Phân mảnh đất đai: Thực trạng phân mảnh đất đai của hộ và giữa các hộ trong nông nghiệp ở Việt Nam

Phân mnh t ai ca h và phân mnh t ai gia các h

trong nông nghip  Vit Nam

Thomas Markussen

Nhóm Nghiên cu Kinh t phát trin (DERG), Trưng i hc Copenhagen

Finn Tarp

Nhóm Nghiên cu Kinh t phát trin (DERG), Trưng i hc Copenhagen, và UNU-WIDER, Helsinki

 Huy Thip

Trung tâm Chính sách Nông nghip (CAP),

Vin Chin lưc và Chính sách Phát trin Nông nghip và Nông thôn (IPSARD)

Nguyn  Anh Tun

Trung tâm Chính sách Nông nghip (CAP),

Vin Chin lưc và Chính sách Phát trin Nông nghip và Nông thôn (IPSARD)

1. Gii thiu

Phân mnh t ai là vn  quan trng  nhiu nưc ang phát trin. Tng trưng dân s nông thôn, cùng

vi tp quá tha k (phân chia bình ng), làm cho các h nông nghip ngày càng nh i và các mnh t

cng ngày càng nh i. Vit Nam có các mc  phân mnh t ai rt cao so vi các mc chun quc t.

Thng kê nm 2004 cho thy Vit Nam có khong 75 – 100 triu mnh t (Hung và cng s, 2004; Ngân

hàng Th gii, 2003), trung bình, mt h có 5 mnh t và khong 10% các mnh t này là nh hơn 100m2.

Quy mô nông h trung bình khác nhau gia các vùng, nhưng nhìn chung, hu ht các h  VIt Nam có quy

mô sn xut nh hơn 1 ha. mt s t!nh như Hà Tây c, quy mô t nông nghip trung bình ch! 2.400

/h.

Phân mnh t ai tim nng có tác ng âm và có ý ngh"a thng kê n nng sut và tng trưng c#a sn

xut nông nghip. Phân mnh t ai cn tr vic áp d$ng công c$ cơ gii hóa, hin i, như máy cày và các

máy thu hoch. Nó cng làm cn tr vic tr%ng các loi cây tr%ng ch! em li li nhun  mt quy mô nht

&nh. Phân mnh t ai cng thưng làm tng nhu cu v lao ng, do các khó khn trong vic s' d$ng các

công c$ cơ gii hóa và do c lưng thi gian áng k  i li và duy trì các ưng bao gia các mnh t.

Sn xut vi các m$c ích thương mi (hơn là cho vic t tiêu dùng) ch! có th có ý ngh"a nu quy mô sn

xut t ưc  mc  nht &nh do thương mi hóa luôn i cùng vi các chi phí c &nh c#a vic marketing

(ví d$ u tư vào thit b& sy khô) và do các thương lái òi hi phi có mt lưng sn phm ti thiu  thc

hin các giao d&ch.

Chúng tôi phân bit gia phân mnh t ai gia các h và phân mnh t ai trong h. Phân mnh t ai

gia các h là t ưc phân chia nh cho nhiu h, còn phân mnh t ai trong h là t c#a mi h ưc

chia thành nhiu mnh. B(ng vic s' d$ng b s liu l)p qua các nm  cp  xã, h và cp  mnh  12

t!nh, Bài vit này nghiên cu các yu t quyt &nh n phân mnh t ai cng như các tác ng c#a c hai

loi phân mnh t ai này  nông thôn Vit Nam.

V m)t lý thuyt, các tác ng c#a vic phân mnh t ai gia các h là không rõ ràng. Lý thuyt c* in

trong kinh t hc phát trin là nng sut có mi quan h ngh&ch vi quy mô nông h (ví d$ Carter 1984,

Benjamin 1995). Nu các h nh có nng sut cao hơn các h ln thì các mc  phân mnh t ai cao s+

cho nng sut tt hơn. Hơn na, phân b* t ai công b(ng trong nhiu trưng hp cng có tác ng dương

n kinh t chính tr& c#a mt xã hi. M)t khác, có th doanh thu trong nông nghip ang tng lên theo quy

mô, ít nht i vi mt s quy mô nông h. Do các h nông nghip  Vit Nam có quy mô rt nh, gi thit

v doanh thu ang tng lên là thc s hp lý. )c bit, lý thuyt v mi quan h ngưc gia quy mô nông h

và nng sut ưc da ch# yu trên quan im r(ng các nông h ln cn thuê mt lưng ln lao ng và iu

Chúng tôi cm ơn i s quán Hoàng gia an Mch ti Vit Nam ã h tr v m)t tài chính, Vin Khoa hc Lao ng

và Xã hi ã thu thp s liu, Vin Nghiên cu Qun lý Kinh t Trung ương (CIEM) ã hp tác nghiên cu và Frida

Nanneson ã h tr nghiên cu.

này làm nng sut lao ng c#a các nông h này thp hơn so vi lao ng gia ình, do h g)p khó khn trong

vic qun lý. Tuy nhiên,  Vit Nam, không nhiu h t ưc quy mô này khi hu ht các công vic có th

ưc thc hin bi các thành viên c#a gia ình. Vic thuê lao ng trong nhng thi gian gieo tr%ng và thu

hoch là ph* bin, nhưng ch# yu lao ng nông nghip là lao ng gia ình. Bi vy mi quan h ngưc

gia nng sut vi quy mô nông h có th không úng  Vit Nam.

Xem xét các tác ng c#a vic phân mnh t ai c#a h, rõ ràng r(ng sn xut g)p nhiu vn  hơn i vi

các h có t b& phân mnh nhiu hơn, do phi di chuyn lao ng và các trang thit b&, nông c$ gia các

mnh, và duy trì các ưng bao gia các mnh. M)t khác, vic có nhiu mnh t  mc  nào ó có th

m bo cho ngưi s hu gim ưc các r#i ro c#a vic tht bi mùa màng, l l$t, v.v.. S bo m này

quay tr li có th làm tng s s,n sàng  th' nghim vi các cây tr%ng mi và các công ngh, k- thut

khác và iu này cng có th có tác ng dương n nng sut. Bi vy, i vi c phân mnh t trong h

và phân mnh t ai gia các h, vic d báo úng các tác ng c#a phân mnh t ai n nng sut là

không rõ ràng. iu này gii thích ti sao phân tích thc nghim là quan trng.

V các yu t quyt &nh n phân mnh t ai, trong trưng hp c#a Vit Nam, rõ ràng r(ng các chính

sách phân b* t ai theo ch# ngh"a bình quân c#a chính ph#  giai on phi tp th hóa cui nhng nm

1980 và u nhng nm 1990 là nguyên nhân chính d.n n tình trng phân mnh t ai hin nay, m)c dù

các áp lc v dân s và các cách phân chia tha k cng óng vai trò quan trng trong vic gây ra tình trng

này. Nhng s gim i trong phân mnh t ai có th là do c các yu t th& trưng và nhng s can thip

c#a chính ph# và cng %ng. Chúng tôi nghiên cu nhng tác ng c#a các th& trưng cho thuê và mua bán

t và các chương trình d%n in *i th'a c#a chính ph# trong vic làm gim i các mc  phân mnh t

ai gia các h cng như trong mt h.

Bài vit ưc kt cu như sau: Phn 2 trình bày s liu ưc s' d$ng, các &nh ngh"a v các bin chính và

các thng kê miêu t. Phn 3 trình bày các phân tích a bin  cp  h v các tác ng c#a phân mnh t

ai n sn lưng u ra, u vào và li nhun trong tr%ng trt. Phn 4 th hin các kt qu c#a các phân tích

 cp  mnh. Phn 5 xem xét các yu t quyt nh n c phân mnh t ai gia các h và phân mnh

t ai ngay trong h. Phn 6 là kt lun.

2. B s liu, các nh ngha bin và các thng kê miêu t

S liu

Chúng tôi s' d$ng b s liu l)p c#a các h gia ình ưc thu thp trong iu tra Tip cn Ngu%n lc c#a

H gia ình Vit Nam (VARHS). iu tra ưc thc hin  12 t!nh c#a Vit Nam gia tháng 7 và tháng 9

nm 2008 và gia tháng 6 và tháng 8 nm 2010. Cuc iu tra này phng vn li các h gia ình trong m.u

thu nhp và chi tiêu c#a iu tra Mc sng dân cư Vit Nam nm 2002 và 2004  12 t!nh.

Các t!nh ưc

la chn  to iu kin s' d$ng cuc iu tra như mt công c$  ánh giá cho các chương trình ưc h

tr bi Danida  Vit Nam. 7 trong 12 t!nh ưc thc hin bi chương trình h tr khu vc kinh doanh

(BSPS), và 5 t!nh n(m trong chương trình phát trin nông nghip, nông thôn (ARD) c#a Danida. Các t!nh

ưc h tr bi chương trình h tr nông nghip ưc )t  Tây B/c và Tây Nguyên, bi vy các vùng dân

s ri rác và tương i nghèo này là ưc la chn nhiu trong m.u. M.u có tính i din v m)t thng kê 

cp t!nh nhưng không i din  cp quc gia.

Cuc iu tra VARHS nm 2008 bao g%m 2.278 h t m.u c#a cuc iu tra VHLSS 2002 hay VHLSS

2004. Trong s các h này, 2.233 ưc xác &nh và ưc iu tra li nm 2010 (cho thy t0 l các h không

xác &nh ưc và không iu tra ưc là khong 2%).

Trong s các h ưc iu tra, 2.113 s hu hay có

t nông nghip. iu tra h thu thp thông tin chi tit v quy mô t nông nghip c#a h, s lưng mnh

t, các )c im khác c#a t, u vào và u ra nông nghip, các giao d&ch th& trưng t và thông tin

chung v các cá nhân và các h. Mt bng hi dành cho xã cng ưc thit k  thu thp s liu v phân b*

t ai  xã, các chương trình d%n in *i th'a và mt s các bin khác.

Các bin chính

M$c tiêu c#a bài vit là phân tích các yu t quyt &nh n phân mnh t ai gia các h cng như trong

h và các tác ng c#a vic phân mnh t ai này.  nghiên cu các tác ng c#a vic phân mnh t ai

gia các h, chúng tôi thc hin các phân tích  cp  h cng như cp  mnh và tp trung vào tác ng

c#a quy mô t nông nghip n nng sut, s' d$ng lao ng, cơ gii hóa và la chn cây tr%ng. Mt vn 

nan gii chính là nên o quy mô nông h b(ng din tích t nông nghip ưc s hu, hay din tích t nông

nghip ang s' d$ng (t s hu cng vi t i thuê và tr i t cho thuê). Do chúng tôi ch# yu quan tâm

n u vào và u ra c#a sn xut nông nghip nên chúng tôi s' d$ng din tích t ang s' d$ng. Khi ch!

5% t là ưc thuê, s la chn gia din tích t ang s hu và din tích t ang s' d$ng ch! tác ng

n các kt qu mt cách không áng k. Các mnh t dùng   ch! ưc tính trong din tích t ang

ưc s' d$ng khi và ch! khi các din tích này ưc s' d$ng cho tr%ng trt.

Vic o mc  phân mnh t ai trong h là phc tp hơn. Phân b* quy mô, s lưng và phân b* v m)t

không gian c#a các mnh t u có th phù hp. Trên thc t vic xác &nh yu t nào trong s các yu t

Xem CIEM và cng s (2009) cho thông tin chi tit hơn. Các t!nh ưc chn, theo vùng là: BSH: Hà Tây (c).

ông B/c: Lào Cai, Phú Th. Tây B/c: Lai Châu, in Biên. Duyên hi B/c B: Ngh An. Duyên hi Nam b: Qung

Nam, Khánh Hòa. Tây Nguyên: /k Lk, /k Nông, Lâm %ng. BSCL: Long An.

Thêm vào ó, 991 h  các xã vùng cao ưc la chn ã ưc phng vn nm 2008. Trong ó 951 h ưc phng

vn li nm 2010. Các h này ưc iu tra nh(m ánh giá chương trình chính sách c#a Danida ang ưc thc hin 

các vùng này. Do các m.u này không có tính i din v m)t thng kê nên chúng tôi không s' d$ng chúng.

này là quan trng nht là không rõ. Ví d$, nu vn  chính liên quan n phân mnh t ai trong h là thi

gian di chuyn gia các mnh t, và t nhà n các mnh t, thì vn  phân b* v m)t không gian nên

ưc la chn. M)t khác, nu vn  chính liên quan n phân mnh t ai trong h là n lc cn thit 

duy trì các ưng bao (như các hàng rào, ưng ê) thì các khong cách gia các mnh và nhà c#a h có vai

trò ít quan trng hơn. Trong các phân tích  cp  h, chúng tôi khai thác 3 cách o khác nhau v mc 

phân mnh t ai trong h. Th nht, s lưng các mnh ưc s' d$ng. Th hai là ch! s Simpson v phân

mnh t ai ưc &nh ngh"a b(ng

−



, trong ó s

là t0 l c#a din tích mnh t i so vi t*ng din

tích và N là s lưng các mnh ang ưc s' d$ng bi h. Các giá tr& cao hơn ng$ ý các mc phân mnh cao

hơn. Cách o này tính phân b* v m)t quy mô nhưng không có phân b* v m)t không gian c#a các mnh t.

Cui cùng, chúng tôi tính t*ng khong cách gia nhà c#a h và mi mnh. Các tính này không tính n phân

b* v m)t quy mô nhưng tính s lưng các mnh và phân b* v m)t c#a gian c#a các mnh t.

Mt quan tâm chính c#a Bài vit là tác ng c#a phân mnh t ai n nng sut nông nghip.  gii

quyt vn  này òi hi phi có mt &nh ngh"a v nng sut. Các nghiên cu khác nhau ã s' d$ng sn

lưng, giá tr& sn lưng trên mt hécta, thu nhp trên mt hécta và li nhun trên mt hécta  o nng sut.

“Thu nhp”  ây có ngh"a là chúng tôi ly giá tr& sn lưng tr i giá tr& u vào ưc mua. “Li nhun”,

m)t khác, ưc &nh ngh"a là giá tr& sn lưng tr i giá tr& u vào ưc mua cng như lao ng gia ình.

Như các kt qu ưc th hin  dưi, các kt lun v các tác ng c#a phân mnh t ai n nng sut ph$

thuc nhiu vào cách tính nng sut ưc s' d$ng. V m)t lý thuyt kinh t, cách tính nng sut phù hp

nht là tính li nhun. Sn lưng, giá tr& sn lưng và thu nhp u là các cách o ch! th hin mt phn, hay

không hoàn toàn nng sut do các cách o này b qua chi phí c#a mt ho)c nhiu u vào trong sn xut.

Tuy nhiên, lý do mà nhiu nhà nghiên cu ã không s' d$ng li nhun như mt cách o nng sut là các vn

 thc hành òi hi k- nng cao liên quan n vic o li nhun. )c bit, hu ht các nông h  các nưc

ang phát trin, bao g%m c Vit Nam, ph$ thuc nhiu vào vic s' d$ng lao ng gia ình. Vic t ưc

ưc lưng li nhun b(ng tin òi hi phi có &nh giá u vào lao ng gia ình b(ng tin. Cách tip cn

chun là &nh giá lao ng gia ình theo mc tin công  &a phương cho các lao ng nông nghip không có

k- nng. Tuy nhiên, phương pháp này có th không m bo do: Trên thc t, cu lao ng trong nông

nghip ph$ thuc rt nhiu vào thi v$ sn xut. Nhu cu lao ng là cao trong sut giai on tr%ng và thu

hoch, và thp trong thi im  gia hai giai on này. iu này )c bit úng i vi tr%ng lúa, mt cây

tr%ng ph* bin  Vit Nam. Vic thuê lao ng nông nghip  các tháng gieo tr%ng và thu hoch cao hơn

nhiu so vi các tháng còn li. Do ó, các mc tin công ưc ghi li ch# yu phn ánh các iu kin  các

tháng cao im v cu lao ng, khi ó tin công là cao hơn  các tháng khác. M)t khác, khi iu tra, như

VARHS, hi các h v s ngày lao ng làm vic trong l"nh vc nông nghip, nhng lao ng không có

ngành ngh khác ngoài hot ng nông nghip thưng tr li là gn như toàn b s ngày trong nm, bao g%m

PHÂN MẢNH ĐẤT ĐAI CỦA HỘ VÀ PHÂN MẢNH ĐẤT ĐAI GIỮA CÁC HỘ TRONG NÔNG NGHIỆP Ở VIỆT NAM

Chủ đề:

Tài liệu liên quan

Tài liêu mới

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Hỗ trợ

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi