Mây phóng xạ là gì?
-Thuật ngữ "mây phóng xạ" xuất hiện trên các phương tiện truyền thông tại Việt Nam và
thế giới trong nhiều ngày qua, song nhiều người vẫn chưa biết khái niệm cụ thể về nó.
Mô hình di chuyển của mây phóng xạ từ nhà máy điện hạt nhân
Fukushima I hôm 18/3. Ảnh: paranoidnews.org.
Bộ Quốc phòng Mỹ và Liên minh quân sự Bắc Đại Tây Dương (NATO) dùng thuật ngữ
"mây phóng xạ" để chỉ khí nóng, hơi nước, khói, bụi và các sản phẩm của phản ứng phân
hạch hạt nhân được tạo ra sau vụ nổ bom nguyên tử. Thuật ngữ này cũng được dùng cho
các sự cố trong nhà máy điện hạt nhân, mặc dù các lò phản ứng không phát nổ giống như
bom nguyên tử.
Trên thực tế tỷ lệ các chất đồng vị phóng xạ trong đám vật chất phát sinh từ vụ nổ của
bom hạt nhân hoàn toàn khác với vụ nổ của lò phản ứng.
Theo từ điển Khoa học và Công nghệ McGraw-Hill, mây phóng xạ là thuật ngữ dùng để
chỉ một lượng không khí và hơi nước mang theo các chất phóng xạ từ vụ nổ hoặc sự cố
hạt nhân.
Các nguyên tố hóa học có thể có một hoặc nhiều đồng vị. Các đồng vị có số nguyên tử và
số proton trong hạt nhân nguyên tử giống nhau song số neutron của chúng khác nhau nên
số khối cũng khác. Chúng được gọi là "đồng vị" vì nằm cùng vị trí trong bảng tuần hoàn
hóa học.
Hạt nhân nguyên tử gồm hai loại: ổn định và không ổn định. Phân rã phóng xạ hay phân
rã hạt nhân là hiện tượng hạt nhân nguyên tử không ổn định tự biến đổi và phát ra các
bức xạ hạt nhân để đạt tới trạng thái ổn định. Các nguyên tử có tính phóng xạ (không ổn
định) được gọi là các đồng vị phóng xạ, còn các đồng vị không có tính phóng xạ được gọi
là đồng vị bền. Chẳng hạn, nguyên tố Carbon (C) có hai đồng vị phóng xạ là C-12 và C-
13, một đồng vị phóng xạ là C-14.
Tia phóng xạ là các dòng hạt chuyển động nhanh phát ra từ các chất phóng xạ trong quá
trình phân rã hạt nhân. Chúng có thế là chùm các hạt mang điện dương (như hạt alpha,
hạt proton) hay mang điện âm (như electron) hay không mang điện (như hạt neutron, hạt
gamma, hạt neutrino).
Một số người cũng chưa hiểu tại sao người dân Trung Quốc đổ xô đi mua muối chứa iot
do lo ngại mây phóng xạ từ nhà máy điện hạt nhân Fukushima I, trong khi báo chí Nhật
Bản đưa tin các chuyên gia phát hiện đồng vị phóng xạ i-ốt bên ngoài nhà máy. Tại sao
người dân Trung Quốc muốn đưa muối i-ốt vào cơ thể họ trong khi nguyên tố này cũng
có thể tồn tại trong mây phóng xạ?
Nguyên tố i-ốt có tới 37 đồng vị, trong đó chỉ có I-127 là đồng vị ổn định. Muối chứa I-
127 và những viên nén i-ốt kali (KI) có thể được dùng để rửa trôi đồng vị phóng xạ I-131,
một sản phẩm phụ của phản ứng phân hạch hạt nhân, trong cơ thể người. Như vậy có
nghĩa là người ta dùng đồng vị bền duy nhất của i-ốt để ngăn chặn tác động của đồng vị
phóng xạ i-ốt.