PHÔI THAI HỌC NGƯỜI
I. ĐỐI TƯỢNG VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
- Phôi thai học là khoa học nghiên cứu sự phát sinh và phát triển cả bình
thường cũng như bất thường của một cá thể động vật.
- Phôi thai học không chỉ nghiên cứu quá trình phát triển cá thể từ lúc mới
hình thành ngay sau thụ tinh cho đến khi sinh ra mà còn tiếp tục nghiên cứu
cho đến khi các cơ quan, hệ thống đã hoàn tất sự phát triển về cấu trúc và
chức năng.
- Quá trình phát sinh và phát triển của một cá thể trải qua nhiều giai đoạn
biến đổi, trong đó nhiều hiện tượng sinh học, lý học và hoá học vô cùng
phức tạp lồng ghép nhau, nối tiếp nhau, và tuân theo một quy luật và trình
tự rất nghiêm ngặt. Trong các giai đoạn phát sinh và phát triển của cá thể,
phôi thai học nghiên cứu và làm sáng tỏ những nguyên nhân, yếu tố, cơ chế
hoặc mang tính độc lập hoặc mang tính liên quan mật thiết với nhau để sự
hình thành và phát triển của các tế bào, mô, cơ quan, bộ phận được diễn ra
bình thường. Từ đó, tìm ra những nguyên nhân, yếu tố, cơ chế gây ra sự
phát triển bất thường, có thể dẫn đến những hậu quả như: dị tật bẩm sinh,
quái thai hay thậm chí tử vong cho thai.
- Phôi thai học cũng nghiên cứu các hiện tượng xảy ra trong quá trình tạo
giao tử. Những hiểu biết về sự tạo giao tử rất cũng cần thiết để hiểu rõ sự
phát sinh và phát triển bình thường cũng như bất thường của cá thể để từ đó
tìm ra những giải pháp thích hợp để hỗ trợ hoặc can thiệp.
II. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU PHÔI THAI HỌC
1. Phôi thai hình thái học
- Là phương pháp nghiên cứu phôi thai chỉ dựa chủ yếu vào sự quan sát và
mô tả bằng mắt thường, bằng kính hiển vi quang học, bằng kính hiển vi
điện tử, bằng siêu âm hai chiều và ba chiều, và bằng các dụng cụ soi phôi
thai trực tiếp nhờ vào sự tiến bộ vượt bậc của khoa học hình ảnh.
- Từ những hình thái thu nhận được, người ta tiến hành so sánh, đối chiếu
sự phát sinh và phát triển của cá thể và tìm sự tương quan cũng như sự
khác biệt giữa các loài theo quy luật tiến hóa: động vật không xương sống,
động vật có xương sống, động vật có vú, và loài người.
2. Phôi thai học nguyên nhân
Như trên đã nêu, trong quá trình phát sinh và phát triển của cá thể có nhiều
nguyên nhân, yếu tố, cơ chế có liên quan hoặc quyết định sự phát triển bình
thường và bất thường ở các giai đoạn khác nhau. Vì vậy, việc tìm hiểu các
nguyên nhân nêu trên là điều rất cần thiết. Tuy nhiên, vì đối tượng nghiên
cứu là con người nên mô hình nghiên cứu thường dùng là thực nghiệm trên
động vật. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát sinh và phát triển gồm tác nhân
vật lý, hóa học, sinh học đã được sử dụng để nghiên cứu mức độ ảnh hưởng
của các tác nhân này ở các giai đoạn phát triển khác nhau của cá thể.
3. Phôi thai sinh lý học
- Nghiên cứu những biến đổi về mặt hóa học, về sự chuyển hóa các chất, về
các hoạt động sinh lý của các cơ quan, bộ phận của phôi thai có liên quan
đến các biến đổi về hình thái trong suốt quá trình phát triển của phôi thai.
4. Phôi thai học phân tử
- Nhờ vào những tiến bộ của ngành sinh học phân tử đã giúp hiểu rõ hơn sự
tác động của các phân tử protein, sự tương tác đặc hiệu giữa các phân tử đối
với những biến đổi quan trọng về hình thái và sinh lý, … trong một tế bào,
giữa các tế bào, giữa các mô, cơ quan, và bộ phận ở các giai đoạn phát triển
khác nhau. Nhờ vậy, đã hiểu được cơ chế phân tử của sự thụ tinh, cơ chế
ngăn cản thụ tinh đa tinh trùng, cơ chế thụ tinh đặc hiệu riêng cho loài, …
5. Phôi thai bệnh học
- Nhờ hiểu biết rõ hơn những yếu tố, nguyên nhân, cơ chế gây ra sự phát
triển bất thường của phôi thai qua nghiên cứu của phôi thai học nguyên
nhân, đã mở ra lĩnh vực nghiên cứu phôi thai bệnh học, hay quái thai học.
Lĩnh vực này cùng với các lĩnh vực nghiên cứu phôi thai học khác như phôi
thai sinh lý, sinh hóa để giúp chẩn đoán xác định những bất thường này khi
phôi thai còn trong bụng mẹ. Từ đó giúp dự phòng và can thiệp sớm ở giai
đoạn trước sinh.
6. Phôi thai học lâm sàng
- Ứng dụng những hiểu biết về phôi thai bệnh học, phôi thai nguyên nhân,
phôi thai phân tử cùng với những tiến bộ của công nghệ dược và trang thiết
bị y tế đã giúp con người tác động được vào những vấn đề trước đây được
xem là rất khó khăn như: thụ tinh nhân tạo, phẫu thuật thai trong bụng mẹ,
…
III. ỨNG DỤNG & VAI TRÒ CỦA PHÔI THAI HỌC TRONG Y HỌC
Phôi thai học đã đóng góp rất nhiều vào sự tiến bộ của y học nói chung và
các chuyên khoa lâm sàng (như sản khoa, nhi khoa, ung bướu, giải phẫu
bệnh học, …) nói riêng. Ngoài ra, phôi thai học cũng có ảnh hưởng rất lớn
đối với các chính sách của nhà nước. Các ứng dụng của phôi thai học gồm:
- Dân số và kế hoạch hóa gia đình;
- Nâng cao chất lượng dân số (bệnh Down, thiểu năng trí tuệ, dị tật
bẩm sinh, …);
- Chẩn đoán trước sinh hoặc trước khi phôi làm tổ;
- Thụ tinh có trợ giúp đối với vô sinh;
- Hiểu rõ bản chất của một số bướu lành hoặc bướu ác;
- Chẩn đoán bệnh học ung bướu;
- Liệu pháp gen.
