Một số quan điểm về tôn giáo dân sự
Nguyễn Thị Lê(*)
Tóm tắt: Tôn giáo dân sự (civil religion) là vấn đề phức tạp, có nhiều cách hiểu và cách
diễn giải đa dạng về khái niệm và có những biểu hiện không rõ ràng trong thực tế đời
sống xã hội. Bài viết xem xét từ các quan điểm kinh điển của Jean-Jacques Rousseau về
một tôn giáo dân sự đến giai đoạn đương đại với sự mở rộng, phát triển khái niệm của
Robert Bellah và những nhà nghiên cứu sau này nhằm cung cấp một số thông tin ở khía
cạnh lý luận về chủ đề này.
Từ khóa: Tôn giáo dân sự, Lý thuyết tôn giáo, Đức tin tôn giáo, Jean-Jacques Rousseau,
Robert Bellah
Abstract: The complexity of civil religion is refl ected in the fact that there are various
interpretations of the concept and its unclear manifestations in the social life. The paper
presents some relevant theoretical aspects, from the classic views of a civil religion by
Jean-Jacques Rousseau to the concept expansion and development by Robert Bellah
and later contemporary researchers.
Keywords: Civil Religion, Religious Theory, Religious Faith, Jean-Jacques Rousseau,
Robert Bellah
Mở đầu 1(*)
Trong các chủ đề nghiên cứu về tôn
giáo hiện nay ở phương Tây và ít nhiều
được nhắc đến trong một số bài viết của
các học giả Việt Nam, tôn giáo dân sự
(civil religion) có lẽ vẫn là vấn đề phức
tạp xuất phát phần nào từ sự mơ hồ, nhiều
cách diễn giải về khái niệm, đến những
biểu hiện không rõ ràng trong thực tế đời
sống xã hội. Tôn giáo dân sự đôi khi được
hiểu là một tập hợp các niềm tin được thừa
nhận, dựa trên các biểu tượng và ngôn ngữ
tôn giáo quen thuộc, duy trì và củng cố
niềm tin chính trị - đạo đức xã hội. Tôn
(*) ThS., Viện Thông tin Khoa học xã hội, Viện Hàn
lâm Khoa học xã hội Việt Nam;
Email: lenguyen22@gmail.com
giáo dân sự có thể lại là một hiện tượng
chính trị, có sức sống bền bỉ đến tận nền
chính trị thế giới đương đại. Xuất phát
từ quan điểm kinh điển của nhà triết học
Pháp Jean-Jacques Rousseau (1712-1778)
về một tôn giáo dân sự, đến sự mở rộng
khái niệm của Robert Bellah và những nhà
nghiên cứu sau này, tôn giáo dân sự là một
trong những chủ đề nghiên cứu tôn giáo
đáng được quan tâm, đặc biệt khi xem xét
khái niệm này trong mối liên hệ với chính
trị, nhà nước và chủ nghĩa dân tộc.
1. Các quan điểm cổ điển
Theo Từ điển Bách khoa Britanica,
“tôn giáo dân sự” là một lời tuyên xưng
đức tin công khai nhằm khắc sâu các giá
trị chính trị và quy định các tín điều, nghi
lễ và nghi thức cho công dân của một
