PHƯƠNG PHÁP O CH THUC
Để mt v thuc ddàng được ni tiêu dùng chp nhn, phi chú ý
rt nhiu tkhâu sơ chế đến bào chế. Tây y có nhng quy trình rt rõ v vic
bào chế tng v thuốc. Đông y từ trước đến nay, đa số bào chế theo truyn
khu, theo kinh nghiệm, ít đơn vị, cơ quan chính thc làm hn ng vic
này. Ngoài ra vic bào chế thuốc Đông y còn yêu cu chế biến theo din
biến bnh nên có nhiu v thuc không th làm sẵn được.
Quy chế phương pháp bào chế theo người xưa được t nht
trong quyn ‘Bào Chích Lun ca Lôi Hiu, viết khoảng m 420 479.
Sau y da vào tên tác giđổi thành ‘Lôi Công Bào Chích’. Quyn ch
này hin nay vn n được coi là quy phm cho những ni bào chế thuc.
Mt v thuốc khi đến tay người tiêu dùng thường tri qua 3 giai đon:
1- Cách trng.
2- Thu hái, Sơ chế.
3- Bào chế.
Mỗi ku đều có k thut riêng, vì vy, chúng i s lần t gii
thiệu các giai đoạn này đ vic chế biến thuốc đạt hiu quả hơn.
1- CÁCH TRNG
Mi cây thuc, v thuc có cách trng hoặc nuôi dưỡng riêng.
- Thi điểm trng có th s mang thêm hiu qu. Thí d nhng cây
trồng vào đầu màu xuân, có y lai trng vào dp hè thu… Nếu trng sai thi
v, kết qu thu hoch sẽ kém hơn.
- Cách chăm sóc cho cây sinh trưởng cũng sẽ giúp thu hoạch đạt năng
suất n. Thí d, cũng cùng mt loi cây, nếu biết phân bón đúng thời đim,
lượng thu hoch cho 4-5 tn/hecta so vi 1 tn/ hecta nếu không chăm sóc,
phân bót.
2- THU HÁI
. Xác đnh đúng thi k thu hái.
+ Đối vi cây ly c: thu hái c cây bắt đầu vàng úa, gốc đã già,
lúc này hot cht tp trung nhiu c.
+ Đối viy lấy lá: thường thu hái lúc cây ra n.
+ Đi viy ly tinh dầu: thường thu hoch vào thi k hoa n r,
lúc hàm ng tinh dầu tng cao nht.
. K thut thu hái:
+ Nên chn ngày nắng ráo để d dàng trong việc phơi, sấy chế biến.
+ Thu hoch củ khi đào, tránh làm sây sát hoặc đt r.
+ Thu hoch lá: cắt theo đúng yêu cu (loi già hocnh t…),
tri mng, không nên xếp đống hoc vt ba i lá s b hp nóng d b
thi ng.
+ Thu hoạch cây để ly tinh du: Ct lá sau khi tan hết sương cho đến
khong 15-16 gi sẽ đỡ hao tinh du.
+ Thu i v cây thì phi dùng dây tht ngang y hoc cành làm
chun ri dùng dao rch tnh tng miếng cho đều, dễ phơi sấy và un thành
tng thanh. Nếu c tùy tin s ảnh hưởng đến s sinh trưởng ca cây
gim giá tr ca v thuc.
3- CH BIN
Có 2 giai đoạn: Sơ Chế và Bào Chế.
A-CH
Để bo qun dược liu sau khi thu hoch, cần chế ngay. Mi loi
dược liu có cách sơ chế riêng (xem chi tiết trong tng v thuc).
+ Các loi lá:
. Nên phơi trong râm cho héo dần, không nên phơi nắng to s làm cho
thuc khô giòn, vn nát.
. Trước khi phơi hoặc sy, thường người ta dùng phép ‘dit men phân
hủy’ để gi nguyên hot cht trong lá. T d: v thuc Cam tho dây,
nếu thu hái xong phơi ngay thì biến thành mu nâu m, v thuc
kng ngt, hot cht gim đi, nhưng nếu chế biến bng cách sao lá tươi trên
cho nóng bỏng, sau đó giảm dn lửa cho đến khi khô hn thì Cam tho
dây vn gi nguyên mu xanh lc v ngọt đậm cht Glyxyrizin không
b phá hy đi.
+ Các loi thân y nhựa k như Thạch hc, nên luộc qua rồi
phơi nắng to cho khô
+ Các loi c, phi sy t từ, lúc đầu nhit độ khong 40 500C, sau
tăng dần lên 70 800C, để tránh tình trng bên ngi vđã khô trong
rut n ướt.
Các giai đoạn chế biến dược liu:
THÁI, BÀO
Dùng dao cắt dược liu thành nhng miếng mng.
Đa số c nhà thuốc đều mua loi dao chế sn, tùy theo yêu cầu c
liu, gi là Dao Cu, Dao Bào hoc Dao Thái.
+ Dao Cu: Bản dao to hơn, thường dùng thái các dược liu to và
cng.
+ Dao Bào: nh dáng ging chiếc o g ca th mộc, thường
dùng để ct những dược liu đã được mềm cho đều không b nát vn
như Đương quy, Thương trut, Xuyên khung
+ Dao Thái: Loi dao sắc đ cắt dược liu nh, mm như lá: Bạc hà,
Kinh gii
TÁN