TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
11
NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG NHIỄM VI KHUẨN ĐA KHÁNG
VÀ CÁC GIẢI PHÁP CAN THIỆP TẠI THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG
Trần Thị Khánh Ngọc1, Lê Vũ Kỳ Nam1, Phạm Trần Xuân Anh1,
Đinh Công Minh1, Trương Phạm Hoàng Quyên1, Vũ Thị Thu Hiền1,
Phạm Xuân Anh1, Hoàng Hữu Hiếu1, Trần Hoàng Thanh Hằng1
TÓM TẮT2
Mục tiêu: Đánh giá thực trạng nhiễm vi
khuẩn đa kháng tại Bệnh viện Đà Nẵng, Bệnh
viện Phụ Sản - Nhi Đà Nẵng và Bệnh viện Ung
bướu Đà Nẵng và đánh giá hiệu quả của các giải
pháp can thiệp hiện tại giảm nhiễm vi khuẩn đa
kháng tại Bệnh viện Đà Nẵng.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu:
Nghiên cứu mô tả cắt ngang trên tất cả các mẫu
kháng sinh đồ tại ba bệnh viện lớn tại Đà Nẵng
từ tháng 06/2021 đến tháng 05/2022 (giai đoạn I)
và nghiên cứu tiến cứu có can thiệp trên các mẫu
kháng sinh đồ tại Bênh viện Đà Nẵng từ tháng
03/2022 đến tháng 10/2023 (giai đoạn II)
Kết quả: Tỷ lệ các loại vi khuẩn đa kháng
CRE, CRAB, CRP, MRSA, VRE tại thành phố
Đà Nẵng trong giai đoạn I lần lượt là 18,3%;
69,2%; 37,4%; 75,9% và 26,4% trong đó tỷ lệ tất
cả vi khuẩn đa kháng ngoại trừ MRSA của Bệnh
viện Đà Nẵng cao hơn hai bệnh viện khác. Trong
giai đoạn II, các biện pháp kiểm soát nhiễm
khuẩn đã làm giảm xu hướng tăng tỷ lệ vi khuẩn
đa kháng tại Bệnh viện Đà Nẵng với hệ số hồi
quy sau can thiệp của CRE, CRAB, CRP, MRSA
lần lượt là -0,028; -0,027; -0,009; -0,014, tuy
nhiên chỉ có hệ số CRE có ý nghĩa (p = 0,03).
1Bệnh viện Đà Nẵng
Chịu trách nhiệm chính: Đinh Công Minh
Email: dinhcongminhdn@gmail.com
Ngày nhận bài: 23.7.2024
Ngày phản biện khoa học: 01.8.2024
Ngày duyệt bài: 05.08.2024
Kết luận: Tình trạng đề kháng kháng sinh tại
các Bệnh viện Đà Nẵng còn rất cao. Các biện
pháp kiểm soát nhiễm khuẩn có thể làm giảm
đáng kể tỷ lệ các loại vi khuẩn đa kháng, đặc biệt
là vi khuẩn CRE.
Từ khóa: vi khuẩn đa kháng, kiểm soát
nhiễm khuẩn, nhiễm trùng bệnh viện.
SUMMARY
STUDY ON THE CURRENT
SITUATION OF MULTI-RESISTANT
BACTERIAL INFECTION AND
INTERVENTION SOLUTIONS IN
DA NANG CITY
Objectives: Evaluate the multidrug-resistant
(MDR) bacterial pathogens rates in Danang
Hospital, Danang Hospital for Women and
Children, Danang Oncology Hospital and
evaluate the efficacy of infection control
measures in the rate reduction of multidrug
resistant bacteria.
Methods: A cross-sectional study was
conducted in three large hospitals in Danang
from June 2021 to May 2022 (Period I) and an
interventional prospective study was conducted
in Danang Hospital from March 2022 to October
2023 (Period II).
Results: The rate of CRE, CRAB, CRP,
MRSA, VRE in three large hospitals in Danang
were 18.3%, 69.2%, 37.4%, 75.9%, and 26.4%,
respectively. The rate of all evaluated multidrug
resistant bacteria, except MRSA, were higher in
Danang Hospital than two other hospitals. In the
HỘI NGHỊ KHOA HỌC HỘI KIỂM SOÁT NHIỄM KHUẨN VIỆT NAM – KIỂM SOÁT NHIỄM KHUẨN - HIỆN TẠI VÀ TƯƠNG LAI
12
Period II, the infection control measures may
influence the decrease in multidrug resistant rate
with the post-interventional coefficients of
interrupted linear regression of CRE, CRAB,
CRP, MRSA were -0.028; -0.027; -0.009; -0.014
respectively with corresponding value of CRE
was statistically significant (p = 0.03).
Conclusion: The multidrug resistance rates
in hospitals in Danang were very high. Infection
control measures may help to decrease the rate of
MDR bacteria, especially CRE.
Keywords: multidrug-resistant bacteria,
infection control, hospital acquired infections.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Nhiễm vi khuẩn đa kháng (VKĐK) là
một trong những thách thức lớn nhất của
ngành y tế và xã hội khi nó đã và đang gây ra
rất nhiều tổn thất cho thế giới về cả mặt nhân
mạng và y tế. Kiểm soát nhiễm khuẩn vi
khuẩn đa kháng hiện nay đã là một nhu cầu
hết sức cấp thiết trên toàn thế giới, và đã có
rất nhiều những hướng dẫn của các tổ chức
lớn trên thế giới như WHO, CDC, ESCIMD
dành cho việc kiểm soát những loại vi khuẩn
đa kháng [4, 12, 14]. Các biện pháp này bao
gồm vệ sinh tay, cẩn trọng khi tiếp xúc bệnh
nhân, sàng lọc chủ động bệnh nhân nhiễm vi
khuẩn đa kháng, tập trung hoặc cách ly bệnh
nhân nhiễm vi khuẩn đa kháng với một bộ
phận nhân viên chăm sóc riêng biệt, vệ sinh
môi trường cẩn thận. Những biện pháp này
đã được thực hiện ở tại nhiều trung tâm y tế
trên thế giới với những hiệu quả rõ rệt như
giảm tỷ lệ vi khuẩn đa kháng và số lượng
kháng sinh sử dụng. Thành phố Đà Nẵng là
một trong những thành phố lớn nhất tại Việt
Nam và các bệnh viện lớn tại thành phố Đà
Nẵng luôn là nơi tiếp nhận các bệnh nhân
nặng và thường xuyên ở tình trạng quá tải,
do đó các bệnh viện này luôn phải đối mặt
với nguy cơ rất cao nhiễm các loại vi khuẩn
đa kháng. Do đó chúng tôi muốn khảo sát
tình trạng nhiễm VKDK tại ba bệnh viện lớn
tại thành phố Đà Nẵng đồng thời đánh giá
được hiệu quả của các biện pháp kiểm soát
nhiễm khuẩn lên tỷ lệ này theo thời gian.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu: Tất cả các
mẫu kháng sinh đồ nội viện tại Bệnh viện Đà
Nẵng (BVĐN), Bệnh viện Phụ Sản Nhi Đà
Nẵng (BVPSNĐN) và Bệnh viện Ung bướu
Đà Nẵng (BVUBĐN) từ tháng 06/2021 đến
05/2022, toàn bộ mẫu KSĐ tại BVĐN từ
tháng 03/2022 đến tháng 10/2023.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu: Chúng tôi
chia nghiên cứu ra thành hai giai đoạn, giai
đoạn 1 là mô tả cắt ngang, giai đoạn 2 là tiến
cứu có can thiệp.
- Trong giai đoạn 1: Nghiên cứu được
thực hiện theo thiết kế mô tả cắt ngang hồi
cứu tại ba bệnh viện tại Đà Nẵng để thống kê
tỷ lệ đề kháng của một số loại vi khuẩn đa
kháng. Chúng tôi chọn các loại vi khuẩn đa
kháng phổ biến trên thế giới và Việt Nam
bao gồm trực khuẩn đường ruột kháng
carbapenem (CRE), Acinetobacter
baumannii kháng carbapenem (CRAB),
Staphylococcus aureus kháng methicillin
(MRSA), Pseudomonas aeruginosa kháng
carbapenem (CRP), và Enterococcus kháng
vancomycin (VRE) theo tình hình kháng
thuốc thực tế tại Việt Nam và khuyến cáo về
các loại VKDK của CDC Hoa Kỳ [3].
- Trong giai đoạn 2: Nghiên cứu tiến cứu
có can thiệp, không có nhóm đối chứng để
khảo sát sự thay đổi tỷ lệ vi khuẩn đa kháng
sau khi thực hiện các biện pháp kiểm soát
nhiễm khuẩn. Các biện pháp kiểm soát
nhiễm khuẩn được chọn lựa thực hiện tại
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
13
Bệnh viện Đà Nẵng bao gồm tăng cường
giám sát vệ sinh tay, tăng cường vệ sinh bề
mặt, cách ly bệnh nhân nhiễm VKĐK và dán
nhãn cảnh báo, sử dụng riêng găng tay và
trang thiết bị chăm sóc cho bệnh nhân nhiễm
VKĐK theo tình hình thực tế của BVĐN
cũng như khuyến cáo có liên quan.
2.2.2. Cách chọn mẫu và thu thập số
liệu:
- Trong giai đoạn 1 của nghiên cứu:
Chúng tôi chọn mẫu thuận tiện tất cả kết quả
định danh và kháng sinh đồ của các bệnh
nhân nội trú được thu thập tại Khoa Vi Sinh
của Bệnh viện Đà Nẵng, Bệnh viện Phụ Sản
Nhi Đà Nẵng, Bệnh viện Ung bướu Đà Nẵng
trong giai đoạn khảo sát.
- Trong giai đoạn 2 của nghiên cứu:
Chúng tôi sử dụng công thức Power ước tính
cỡ mẫu với hai biến nhị phân độc lập, với
mức độ tin cậy là 95% với giả định vi khuẩn
đa kháng chiếm khoảng 10%, với hai nhóm
so sánh là nhóm trước khi can thiệp và sau
can thiệp, mức độ sai sót là 5%.
Như vậy cỡ mẫu của chúng tôi là khoảng
277 cho mỗi nhóm trước can thiệp và sau can
thiệp.
2.2.3. Phân tích và xử lý số liệu: Số
lượng, tỷ lệ đề kháng của vi khuẩn được
phân tích bằng phần mềm WHONET 2020
theo tiêu chuẩn vi khuẩn đa kháng của CDC
và ESCMID [9]. Sự khác biệt trong tỷ lệ
VKDK được so sánh bằng phương pháp Chi-
square. Sự thay đổi trong tỷ lệ vi khuẩn đa
kháng trên số ngày nằm viện mỗi tháng được
khảo sát bằng phương pháp hồi quy đứt
quãng theo Chrissy Roberts để thu được các
hệ số chặn về xu hướng thay đổi tỷ lệ VKĐK
theo thời gian. Kết quả có ý nghĩa thống kê
khi p < 0,05 [5]. Tất cả các phân tích thống
kê được thực hiện bằng phần mềm R 4.3.1.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Thực trạng nhiễm VKĐK tại
thành phố Đà Nẵng
Từ tháng 06/2021 đến 05/2022, tổng
cộng đã có 3994 mẫu kháng sinh đồ đạt tiêu
chuẩn được phân lập tại ba bệnh viện lớn của
thành phố Đà Nẵng, trong đó số mẫu kháng
sinh đồ phân lập tại BVĐN là 3038 mẫu, số
mẫu kháng sinh đồ phân lập tại BVPSNĐN
là 740 mẫu, số mẫu kháng sinh đồ thu thập
được thông qua lấy hồ sơ ngẫu nhiên tại
BVUBĐN là 216 mẫu. Hầu hết các vi khuẩn
phân lập được tại ba bệnh viện lớn của Đà
Nẵng là các loại vi khuẩn Gram âm như
Escherichia coli 19,45%, Klebsiella
pneumoniae 16,48%, Pseudomonas
aeruginosa 10,93%, Acinetobacter
baumannii 9,08% và chỉ có vi khuẩn
Staphylococcus aureus 11,18% là vi khuẩn
Gram dương.
Bảng 3.1: Tỷ lệ vi khuẩn đa kháng (vi khuẩn kháng ít nhất 1 kháng sinh trong ba
nhóm kháng sinh)
Loại vi khuẩn
BVĐN
BVPSNĐN
BVUBĐN
p
Số lượng
(n)
Tỷ lệ (%)
Số lượng
(n)
Tỷ lệ (%)
Tỷ lệ
(%)
0,001
Không đa kháng
1056
34,76%
301
40,68%
48,61%
Đa kháng
1982
65,24%
439
59,32%
51,39%
HỘI NGHỊ KHOA HỌC HỘI KIỂM SOÁT NHIỄM KHUẨN VIỆT NAM – KIỂM SOÁT NHIỄM KHUẨN - HIỆN TẠI VÀ TƯƠNG LAI
14
Bảng 3.2: Tỷ lệ vi khuẩn đa kháng phổ biến tại các bệnh viện tại Đà Nẵng
Ba bệnh viện
BVĐN
BVPSNĐN
BVUBĐN
p
CRE
18,3%
21,1%
4,5%
11%
< 0,001*
CRAB
69,2%
73%
22,2%
16,7%
< 0,001*
CRP
37,4%
41,8%
12,9%
5,3%
< 0,001*
MRSA
75,9%
75,7%
76,3%
84,6%
0,904*
VRE
26.4%
30%
0%
0%
NA**
*: giá trị p giữa phương pháp so sánh
Chi-square giữa BVĐN và BVPSNĐN
**: Phương pháp Chi-square không thể
thực hiện được vì số lượng VRE phân lập
được tại BVUBĐN và BVPSNĐN là 0
3.2. Kết quả hồi quy cho xu hướng
thay đổi tỷ lệ vi khuẩn đa kháng theo thời
gian ở giai đoạn trước và sau can thiệp
Chúng tôi lựa chọn được danh sách gồm
2308 bệnh nhân nhiễm vi khuẩn giai đoạn
trước can thiệp và 2083 bệnh nhân sau can
thiệp kiểm soát nhiễn khuẩn tại khoa phòng
có tỷ lệ nhiễm vi khuẩn đa kháng cao của
Bệnh viện Đà Nẵng. Kết quả về sự thay đổi
trong tỷ lệ xuất hiện các vi khuẩn đa kháng
tại BVĐN được trình bày dưới đây.
Bảng 3.3: Thông số trong phương trình hồi quy sự thay đổi tỷ lệ CRE trước và sau can
thiệp
Thông số
Giá trị
p
Hệ số chặn
0,19
<0,001
b1
0,152
0,10
b2
0,059
0,24
b3
-0,028
0,03
Biểu đồ 3.1: Sự thay đổi tỷ lệ vi khuẩn CRE trước và sau can thiệp tại BVĐN
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
15
Bảng 3.4: Thông số trong phương trình hồi quy sự thay đổi tỷ lệ CRAB trước và sau
can thiệp
Thông số
Giá trị
p
Hệ số chặn
0,68
<0,01
b1
0,005
0,55
b2
0,177
0,008
b3
-0,027
0,073
Biểu đồ 3.2: Sự thay đổi tỷ lệ vi khuẩn CRAB trước và sau can thiệp tại BVĐN
Bảng 3.5: Thông số trong phương trình hồi quy sự thay đổi tỷ lệ CRP trước và sau can
thiệp
Thông số
Giá trị
p
Hệ số chặn
0,345
0,004
b1
-0,001
0,96
b2
0,263
0,572
b3
-0,009
0,76
Biểu đồ 3.3: Sự thay đổi tỷ lệ vi khuẩn CRP trước và sau can thiệp tại BVĐN