NG Đ C TH C PH MỘ Ộ Ự Ẩ
DO TH C PH M CÓ Đ C T T NHIÊN S N CÓỰ Ẩ Ộ Ố Ự Ẵ
I/ Th c ph m có đ c t t nhiên:ự ẩ ộ ố ự
Là lo i th c ph m mà b n thân th c ph m có s n có nh ng đ c t , nh ngạ ự ẩ ả ự ẩ ẳ ữ ộ ố ữ
đ c t này không b phân h y b i nhi t đ , khi vào c th gây đ c cho các n i t ng,ộ ố ị ủ ở ệ ộ ơ ể ộ ộ ạ
các t bào, bi u hi n b ng các tri u ch ng n ng n v th n kinh (m t c m giác, m tế ể ệ ằ ệ ứ ặ ề ề ầ ấ ả ấ
v n đ ng, co gi t, hôn mê) v tim m ch (nh m ch nhanh, tăng hay h huy t áp, r iậ ộ ậ ề ạ ư ạ ạ ế ố
lo n nh p tim) và suy hô h p d n đ n t vong nhanh (nh tím tái, khó th , ng ng th )ạ ị ấ ẫ ế ử ư ở ừ ở
…
1.Các th c ph m đ ng v t có đ c t t nhiên nh :ự ẩ ộ ậ ộ ố ự ư
a.Cá nóc, b ch tu c có đ c t là tetrodotoxinạ ộ ộ ố
b. Con cóc có đ c t là bufotoxin, catecholamin và indolealkylaminộ ố
c. M t cá trám có đ c t chính là 5a cyprinol (m t alcol steroid)ậ ộ ố ộ
2. Các th c ph m là th c v t đ c t nh :ự ẩ ự ậ ộ ố ư
a. N m đ c:ấ ộ
Có nhi u lo i n m đ c có đ c t r t khác nhau và đ đ c cũng khác nhau,ề ạ ấ ộ ộ ố ấ ộ ộ
lo i xu t hi n ng đ c s m (< 6gi ) th ng d ch a và nh . Còn lo i n m đ cạ ấ ệ ộ ộ ớ ờ ườ ễ ữ ẹ ạ ấ ộ
xu t hi n tri u ch ng mu n trên 6 gi đ c bi t lo i n m amanita phalloid thì c cấ ệ ệ ứ ộ ờ ặ ệ ạ ấ ự
đ c, t vong cao do suy gan, suy th n.ộ ử ậ
b. Măng và s n đ c:ắ ộ
Trong v s n và măng t i có m t lo i glycosid b th y phân trong n c thànhỏ ắ ươ ộ ạ ị ủ ướ
acid cyanhydric, khi ăn măng và s n có đ c t này c th s b ng đ c acidắ ộ ố ơ ể ẽ ị ộ ộ
cyanhydric.
c. C u tàu:ủ ấ
Có ch t đ c là aconitin, khi ăn hay u ng r u có ngâm c u tàu ngay l p t cấ ộ ố ượ ủ ấ ậ ứ
đ c t aconitin s gây tê l i mi ng, r i lo n nh p tim, h huy t áp và có th t vongộ ố ẽ ưỡ ệ ố ạ ị ạ ế ể ử
n u không đ c c u ch a.ế ượ ứ ữ
II/ Các tri u ch ng ng đ c n ng c a m t s th c ph m có đ c t tệ ứ ộ ộ ặ ủ ộ ố ự ẩ ộ ố ự
nhiên:
1. Ng đ c cá nóc, b ch tu c có vòng xanhộ ộ ạ ộ :
Sau khi ăn các th c ph m bi n trên, ng i b nh ch sau 10- 15 phút c m th yự ẩ ể ườ ệ ỉ ả ấ
tê l i, h ng, môi, m t, y u v n đ ng các chi, khó th do li t các c hô h p, tím, t tưỡ ọ ặ ế ậ ộ ở ệ ơ ấ ụ
huy t áp và ng ng th d n đ n t vong, đó là tác d ng c a đ c t tetrodotoxin cóế ừ ở ẫ ế ử ụ ủ ộ ố
trong th c ph m, đ c t n y r t b n v ng, không b phá h y b i nhi t đ , vì v y kự ẩ ộ ố ầ ấ ề ữ ị ủ ở ệ ộ ậ ể
c kho, rán, hay khô, s y cá nóc đ u b ng đ c.ả ấ ề ị ộ ộ
2. Ng đ c th t cóc:ộ ộ ị
Do đ c t bufotoxin và m t s ch t khác có nhi u trong gan, tr ng da cóc, 1-2ộ ố ộ ố ấ ề ứ
gi sau khi ăn, các đ c t n y gây ra các tri u ch ng n i b t cho ng i b nh là đauờ ộ ố ầ ệ ứ ỗ ậ ườ ệ
b ng, bu n nôn, nôn, tăng huy t áp, r i lo n nh p tim n ng, suy hô h p và ng ng th ,ụ ồ ế ố ạ ị ặ ấ ừ ở
tr y m ch, t vong ch sau 3- 4 gi n u không đ c c u ch a k p th i t i các Khoaụ ạ ử ỉ ờ ế ượ ứ ữ ị ờ ạ
C p c u và H i s c Ch ng đ c.ấ ứ ồ ứ ố ộ
3. Ng đ c m t cá:ộ ộ ậ
Th ng nh t là m t cá trám, lo i cá to trên 1 ký do thói quen truy n mi ngườ ấ ậ ạ ề ệ
u ng s ng m t cá to v i m c đích tăng c ng s c kh e nh ng ng c l i gây ra suyố ố ậ ớ ụ ườ ứ ỏ ư ượ ạ
th n c p n ng. Trong m t cá có m t ch t alcol steroid g i là 5 a cyprinol, ch t n yậ ấ ặ ậ ộ ấ ọ ấ ầ
sau khi vào d d y, vào máu đi t i gan, th n gây ra suy gan và suy th n c p. Tri uạ ầ ớ ậ ậ ấ ệ
ch ng xu t hi n 1- 2 gi sau khi ăn m t cá, ng i b nh khó ch u, đau b ng, bu nứ ấ ệ ờ ậ ườ ệ ị ụ ồ
nôn ho c tiêu ch y, m t ngày sau th y đái ít d n r i vô ni u, có th phù hai chân, đauặ ả ộ ấ ầ ồ ệ ể
đ u, tăng huy t áp, vàng da nh d n t i suy th n, suy gan và t vong s x y ra n uầ ế ẹ ầ ớ ậ ử ẽ ả ế
không đi c p c u t i b nh vi n đ l c máu.ấ ứ ạ ệ ệ ể ọ
4. Ng đ c n m:ộ ộ ấ
N m đ c th ng có r ng mi n B c b t đ u vào mùa m a ho c n m d iấ ộ ườ ở ừ ề ắ ắ ầ ư ặ ấ ạ
m c ven đ ng, ng i b ng đ c n m là nh m t ng n m lành ăn đ c. N mọ ở ườ ườ ị ộ ộ ấ ầ ưở ấ ượ ấ
đ c đ c chia làm hai nhóm:ộ ượ
- Nhóm n m xu t hi n tri u ch ng ng đ c s m tr c 6 gi sau khi ăn (< 6ấ ấ ệ ệ ứ ộ ộ ớ ướ ờ
gi ) đ c tr ng là n m amanita muscaria, anipantherina, n m đ hay n m m t tr i,ờ ặ ư ấ ấ ỏ ấ ặ ờ
ng i b nh xu t hi n tri u chúng bu n nôn, nôn, tiêu ch y, co gi t c , đau c , oườ ệ ấ ệ ệ ồ ả ậ ơ ơ ả
giác… lo i n m n y nh , không gây t vong.ạ ấ ầ ẹ ử
- Nhóm n m đ c l c cao, gây t vong cao, đ c tr ng là n m amanitaấ ộ ự ử ặ ư ấ
phalloides, A. ocreata, A. verna… Các tri u ch ng ng đ c th ng xu t hi n mu nệ ứ ộ ộ ườ ấ ệ ộ
sau khi ăn n m (t 6 gi đ n 1,2 ngày sau đó) là bu n nôn, nôn, c n đau qu n b ng,ấ ừ ờ ế ồ ơ ặ ụ
tiêu ch y, ti u ít, n c ti u vàng th m, vàng m t, suy gan c p và suy th n c p. Lúcả ể ướ ể ẫ ắ ấ ậ ấ
n y nguy c t vong r t cao, b nh nhân ph i đ c l c máu và h i s c h tr cầ ơ ử ấ ệ ả ượ ọ ồ ứ ỗ ợ ở ơ
c y t hi n đ i c a b nh vi n l n may ra m i c u s ng đ c.ở ế ệ ạ ủ ệ ệ ớ ớ ứ ố ượ
5. Ng đ c măng và s n:ộ ộ ắ
Tri u ch ng xu t hi n sau vài gi ng i ăn măng t i và s n đ c, ch t t pệ ứ ấ ệ ờ ở ườ ươ ắ ộ ấ ậ
trung v s n, x s n là acid cyanhydric khi vào máu, đ c t n y gây ra thi u oxyở ỏ ắ ơ ắ ộ ố ầ ế
cho t ch c t bào. Ng i b nh c m th y ng t th , chóng m t, đau đ u, bu n nôn,ổ ứ ế ườ ệ ả ấ ạ ở ặ ầ ồ
n ng h n là co gi t tím và hôn mê, t t huy t áp và t vong nhanh chóng. Vì th vi cặ ơ ậ ụ ế ử ế ệ
x lý măng và s n lúc đ u tiên có vai trò quy t đ nh l c b ch t đ c cyanide có trongử ắ ầ ế ị ọ ỏ ấ ộ
măng và s n (lu c măng nhi u l n b n c đi, hay ngâm nhi u gi sau khi g t v vàắ ộ ề ầ ỏ ướ ề ờ ọ ỏ
t c b khi lu c), khi có tri u ch ng ng đ c ph i u ng ngay than ho t tính và choướ ỏ ộ ệ ứ ộ ộ ả ố ạ
đi đ n b nh vi n c p c u.ế ệ ệ ấ ứ
6. Ng đ c c u t u:ộ ộ ủ ấ ầ
C u t u t Trung Qu c hay vài t nh mi n B c n c ta nh Cao B ng,ủ ấ ầ ừ ố ở ỉ ề ắ ướ ư ằ
Lào Cai. Ng i dân có t c l ngâm r u đ xoa bóp x ng kh p, tuy nhiên m t sườ ụ ệ ượ ể ươ ớ ộ ố
ng i l i n u cháo ăn hay u ng r u có ngâm c u t u. Trong c u t u có đ c tườ ạ ấ ố ượ ủ ấ ầ ủ ấ ầ ộ ố
là aconitin r t đ c, ngay sau khi ăn, u ng ch c n m t ng m nh ng i b nh th yấ ộ ố ỉ ầ ộ ụ ỏ ườ ệ ấ
ngay c m giác tê l i, m t c m giác đ u l i, h ng, m t r i đ n các chi, ti p theoả ưỡ ấ ả ở ầ ưỡ ọ ặ ồ ế ế
là c m giác bu n nôn, co gi t c , r i lo n nh p tim, tr ng ng c và khó th , th khòả ồ ậ ơ ố ạ ị ố ự ở ở
khè r i ng ng th và t vong nhanh.ồ ừ ở ử
II/ H ng d n s c p c u ng đ c th c ph m có đ c t t nhiên:ướ ẫ ơ ấ ứ ộ ộ ự ẩ ộ ố ự
1. Nguyên t c chung:ắ
- Ch gây nôn n u ng i b nh t nh táo m i ăn u ng th c ph m có đ c t tỉ ế ườ ệ ỉ ớ ố ự ẩ ộ ố ự
nhiên trong kho ng 1 gi đ u, mà không có tri u ch ng co gi t.ả ờ ầ ệ ứ ậ
- Cho b nh nhân u ng n c s ch 200 ml- 300 ml đ d nôn.ệ ố ướ ạ ể ễ
- Đ a ng i b nh đ n b nh vi n ngay b ng các ph ng ti n v n chuy nư ườ ệ ế ệ ệ ằ ươ ệ ậ ể
đ m b o, hay g i đi n xin t v n c a Bác sĩ hay Trung tâm Ch ng đ c tr c.ả ả ọ ệ ư ấ ủ ố ộ ướ
2. S c p c u ng i b ng đ c cá nóc:ơ ấ ứ ườ ị ộ ộ
- Cho u ng 300 ml n c s ch r i ngoáy h ng gây nôn ngay khi có d u hi uố ướ ạ ồ ọ ấ ệ
đ u tiên nh tê l i. Ho c n u không thì cho ng i b nh u ng 30g than ho t b t hòaầ ư ưỡ ặ ế ườ ệ ố ạ ộ
tan trong 250 ml n c s ch. Có th thay than ho t b t b ng 1 type Antipois- Bmaiướ ạ ể ạ ộ ằ
(thu c gi i đ c đ ng tiêu hóa có than ho t v i sorbitol).ố ả ộ ườ ạ ớ
- Đ m b o hô h p: n u tím và ng ng th ph i th i ng t hay bóp ambu choả ả ấ ế ừ ở ả ổ ạ
ng i b nh.ườ ệ
- V n chuy n đ n c s y t g n nh t hay g i c p c u 115 đ n h tr .ậ ể ế ơ ở ế ầ ấ ọ ấ ứ ế ỗ ợ
3. S c p c u bênh nhân ng th t cócơ ấ ứ ộ ị :
- Cho u ng 300 ml n c s ch đ gây nôn.ố ướ ạ ể
- Cho u ng 30g than ho t hòa tan trong 250g n c s ch có th thay th thanố ạ ướ ạ ể ế
ho t b ng u ng 1 type Antipois_ Bmai.ạ ằ ố
- Chuy n đ n b nh vi n ngay hay g i c p c u 115 h tr .ể ế ệ ệ ọ ấ ứ ỗ ợ
4. S c p c u b nh nhân ng đ c m t cá trámơ ấ ứ ệ ộ ộ ậ :
- Gây nôn n u m i v a m i u ng, ăn m t cá trong vòng 30 phút đ u hay: u ngế ớ ừ ớ ố ậ ầ ố
30g than ho t hòa tan trong250 ml n c s ch, có th thay th than ho t b ng 1 typeạ ướ ạ ể ế ạ ằ
Antipois- Bmai tr nh t 5- 10 tu i u ng than ho t v i li u 1g/ kg cân n ng hay ½ẻ ỏ ừ ổ ố ạ ớ ề ặ
type Antipois- Bmai); cho u ng n c s ch liên t c 200 ml/ m i 2 gi .ố ướ ạ ụ ỗ ờ
- Đ a ngay đ n c s y t g n nh t. ư ế ơ ở ế ầ ấ
5. S c p c u b nh nhân ng đ c n mơ ấ ứ ệ ộ ộ ấ :