TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
329
KẾT QUẢ PHẪU THUẬT NỘI SOI MỘT CỔNG QUA ĐƯỜNG
LIÊN BẢN SỐNG ĐIỀU TRỊ THOÁT VỊ ĐĨA ĐỆM CỘT SỐNG THẮT LƯNG -
CÙNG TẠI BỆNH VIỆN CHUYÊN KHOA NGOẠI THẦN KINH QUỐC TẾ
Bùi Phú Ấn1, Phan Quảng Hà1
TÓM TẮT53
Mục tiêu: Đánh giá kết quả phẫu thuật nội
soi một cổng điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống
thắt lưng-cùng tại Bệnh viện chuyên khoa Ngoại
thần kinh Quốc Tế. Đối tượng và phương pháp
nghiên cứu: Nghiên cứu hồi cứu, mô tả 83 bệnh
nhân thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng được
phẫu thuật bằng phương pháp nội soi một cổng
qua đường liên bản sống tại Bệnh viện chuyên
khoa Ngoại thần kinh Quốc Tế trong năm 2023
(Từ 1/1/2013 đến 31/12/2023). Đánh giá triệu
chứng trước mổ, kết quả sau mổ, tỷ lệ tái phát,
biến chứng. Kết quả: Tuổi trung bình 43,37 ±
12,33 (cao nhất 69, thấp nhất 16 tuổi). Tỷ lệ nam/
nữ = 40/43. Đau bên phải 44, bên trái 39. Tầng
L5-S1 55 (66,3%), L4-5 25 (30,1%), L2-3 1 ca, 2
tầng (L4-5 và L5-S1) 2 ca. VAS trước mổ: 8,3 ±
0.89, VAS sau mổ 2,14 ± 1,45. Số trường hợp
phải mổ lại và tái phát phải mổ lại trong vòng 6
tháng là 4. Kết luận: Bước đầu cho thấy phẫu
thuật nội soi một cổng qua đường liên bản sống
lấy thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng là một
phẫu thuật an toàn, thẩm mỹ, hiệu quả với thời
gian diều trị ngắn.
Từ khoá: thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng,
phẫu thuật nội soi một cổng.
1Bệnh viện chuyên khoa Ngoại thần kinh Quốc Tế
Chịu trách nhiệm chính: Bùi Phú Ấn.
ĐT: 0913240277
Email: dranbui77@gmail.com
Ngày nhận bài: 10.8.2024
Ngày phản biện khoa học: 24.9.2024
Ngày duyệt bài: 23.10.2024
SUMMARY
RESULTS OF TRANS-INTERLAMINA
UNIPORTAL ENDOSCOPIC
DISCESTOMY FOR TREATMENT OF
LUMBAR DISC HERNIATIONS AT
INTERNATIONAL NEROSURGERY
HOSPITAL IN 2023
Objectives: Evaluating the results of trans-
interlamina uniportal endoscopic discestomy for
treatment of lumbar disc herniations at INH in
2023. Subjects and methods: Retrospective,
descriptive study on 83 patients underwent trans-
interlamina uniportal endoscopic discestomy to
treat lumbar disc herniations from January, 2023
to December, 2023. Evaluation of pre-op
symptoms, surgical results, complications,
recurrency rate… Results: Mean age of the
patients was 43,37 ± 12,33, male / female ratio =
40/43. Right/ left side herniation = 44/39. Pre-op
VAS was 8,3 ± 0.89; post-op was: 2,14 ± 1,45. 4
patients who experienced recurrence and required
revision surgery within 6 months. Conclusions:
Uniportal endoscopic discestomy for treatment of
lumbar disc herniations is an efficatious and safe
methods of treating lumbar disc herniations.
Keywords: lumbar disc herniation, uniportal
endoscopic discestomy.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng–cùng
là một bệnh lý thường gặp, có đến 30% dân
số mắc phải và ngày càng có xu hướng trẻ
hóa, lứa tuổi thường gặp 20-55 tuổi. Phần
lớn thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng–cùng
được điều trị bảo tồn. Chỉ định phẫu thuật
được dành cho cho những trường hợp chèn
HỘI NGHỊ KHOA HỌC HỘI PHẪU THUẬT THẦN KINH VIỆT NAM
330
ép rễ thần kinh cấp tính hoặc thất bại với
điều trị nội khoa. Phẫu thuật hở kinh điển
hoặc qua vi phẫu cho kết quả tốt, tuy nhiên
vẫn có khoảng 10% đau sau mổ do sẹo dính,
cũng như tiềm ẩn nguy cơ mất vững cột sống
về sau. Năm 1983, Kampin đã nghiên cứu và
đưa nội soi vào phẫu thuật lấy nhân đệm. Ở
Việt Nam, ca nội soi lấy thoát vị đĩa đệm đầu
tiên được thực hiện vào năm 2007. Tại Bệnh
viện chuyên khoa Ngoại thần kinh, phẫu
thuật nội soi lấy thoát vị đĩa đệm cột sống
thắt lưng- cùng qua đường liên bản sống
được triển khai từ 2013.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu: Gồm 83
bệnh nhân thoát vị đĩa đệm cột sống thắt
lưng-cùng được điều trị bằng phẫu thuật nội
soi qua đường liên bản sống tại Bệnh viện
chuyên khoa Ngoại thần kinh Quốc Tế trong
năm 2023.
2.2. Phương pháp nghiên cứu:
Nghiên cứu tiến cứu, mô tả.
Các số liệu được thu thập, xử lý bằng
phần mềm SPSS 20.0.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm lâm sàng: Tuổi trung bình
43,37 ± 12,33. Giới: tỷ lệ nam : nữ = 40 : 43.
Nghề nghiệp: nhóm lao động nặng chiếm
60/83 = 72,29%.
Thời gian khởi bệnh từ lúc bắt đầu đau
cho đến khi mổ dưới 3 tháng chiếm 51,8%.
Bảng 1. Khám hội chứng cột sống
Triệu chứng
Số lượng
Tỷ lệ %
Đau cột sống thắt lưng thấp
62
74,7%
Co cứng cơ cạnh sống
12
14,46%
Giảm, mất ưỡn sinh lý
11
13,25%
Lệch, vẹo cột sống thắt lưng
20
24,1%
Lệch, vẹo cột sống lưng (24,1%) chủ yếu do căng cơ, thường cải thiện sau mổ. Thường
gặp nhất là đau cột sống lưng thấp, đau khu trú (74,7%), thường đau thành đợt, xuất hiện
trước khi có các dấu hiệu đau theo rễ.
Bảng 2. Khám hội chứng rễ thần kinh
Triệu chứng
Số lượng
Tỷ lệ %
Dấu hiệu Lasègue (+)
76
91,57%
Dấu hiệu Lasègue chéo (+)
18
21,69%
Hệ thống điểm Valleix ấn đau
9
10,84%
Rối loạn cảm giác (tê, giảm, mất) theo rễ
65
78,31%
Rối loạn phản xạ gân xương
27
32,53%
Rối loạn vận động theo rễ
8
9,64%
Đau dọc theo rễ thần kinh chi phối
79
95,18%
VAS trung bình đau theo rễ trước mổ
8,3 ± 0,89
Dấu hiệu Lasègue (+) và đau theo rễ thần
kinh chiếm tỷ lệ rất cao (91,57% và 95,18%).
Tê và giảm cảm giác theo rễ 78,31%.
3.2. Hình ảnh học: Tất cả bệnh nhân
được chụp XQ cột sống thắt lưng cùng:
thẳng, nghiêng, cúi tối đa và ngửa tối đa, 76
trường hợp không có mất vững cột sống, 2
trường hợp có trượt đốt sống của tầng thoát
vị ra sau, 5 còn lại có trượt ra trước, cả 7
trường hợp có trượt này biên độ trượt tối đa
không quá 3mm và không trường hợp nào có
gãy eo kèm theo.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
331
Bảng 3. Thể thoát vị
Vị trí
Số lượng bệnh nhân
Ngách bên
77
Lỗ liên hợp
6
Trên phim MRI lát cắt ngang, thoát vị đĩa đệm ngách bên hoặc trung tâm và ngách bên
chiếm đa số (92,77%).
Bảng 4. Mức độ thoát vị đĩa đệm
Mức độ thoát vị
Số lượng
Tỷ lệ
Lồi đĩa đệm + thoát vị lớn nhưng chưa rách vòng xơ
33
39,76%
Đã rách vòng xơ
37
44,58%
Khối di trú
13
15,66%
Thoát vị đã rách vòng xơ chiếm 44,58%,
có mảnh rời tự do chiếm 15,66%.
3.3. Kết quả phẫu thuật. Tất cả 83 bệnh
nhân được mổ nội soi lấy thoát vị và nhân
đệm qua đường liên bản sống.
Điểm VAS trung bình trước mổ 8,3 ±
0.89. VAS sau mổ 2,14 ± 1,45, VAS sau 6
tháng là 1,01 ± 0,65. Cải thiện trung bình sau
mổ là 74,22%, sau 6 tháng là 87,83%.
Bảng 5. So sánh VAS chân ngay sau mổ và 6 tháng sau mổ với VAS chân trước mổ
Giá trị
trung bình
Độ lệch
chuẩn
Giá trị ở trong khoảng 95%
p
Giới hạn dưới
Giới hạn trên
VAS trước mổ - VAS ngay
sau mổ
6,17
1,67
5,80
6,53
0,000
VAS trước mổ - VAS 6 tháng
sau mổ
7,29
1,07
7,06
7,52
0,000
Sự thay đổi của VAS trước và ngay sau
mổ, trước mổ và 6 tháng sau mổ là có ý
nghĩa thống kê với p = 0,00 < 0,05. Khác biệt
VAS trước mổ và sau 6 tháng là rõ rệt nhất.
Điểm ODI trung bình trước mổ 69,15,
sau mổ là 29,35. Sau mổ 6 tháng là 19,68.
Cải thiện trung bình sau mổ là 57,56%, sau
mổ 6 tháng là 75,54%.
Độ hài lòng của bệnh nhân theo thang
điểm Macnab: sau mổ có 80,72% tốt và rất
tốt, 14,46% trung bình, 4,82% kết quả kém.
Sau 6 tháng có 92,77% kết quả tốt và rất tốt,
7,23% kết quả trung bình, không còn bệnh
nhân kết quả kém, lý do sẽ đề cập đến trong
phần bàn luận.
Biến chứng: 4 trường hợp có rách màng
cứng trong mổ, 2 trong đó có tổn thương rễ.
IV. BÀN LUẬN
4.1. Đặc điểm lâm sàng và hình ảnh học
Đặc điểm chung: Tuổi trung bình là
43,37, đây là lứa tuổi lao động và cột sống –
đĩa đệm đã bắt đầu quá trình thoái hóa. Tỷ lệ
nam/ nữ là 40/43, có sự khác biệt với hầu hết
các nghiên cứu khác về bệnh lý cột sống đĩa
đệm, thường nam mắc nhiều hơn nữ. Qua
khảo sát hầu hết bệnh nhân nữ của chúng tôi
cũng là lao động nặng và trung bình.
Triệu chứng lâm sàng: Đau cột sống
thắt lưng thấp gặp ở 62 bệnh nhân (chiếm
74,7%), thông thường ban đầu bệnh nhân
đau lưng từng đợt, sau đó sẽ đỡ đau lưng và
chuyển sang đau theo rễ thần kinh. Hầu hết
bệnh nhân có triệu chứng chèn ép rễ thần
kinh với dấu Lasègue (+) chiếm 91,57%. So
sánh với một số tác giả trong nước như Võ
Xuân Sơn (2010) với 100 bệnh nhân mổ nội
soi thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng thì tỷ
lệ đau thắt lưng là 95%, đau thần kinh toạ là
HỘI NGHỊ KHOA HỌC HỘI PHẪU THUẬT THẦN KINH VIỆT NAM
332
94%. Đinh Ngọc Sơn (2013) trên 82 bệnh
nhân có tỷ lệ đau thắt lưng 100%, đau theo rễ
là 98,75%. Theo Đỗ Tuấn Anh (2019) với 36
bệnh nhân, tỷ lệ này lần lượt là 83,3% và
100%. Theo Greenberg (2010) tổng hợp từ
nhiều nguồn, dấu hiệu Lasègue (+) trong
83% trường hợp.
Hình ảnh học: trên phim XQ cột sống
thắt lưng cùng 4 tư thế thẳng, nghiêng (trung
bình, cúi tối đa và ngửa tối đa), 76 trường
hợp không có mất vững cột sống, 2 trường
hợp có trượt đốt sống của tầng thoát vị ra
sau, 5 còn lại có trượt ra trước, cả 7 trường
hợp có trượt này biên độ trượt tối đa không
quá 3mm và không trường hợp nào có gãy eo
kèm theo, do đó không đặt vấn đề nắn chỉnh
làm cứng cột sống. Về mức độ thoát vị, lồi +
chưa rách vòng xơ chiếm 39,76%, đã rách
vòng xơ chiếm 44,58%, có mảnh rời di trú
chiếm 15,66%. So sánh với Đinh Ngọc Sơn
(2010) có 87,5% đã rách bao xơ và 12,5% có
thoát vị di trú. Tỷ lệ này trong nghiên cứu
của Đỗ Tuấn Anh là 86,1% và 13,9%.
4.2. Đánh giá kết quả phẫu thuật
83 bệnh nhân của chúng tôi, lâm sàng cải
thiện tốt ngay sau mổ 80,72% tốt và rất tốt.
Có 3 bệnh nhân kết quả xấu, còn đau nhiều
sau mổ, cả 3 được đánh giá lại bằng MRI cột
sống thắt lưng- cùng, 2 trong số đó còn thoát
vị, cả 2 được mổ lại lấy thoát vị và nhân đệm
vi phẫu và cải thiện đau sau mổ, 1 trường
hợp còn lại không ghi nhận còn thoát vị,
được điều trị như viêm rễ thần kinh và cải
thiện sau đó. Có 2 trường hợp tái phát ở thời
điểm 1 tháng và 4 tháng, được mổ lại bằng vi
phẫu và hết đau sau mổ lần thứ hai. Có 4
trường hợp rách màng cứng trong mổ, 3
trường hợp lỗ rách nhỏ, 1 trường hợp lỗ rách
khá lớn và phải chuyển qua vi phẫu để thực
hiện tiếp. 2 trường hợp có tổn thương rễ, 1 có
tê theo rễ sau mổ kéo dài hơn 3 tháng, sau đó
cải thiện.
V. KẾT LUẬN
Trong 83 bệnh nhân được nghiên cứu,
tuổi trung bình là 43,37. Tỷ lệ nam:nữ 40:43
gần tương đương. Triệu chứng lâm sàng phổ
biến nhất là đau thắt lưng và đau thần kinh
toạ theo rễ phù hợp với hình ảnh ghi nhận
trên phim MRI cột sống thắt lưng. Ở thời
điểm 6 tháng sau mổ kể cả đã mổ lại, có
92,77% kết quả tốt và rất tốt, 7,23% kết quả
trung bình, không còn bệnh nhân kết quả
kém. Qua đó chúng tôi nhận xét rằng nội soi
một cổng điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống
thắt lưng-cùng là một phẫu thuật hiệu quả và
an toàn.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Đỗ Tuấn Anh, Hà Kim Trung (2019), Kết
quả điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống thắt
lưng bằng phẫu thuật nội soi tại bệnh viện E,
tạp chí Y học Việt Nam (tập 536), tr 189-
191.
2. Đinh Ngọc Sơn (2013), Ngiên cứu ứng dụng
phương pháp phẫu thuật nội soi qua lỗ liên
hợp lấy đĩa đệm trong thoát vị đĩa đệm cột
sống thắt lưng, Luận án Tiến sỹ Y học, Đại
học Y Hà Nội.
3. Nguyễn Trọng Sơn (2020), Đánh giá kết
quả phẫu thuật nội soi thoát vị đĩa đệm cột
sống thắt lưng – cùng qua đường liên bản
sống có theo dõi điện sinh lý thần kinh trong
mổ. Luận văn chuyên khoa II, Đại học Y
Dược TP Hồ Chí Minh.
4. Võ Xuân Sơn (2010). Hồi cứu mổ thoát vị
đĩa đệm thắt lưng bằng nội soi qua đường
liên bản sống, Hội nghị phẫu thuật thần kinh
Việt nam lần thứ XII, tạp chí Y học thực
hành, (779 + 780), tr 391 - 398.
5. Greenberg M. S. (2010). “Spine anh spinal
cord”. Handbook of Neurosurgery, 7th
Edition, Thiem, NewYork, USA, pp. 428-
474.
6. Jaikumar, D. H. Kim & A. C. Kam (2002),
History of minimally invasive in spine
surgery, 51 (5 Suppl): tr 1-14.