NGOẠI KHOA LÂM SÀNG-2007
KỸ NĂNG VÀ KIẾN THỨC CĂN BẢN TRONG
PHẪU THUẬT
1-Kỹ năng và kiến thức căn bản trong phòng mổ:
1.1-Dụng cụ phẫu thuật:
Về tính năng, dụng cụ phẫu thuật có thể được chia làm các nhóm chính sau đây:
o Dụng cụ cắt
o Dụng cụ bóc tách
o Dụng cụ cầm máu
o Dụng cụ kẹp mô
o Dụng cụ kẹp kim
o Dụng cụ thăm dò
o Dụng cụ nong
o Dụng cụ vén
o Dụng cụ hút
Dụng cụ cắt (hình 1) có chức năng chính là cắt mô. Kéo là đại diện chính cho nhóm dụng
cụ cắt. Tuỳ theo loại mô và vị trí của mô được cắt mà kéo có cấu tạo hình thể và chiều
dài khác nhau. Kéo Mayo, nặng và chắc chắn, được sử dụng để cắt chỉ hay cắt các mô
dày chắc như cân, cơ…Kéo Metzenbaum, ngược lại, mảnh và nhẹ, được sử dụng để cắt
các cấu trúc mô mỏng mảnh như thanh mạc (màng bụng, màng phổi, màng tim). Một số
loại kéo đặc biệt khác được sử dụng để cắt chỉ thép, cắt mở mạch máu…
Dụng cụ bóc tách có chức năng chính là cắt và phân tách các mô. Dụng cụ bóc tách được
phân làm hai loại: dụng cụ bóc tách sắc và dụng cụ bóc tách cùn.
Dao là đại diện cho dụng cụ bóc tách sắc. Lưỡi dao có nhiều loại khác nhau, phục vụ
cho mục đích thực hiện đường rạch dài hay ngắn, nông hay sâu. Các lưỡi dao có số 10,
11, 12, 15 khớp với cán dao số 3. Lưỡi số 10, được sử dụng phổ biến nhất, dùng để thực
hiện các vết rạch dài. Lưỡi số 11 cho các vết rạch nhỏ và lưỡi số 15 cho các vết rạch rất
nhỏ. Lưỡi dao số 15, khi được dùng để cắt trong sâu, sẽ được lắp vào cán dao số 7. Khi
sử dụng cán dao lớn hơn (cán dao số 4), các lưỡi dao số 22-25 được sử dụng.
Để bóc tách cùn, có thể dùng kéo (kéo Mayo hay Metzenbaum cong và đầu tù), các kẹp
mạch máu (cong và đầu tù), phần đỉnh của cán dao, nạo (curett) và dụng cụ nâng
(elevator)….
Nhíp là đại diện cho nhóm dụng cụ cầm giữ mô (hình 3). Kẹp allis và Babcock cũng
thuộc nhóm này, nhưng thường được dùng để cầm giữ mô ruột. Dụng cụ cầm giữ mô có
răng hay không có răng. Trên nguyên tắc, dụng cụ có răng sẽ gây sang chấn mô. Dụng cụ
có răng nhỏ không hay ít gây sang chấn. Cần nhớ rằng dụng cụ có răng sẽ có tác dụng
cầm giữ mô chắc chắn hơn dụng cụ không răng. Các nhíp có răng lớn (nhíp răng chuột)
chỉ được dùng để cầm giữ da. Nhíp có răng nhỏ hay không răng có thể được sử dụng để
cầm giữ mô dưới da, cân cơ. Nhíp không sang chấn được dùng để cầm giữa thành ruột
hay mạch máu…Kẹp Allis là dụng cụ cầm giữ gây sang chấn, còn kẹp Babcock là dụng
22
NGOẠI KHOA LÂM SÀNG-2007
cụ cầm giữ không gây sang chấn. Khi kẹp ruột, dùng Allis kẹp phần ruột sắp được cắt
bỏ, còn Bobcock kẹp ruột bên phía được giữ lại.
Một số dụng cụ kẹp mô có tính năng tạm thời ngăn chận sự lưu thông trong lòng ruột
(kẹp ruột), kẹp lấy sỏi mật , kẹp phế quản …
Kẹp mạch máu (kẹp cầm máu) (hình 2) có tính năng tạm thời ngăn chận sự lưu thông
trong lòng mạch máu.
Để cầm máu trực tiếp từ một đầu động mạch (hay tĩnh mạch) đang chảy máu, chúng ta
có kẹp động mạch. Kẹp động mạch có thể được thiết kế đặc biệt để kẹp các mạch máu
đặc biệt (thí dụ kẹp động mạch phổi).
Kẹp có thể được chia làm hai loại: kẹp sang chấn, còn gọi là kẹp nghiến hay kẹp chết và
kẹp không sang chấn, còn gọi là kẹp sống. Trong trường hợp kẹp ruột, sử dụng kẹp
nghiến cho phần ruột sắp được cắt bỏ, còn kẹp sống cho phía bên ruột được giữ lại.
Dụng cụ vén (hình 4) được sử dụng với mục đích mở rộng phẫu trường, làm cho thao tác
phẫu thuật được thực hiện dễ dàng hơn ở một vùng hay một tạng mà không làm tổn
thương các tạng lân cận.
Dụng cụ vén có thể là dụng cụ vén bằng tay hay dụng cụ vén tự động.
Kẹp mang kim (hình 5) được sử dụng để cầm giữ kim khi khâu. Kẹp gạc và kẹp khăn mổ
dành cho việc cầm giữ gạc mổ và khăn mổ.
Các dụng cụ phẫu thuật được làm bằng thép không rỉ. Một số dụng cụ phẫu thuật được
làm bằng titanium, chromium, vanadium, hay molybden…
Cách cầm các dụng cụ phẫu thuật đúng là tuân theo nguyên tắc “ba điểm tựa” (hình 6) để
dụng cụ vừa được cầm giữ chắc chắn vừa tạo được sự linh hoạt trong thao tác.
Hình 6- Cách cầm một vài dụng cụ đúng kỹ thuật
23
NGOẠI KHOA LÂM SÀNG-2007
Hình 1- Dụng cụ cắt
24
NGOẠI KHOA LÂM SÀNG-2007
Hình 2-Dụng cụ kẹp cầm máu
25
NGOẠI KHOA LÂM SÀNG-2007
Hình 3- Dụng cụ kẹp mô
26