HỘI THẢO KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH GIẢI PHẪU BỆNH CÁC TỈNH PHÍA NAM LẦN THỨ 14
508
NGHIÊN CỨU ỨNG DỤNG PHƯƠNG PHÁP HOÁ MÔ MIỄN DỊCH
TRONG CHẨN ĐOÁN CÁC BỆNH VIÊM CƠ VÔ CĂN
Ngô Quốc Đạt1, Lê Trí Sĩ2, Phan Hoàng Phương Khanh3,
Lý Thanh Thiện1, Đặng Hoàng Minh1, Nguyễn Ngọc Khánh Linh4,
Hà Kiều Trang1, Phan Đặng Anh Thư1
TÓM TẮT65
Đặt vấn đề: Bệnh viêm cơ vô căn là mt
nhóm bệnh lý cơ mắc phải không đồng nhất vi
nhiều đc điểm mô học chồng chéo nhau, đôi khi
khiến việc chẩn đoán mô học tr nên kh khăn.
Mục tiêu: Xác đnh đc điểm biểu hiện của hoá
mô miễn dch của các dấu ấn (MHC1, MHCII,
C5b9, p62, MxA) trong bệnh viêm cơ vô căn.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu:
Nghiên cu hàng loại ca vi 80 trường hợp viêm
cơ vô căn tại B môn Mô phôi - Giải phẫu bệnh
– Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh
(TP.HCM). Các trường hợp sinh thiết cơ c lm
sàng nghi ngờ bệnh cơ do viêm khi c mt hoc
nhiều tiêu chí của tiêu chuẩn Bohan- Peter (chẩn
đoán mc đ có thể theo tiêu chẩn Bohan-Peter)
và mẫu cố đnh lạnh đủ ln để nhum hoá mô
miễn dch. Hóa mô miễn dch được tiến hành trên
1Bộ môn Mô Phôi – Giải Phẫu bệnh, Đại học Y
Dược Thành Phố Hồ Chí Minh
2Khoa Thần Kinh, Bệnh viện Đại học Y Dược
Thành Phố Hồ Chí Minh
3Khoa Thần Kinh, Bệnh viện Ngoại Thần Kinh
Quốc Tế
4Bộ môn xét nghiệm, Đại học Y Dược Thành Phố
Hồ Chí Minh
Chu trách nhiệm chính: Phan Đng Anh Thư
ĐT: 0947877908
Email: phandanganhthu@gmail.com
Ngày nhận bài: 30/09/2024
Ngày phản biện khoa học: 11/10/2024
Ngày duyệt bài: 15/10/2024
các phần đông lạnh bằng cách s dụng nhóm
kháng thể sau: HLA-ABC, HLA-DR, C5b-9, p62
và Mx1/2/3. Kết quả: Đ tuổi trung bình của
bệnh nhân là 47,96 ± 16,543 tuổi, tỷ lệ nữ/nam là
2:1. 80 ca viêm cơ được phân thành, 7 phn
nhm viêm cơ vi số lượng và tỷ lệ như sau:
IMNM 42 (52,5%), DM 14 (17,5%), OM 7
(8,75%), ASS 4 (5%), IBM 1 (1,25%), PM 3
(3,75%), viêm cơ không đc hiệu 9 (11,25%).
3,8% c teo cơ. 68,75% c hoại t sợi cơ. 75%
trường hợp viêm cơ không c xơ hoá ni cơ. Đa
số các trường hợp không có thể vùi (98,8%).
66,25% mẫu sinh thiết có thấm nhập tế bào viêm.
Hóa mô miễn dch cho thấy tỷ lệ dương tnh sau:
HLA-ABC (91,2%%), HLA-DR (21,4%), C5b-9
(55%), p62 (8,7%) và Mx1/2/3 (11,3%). Sự kết
hợp giữa phc hợp tấn công màng và phc hợp
tương hợp mô học chnh I đ giúp tăng phát hiện
lên 92,5% trường hợp. Kết luận: Sự kết hợp giữa
đc điểm điện cơ và mô bệnh học, đc điểm
huyết thành cùng vi áp dụng panel miễn dch
gồm các dấu ấn MHC-I, MHC-II, MAC, p62,
MXA (Mx1/2/3) trong chẩn đoán viêm cơ vô căn
góp phần đưa ra chẩn đoán bệnh cơ viêm.
Từ khóa: viêm cơ vô căn, viêm cơ không
đc hiệu, teo cơ, hoại t sợi cơ
SUMMARY
RESEARCH ON THE APPLICATION
OF IMMUNOHISTOCHEMICAL
METHODS IN THE DIAGNOSIS OF
IDIOPATHIC INFLAMMATORY
MYOPATHIES
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
509
Background: Idiopathic inflammatory
myopathies (IIMs) are a heterogeneous group of
acquired muscle diseases with overlapping
histopathological features, sometimes making
histopathological diagnosis challenging.
Objectives: To characterize the
immunohistochemical expression patterns of
markers (MHC1, MHCII, C5b9, p62, MxA) in
patients with idiopathic inflammatory myopathy.
Methods: A retrospective study of 80 cases of
IIM at the Department of Embryology -
Anatomic Pathology - University of Medicine
and Pharmacy Ho Chi Minh City was conducted.
Muscle biopsy cases with clinical suspicion of
inflammatory myopathy based on one or more
criteria of the Bohan-Peter criteria (probable
diagnosis according to Bohan-Peter criteria) and
large enough frozen samples for
immunohistochemical staining were included.
Immunohistochemistry was performed on frozen
sections using the following panel of antibodies:
HLA-ABC, HLA-DR, C5b-9, p62, and Mx1/2/3.
Results: The mean age of patients was 47,96 ±
16,543 years, with a female-to-male ratio of
2.6:1. The 80 cases of myositis were classified
into 7 subgroups with the following numbers and
proportions: IMNM 42 (52.5%), DM 14 (17.5%),
OM 7 (8.75%), ASS 4 (5%), IBM 1 (1.25%), PM
3 (3.75%), and non-specific myositis 9 (11.25%).
3.8% had muscle atrophy. 68.75% had muscle
fiber necrosis. 75% of cases of myositis had no
endomysial fibrosis. The majority of cases did
not have inclusions (98.8%). 66.25% of biopsy
samples had inflammatory cell infiltration.
Immunohistochemistry showed the following
positivity rates: HLA-ABC (91.2%), HLA-DR
(21.4%), C5b-9 (55%), p62 (8.7%), and Mx1/2/3
(11.3%). The combination of the membrane
attack complex and major histocompatibility
complex class I helped increase the detection rate
to 92.5%. Conclusion: The combination of
electromyographic features, and
histopathological features, serological features,
along with the application of an
immunohistochemical panel including MHC-I,
MHC-II, MAC, p62, and MXA (Mx1/2/3)
markers in the diagnosis of idiopathic
inflammatory myopathies contributes to the
diagnosis of inflammatory myopathies.
Keywords: idiopathic inflammatory
myopathies, non-specific myositis, muscle
atrophy, muscle fiber necrosis
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Hiện nay, khi tiếp cận các trường hợp
bệnh cơ, khám lm sàng kết hợp vi khảo sát
điện sinh lý, xét nghiệm kháng thể, khảo sát
di truyền học có thể giúp các bác sĩ lm sàng
xác đnh nguyên nhân hoc phân loại bệnh
cơ. Bên cạnh đ cho đến nay, hình thái mô
bệnh học (sinh thiết cơ) vẫn đng mt vai trò
ln giúp phân loại các phân nhóm bệnh cơ
theo đc điểm bệnh học thành các nhóm ln
như bệnh cơ loạn dưỡng, bệnh cơ bẩm sinh,
bệnh cơ chuyển hóa và bệnh cơ do viêm [3].
Trong đ, bệnh cơ do viêm là nhm các bệnh
lý có thể chữa tr được và rất cần có quy trình
sinh thiết cơ chuẩn mực vi b kháng thể
(panel) nhum hóa mô miễn dch [3]. Bệnh
cơ là mt nhóm bệnh khó và hiếm, đòi hỏi
nhiều phương tiện chẩn đoán phc tạp đc
biệt là sinh thiết cơ. Tại Việt Nam, việc chẩn
đoán các bệnh cơ bằng sinh thiết cơ vẫn còn
thô sơ, gy hạn chế trong chẩn đoán các bệnh
cơ do viêm và bệnh loạn dưỡng cơ.
Viêm cơ vô căn (IIMs- Idiopathic
Inflammatory Myopathies) bao gồm các
phân nhóm nhỏ không đồng nhất của mt
tình trạng viêm cơ qua trung gian miễn dch
và thường được gọi tắt là viêm cơ hay bệnh
cơ do viêm [4]. Phn loại của các bệnh cơ do
viêm thay đổi rất nhiều trong thời gian gần
đy và vẫn là mt đề tài nghiên cu nhiều
tiềm năng do vấn đề điều tr, chẩn đoán và
phân loại bệnh viêm cơ còn nhiều tranh cãi
và không thống nhất các trung tâm khác
HỘI THẢO KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH GIẢI PHẪU BỆNH CÁC TỈNH PHÍA NAM LẦN THỨ 14
510
nhau trên thế gii [4]. Các bệnh viêm cơ vô
căn bao gồm: viêm da cơ, viêm đa cơ, viêm
cơ hoại t qua trung gian miễn dch, viêm cơ
thể vùi và thể không đc hiệu. Việc chẩn
đoán vẫn còn là thách thc do có sự trùng lp
về các đc điểm lâm sàng, mô học và hoá mô
miễn dch. Sinh thiết cơ c thể không cho
thấy hiện tượng viêm và các bệnh cơ khác
không phải viêm cơ cũng c thể cho thấy
thâm nhiễm của các tế bào viêm. Liệu các
biểu hiện của dấu ấn miễn dch có giúp giúp
tăng khả năng chẩn đoán các bệnh cơ do viêm
vô căn hay không. Do đ chúng tôi thực hiện
đề tài “Nghiên cu ng dụng phương pháp
hoá mô miễn dch trong chẩn đoán các bệnh
viêm cơ vô căn” nhằm đánh giá biểu hiện hóa
mô miễn dch trong sinh thiết cơ và ng dụng
trong chẩn đoán viêm cơ.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
80 trường hợp viêm cơ vô căn tại B
môn Mô phôi - Giải phẫu bệnh – Đại học Y
Dược TP.HCM.
Tiêu chuẩn loại trừ: Các trường hợp
sinh thiết cơ c lm sàng nghi ngờ bệnh lý cơ
do thần kinh, do chuyển hoá, bệnh cơ bẩm
sinh hoc bệnh cơ di truyền.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cu hàng
loại ca
Quy trình nghiên cứu:
Các trường hợp sinh thiết cơ c lm sàng
nghi ngờ bệnh cơ do viêm khi c mt hoc
nhiều tiêu chí của tiêu chuẩn Bohan- Peter
(chẩn đoán mc đ có thể theo tiêu chẩn
Bohan-Peter) [2,3] và mẫu cố đnh lạnh đủ
ln để nhum hoá mô miễn dch.
Các mẫu sinh thiết cơ được bảo quản
bằng nitơ lỏng và isopentane, sau đ nhum
bằng hematoxylin và eosin, Gomori
Trichrome, PAS và NADH. Hóa mô miễn
dch được tiến hành trên các phần đông lạnh
bằng cách s dụng nhóm kháng thể sau:
HLA-ABC, HLA-DR, C5b-9, Anti-
SQSTM1/p62 và Mx1/2/3. Nhum bằng máy
nhum tự đng BenchMart XT (Ventana).
Chng âm: không bỏ kháng thể th 2. Đánh
giá biểu hiện bằng hóa mô miễn dch:
- Biểu hiện trong lưi ni sinh chất:
HLA ABC (class I), HLA-DR, C5b-9
(MAC),MxA (Mx1/2/3, H-285), p62.
- Biểu hiện màng sợi cơ: HLA ABC
(class I), HLA-DR, C5b-9 (MAC).
- Biểu hiện trong thể vùi: p62.
- Biểu hiện PFA: HLA ABC (class I),
MxA (Mx1/2/3, H-285).
- Các biểu hiện trong sợi cơ hoại t là
dương tnh không đc hiệu.
Nghiên cu đ thu thập dữ liệu lâm sàng
về đ tuổi, gii tính, các dấu hiệu da, v trí
yếu cơ, sc cơ, nồng đ creatine
phosphokinase (CK) trong máu, kết quả điện
cơ và các tự kháng thể cụ thể được ghi trong
mẫu yêu cầu giải phẫu bệnh. Phân tích mô
học và hóa mô miễn dch được s dụng để
đánh giá sự hiện diện và phân bố của các tế
bào viêm trong mô cơ, cũng như sự xuất hiện
của teo quanh bó (PFA), hoại t, thực bào và
không bào có viền.
Xử lý số liệu: Kiểm đnh χ2 của Pearson
(hoc kiểm đnh chính xác của Fisher) được
s dụng để đánh giá mối quan hệ giữa các
cp biến phân loại. Tất cả các phân tích
thống kê được thực hiện bằng phần mềm
SPSS 20.0. Giá tr p <0,05 được coi là có ý
nghĩa thống kê.
Đạo đức trong nghiên cứu: Nghiên cu
đ được thông qua Hi đồng đạo đc trong
nghiên cu Y sinh học của Đại học Y dược
Thành phố Hồ Chí Minh, số: 476 /HĐĐĐ-
ĐHYD ngày 29/09/2021.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
511
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Trong 87 trường hợp nghi ngờ viêm cơ
được sinh thiết cơ, sau khi xác đnh mô bệnh
học bằng các phép nhum HE, NADH,
trichrome và nhum hoá mô miễn dch vi
b kháng thể MHC-I, MHC-II, MAC, p62,
Mx1/2/3, chúng tôi xác đnh còn 80 trường
hợp viêm cơ thật sự. Các chẩn đoán xác đnh
viêm cơ dựa vào sinh thiết cơ, các xét
nghiệm kháng thể và lâm sàng. Việc phn
loại phn nhm viêm cơ đều dựa vào đánh
giá lm sàng c phối hợp vi kết quả xét
nghiệm kháng thể viêm cơ và sinh thiết cơ c
nhum ha mô miễn dch.
Theo ghi nhận của chúng tôi, trong 80 ca
viêm cơ được phân thành, 7 phn nhm viêm
cơ vi số lượng và tỷ lệ như sau: IMNM
(bệnh cơ hoại t qua trung gian miễn dch)
42 (52,5%), DM (bệnh viêm da cơ) 14
(17,5%), OM (bệnh cơ viêm kết hợp) 7
(8,75%), ASS (hi chng Anti-synthetases) 4
(5%), IBM (bệnh viêm cơ thể vùi) 1 (1,25%),
PM (viêm đa cơ) 3 (3,75%), viêm cơ không
đc hiệu 9 (11,25%) (Biểu đồ 1).
Biểu đồ 1: Tỷ lệ các phân nhóm viêm cơ
Số bệnh nhân nữ chiếm ưu thế trong mẫu
nghiên cu vi tỉ số nam:nữ là 1:2,6.
Tuổi của mẫu nghiên cu tuân theo quy
luật phân phối chuẩn. Đ tuổi trung bình là
47,96 ± 16,543 tuổi vi bệnh nhân trẻ nhất
10 tuổi và bệnh nhân ln nhất 79 tuổi. Bệnh
gp nhiều giai đoạn 40-55 tuổi.
Trong 80 trường hợp chẩn đoán viêm cơ,
1,25% (1 trường hợp) có kết quả điện cơ
bình thường. 47,5% (38 trường hợp) có kích
thch điện cơ hay nghi ngờ bệnh cơ. 51,25%
(41 trường hợp) không có kết quả điện cơ.
46,25% các trường hợp có kết quả kháng
thể. 53,75% các trường hợp không có kết quả
kháng thể. C 37 trường hợp có kháng thể,
bao gồm các kháng thể HMGCR (4,6%),
NXP2 (2,3%), Mi2 (3,4%), SRP (14,9%),
PM-Scl (2,3%), EJ (1,1%), Jo1 (1,1), TTF1
(3,4%), Ku (2,3%). C 9 trường hợp c hơn
1 kháng thể.
HỘI THẢO KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH GIẢI PHẪU BỆNH CÁC TỈNH PHÍA NAM LẦN THỨ 14
512
Bảng 1: Biểu hiện mô bệnh học trong các nhóm bệnh cơ viêm
DM
IMNM
PM
Bệnh có
thể vùi
Viêm cơ
kết hợp
ASS
Viêm cơ không
đặc hiệu
Hoại tử
Có
3
39
2
0
5
4
2
Không
11
3
1
1
2
0
7
Xơ hoá nội cơ
Có
3
8
2
1
4
1
1
Không
11
34
1
0
3
3
8
Thể vùi
Có
0
0
0
1
0
0
0
Không
14
42
3
0
7
4
9
Thấm nhập
lympho
Có
12
35
2
1
6
3
8
Không
2
7
1
0
1
1
1
Viêm mạch
Có
0
5
1
0
3
3
1
Không
14
37
2
1
4
1
8
Tổng
14
42
3
1
7
4
9
33,8% (27 trường hợp) c teo cơ . 66,3%
(53 trường hợp) không c teo cơ. Đa số các
trường hợp có thoái hoá sợ cơ trong đ thoái
hoá nhẹ (72,2%) và thoái hoá vừa (9,3%).
Không c thoái hoá 16,7%. 31,25% (25 trường
hợp) không có hoại t sợi cơ, 68,75% (55
trường hợp) có hoại t sợi cơ. Các trường hợp
viêm cơ IMNM, ASS c hiện tượng hoại t cơ
nhiều nhất trong các nhm viêm cơ[5]. 75%
trường hợp viêm cơ không cxơ hoá ni cơ.
25% trường hợp c xơ hoá ni cơ. Hình ảnh xơ
hoá ni cơ không phải là đc điểm đc thường
gp trong bệnh viêm cơ. Đa số các trường hợp
không có thể vi (98,8%). 1 trường hợp có thể
vi (1,2%) là ca viêm cơ thể vùi. Có thể thấy
các trường hợp nghi ngờ viêm cơ mà cthể vùi
trong sinh thiết cơ cần phải loại trừ IBM hoc
các bệnh cơ mn tnh c thể vùi.