TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
103
MỐI LIÊN QUAN GIỮA NỒNG ĐỘ NT-PROBNP HUYẾT THANH
VỚI MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG VÀ KẾT QUẢ
ĐIỀU TRỊ Ở BỆNH NHÂN ĐỢT CẤP BỆNH PHỔI TẮC NGHẼN MẠN TÍNH
Trần Khánh Chi1,2, Bùi Thị Duyên1, Phạm Thị Vân Anh1
TÓM TẮT15
Mục tiêu: Đánh giá mối liên quan giữa nồng
độ NT-proBNP huyết thanh với một số đặc điểm
lâm sàng, cận lâm sàng và kết quả điều trị ở bệnh
nhân đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính
(BPTNMT). Đối tượng và phương pháp:
nghiên cứu mô tả cắt ngang trên 82 bệnh nhân
được chẩn đoán đợt cấp BPTNMT điều trị tại
Khoa Nội tiết - Hô hấp và Khoa Cấp cứu và Hồi
sức tích cực, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội. Kết
quả: Nồng độ NT-proBNP có liên quan với mức
độ nặng đợt cấp BPTNMT theo đề xuất Rome và
suy tim EF < 50% ở bệnh nhân đợt cấp
BPTNMT. Nhóm bệnh nhân có nồng độ NT-
proBNP > 125 pg/mL có nồng độ TroponinT
trung bình, ALĐMP trung bình, tỷ lệ bệnh nhân
đặt nội khí quản, thông khí áp lực dương không
xâm nhập và tỷ lệ điều trị tại ICU cao hơn nhóm
bệnh nhân có nồng độ NT-proBNP < 125 pg/mL.
Kết luận: Bệnh nhân đợt cấp BPTNMT, nồng độ
NT-proBNP tăng cao có liên quan đến tình trạng
nặng, có nguy cơ cần điều trị tại ICU và các can
thiệp điều trị suy hô hấp. Điều này có ý nghĩa
1Đại học Y Hà Nội
2Bệnh viện Đại học Y Hà Nội
Chịu trách nhiệm chính: Trần Khánh Chi
SĐT: 0904686682
Email: trankhanhchi@hmu.edu.vn
Ngày nhận bài: 25.6.2024
Ngày phản biện khoa học: 5.7.2024
Ngày duyệt bài: 23.8.2024
Người phản biện: PGS.TS Phạm Thiện Ngọc
trong tiên lượng, theo dõi và dự phòng các biến
chứng nặng cho bệnh nhân.
Từ khóa: NT-proBNP, bệnh phổi tắc nghẽn
mạn tính.
Viết tắt: BPTNMT: bệnh phổi tắc nghẽn mạn
tính, ALĐMP: áp lực động mạch phổi
SUMMARY
RELATIONSHIP BETWEEN SERUM
NT-PROBNP LEVELS AND CLINICAL,
PARACLINICAL FEATURES AND
OUTCOMES IN PATIENTS WITH
EXACERBATION OF CHRONIC
OBSTRUCTION PULMONARY
DISEASE
Objective: To assess the relationship
between serum NT-proBNP levels and clinical,
paraclinical features and outcomes in acute
exacerbation of chronic obstructive pulmonary
disease. Subjects and Methods: A cross-
sectional descriptive study was conducted on 82
patients diagnosed acute exacerbation of chronic
obstructive pulmonary disease hospitalized by
Department of Endocrinology-Respiratory
Medicine and Department of Emergency
Medicine and Intensive Care, Hanoi Medical
University Hospital. Results: In patients with
acute exacerbations of chronic obstructive
pulmonary disease, NT-proBNP levels were
associated with the severity according to the
Rome proposal and heart failure EF< 50%. In
patients with NT-proBNP levels > 125 pg/mL,
mean Troponin T levels, mean pulmonary artery
pressure, the proportion of patients intubated,
HỘI NGHỊ KHOA HỌC THƯỜNG NIÊN LẦN THỨ 27 - HỘI HÓA SINH Y HỌC HÀ NỘI VÀ CÁC TỈNH PHÍA BẮC
104
noninvasive positive pressure ventilation and the
proportion of patients treated in the ICU were
higher. Conclusion: In patients with acute
exacerbations of chronic obstructive pulmonary
disease, elevated NT-proBNP levels were
associated with the severity and they were at
rick of ICU treatment and respiratory failure
interventions. This is meaningful in monitoring,
predicting, and prevention of serious
complications for patients.
Keywords: NT-proBNP, chronic obstructive
pulmonary disease
Acronyms: BPTNMT: chronic obstructive
pulmonary disease, ALĐMP: pulmonary artery
pressure
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính
(BPTNMT) là nguyên nhân hàng đầu về tỷ lệ
tử vong và gánh nặng kinh tế, xã hội của
BPTNMT. Bệnh nhân BPTNMT dễ bị các
đợt cấp, được đặc trưng bởi tình trạng nặng
lên cấp tính của các triệu chứng hô hấp, đòi
hỏi cần phải thay đổi phác đồ điều trị thông
thường, làm tăng chi phí điều trị và gánh
nặng kinh tế, xã hội cho người bệnh. Mỗi
năm, có 30-50% bệnh nhân BPTNMT trải
qua ít nhất một đợt cấp, ngay cả những đợt
cấp mức độ trung bình cũng làm tăng nguy
cơ xuất hiện nhiều đợt cấp trầm trọng và tiến
triển bệnh quá mức, dẫn đến tăng nguy cơ tử
vong.1 Nhận biết sớm các dấu hiệu nặng, các
dấu hiệu chuyển biến xấu của đợt cấp
BPTNMT giúp bác sỹ điều trị có thể tiên
lượng nguy cơ phải nằm viện dài ngày, nguy
cơ tử vong của bệnh nhân; từ đó chủ động
xây dựng kế hoạch điều trị và chăm sóc tối
ưu, rút ngắn thời gian nằm viện, giảm nguy
cơ biến chứng nặng và tử vong cũng như chi
phí điều trị cho bệnh nhân. Nghiên cứu các
dấu ấn sinh học tương quan với diễn biến của
bệnh là thực sự cần thiết, giúp theo dõi, tiên
lượng, điều trị, dự phòng các biến chứng
nặng của đợt cấp BPTNMT. NT-proBNP là
một dấu ấn sinh học được sử dụng trong chẩn
đoán, phân tầng nguy cơ, điều trị và theo dõi
bệnh suy tim. Các nghiên cứu gần đây cho
thấy, nồng độ NT-proBNP tăng cao có mối
liên quan đến tình trạng nặng và tỷ lệ tử vong
của bệnh nhân đợt cấp BPTNMT. Vì vậy,
nghiên cứu được thực hiện nhằm mục tiêu:
Đánh giá mối liên quan giữa nồng độ NT-
proBNP huyết thanh với một số đặc điểm
lâm sàng, cận lâm sàng và kết quả điều trị ở
bệnh nhân đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn
mạn tính.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Gồm những
bệnh nhân nhập viện và điều trị tại Khoa Nội
tiết-Hô hấp và Khoa Cấp cứu và Hồi sức tích
cực, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội từ tháng
01/2022 đến tháng 02/2024 được chẩn đoán
đợt cấp BPTNMT thỏa mãn các tiêu chuẩn
sau:
* Tiêu chuẩn lựa chọn:
- Bệnh nhân được chẩn đoán đợt cấp
BPTNMT theo hướng dẫn của Bộ Y tế
(2023).
- BN được làm xét nghiệm định lượng
NT-proBNP huyết thanh và siêu âm tim.
- BN đồng ý tham gia nghiên cứu.
* Tiêu chuẩn loại trừ:
- Bệnh nhân nhập viện vì khó thở không
do đợt cấp BPTNMT.
- Bệnh nhân có tiền sử suy thận.
- Bệnh nhân không đồng ý tham gia
nghiên cứu.
2.2. Phương pháp nghiên cứu:
- Thiết kế nghiên cứu: nghiên cứu mô tả
cắt ngang
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
105
- Phương pháp chọn mẫu: chọn mẫu
thuận tiện
- Các biến số/chỉ số nghiên cứu:
+ Một số đặc điểm chung: tuổi, giới, tình
trạng hút thuốc
+ Một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm
sàng, kết quả điều trị của bệnh nhân: phân
loại mức độ nặng đợt cấp BPTNMT theo đề
xuất Rome (mức độ nặng, mức độ trung
bình, mức độ nhẹ), chỉ số siêu âm tim (phân
suất tổng máu EF, ALĐMP), troponin T,
NT-proBNP, các can thiệp điều trị suy hô
hấp (đặt nội khí quản, mở khí quản, NIPPV),
điều trị tại ICU, tình trạng tử vong
- Theo khuyến cáo của hiệp hội tim mạch
Châu Âu ESC (2023), nồng độ NT-proBNP
≥ 125 pg/mL có thể được sử dụng như một
tiêu chí để chẩn đoán suy tim. Vì vậy, trong
nghiên cứu của chúng tôi, đối tượng tham gia
nghiên cứu được chia thành 2 nhóm: nhóm
bệnh nhân có nồng độ NT-proBNP > 125
pg/mL và nhóm bệnh nhân có nồng độ NT-
proBNP < 125 pg/mL để đánh giá một số đặc
điểm cận lâm sàng, kết quả điều trị giữa
những bệnh nhân đợt cấp BPTNMT có nguy
cơ cao mắc suy tim và không mắc suy tim
theo phân loại nồng độ NT-proBNP với giá
trị cut-off là 125 pg/mL.
- Nồng độ NT-proBNP huyết thanh được
định lượng theo nguyên lý Điện hóa phát
quang trên máy Cobass 8000.
2.4. Phương pháp xử lý số liệu: Số liệu
được thu thập và xử lý theo chương trình
SPSS 20.0
2.5. Đạo đức trong nghiên cứu: Nghiên
cứu tuân thủ đầy đủ các nguyên tắc đạo đức
của nghiên cứu y học. Các thông tin liên
quan đến bệnh nhân được bảo mật
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm nhóm nghiên cứu
Bảng 1: Đặc điểm của nhóm nghiên cứu
Đặc điểm
n
%
Tuổi trung bình (X ±SD): 73,5 ± 9,3 tuổi (từ 54 - 93 tuổi)
Giới tính
Nam
72
87,8
Nữ
10
12,2
Hút thuốc lá
Có
50
61,0
Không
32
39,0
Nhận xét: Nhóm nghiên cứu có độ tuổi trung bình là 73,5 + 9,3 tuổi; bệnh nhân nam
chiếm tỷ lệ cao (58,9%); bệnh nhân hút thuốc chiếm ưu thế (61%).
3.2. Mối liên quan giữa nồng độ NT-proBNP huyết thanh với một số đặc điểm lâm
sàng, cận lâm sàng và kết quả điều trị ở bệnh nhân đợt cấp BPTNMT
Bảng 2: Mối liên quan giữa nồng độ NT-proBNP và mức độ nặng đợt cấp BPTNMT
theo đề xuất Rome (N=82)
NT-proBNP (pg/mL)
Mức độ nặng
X
SD
Min
Max
p
Nhẹ
554,2
992,0
24,3
4716,0
0,000
Trung bình
1205,2
1899,1
39,4
7355,0
Nặng
2493,4
3335,3
10,7
14210,0
Nhận xét: Nồng độ NT-proBNP trung bình của nhóm bệnh nhân đợt cấp BPTNMT mức
độ nặng theo đề xuất Rome là 2493,4 ± 3335,3 pg/mL, nồng độ NT-proBNP trung bình của
HỘI NGHỊ KHOA HỌC THƯỜNG NIÊN LẦN THỨ 27 - HỘI HÓA SINH Y HỌC HÀ NỘI VÀ CÁC TỈNH PHÍA BẮC
106
nhóm mức độ trung bình là 1205,2 ± 1899,1 pg/mL và của nhóm mức độ nhẹ là 554,2 ±
992,0 pg/mL, sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với độ tin cậy 95%, p=0,000 < 0,05
Bảng 3: Mối liên quan giữa nồng độ NT-proBNP và suy tim ở bệnh nhân đợt cấp
BPTNMT (N= 82)
X
SD
Min
Max
p
3595,4
2901,7
111,2
7355
0,016
1106,9
2089,6
10,7
14210
Nhận xét: Nồng độ NT-proBNP trung
bình ở nhóm bệnh nhân có EF > 50%
(3595,4 ± 2901,7 pg/mL) cao hơn nồng độ
NT-proBNP trung bình ở nhóm bệnh nhân có
nồng độ EF >50% (1106,9 ± 2089,6 pg/mL)
có ý nghĩa thống kê với độ tin cậy 95%,
p=0,016 < 0,05.
Theo khuyến cáo của hiệp hội tim mạch
Châu Âu ESC (2023), nồng độ NT-proBNP
≥ 125 pg/mL có thể được sử dụng như một
tiêu chí để chẩn đoán suy tim. Nghiên cứu
của chúng tôi đánh giá một số đặc điểm cận
lâm sàng, kết quả điều trị giữa những bệnh
nhân đợt cấp BPTNMT có nguy cơ cao mắc
suy tim và không mắc suy tim theo phân loại
nồng độ NT-proBNP với giá trị cut-off là
125 pg/mL
Bảng 4: Mối liên quan giữa nồng độ NT-proBNP và một số chỉ số cận lâm sàng của
bệnh nhân đợt cấp BPTNMT
Nồng độ NT-proBNP
Chỉ số (X ±SD)
NT-proBNP >125
pg/mL (n=63)
NT-proBNP
< 25 pg/mL (n=19)
p
Troponin T (ng/L)
37,5 ± 44,0
14,4 ± 8,3
0,000
Siêu âm tim
Áp lực động mạch phổi (mmHg)
37 ± 14
27 ± 5
0,000
Nhận xét: Nhóm bệnh nhân có nồng độ NT--proBNP > 125 pg/mL có nồng độ Troponin
T trung bình (37,5 ± 44,0 ng/L) và ALĐMP trung bình (37 ± 14 mmHg) cao hơn ở nhóm
bệnh nhân có nồng độ NT-proBNP < 125 pg/mL có ý nghĩa thống kê với độ tin cậy 95%, p <
0,05.
Bảng 5: Mối liên quan giữa nồng độ NT-proBNP và các can thiệp điều trị của bệnh
nhân đợt cấp BPTNMT
Các can thiệp điều trị của
bệnh nhân đợt cấp
BPTNMT (n, %)
Tất cả các
trường hợp
(N=82)
NT-proBNP
>125 pg/mL
(n=63)
NT-proBNP
<125 pg/mL
(n=19)
p
Đặt nội khí quản
13
15,9%
13
20,6%
0
0%
0,032
Mở khí quản
2
2,4%
2
3,2%
0
0%
1,000
NIPPV
32
39,0%
29
46,0%
3
15,8%
0,018
Nhận xét: Tỷ lệ bệnh nhân đặt nội khí
quản (20,6%), tỷ lệ bệnh nhân sử dụng thông
khí áp lực dương không xâm nhập (NIPPV)
(46,0%) của nhóm nồng độ NT-proBNP >
125 pg/mL cao hơn nhóm nồng độ NT-
proBNP < 125 pg/mL có ý nghĩa thống kê
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
107
với độ tin cậy 95%, p < 0,05. Tỷ lệ bệnh
nhân mở khí quản giữa hai nhóm là như
nhau, sự khác biệt không có ý nghĩa thống kê
với độ tin cậy 95%, p > 0,05.
Bảng 6: Mối liên quan giữa nồng độ NT-proBNP và kết quả điều trị của bệnh nhân đợt
cấp BPTNMT
Kết quả điều trị
Tất cả các
trường hợp
(N=82)
NT-proBNP
>125 pg/mL
(n=63)
NT-proBNP
<125 pg/mL
(n=19)
p
Điều trị tại ICU
14 (17,1%)
14 (22,2%)
0(0%)
0,032
Tử vong
2 (2,4%)
2(3,2%)
0(0%)
1,000
Nhận xét: Tỷ lệ bệnh nhân điều trị tại
ICU của nhóm nồng độ NT-proBNP > 125
pg/mL cao hơn nhóm nồng độ NT-proBNP <
125 pg/mL có ý nghĩa thống kê với độ tin
cậy 95%, p < 0,05. Tỷ lệ bệnh nhân tử vong
ở nhóm có nồng độ NT-proBNP > 125
pg/mL chiếm 3,2% và nhóm có nồng độ NT-
proBNP < 125 pg/mL chiếm 0%, tuy nhiên,
sự khác biệt không có ý nghĩa thống kê với
độ tin cậy 95%, p=1,000 > 0,05.
IV. BÀN LUẬN
4.1. Đặc điểm chung của nhóm nghiên
cứu
Độ tuổi trung bình của nhóm nghiên cứu
là 73,5 ± 9,3 tuổi, tập trung chủ yếu ở nhóm
tuổi từ 65-81 tuổi, thấp nhất là 54 tuổi và cao
nhất là 93 tuổi. Trong 82 bệnh nhân nghiên
cứu, tỷ lệ nam giới chiếm đa số (87,8%). Kết
quả của chúng tôi cũng tương tự với các kết
quả nghiên cứu của Tạ Bá Thắng và cộng sự
(2021), độ tuổi trung bình của nhóm nghiên
cứu là 68,36 + 8,61 tuổi, độ tuổi từ 60-79
tuổi chiếm đa số, nam giới chiếm tỷ lệ
92,4%2. Hút thuốc lá là yếu tố nguy cơ chính
gây nên BPTNMT. Nghiên cứu của chúng
tôi ghi nhận 50 bệnh nhân hút thuốc lá
(chiếm 61%) tương tự kết quả nghiên cứu
của Abdel Azeem và cộng sự (2022), tỷ lệ
hút thuốc lá là 69,1%.3
4.2. Mối liên quan giữa nồng độ NT-
proBNP huyết thanh với một số đặc điểm
lâm sàng, cận lâm sàng và kết quả điều trị
ở bệnh nhân đợt cấp BPTNMT
Trong nhóm bệnh nhân nghiên cứu, nồng
độ NT-proBNP trung bình của nhóm bệnh
nhân đợt cấp BPTNMT mức độ nặng là
2493,4 ± 3335,3 pg/mL, của nhóm mức độ
trung bình là 1205,2 ± 1899,1 pg/mL và của
nhóm mức độ nhẹ là 554,2 ± 992,0 pg/mL,
sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với độ tin
cậy 95%, p=0,000 < 0,05. Kết quả này tương
tự với kết quả nghiên cứu của Zeng và cộng
sự (2023): nồng độ NT-proBNP trung bình
cao nhất ở nhóm mức độ nặng (522 ± 2432
pg/mL), đến nhóm có mức độ trung bình
(470 ± 1518 pg/mL) và mức độ nhẹ (252 ±
938 pg/mL), có ý nghĩa thống kê với độ tin
cậy 95%, p < 0,001.4 Trong nghiên cứu của
chúng tôi, nồng độ NT-proBNP huyết thanh
được ghi nhận kết quả sớm nhất kể từ khi
bệnh nhân nhập viện và có mối liên quan với
mức độ nặng của bệnh nhân đợt cấp
BPTNMT (p=0,000). Tuy nhiên, nồng độ
NT-proBNP tăng cao có thể được phát hiện
ngay từ khi người bệnh nhập viện. Điều này
cho thấy người thầy thuốc có thể chỉ định xét
nghiệm định lượng nồng độ NT-proBNP
sớm hơn ngay khi bệnh nhân nhập viện giúp
tiên lượng sớm mức độ nặng của bệnh nhân