Ng i ngoài hành tinh s nghiên c u Trái Đ tườ ẽ ứ ấ
nh th nào? ư ế
Tác gi : Thohry ả
06/01/2008
Trong su t 2 th p k qua, b ng nh ng ng kính thiên văn và các thi t b t iố ậ ỷ ằ ữ ố ế ị ố
tân, các nhà khoa h c đã tìm ra đ c h n 240 hành tinh ngoài h M t tr iọ ượ ơ ệ ặ ờ
(ngo i h ), nh ng trong s đó, h u nh không có m t hành tinh nào kh dĩạ ệ ư ố ầ ư ộ ả
có th h tr s s ng nh Trái đ t c a chúng ta.ể ỗ ợ ự ố ư ấ ủ
Nh ng hãy gi s có m t gi ng sinh v t xa l nào đó trong vũ tr cũng đangư ả ử ộ ố ậ ạ ụ
đi tìm s s ng các hành tinh khác thì sao? C cho là h đ c trang b cácự ố ở ứ ọ ượ ị
kính thiên văn gi ng c a chúng ta ho c t t h n chút đ nh, li u h có th nhìnố ủ ặ ố ơ ỉ ệ ọ ể
xuyên qua kho ng không gian bao la đ phát hi n ra Trái đ t cùng v i nh ng đi u ki n thu n l i cho s s ngả ể ệ ấ ớ ữ ề ệ ậ ợ ự ố
trên đó?. Đây chính là câu h i do m t s nhà thiên văn h c ĐHTH Florida và m t s c s khác đã đ a raỏ ộ ố ọ ở ộ ố ơ ở ư
trong m t nghiên c u m i đây. Và v i h , câu tr l i đ ng nhiên là CÓ TH . Theo các nhà khoa h c, chộ ứ ớ ớ ọ ả ờ ươ Ể ọ ỉ
c n m t kính thiên văn l n h n Hubble đ c chi u th ng v phía h M t tr i là nh ng ‘nhà thiên văn h cầ ộ ớ ơ ượ ế ằ ề ệ ặ ờ ữ ọ
t ng t ng’ s có th đo đ c chu kỳ quay 24 gi c a Trái đ t, t đó d n t i các quan sát v đai d ng vàưở ượ ẽ ể ượ ờ ủ ấ ừ ẫ ớ ề ươ
các d u hi u c a s s ng. ấ ệ ủ ự ố
Nh ta bi t, quan sát đ c các hành tinh ngo i h là m t vi c r t khó khăn (đ n gi n vì các hành tinh khôngư ế ượ ạ ệ ộ ệ ấ ơ ả
t phát sáng và quá nh so v i các ngôi sao), v i nh ng hành tinh n m trong kho ng có th t n t i đ cự ỏ ớ ớ ữ ằ ả ể ồ ạ ựơ
(habitable) thì l i càng khó khăn h n n a. Nh ng hành tinh lo i này ph i không quá g n ho c quá xa v i ngôiạ ơ ữ ữ ạ ả ầ ặ ớ
sao m và b m t c a chúng ph i không quá nóng ho c b băng giá. H n n a, chúng ph i có m t b u khíẹ ề ặ ủ ả ặ ị ơ ữ ả ộ ầ
quy n b o v gi ng nh c a Trái đ t. ể ả ệ ố ư ủ ấ
H u h t các hành tinh ngo i h tìm đ c cho t i nay th ng l n h n Trái đ t r t nhi u, có nghĩa là chúng cóầ ế ạ ệ ượ ớ ườ ớ ơ ấ ấ ề
d ng sao M c nóng. Rõ ràng các hành tinh lo i này không th h tr s s ng b i vì chúng không có m t bạ ộ ạ ể ỗ ợ ự ố ở ộ ề
m t r n, và b u khí quy n ch g m ch y u là He và H2. Nh ng các nhà khoa h c đang b t đ u tìm hi uặ ắ ầ ể ỉ ồ ủ ế ư ọ ắ ầ ể
các ng kính thiên văn trong t ng lai s phát hi n ra các hành tinh gi ng v i Trái đ t và có kho ng cáchố ươ ẽ ệ ố ớ ấ ả
t ng t t i ngôi sao m c a chúng nh th nào. Th thách đây là: Ph i tìm hi u đ c t i sao ch qua ánhươ ự ớ ẹ ủ ư ế ử ở ả ể ượ ạ ỉ
sáng ph n x t hành tinh mà ta có th nh n d ng ra đ c b m t và khí quy n c a chúng gi ng v i Tráiả ạ ừ ể ậ ạ ượ ề ặ ể ủ ố ớ
đ t. ấ
Eric Ford, m t trong các đ ng tác gi c a nghiên c u đã nói r ng câu tr l i n m ch Trái đ t th hi n nhộ ồ ả ủ ứ ằ ả ờ ằ ở ỗ ấ ể ệ ư
th nào đ i v i m t ng i quan sát t vũ tr bên ngoài. Các nhà thiên văn đã nh n ra t tr c r ng th m chíế ố ớ ộ ườ ừ ụ ậ ừ ứơ ằ ậ
v i m t kính thiên văn lo i l n thì ng i ngoài hành tinh cũng ph i m t hàng tu n quan sát m i có th thuớ ộ ạ ớ ườ ả ấ ầ ớ ể
th p đ c đ ánh sáng đ xác đ nh đ c thành ph n khí quy n c a hành tinh Trái đ t. Trong khi quan sátậ ượ ủ ể ị ựơ ầ ể ủ ấ
nh v y, đ sáng c a Trái đ t có th thay đ i, ch y u là do các đám mây thay đ i khi chúng quay cùng v iư ậ ộ ủ ấ ể ổ ủ ế ổ ớ
Trái đ t. ấ
D a trên các quan sát Trái đ t t vũ tr do các v tinh th c hi n, Ford và các đ ng nghi p đã xây d ng đ cự ấ ừ ụ ệ ự ệ ồ ệ ự ựơ
m t mô hình máy tính đ xác đ nh đ sáng c a Trái đ t. T k t qu này, các nhà khoa h c nh n th y r ngộ ể ị ộ ủ ấ ừ ế ả ọ ậ ấ ằ
xét v t ng th trên toàn c u, các đám mây trên Trái đ t có đ n đ nh đáng k . Ví d nh v i nh ng n iề ổ ể ầ ấ ộ ổ ị ể ụ ư ớ ữ ơ
r ng r m nhi t đ i th ng nhi u mây, còn nh ng khu v c xa m c thì tr i th ng quang mây v.v... K t qu là,ừ ậ ệ ớ ườ ề ữ ự ạ ờ ườ ế ả
n u các nhà ‘thiên văn h c vũ tr ’ ng m Trái đ t trong m t kho ng th i gian kho ng vài tháng, h h n sế ọ ụ ắ ấ ộ ả ờ ả ọ ẳ ẽ
nh n ra các s bi n đ i m t cách tu n hoàn, hi n t ng này g n gi ng nh vi c ta th y m t vài đi m m uậ ự ế ổ ộ ầ ệ ượ ầ ố ư ệ ấ ộ ể ầ
c a m t qu bóng đang v a bay và quay, chúng s xu t hi n và bi n m t m t cách tu n hoàn. T nh ng sủ ộ ả ừ ẽ ấ ệ ế ấ ộ ầ ừ ữ ố
li u này, ‘h ’ ch c ch n s suy ra đ c chu kỳ t quay 24 gi c a Trái đ t. ệ ọ ắ ắ ẽ ựơ ự ờ ủ ấ
Ford nói: “T chu kỳ quay, các nhà thiên văn h c ‘ngo i h ’ có th suy ti p ra r ng s bi n đ ng c a b m từ ọ ạ ệ ể ế ằ ự ế ộ ủ ề ặ
có th b thay đ i do th i ti t, mà ch y u là th hi n qua các đám mây. Sao Kim luôn luôn có mây bao phể ị ổ ờ ế ủ ế ể ệ ủ
nên đ sáng c a nó không bao gi thay đ i, sao H a h u nh không có mây. Nh ng trái l i, hành tinh xanhộ ủ ờ ổ ỏ ầ ư ư ạ
c a chúng ta có b m t bi n đ ng r t nhi u”. Không ch có v y, các nhà quan sát t vũ tr cũng có th suyủ ề ặ ế ộ ấ ề ỉ ậ ừ ụ ể
ra đ c s t n t i c a các l c đ a và đ i d ng trên Trái đ t d a vào s thay đ i tính ch t ph n x ánhượ ự ồ ạ ủ ụ ị ạ ươ ấ ự ự ổ ấ ả ạ
sáng.
Theo Ford thì nghiên c u này s r t h u ích cho các nhà thiên văn h c trong vi c thi t k các kính thiên vănứ ẽ ấ ữ ọ ệ ế ế
th h m i b i vì nó đ a ra đ c các tiêu chí c n có c a m t kính TV đ có th nghiên c u đ c b m tế ệ ớ ở ư ượ ầ ủ ộ ể ể ứ ượ ề ặ
c a m t hành tinh ngo i h gi ng nh Trái đ t. Ông nh n m nh r ng đ có th quan sát đ c m t hành tinhủ ộ ạ ệ ố ư ấ ấ ạ ằ ể ể ựơ ộ
gi ng trái đ t đang quay xung quanh ngôi sao g n nh t (Proxima Centauri) cũng ph i c n t i m t ng kínhố ấ ầ ấ ả ầ ớ ộ ố
vũ tr l n g p 2 l n kính Hubble. Ford hy v ng r ng nghiên c u này s giúp xúc ti n xây d ng m t ng kínhụ ớ ấ ầ ọ ằ ứ ẽ ế ự ộ ố
vũ tr còn l n h n n a đ có th thăm dò đ c các hành tinh d ng Trái đ t trong các h sao khác xa h n.ụ ớ ơ ữ ể ể ượ ạ ấ ệ ơ
Theo Sciencedaily
Hình Trái đ t nhìn t M t trăngấ ừ ặ
Ng i ngoài hành tinh s nghiên c u Tráiườ ẽ ứ
Đ t nh th nào? ấ ư ế
Tác gi : Thohry ả
06/01/2008
Trong su t 2 th p k qua, b ng nh ng ng kính thiên văn và các thi t b t iố ậ ỷ ằ ữ ố ế ị ố
tân, các nhà khoa h c đã tìm ra đ c h n 240 hành tinh ngoài h M t tr i (ngo i h ), nh ng trong s đó,ọ ượ ơ ệ ặ ờ ạ ệ ư ố
h u nh không có m t hành tinh nào kh dĩ có th h tr s s ng nh Trái đ t c a chúng ta.ầ ư ộ ả ể ỗ ợ ự ố ư ấ ủ
Nh ng hãy gi s có m t gi ng sinh v t xa l nào đó trong vũ tr cũng đang đi tìm s s ng các hành tinhư ả ử ộ ố ậ ạ ụ ự ố ở
khác thì sao? C cho là h đ c trang b các kính thiên văn gi ng c a chúng ta ho c t t h n chút đ nh, li uứ ọ ượ ị ố ủ ặ ố ơ ỉ ệ
h có th nhìn xuyên qua kho ng không gian bao la đ phát hi n ra Trái đ t cùng v i nh ng đi u ki n thu nọ ể ả ể ệ ấ ớ ữ ề ệ ậ
l i cho s s ng trên đó?. Đây chính là câu h i do m t s nhà thiên văn h c ĐHTH Florida và m t s c sợ ự ố ỏ ộ ố ọ ở ộ ố ơ ở
khác đã đ a ra trong m t nghiên c u m i đây. Và v i h , câu tr l i đ ng nhiên là CÓ TH . Theo các nhàư ộ ứ ớ ớ ọ ả ờ ươ Ể
khoa h c, ch c n m t kính thiên văn l n h n Hubble đ c chi u th ng v phía h M t tr i là nh ng ‘nhàọ ỉ ầ ộ ớ ơ ượ ế ằ ề ệ ặ ờ ữ
thiên văn h c t ng t ng’ s có th đo đ c chu kỳ quay 24 gi c a Trái đ t, t đó d n t i các quan sát vọ ưở ượ ẽ ể ượ ờ ủ ấ ừ ẫ ớ ề
đai d ng và các d u hi u c a s s ng. ươ ấ ệ ủ ự ố
Nh ta bi t, quan sát đ c các hành tinh ngo i h là m t vi c r t khó khăn (đ n gi n vì các hành tinh khôngư ế ượ ạ ệ ộ ệ ấ ơ ả
t phát sáng và quá nh so v i các ngôi sao), v i nh ng hành tinh n m trong kho ng có th t n t i đ cự ỏ ớ ớ ữ ằ ả ể ồ ạ ựơ
(habitable) thì l i càng khó khăn h n n a. Nh ng hành tinh lo i này ph i không quá g n ho c quá xa v i ngôiạ ơ ữ ữ ạ ả ầ ặ ớ
sao m và b m t c a chúng ph i không quá nóng ho c b băng giá. H n n a, chúng ph i có m t b u khíẹ ề ặ ủ ả ặ ị ơ ữ ả ộ ầ
quy n b o v gi ng nh c a Trái đ t. ể ả ệ ố ư ủ ấ
H u h t các hành tinh ngo i h tìm đ c cho t i nay th ng l n h n Trái đ t r t nhi u, có nghĩa là chúng cóầ ế ạ ệ ượ ớ ườ ớ ơ ấ ấ ề
d ng sao M c nóng. Rõ ràng các hành tinh lo i này không th h tr s s ng b i vì chúng không có m t bạ ộ ạ ể ỗ ợ ự ố ở ộ ề
m t r n, và b u khí quy n ch g m ch y u là He và H2. Nh ng các nhà khoa h c đang b t đ u tìm hi uặ ắ ầ ể ỉ ồ ủ ế ư ọ ắ ầ ể
các ng kính thiên văn trong t ng lai s phát hi n ra các hành tinh gi ng v i Trái đ t và có kho ng cáchố ươ ẽ ệ ố ớ ấ ả
t ng t t i ngôi sao m c a chúng nh th nào. Th thách đây là: Ph i tìm hi u đ c t i sao ch qua ánhươ ự ớ ẹ ủ ư ế ử ở ả ể ượ ạ ỉ
sáng ph n x t hành tinh mà ta có th nh n d ng ra đ c b m t và khí quy n c a chúng gi ng v i Tráiả ạ ừ ể ậ ạ ượ ề ặ ể ủ ố ớ
đ t. ấ
Eric Ford, m t trong các đ ng tác gi c a nghiên c u đã nói r ng câu tr l i n m ch Trái đ t th hi n nhộ ồ ả ủ ứ ằ ả ờ ằ ở ỗ ấ ể ệ ư
th nào đ i v i m t ng i quan sát t vũ tr bên ngoài. Các nhà thiên văn đã nh n ra t tr c r ng th m chíế ố ớ ộ ườ ừ ụ ậ ừ ứơ ằ ậ
v i m t kính thiên văn lo i l n thì ng i ngoài hành tinh cũng ph i m t hàng tu n quan sát m i có th thuớ ộ ạ ớ ườ ả ấ ầ ớ ể
th p đ c đ ánh sáng đ xác đ nh đ c thành ph n khí quy n c a hành tinh Trái đ t. Trong khi quan sátậ ượ ủ ể ị ựơ ầ ể ủ ấ
nh v y, đ sáng c a Trái đ t có th thay đ i, ch y u là do các đám mây thay đ i khi chúng quay cùng v iư ậ ộ ủ ấ ể ổ ủ ế ổ ớ
Trái đ t. ấ
D a trên các quan sát Trái đ t t vũ tr do các v tinh th c hi n, Ford và các đ ng nghi p đã xây d ng đ cự ấ ừ ụ ệ ự ệ ồ ệ ự ựơ
m t mô hình máy tính đ xác đ nh đ sáng c a Trái đ t. T k t qu này, các nhà khoa h c nh n th y r ngộ ể ị ộ ủ ấ ừ ế ả ọ ậ ấ ằ
xét v t ng th trên toàn c u, các đám mây trên Trái đ t có đ n đ nh đáng k . Ví d nh v i nh ng n iề ổ ể ầ ấ ộ ổ ị ể ụ ư ớ ữ ơ
r ng r m nhi t đ i th ng nhi u mây, còn nh ng khu v c xa m c thì tr i th ng quang mây v.v... K t qu là,ừ ậ ệ ớ ườ ề ữ ự ạ ờ ườ ế ả
n u các nhà ‘thiên văn h c vũ tr ’ ng m Trái đ t trong m t kho ng th i gian kho ng vài tháng, h h n sế ọ ụ ắ ấ ộ ả ờ ả ọ ẳ ẽ
nh n ra các s bi n đ i m t cách tu n hoàn, hi n t ng này g n gi ng nh vi c ta th y m t vài đi m m uậ ự ế ổ ộ ầ ệ ượ ầ ố ư ệ ấ ộ ể ầ
c a m t qu bóng đang v a bay và quay, chúng s xu t hi n và bi n m t m t cách tu n hoàn. T nh ng sủ ộ ả ừ ẽ ấ ệ ế ấ ộ ầ ừ ữ ố
li u này, ‘h ’ ch c ch n s suy ra đ c chu kỳ t quay 24 gi c a Trái đ t. ệ ọ ắ ắ ẽ ựơ ự ờ ủ ấ
Ford nói: “T chu kỳ quay, các nhà thiên văn h c ‘ngo i h ’ có th suy ti p ra r ng s bi n đ ng c a b m từ ọ ạ ệ ể ế ằ ự ế ộ ủ ề ặ
có th b thay đ i do th i ti t, mà ch y u là th hi n qua các đám mây. Sao Kim luôn luôn có mây bao phể ị ổ ờ ế ủ ế ể ệ ủ
nên đ sáng c a nó không bao gi thay đ i, sao H a h u nh không có mây. Nh ng trái l i, hành tinh xanhộ ủ ờ ổ ỏ ầ ư ư ạ
c a chúng ta có b m t bi n đ ng r t nhi u”. Không ch có v y, các nhà quan sát t vũ tr cũng có th suyủ ề ặ ế ộ ấ ề ỉ ậ ừ ụ ể
ra đ c s t n t i c a các l c đ a và đ i d ng trên Trái đ t d a vào s thay đ i tính ch t ph n x ánhượ ự ồ ạ ủ ụ ị ạ ươ ấ ự ự ổ ấ ả ạ
sáng.
Theo Ford thì nghiên c u này s r t h u ích cho các nhà thiên văn h c trong vi c thi t k các kính thiên vănứ ẽ ấ ữ ọ ệ ế ế
th h m i b i vì nó đ a ra đ c các tiêu chí c n có c a m t kính TV đ có th nghiên c u đ c b m tế ệ ớ ở ư ượ ầ ủ ộ ể ể ứ ượ ề ặ
c a m t hành tinh ngo i h gi ng nh Trái đ t. Ông nh n m nh r ng đ có th quan sát đ c m t hành tinhủ ộ ạ ệ ố ư ấ ấ ạ ằ ể ể ựơ ộ
gi ng trái đ t đang quay xung quanh ngôi sao g n nh t (Proxima Centauri) cũng ph i c n t i m t ng kínhố ấ ầ ấ ả ầ ớ ộ ố
vũ tr l n g p 2 l n kính Hubble. Ford hy v ng r ng nghiên c u này s giúp xúc ti n xây d ng m t ng kínhụ ớ ấ ầ ọ ằ ứ ẽ ế ự ộ ố
vũ tr còn l n h n n a đ có th thăm dò đ c các hành tinh d ng Trái đ t trong các h sao khác xa h n.ụ ớ ơ ữ ể ể ượ ạ ấ ệ ơ
Theo Sciencedaily
Hình Trái đ t nhìn t M t trăngấ ừ ặ