TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
77
KẾT QUẢ PHẪU THUẬT LỐI TRƯỚC SỬ DỤNG MIẾNG GHÉP LIỀN VÍT
TRONG ĐIỀU TRỊ THOÁT VỊ ĐĨA ĐỆM CỘT SỐNG CỔ
TẠI BỆNH VIỆN ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI
Đinh Mạnh Hải1,2, Trần Ngọc Linh1, Vũ Thị Lan Anh2,
Hoàng Xuân Trường2, Trần Thị Thùy Linh2
TÓM TẮT13
Mục tiêu: Phẫu thuật lấy đĩa đệm và cố định
cột sống cổ lối trước sử dụng miếng ghép liền vít
trong điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống cổ đang
dần trở nên phổ biến, đem lại nhiều kết quả khả
quan trong điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống cổ.
Chúng tôi tiến hành nghiên cứu hồi cứu để tổng
hợp, đánh giá hiệu quả phương pháp này. Đối
tượng và phương pháp nghiên cứu: Nghiên
cứu hồi cứu, bệnh nhân được chẩn đoán thoát vị
đĩa đệm cột sống cổ, lấy đĩa đệm và cố định cột
sống cổ lối trước sử dụng miếng ghép liền vít,
thực hiện tại bệnh viện Đại học Y Hà Nội từ năm
2021 đến 2023. Kết quả: tỉ lệ nữ chiếm 62,5%,
tuổi trung bình là 57,43 ± 11,59. Phẫu thuật một
tầng chiếm đa số, đĩa đệm thường gặp là C5C6.
Thời gian phẫu thuật trung bình 131,2 ± 51,0
phút, hậu phẫu trung bình 8,8 ± 3,5 ngày. Điểm
VAS, JOA, NDI đều cải thiện khi so sánh trước
mổ với các mốc thời gian sau mổ. Góc Cobb C2-
7 cải thiện có ý nghĩa với p = 0,042, có một
trường hợp lún miếng ghép, phần lớn miếng ghép
vị trí 2/3 trước đĩa đệm. Kết luận: Phẫu thuật lấy
đĩa đệm và cố định cột sống cổ lối trước sử dụng
1Trường Đại học Y Hà Nội
2Bệnh viện Đại học Y Hà Nội
Chịu trách nhiệm chính: Trần Ngọc Linh
ĐT: 0972121698
Email: dr.tranlinh@gmail.com
Ngày nhận bài: 24.9.2024
Ngày phản biện khoa học: 28.10.2024
Ngày duyệt bài: 4.11.2024
miếng ghép liền vít là phương pháp hiệu quả, an
toàn, ít biến chứng trong điều trị thoát vị đĩa đệm
cột sống cổ.
Từ khóa: Lấy đĩa đệm và cố định cột sống
cổ lối trước, miếng ghép liền vít, ACDF, thoát vị
đĩa đệm cột sống cổ
SUMMARY
RESULTS OF ANTERIOR CERVICAL
DISCECTOMY FUSION USING
INTERBODY FUSION CAGES FOR
CERVICAL DISC HERNIATION AT
HANOI MEDICAL UNIVERSITY
HOSPITAL
Objective: Anterior cervical discectomy
fusion using interbody fusion cages for cervical
disc herniation is becoming popular, and has
many positive results. We conducted a
retrospective study to synthesize and evaluate the
effectiveness of this method. Subjects and
methods: Retrospective analysis of patients
diagnosed with cervical disc herniation, and
underwent anterior cervical discectomy fusion
using interbody fusion cages, collected at Hanoi
Medical University Hospital from 2021 to 2023.
Results: 62.5% of women, average age was
57.43 ± 11.59. Single-level surgery was the
majority, the most common disc was C5C6. The
average operation time was 131.2 ± 51.0
minutes, and the average postoperative time was
8.8 ± 3.5 days. VAS scores decreased while JOA
and NDI scores increased postoperative
compared with preoperative points. The C2-7
HỘI NGHỊ KHOA HỌC HỘI PHẪU THUẬT THẦN KINH VIỆT NAM
78
Cobb angle improved (p = 0.042). There was one
case of cage subsidence, and most of the cages
were located in the anterior 2/3 of the disc.
Conclusion: Anterior cervical discectomy fusion
using interbody fusion cages for cervical disc
herniation is an effective, safe method with few
complications.
Keywords: Anterior cervical discectomy
fusion, interbody fusion cage, ACDF, cervical
disc herniation
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Phẫu thuật lấy đĩa đệm và cố định cột
sống cổ lối trước (ACDF) lần đầu tiên được
giới thiệu bởi Smith và Robinson và kể từ đó
đã được sử dụng như là phương pháp điều trị
phẫu thuật chính cho bệnh thoái hóa đĩa đệm
cổ đơn và đa tầng.2 Ban đầu, phẫu thuật bao
gồm ghép xương tự thân lấy từ mào chậu và
sử dụng hệ thống nẹp cổ trước. Tuy vậy, các
biến chứng tại vị trí lấy xương đã thúc đẩy sử
dụng ghép xương dị loại và miếng ghép nhân
tạo thay thế. Bên cạnh đó, việc cố định bằng
hệ thống nẹp cổ trước gây biến chứng khó
nuốt, tổn thương cấu trúc khí quản - thực
quản, thần kinh, mạch máu khi theo dõi trong
cả ngắn hạn và dài hạn sau phẫu thuật. Để
giảm biến chứng này, hệ thống vít liền miếng
ghép ra đời. Miếng ghép liền vít được thiết
kế nhằm cung cấp sự ổn định ngay sau khi cố
định, giúp phục hồi độ cong sinh lý cột sống
cổ, giảm các biến chứng như lún miếng
ghép.4 Hiện nay, chưa có nhiều nghiên cứu
hiệu quả của phẫu lấy đĩa đệm và cố định cột
sống cổ lối trước sử dụng miếng ghép liền
vít. Vì vậy chúng tôi tiến hành nghiên cứu
này nhằm tổng hợp, đánh giá hiệu quả điều
trị, biến chứng của phương pháp này.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Đối tượng nghiên cứu: Nghiên cứu
được tiến hành từ năm 2021 đến 2023 bao
gồm 40 bệnh nhân được chẩn đoán thoát vị
đĩa đệm cột sống cổ, không đáp ứng với các
phương pháp điều trị nội khoa, được phẫu
thuật ACDF sử dụng miếng ghép liền vít tối
đa 3 tầng tại bệnh viên Đại học Y Hà Nội,
được thăm khám đầy đủ đến ít nhất 3 tháng
sau phẫu thuật. Tất cả bệnh nhân đáp ứng
tiêu chuẩn đều được đưa vào nghiên cứu.
Phương pháp nghiên cứu: Hồi cứu, sử
dụng phương pháp mô tả, không đối chứng.
Các chỉ số nghiên cứu: đặc điểm chung
nhóm bệnh (tuổi, giới), kết quả trên phim
cộng hưởng từ (MRI), đặc điểm phẫu thuật
(thời gian mổ, thời gian hậu phẫu), đặc điểm
triệu chứng và cải thiện lâm sàng (điểm
VAS, điểm JOA, điểm NDI).
Xử lý số liệu: Sử dụng phần mềm SPSS
20.0 xử lý và phân tích số liệu. Kết quả định
tính được đếm tần suất và tính tỉ lệ phần trăm
(%). Kết quả định lượng được thể hiện bằng
giá trị trung bình ± độ lệch chuẩn (SD). So
sánh kết quả trung bình điểm VAS, điểm
JOA, điểm NDI trước mổ với sau mổ và thời
điểm khám lại sử dụng kiểm định Wilcoxon.
Đạo đức nghiên cứu: Trước khi tiến
hành phẫu thuật, tất cả các bệnh nhân tham
gia nghiên cứu đã được giải thích chi tiết về
mục tiêu, quy trình và các rủi ro liên quan
đến phẫu thuật, được hỗ trợ tái khám, kiểm
tra sức khỏe sau phẫu thuật ở các mốc nghiên
cứu. Bệnh nhân được bảo mật, mã hóa thông
tin. Chúng tôi trình bày trung thực biến
chứng xảy ra trong một số ca phẫu thuật. Dữ
liệu không bị bóp méo hoặc loại bỏ những
trường hợp có biến chứng để làm đẹp kết quả
nghiên cứu, đảm bảo tính khách quan và
minh bạch. Nghiên cứu này không có bất kỳ
xung đột lợi ích nào với các bên tài trợ hoặc
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
79
các tổ chức liên quan, đảm bảo kết quả
nghiên cứu được chính xác, không bị ảnh
hưởng bởi lợi ích tài chính hay mối quan hệ
cá nhân.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Nghiên cứu cho thấy tỉ lệ bệnh nhân nữ
chiếm 62,5%, tuổi trung bình là 57,43 ±
11,59. Đa phần bệnh nhân được phẫu thuật
một tầng đĩa đệm với đĩa đệm thường gặp là
C5C6. Thời gian phẫu thuật trung bình 131,2
± 51,0 phút, hậu phẫu trung bình 8,8 ± 3,5
ngày (Bảng 1). Điểm VAS, JOA, NDI đều
cải thiện khi so sánh trước mổ với các mốc
thời gian sau mổ (Bảng 2). Nghiên cứu về
đặc điểm trên x-quang trước và sau mổ, góc
Cobb C2-7 cho kết quả khác biệt có ý nghĩa
với p = 0,042, trong khi khoảng cách trục
dọc C2-7 cho thấy không có sự khác biệt.
Chúng tôi ghi nhận một trường hợp lún
miếng ghép, phần lớn ca bệnh đều đặt miếng
ghép ở 2/3 trước đĩa đệm (Bảng 3).
Bảng 1: Nhân khẩu học và các yếu tố liên quan điều trị
Tiêu chí
Trung bình ± độ lệch chuẩn
Tổng số
40
Giới
Nữ
25 (62,5%)
Nam
15 (37,5%)
Tuổi
57,43 ± 11,59
Thuốc lá
7 (17,5%)
Vị trí đĩa đệm (n=70)
C3C4
8 (11,4%)
C4C5
18 (25,7%)
C5C6
31 (44,3%)
C6C7
13 (18,6%)
Thời gian mổ (phút)
131,2 ± 51,0
Thời gian nằm viện (ngày)
8,8 ± 3,5
Bảng 2: Lâm sàng và cải thiện lâm sàng
Trước mổ
Sau mổ
Khám lại
VAS
5,6 ± 0,9
0,7 ± 0,9
0,1 ± 0,4
JOA
14,2 ± 2,7
16,7 ± 0,8
16,9 ± 0,2
NDI
39 ± 2,5
20,7 ± 1,9
17,1 ± 1,4
Bảng 3: Đặc điểm trên x-quang trước và sau mổ
Trước mổ
Sau mổ
p
Góc Cobb C2-7 (độ)
19,3 ± 10,3
23,5 ± 12,3
0,042
Trục dọc C2-7 (mm)
101,2 ± 9,4
100,6 ± 6,9
0,452
Góc nghiêng T1 (độ)
18,0 ± 9,4
21,3 ± 9,1
0,004
Lún cage (n=70)
1 (1,4%)
Di lệch (n=70)
0 (0%)
Vị trí miếng ghép (n=70)
2/3 trước
67 (95,7%)
1/3 sau
3 (4,3%)
HỘI NGHỊ KHOA HỌC HỘI PHẪU THUẬT THẦN KINH VIỆT NAM
80
IV. BÀN LUẬN
Kể từ khi được Smith và Robinson thực
hiện lần đầu tiên năm 1958, phẫu thuật lấy
đĩa đệm và cố định cột sống lối cổ trước
(ACDF) đã được sử dụng để điều trị bệnh
thoái hóa đĩa đệm cổ, bệnh lý rễ thần kinh và
bệnh lý tủy sống.2 Với ưu điểm giải ép thần
kinh rộng rãi, đặc biệt những trường hợp
chèn ép từ phía trước do thoát vị đĩa đệm,
ACDF được đánh giá như “tiêu chuẩn vàng”
điều trị bệnh. Ban đầu, phẫu thuật này sử
dụng mảnh xương chậu, ngày nay đã được
thay thế do nhiều biến chứng liên quan đến
vùng lấy xương. Ngoài ra, hệ thống miếng
ghép thông thường và nẹp cổ trước cũng dần
được thay thế bởi miếng ghép liền vít, với
mong muốn hạn chế những biến chứng liên
quan đến nẹp cổ trước như tổn thương thực
quản gây khó nuốt, tổn thương thần kinh và
mạch máu2 mà vẫn đảm bảo độ vững cột
sống cổ và khả năng liền xương.3
Trong nghiên cứu này, tuổi trung bình là
57,43 ± 11,59 tuổi, trong khi xét về yếu tố
giới tính, nữ chiếm phần lớn với 62,5%. Tỉ lệ
thoát vị đĩa đệm cổ tăng theo tuổi ở cả nam
và nữ, thường gặp hơn ở phụ nữ, chiếm hơn
60%, phổ biến nhất trong độ tuổi từ 30 đến
50. Mặc dù vậy, bệnh lý này thường chỉ được
chẩn đoán ở nhóm tuổi từ 51 đến 60 khi bệnh
nhân đến khám do tình trạng đau mạn tính -
hệ quả của thoái hóa và mất nước đĩa đệm
gây chèn ép thần kinh.8 Thoái hóa và thoát vị
đĩa đệm cột sống cổ thường xảy ra tại các đĩa
đệm thấp từ C4 đến C7, đặc biệt là C5C6, do
tính di động cao và chịu tải trọng lớn. Phẫu
thuật được chỉ định thất bại với điều trị bảo
tồn hoặc suy giảm chức năng thần kinh cấp
tính. ACDF có ưu điểm hiệu quả giải ép tốt,
ít tàn phá phần mềm và mất máu trong mổ,
thời gian nằm viện ngắn và ít biến chứng sau
phẫu thuật hơn so với phương pháp khác.4
Trong nghiên cứu này, chúng tôi ghi nhận
thời gian phẫu thuật, thời gian nằm viện
tương đương so với các nghiên cứu khác,1,6,7
trong khi không ghi nhận bất kỳ biến chứng
nào liên quan đến khàn tiếng và nuốt nghẹn.
Kết quả này khá phù hợp với các tác giả
nghiên cứu về hệ thống miếng ghép liền vít
trước đó.6 Nuốt nghẹn sau phẫu thuật là biến
chứng thường gặp nhất sau các phẫu thuật
ACDF đặc biệt sau phẫu thuật đa tầng kèm
hệ thống nẹp vít cổ trước. Cơ chế bệnh sinh
của triệu chứng khó nuốt vận chưa được
khẳng định rõ ràng, tuy nhiên có thể kể đến
một số tác nhân như: kéo quá mạnh khi đặt
nẹp, viêm phản ứng tại chỗ và tổn thương
trực tiếp thực quản.6 Về sau, việc tiếp xúc
giữa nẹp và các mô xung quanh tiếp tục gây
kích ứng, gây phù nề ở vị trí tương ứng. Độ
dày của nẹp cổ trước cũng đóng một vai trò
quan trọng trong việc tiến triển của triệu
chứng nuốt nghẹn mạn tính. Ưu điểm của
việc sử dụng miếng ghép tự khóa là không
cần bộc lộ mặt trước thân đốt sống quá rộng
rãi trong khi thời gian tiến hành giải ép
không khác biệt so với phẫu thuật dùng nẹp.
Do vậy chúng tôi không cần vén thực quản
quá nhiều và mạnh khi đặt nẹp khóa, từ đó
giảm nguy cơ tổn thương thực quản cùng
thần kinh và mạch máu đi kèm. Dù vậy, biến
chứng này đã được báo cáo trong một số
nghiên cứu, nguyên nhân chủ yếu do miếng
ghép sai vị trí.1 So sánh về biến chứng khó
nuốt sau phẫu thuật cho thấy 57,69% ở nhóm
sử dụng nẹp truyền thống và 18,75% với
nhóm sử dụng miếng ghép liền vít.7 Biến
chứng khó nuốt thường giảm sau sáu tuần
hậu phẫu.1 Nếu không, bệnh nhân đối diện
với tình trạng nuốt nghẹn mạn tính với các
yếu tố nguy cơ gồm bệnh nhân lớn tuổi, thời
gian phẫu thuật kéo dài, phụ nữ, hút thuốc và
tình trạng khó nuốt ngay sau mổ.1
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
81
Nghiên cứu ngày cho thấy hiệu quả giảm
đau đáng kể và cải thiện chức năng thông
qua điểm VAS, JOA, NDI khi so sánh trước,
sau mổ, duy trì đến khi khám lại. Điều này
chứng minh phẫu thuật ACDF dùng miếng
ghép liền vít không chỉ cải thiện tình trạng
đau và chức năng thần kinh mà còn nâng cao
chất lượng cuộc sống của bệnh nhân thông
qua giảm thiểu các ảnh hưởng tiêu cực lên
hoạt động hằng ngày. Ngoài ra, yếu tố ổn
định trên mặt phẳng đứng dọc cũng là một
tiểu chí quan trọng sau phẫu thuật: mất độ
cong sinh lý cổ có thể gây đau và rối loạn
chức năng, đồng thời ảnh hưởng xấu đến liên
kết toàn bộ cột sống.1 Góc Cobb được cải
thiện sau phẫu thuật giúp giảm tải lực lên các
đốt sống kế cận, ngăn ngừa thoái đĩa đệm và
đốt sống liền kề. Tuy nhiên, nghiên cứu
chúng tôi chưa theo dõi được trong thời gian
đủ lớn để chứng minh được hiệu quả của hệ
thống miếng ghép liền vít trong dài hạn trong
khi một số tác giả đã theo dõi được tình trạng
mất ưỡn sau 2 năm.2 Nguyên nhân được cho
là do tình trạng thoái hóa đĩa đệm liền kề,
loãng xương và đặc biệt là tình trạng miếng
ghép bị lún vào thân đốt sống. Lún miếng
ghép dưới 3mm được xem là ở mức độ nhẹ,
không ảnh hưởng lâm sàng và x-quang, có ý
nghĩa trong việc ổn định đốt sống và hàn
xương. Ngược lại, khi miếng ghép lún trên
3mm, chiều cao đốt sống, độ rộng lỗ liên hợp
giảm sút, qua đó làm tăng góc gù cũng như
triệu chứng chèn ép rễ.4 Nhìn chung, vị trí
miếng ghép cách xa bờ trước thân đốt sống,
diện tiếp xúc hạn chế của miếng ghép và thân
đốt sống cũng như việc lấy quá nhiều tấm tận
cùng (endplate) là những yếu tố gây tăng
nguy cơ lún miếng ghép.4 Theo kinh nghiệm
của chúng tôi, không nên đặt miếng ghép vào
quá sâu (1/3 sau thân đốt sống) hay sử dụng
miếng ghép quá lớn về chiều cao hoặc quá
hẹp chiều rộng để tránh lún và không đảm
bảo diện ghép xương. Nhiều nghiên cứu chỉ
ra rằng hiệu quả của miếng ghép liền vít
trong việc giảm độ lún và duy trì độ cong
sinh lý là tương tự hệ thống nẹp và miếng
ghép truyền thống ở tất cả trường hợp phẫu
thuật đơn tầng, đa tầng cách đoạn và đa tầng
liên tục.4 Thêm nữa, miếng ghép liền vít
được cho rằng “sinh lý” hơn đối với cột sống
cổ, qua đó làm giảm nguy cơ thoái hóa đĩa
liền kề, đặc biệt ở các trường hợp phẫu thuật
đa tầng cách đoạn.4 Bên cạnh đó, kém liền
xương là một biến chứng quan trọng ảnh
hưởng đến sự thành công của phẫu thuật.
Nguyên nhân của tình trạng này có thể do
nhiều yếu tố như chất lượng xương kém, hút
thuốc, lực nén không đủ từ miếng ghép, hoặc
hạn chế trong việc cố định của vít. Mặc dù
vậy, tỉ lệ liền xương của phương pháp này
được bảo cáo tương đối cao, dao động từ 72
đến 100% ở phẫu thuật 3-4 tầng, từ 83 đến
100% ở phẫu thuật 1-2 tầng đĩa đệm.5 Biến
chứng này có thể cải thiện thông qua ghép
xương tự thân, tăng cường vít và kiểm soát
lực ép cẩn thận trong quá trình phẫu thuật.
Trường hợp xảy ra khớp giả, bệnh nhân có
thể có hoặc không có triệu chứng, việc phẫu
thuật lại lối trước hay cố định lối sau sẽ được
xem xét vào tùy từng ca bệnh.
V. KẾT LUẬN
Nghiên cứu cho thấy hiệu quả và an toàn
của phẫu thuật lấy đĩa đệm và cố định cột
sống cổ lối trước sử dụng miếng ghép liền vít
trong điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống cổ xét
về hiệu quả giải ép và độ cong cột sống cổ
trên x-quang, giảm thiểu các biến chứng đặc
biết tình trạng khó nuốt cho người bệnh.