Quá khứtăm tối của các thiên
hà ăn thịtđồng loại
Hướng một chiếc kính thiên văn khiêm tốn lên một thiên hà xoắnốc lân cận,
chụp một bứ ảnh vớiđộ phơi sáng rất lâu, bạn sẽthấy vùng xoắnốc sáng rỡcủa
thiên hà bịbao quanh bởi những dòng mờtối – nhưng tàn dưle lói của những
thiên hà khác bịxé toạc ra bởi “ông chủ” lớn hơn của chúng.
M81 láng giềng là mẫu mực của một thiên hà xoắnốc, với một vùng sáng ở
chính giữa và những cánh tay quét trải dài và những vệt bụi tối. Nhưng những ảnh
chụp “sâu” của thiên hà trên cho thấy một cái quầng phức tạpđầy những dòng khí
và bụi màu lục mong manh.
Những đặcđiểm này được khuấy lên giống nhưthủy triều bởi những đợt
chạm trán trong quá khứvới các láng giềng của M81 là M82 và NGC 3077, cách nay
khoảng 200 triệu năm trước. M81 ởcách chúng ta chừng 12 triệu năm ánh sáng và
xuất hiện trong chòm sao Đại Hùng (Ursa Major).
(Ảnh: M. K. Barker & A. M. N. Ferguson, Đại học Edinburgh/M. Irwin, Đại học
Cambridge/N. Arimoto, NAOJ/P. Jablonka, Đài thiên văn Geneva)
Những bứcảnh chụp sâu này của quầng vật chất xung quanh các thiên hà
xoắnốc láng giềng làm nổi bật các đặcđiểm phong phú là hóa thạch của những
tương tác trướcđây giữa những thiên hà xoắnốcđồ sộvà các thiên hà lùn bướng
bỉnh. Chúng cho thấy sự đa dạng của các đặcđiểm có thểtìm thấy ngoài đĩa sáng
của một thiên hà, bao gồm những dòng vật chất sao kéo dài, các nhánh và các nêm,
các thiên hà bịbiến dạng một phần, và những quầng sáng của những mảnh vụn
hầu hếtđã bịhấp thu.
Ảnh màu đĩa sáng của từng thiên hà được lồng vào trong những bức
ảnh chụp sâu này.
(Ảnh: David Martínez-Delgado, Viện Thiên văn học Max Planck/IAC, và các
đồng nghiệp)
Những vòng thắt hình cung của những mảnh vỡbao quanh thiên hà xoắnốc
bịbiến dạng NGC 5907, nằm cách xa chúng ta 40 triệu năm ánh sáng và xuất hiện
trong chòm sao Draco.
Những dòng vật chất này, chỉcó thểnhìn thấy trong các ảnh chụp phơi sáng
lâu, có khảnăng là tàn dưcủa một thiên hà lùn đã bịxé toạc ra cách nay 4 tỉnăm
trước. Thiên hà lùn ban đầu có lẽlà nguyên nhân giải thích cho hình dạng bịxoắn
củađĩa NGC 5907.
Đường đi của dòng vật chất “vòng tròn lớn” này tương tựnhưdòng Nhân mã
(Sagittarius) của Dải Ngân hà, nó cũng bao gồm các ngôi sao bịxé toạc ra từmột
thiên hà lùn đang quay xung quanh.
(Ảnh: R. Jay GaBany/cosmotography.com)
Mộtđám mây sao hình cái dù trải ra từthiên hà xoắnốc NGC 4651. Đặcđiểm
bất thường trên được cho là đã hình thành bởi sựbiến dạng của một thiên hà lùn
trên quỹ đạo tiến gầnđến tâm của NGC 4651.
Cấu trúc hình cái dù này mởrộng hàng chục nghìn năm ánh sáng ra ngoài đĩa
sáng ởgiữa của thiên hà trên.
(Ảnh: R. Jay GaBany/cosmotography.com)
Một cấu trúc mờnhạt, hình thòng lọng (phía trên bên trái) trải ra từthiên hà
xoắnốc nhìn nghiêng NGC 4013, nằm cách xa chúng ta chừng 50 triệu năm ánh
sáng và xuất hiện trong chòm sao Đại Hùng. Ước tính chừng 3 tỉnăm tuổi, dòng vật
chất này dường nhưbịhút từmột thiên hà nhỏhơn khi nó quay xung quanh NGC
4013. Nó trải rộng chừng 85.000 năm ánh sáng ra khỏi tâm của thiên hà trên.