị của nó. 2.6. Lòng bao dung Khi ai đó có những vấn đề khó xử hoặc không tốt, thay vì bực bội, trách lỗi chúng ta nên thông cảm cho người. Chúng ta biết lắng nghe, biết cho người khác thời gian để giải bày và sửa đổi. Như vậy, dù mâu thuẩn hay bất đồng tất cả đều có cơ hội trở lại êm thắm. Chính nhờ tấm lòng cảm thông này, khi tiếp xúc, chúng ta không còn e dè sợ sệt mà rất tự tin. Chúng ta cũng luôn tạo được một không khí cởi mở và thoải mái. Trên đời có rất nhiều quan điểm, ý kiến, tư tưởng khác nhau cho nên đừng cho cái nào là sai cả. Bởi lẽ những người cùng chung đi trên con đường hướng về chân lý thì sai hoặc đúng chẳng qua là khác nhau về trình tự quan điểm. Những gì bây giờ chúng ta cho là đúng trong khi ngày hôm qua chúng ta lại kịch liệt phản đối nó; những gì ngày hôm nay bị bác bỏ thì chúng ta sẽ tôn thờ nó vào ngày mai. Mỗi người đều có một ảo tưởng riêng về thế giới của mình. Đừng làm tổn thương ai, đừng phủ nhận vị trí của ai cả. Mọi triết thuyết, đảng phái, tôn giáo nếu không biết lắng nghe, không có lòng bao dung, không thực hành vì lợi tha thì chẳng ai biết nó có cái gì trong đó cả. Nếu ai cũng tự cho mình là chân lý thì chiến tranh và chia cách sẽ xảy ra. Do vậy lòng bao dung và lòng vị tha luôn là điểm chung đầy ưu việt cho tất cả. Nó là tôn giáo chung, là tiếng nói chung cho toàn thể nhân loại. 2.7. Tấm lòng từ thiện Làm việc thiện là hành động cao cả nhất. Đây là việc làm thực tế nhất để thể hiện lòng từ bi. Thếâ nhưng việc giúp đỡ người khác là một đặc ân cho chính ta chứ không phải người khác. Bởi lẽ nhờ người nghèo khó mà chúng ta có cơ hội thực hành năng lực nhân đức và nhờ sự giúp đỡ đó mà chúng ta trở nên thanh khiết và trọn vẹn. Hãy ân cần và thực sự cảm ơn đối với người nghèo khổ. Không có kẻ ăn mày nào nợ chúng ta đồng nào cả, trái lại chúng ta thiếu y mọi sự, bởi vì y đã cho phép chúng ta hành từ thiện. Mọi hành vi từ thiện đều có khuynh hướng làm cho chúng ta thanh khiết và toàn vẹn. Nếu hoàn toàn vị tha thì chúng ta sẽ không cần đọc bất cứ điều gì trong sách nữa, khỏi phải đi vào giáo đường hoặc nhà thờ, miếu mạo nào nữa.
Điều mà chúng ta làm không phải giúp đỡ trên cương vị ban phát ân huệ đối với kẻ dưới mà là sự chia sẻ tâm thức, sự tôn trọng của mình đối với kẻ khác. Bởi làm bất cứ việc gì để giúp đời mà không thấy mình cao cả, thì tự nhiên mình được cao cả. Ngược lại, nếu tự cho mình cao cả trong trong những hành động thiện thì chúng ta đã tự trả giá và đánh mất bản chất tuyệt vời của từ bi. Kinh Thánh [29,176] nói rằng: “Tình yêu thương hay nhịn nhục; tình yêu thương hay nhân từ; tình yêu thương chẳng ghen tị, chẳng khoe mình, chẳng lên mình kiêu ngạo, chẳng làm điều trái phép, chẳng kiếm tư lợi, chẳng nóng giận, chẳng nghi ngờ sự dữ, chẳng vui về điều không công bình, nhưng vui trong lẽ thật. Tình yêu thương hay dung thứ mọi sự, tin mọi sự, trông cậy mọi sự. Tình yêu thương chẳng hề hư mất bao giờ”. 2.8. Những bậc thang Phật giáo thường nói “ái bất nhiễm bất sanh ta bà”. Điều này cho thấy thực tế rằng con người đã bị dục nhiễm chi phối từ khi sinh ra và lớn lên trong thế giới này. Thế nhưng, tình yêu là một vẻ đẹp không thể thiếu vắng nó trong cuộc sống. Thậm chí nó chính là dưỡng chất quan trọng nhất để cho cuộc sống cao thượng tồn tại. Điều này chúng ta cần hiểu rõ trạng thái tâm theo 3 cung bậc: dục, tình yêu và từ bi. Dục là khởi đầu do sự tham ái. Nó chính là tâm lí mong đợi, thèm muốn, không thỏa mãn và tất nhiên là rất bất an. Dục chỉ hoàn toàn muốn nhận trăm phần trăm chứ không cho đi. Mà đối tượng khách quan để ta nhận lại là điều bất như ý. Đây chính là nguyên nhân của mọi sự khổ đằng sau nó. Cho nên nói dục là hạ đẳng nhất. Tình yêu thì tiến lên việc cho và việc nhận bằng nhau - năm mươi năm mươi. Tình yêu hướng dục và dục hướng tình yêu. Tình yêu hướng dục như con chim diều hâu bay trên bầu trời cao rộng, nhưng tâm trí của nó luôn quan sát xuống những đống rác rưởi dưới đất, để tìm kiếm một con chuột hay một xác chết nào đó. Dục hướng tình yêu là đóa sen thoát khỏi bùn và nở ra hương thơm tinh khiết. Đó là con đường thăng hoa lên sự cao thượng của tâm hồn. Trong tình yêu đời thường chúng ta thấy niềm vui và đau khổ đi song với nhau. Chúng ta thường thấy nhiều người nói “người kia không yêu tôi”, chứ ít thấy ai nói “tôi chưa thực sự yêu người đó”. Chúng ta yêu người kia và trong thâm tâm chúng ta muốn người ta yêu lại. Nếu ai đó không yêu lại ắt hẳn thất tình, thất vọng và hận tình xảy ra. Cho nên chúng ta yêu người kia và lấy người kia làm phương tiện, tạo nên mối ràng buộc vào nhau. Điều đó dể hiểu tại sao trong tình yêu có những giây phút đẹp tuyệt vời và nhiều nỗi muộn phiền, đau khổ đến thế. Khi tình yêu không còn là nhu cầu, khi tình yêu không còn ham muốn về người khác, khi tình yêu không còn là sự ăn xin mà nó trở thành vị hoàng đế, khi tình yêu chỉ là sự chia sẻ, chỉ hoàn toàn cho ra và vui với việc cho, đó là từ bi. Thế thì mọi bất an vi tế sớm rời bỏ chúng ta và trong sâu thẳm nó nó tỏa ra cho chúng ta một hương thơm thanh khiết. Dục là thú vật, tình yêu là con người, từ bi là thần thánh. Dục là thể chất, tình yêu là tâm lí, từ bi là tâm linh. Từ bi cũng bắt đầu từ nấc thang thứ nhất mà có, song từ bi chính là đóa hoa tình yêu đã nở rộ. Từ bi chỉ vui hoàn toàn với việc cho đi. Từ bi là thuần khiết một tâm thức không ham muốn, không mong đợi và không phiền
muộn. Nếu không có nấc thang thứ nhất, tất nhiên cũng không có nấc thang thứ hai và thứ ba. 2.9. Thế giới cảm quan Thế giới chúng ta đang sống là thế giới cảm quan. Nó được hình thành trên hai mặt, đó là: mắt, tai, mũi, lưỡi (lục căn) và sắc, thinh, hương, vị , xúc, pháp (lục trần). Trong cuộc sống, những người nam và người nữ yêu nhau có thể thành công và cũng có thể thất bại. Vui sướng hay khổ đau, ái tình hay thù hận cũng đến từ thế giới đó. Chúng ta không cần chạy trốn hay bài xích thế giới đó, mà chỉ cần biết khéo léo chuyển hó nó. Hãy rút ra bài học kinh nghiệm và có thể tu tập từ chính đời sống ái tình đó. Khi xem nữa phần sau của kinh Lăng Nghiêm [12, 304], chúng ta thấy 24 vị Bồ Tát báo cáo với Phật về việc tu hành của họ bằng 24 cách khác nhau. Trong đó, chúng ta phát hiện một điểm chung mà họ sử dụng đó là thông qua 6 cảm quan của mình để khai mở trí tuệ. Trong số này có vị tên là Hỏa Đầu Kim Cang, vốn rất mãnh liệt về tình dục, nhưng ông lại bắt đầu sự tu hành của ông, chuyển hóa lòng ái dục đó thành lòng đại bi đối với thế gian này, và cuối cùng ông chứng được thật tánh là cái không bị hủy hoại - tức là kim cương. Như vậy, lòng từ bi trước hết đã bắt nguồn từ thực tế, ái nhiễm, khổ đau sau đó thăng hoa tâm linh và hoàn toàn siêu thoát nó. Nếu chúng ta biết lợi dụng cảm quan để tu hành thì cái chuyện luyến ái hay thù hận trong nhân gian không phải là không có ý nghĩa. 2.10. Thiền quán trải rộng tâm từ Để có được lòng từ bi, ngoài việc ý thức như đã nêu trên, chúng ta cần phải rải tâm từ. Quán tưởng một người đang bị bệnh tật hay đang gặp hoàn cảnh bất hạnh, ngay lúc này ta nghĩ rằng: “Khổ thay cho vị này, mong sao vị ấy sớm được thoát khổ !”. Phương pháp này cần có đối tượng để thiền quán. Thanh Tịnh Đạo Luận [2, 523] nói rằng sự tu tập thiền khởi đầu bằng cách hướng tâm đến một cá nhân, trước tiên là người mình thương mến, kế đến là người mình không thương và sau cùng là người mình thù ghét. Luận này cũng chú ý cho hành giả lúc mới khởi sự nên tránh hướng tâm đến đối tượng khác giới vì tránh nguy cơ dục nhiễm. Một chú ý nữa là không nên hướng tâm đến người chết. Có lẽ để tránh loạn tâm hoặc là đề tài này không phù hợp với thiền tâm từ. Sân hận chính là mặt trái của từ bi. Cách làm cho được tâm từ bi cũng chính là cách làm cho giận dữ tan biến. Nếu giận dữ nổi lên, hãy lặng lẽ quan sát nó một cách chánh niệm. Giận dữ từ từ tan biến, điều này không cần đè nén hoặc chống lại nó. Để cho đạt sự cân bằng về chính mình, nên kết hợp giữa thiền rải tâm từ và tu tuệ quán. Chẳng hạn thực hành vài phút rải tâm từ sau đó chuyển sang tuệ quán, hoặc quán tâm từ vào buổi sáng thì áp dụng tuệ quán vào buổi chiều.
Chia sẻ khổ đau là việc làm dể mang đến cho hành giả sự bực bội vì bị buồn phiền lây sang. Đó là do tâm chưa quen và chưa kiên định. Tuy nhiên, việc này là chủ động nên nó giúp cho tâm có được tỉnh giác; khác với tự tâm lo lắng cho mình vì bệnh, vì bị đau khổ do hoàn cảnh bất trắc nào đó. Thiền quán về lòng từ bi chính là cách rèn luyện để có sẵn từ bi trong lòng, để khi đối diện mọi hoàn cảnh không như ý thì lòng từ bi luôn luôn có đó. Cho nên điều lưu ý nhất là nên thiền trải tâm từ trước khi ra hoạt động từ thiện cũng như muốn giữ được sự an tịnh trước những việc bất như ý có thể xảy ra. Như vậy, Để có một lòng từ bi cao cả, chỉ cần rèn luyện tâm một cách khéo léo, với sự kiên tâm trì chí chứ không cần ứng dụng một phương pháp bí ẩn nào cả. Thiền quán để trải tâm từ, ý thức những nỗi khổ song song với việc quyết tâm thực nghiệm hạnh phúc chân thật bằng con đương yêu thương thìụ chúng ta sẽ có một cuộc sống an bình và hạnh phúc. 2.11. Hành động thể nghiệm tình thương. Tình thương thì nên rộng lớn không nên manh mún - vì cuộc sống là cái tổng thể chứ không có đơn điệu. Nếu có yêu Thượng Đế, yêu Phật hay yêu Chúa thì hãy yêu toàn bộ cuộc sống này. Đừng tập trung vào bất cứ điều gì vì như vậy là chia cắt. Cuộc sống là một hổn hợp: tốt có, xấu có… chúng ta không nên chỉ biết đến cái hay mà lẩn tránh cái dở. Nếu ai đó yêu Phật thì hãy yêu luôn cả Ma, nếu ai đó yêu Chúa thì hãy yêu luôn cả Quỷ. Cánh cửa tâm hồn mở rộng để đón gió mát thì gió nóng cũng có thể vào được. Chúng ta đón nhận tất cả và sẽ thích nghi. Đừng chia cắt, đừng từ chối vì tất cả đều có liên quan mật thiết với nhau. Nếu chối bỏ là vô tình chúng ta từ bỏ một cái gì đó trong lòng chúng ta. Vì vậy, hãy đối diện với tất cả hoàn cảnh của chúng sanh mà chia sẻ, cảm thông và chuyển hoá cho đến khi tất cả đều được an lạc. Việc chấp nhận và yêu thương là cách duy nhất để chúng ta thư thái. Hằng ngày tiếp xúc với cuộc sống, chúng ta có bao nhiêu cơ hội để thể nghiệm tình thương. Nhặt một cục đá hay một nhánh gai giữa đường, an ủi hay cảm thông với một người đang tuyệt vọng khổ đau, chia sẻ hay giúp đỡ vài đồng tiền đối với người đang gặp khó khăn, tươi tắn và vui vẻ với mọi người, nhẫn nhục khi bị người khác mắng nhiết, dùng lời ôn hòa để trao đổi và nói chuyện v.v… là những hành động mà hằng ngày phải dùng đến rất nhiều. Phật giáo đồ có truyền thống thương người, thương vật, thương cây cỏ bằng hành động lắng nghe, ái ngữ, ăn chay, phóng sanh, trải tâm từ, tu chánh niệm, làm từ thiện… là những hình ảnh tuyệt đẹp về lòng từ bi vậy. Đọc Kinh Thánh, chúng ta thấy rằng nếu như mọi hành động của con người mà không có tình yêu thì tất cả đều vô nghĩa: “ kẻ nào chẳng yêu anh em mình thấy, thì chẳng thế nào yêu đức Chúa Trời mình chẳng thấy được”, “dầu ai có phân phát gia tài để nuôi kẻ nghèo khó, lại bỏ thân mình để chịu đốt, song không có tình yêu thương, thì điều đó chẳng ích gì cả”. Cho dù duy tâm, duy vật, duy thức hay duy linh gì gì đi nữa mà không thể nghiệm được tình thương vào cuộc sống thì chẳng ai biết nó có thiết
thực gì cho cuộc đời này hay không. Cho nên, giác ngộ tôn giáo là người sẽ đem cả trái tim chân thành ra phụng hiến vì hạnh phúc cho tha nhân. Phải tìm nơi bản ngã nhỏ bé này và đập vỡ nó ra thì cơ may niềm vui vô ngã mới xuất hiện. Tóm lại, mọi vui-buồn, sướng-khổ đều có tính mong manh và bất toàn. Khi ý thức được điều này không phải ở đâu xa lạ mà là trong cuộc sống hằng ngày và phần lớn do chính mình tạo ra, thế thì chúng ta làm cuộc cách mạng nội tâm để thay đổi tất cả. Thấy được tính vô nghĩa của việc bảo thủ, ích kỉ mà mở rộng trái tim và bắt đầu cho con đường phụng hiến thì đó chính là khai mở tâm từ bi. Chỉ có một việc làm duy nhất có ý nghĩa trong cõi đời phù du gió bụi này là mở rộng trái tim yêu thương và hành động gì đó để giúp cho chúng sanh thoát khổ. Chỉ cần một vòng tay nhân ái cũng có thể giúp kẻ xa lạ nào đó đang tuyệt vọng tìm được lẽ sống. Tình thương rất cần cho cuộc sống này. Để có lòng từ bi chúng ta không cần áp dụng một phương bí ẩn hay cao siêu nào cả, chỉ cần ứng dụng các cảm quan vốn có của mình để chuyển hóa từ nhiễm ô sang thanh tịnh. Ý thức cuộc sống chung quanh và thiền quán trải rộng tâm từ để tích lũy năng lượng yêu thương, đó là phương pháp khai mở tâm từ một cách dể dàng và thiết thực nhất. 2.12. Cảm ơn cuộc đời Cuộc sống hằng ngày đã cho ta bao cơ hội để yêu thương. Mọi buồn vui sầu khổ, kẻ oán người thân đều cho chúng ta cơ hội để tìm hiểu chính mình. Thực sự, cuộc đời là một tặng phẩm quý giá cho những ai biết thưởng thức và sống có ý nghĩa. Chúng ta không sợ sự xấu ác của cuộc đời vây hãm mà chỉ sợ chúng ta không thánh hóa được đời sống. Nếu có chánh niệm tỉnh giác, khi nhận một ân huệ nhỏ chúng ta phải biết trân trọng và thành tâm cảm tạ nó. Đoạn thơ bằng tiếng Gujarata sau đây [15, 53] răn đời rất hay: Nhận một bát nước lã, ngươi hãy trả bằng bữa cơm ngon Trả bằng tiền vàng, dù ngươi chỉ nhận một đồng xu nhỏ Đừng tiếc thân mạng với người đã cứu ngươi sống sót Đấy là hành động và ngôn từ của bậc hiền nhân Họ đền đáp gấp mười cho những ân huệ nhỏ Song những bậc Thánh biết rõ mọi người là một Và vui vẻ đem ân đáp lại oán cừu. Ngoài những ân huệ trực tiếp mọi người mang lại, cuộc sống còn bao nhiêu điều quý giá từ thiên nhiên như cây cỏ, đất trời lặng lẽ làm tặng phẩm cho chúng ta. Một khi chúng ta đừng nghĩ nhiều về tư lợi, đừng nghĩ nhiều về cái tôi của mình;
ngược lại chúng ta biết nhạy cảm với cái đẹp thì toàn bộ cuộc sống là một vẻ đẹp. Đến lúc đó, chúng ta có thể nói như Kaljlil Gibran rằng: Cảm ơn đời mỗi sớm mai thức dậy Ta có thêm ngày nữa để yêu thương. Về ý này Thiền sư Nhất hạnh cũng có bài kệ rất hay: “ Thức dậy miệng mỉm cười Hăm bốn giờ tinh khôi Xin nguyên sống trọn vẹn Mắt thương nhìn cuộc đời.” Cũng là sự mở cửa và tiếp xúc với cuộc đời nhưng những người có tâm trí và cuộc sống đen tối thì sáng dậy mở cửa, họ lại nói “lạy trời đã sáng rồi sao?”. Cho nên, nếu không có phẩm tính của cái đẹp, của sự nhạy cảm thì sẽ không có chân lý. Vì thế trải rộng tấm lòng, yêu thương trọn vẹn cuộc sống chính là cánh cửa mở ra chân trời hạnh phúc. CHƯƠNG 3 : CHÂN TRỜI HẠNH PHÚC 3.1. Sự im lặng của trái tim Một tình yêu sâu sắc thì dường như chẳng nói nên lời. Khi ngồi bên người yêu, chúng ta thấy một sự im lặng bao quanh mình. Im lặng để cảm nhận hay nói đúng hơn là đang sống trong tình yêu. Khi ai đó đem tình yêu ra phân tích, cân đo, tính toán, suy xét thì rõ ràng người đó không yêu. Cho nên chúng ta thấy rằng hằng ngày có rất nhiều sự đổ vỡ bởi vì chúng ta có quá ít tình yêu thật sự trong đó. Khi hai người ngồi im lặng với nhau thì biết rằng họ đang ở trong tình yêu sâu sắc. Trịnh Công Sơn [20] nói: “Hãy nghiên mình xuống nhìn suốt một mối tình, hãy lặng nhìn không nói năng…” Người yêu trở thành im lặng. Cho nên nếu học nghệ thuật đến độ im lặng thì chúng ta trở thành một người yêu. Tận cùng bản thể im lặng của một vị Phật đó là tình yêu. Chúng ta thấy Đức Phật có sự im lặng tuyệt đối khi ngồi thiền. Chính sự im lặng đó là tình yêu sâu sắc nhất mà từ đó Ngài đem ra cứu nhân độ thế không sờn lòng. Khi ngồi bên dòng sông với sự im lặng, chúng ta có thể tuôn chảy với nó; khi im lặng nhìn lên các vì sao trên bầu trời chúng ta thấy như được kết nối với các vì sao. Khi im lặng lắng nghe trái tim, những cánh cửa vô hình nào đó tạo ra, bức rềm nào đó được vén sang một bên. Tâm hồn chúng ta có thể cất lên bài ca yêu thương nhiều cung bậc:
Hãy lắng nghe trái tim Im lặng và thuần khiết Tình yêu là lẽ sống Chia sẻ là niềm vui. Hãy lắng nghe trái tim Nghe nhịp sống hài hòa Dòng năng lượng chảy tuôn Đầy an lành tỉnh thức. Hãy lắng nghe trái tim Sự phân biệt không còn Không màu da, chủng tộc Không Thượng đếù, ăn xin. Hãy lắng nghe trái tim Thành tâm không ham muốn Độc hành trong thanh tịnh Hòa vui theo đại đồng. Hãy lắng nghe trái tim Không phân biệt, đấu tranh Không lý luận, vọng tưởng Buông thỏng cho tình yêu. 3.2. Trí óc và trái tim Trí óc có thể khôn ngoan, thông minh, hiểu biết và tìm được những vinh quang, nhưng những điều đó không thấy ai lại thỏa mãn. Ít ai tìm được giá trị đích thực nếu không có dòng năng lượng từ bi chảy qua trái tim. Trí óc có thể nắm bắt mọi kiến thức về khoa học, triết học nhưng nếu không có lòng từ thì cũng là những học giả trống