VẤN ĐỀ QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG, GIẢM THIỂU
SỰ CỐ NỀN MÓNG TRONG VÙNG XÂY CHEN
(Bài trình bày tại Hội thào khoa học về
'Sự cố công trình xây dựng' do Tổng hội Xây dựng Việt Nam tổ chức)
PGS.TS. Đoàn Thế Tường
Viện KHCN Xây dựng
I. Đặc điểm xây dựng trong vùng xây chen
- Xây dựng công trình trong vùng xây chen là xây dựng công trình trong khu
vực có mật độ xây dựng cao, thường là trong các khu đô thị, nơi các nhà và công
trình được xây dựng liền kề với các nhà và công trình hiện hữu, giữa chúng không
có (hoặc rất ít) các khoảng không thông thoáng do quỹ đất được tận dụng tối đa
cho công năng của công trình. Cũng do vậy, nhà và công trình trong vùng xây
chen thường thấy là các nhà cao tầng với nhiều tầng hầm.. Xu hướng xây chen là
xu hướng tất yếu trong quá trình phát triển đô thị với mục đích nâng cao điều kiện
sống, làm việc của cư dân đô thị. Xu hướng này ở nước ta hiện nay đang phát triển
rất mạnh tại nhiều thành phố như TP Hồ Chí Minh, Hà Nội, Đà Nẵng, Hải Phòng.
- Một trong những đặc điểm khác biệt của xây dựng công trình xây chen là ảnh
hưởng bất lợi của chúng đối với nhà, công trình và môi trường lân cận liền kề
trong quá trình thi công và khai thác sử dụng. Do vậy, chất lượng đối với các công
trình xây chen không chỉ phải được đảm bảo cho bản thân công trình đang xây
dựng mà còn phải quan tâm đặc biệt đến công tác dự báo xác định mức độ tác
động của hoạt động xây dựng, khai thác của công trình tới độ ổn định của các công
trình, môi trường liền kề; dự báo sự suy giảm về chất lượng của chúng nhằm đề
xuất, triển khai các biện pháp hữu hiệu bảo vệ và giảm thiểu hư hỏng cho các nhà,
công trình hiện hữu, liền kề. Liên quan đến vấn đề này, ngoài các biện pháp kỹ
thuật và hành chính đã được quy định cụ thể trong quy trình đảm bảo chất lượng
các công trình xây dựng, một số các biện pháp đặc thù khác cần được triển khai
ngay từ lúc bắt đầu dự án và đặc biệt trong quá trình thi công như khảo sát hiện
trạng công trình và môi trường lân cận khu vực thi công, thiết kế và thẩm tra thiết
kế biện pháp thi công, quan trắc địa kỹ thuật … Nhưng cho tới nay các biện pháp
này còn chưa được quan tâm đầy đủ.
- Trong vài năm qua, khối lượng công tác xây dựng trong vùng xây chen tăng
đột ngột và công trình không chỉ tăng theo chiều cao mà con theo chiều sâu. Chiều
cao nhà đã vượt quá con số 70 tầng và chiều sâu tầng hầm đã tới số 7. Và theo đó,
số các sự cố nền móng công trình phát sinh liên quan trực tiếp đến các khiếm
khuyết trong khâu kiểm định chất lượng cũng nhiều hơn, thiệt hại lớn hơn về quy
mô, giải pháp khắc phục cũng khó hơn và tốn kém hơn. Các sự cố này lan rộng
trong tất cả các ngành xây dựng dân dụng công nghiệp, giao thông. Nổi bật trong
năm qua các sự cố nền móng liên quan đến quản lý chất lượng xây dựng là sập đổ
Trụ sở Viện KHXH vùng Nam Bộ, Trụ sở Sở ngoại vụ tại TP Hồ Chí Minh do xây
dựng Cao ốc Pacific, hư hỏng và nghiêng lún chung cư 5 tầng Cosaco (5 Nguyễn
Siêu, Q1) do thi công khách sạn Saigon Residence 12 tầng kế bên, hư hỏng hàng
chục nhà dân lân cận do thi công móng chung cư Hòan Cầu tại đường Nguyên
Hữu Cảnh, tại Phan Đăng Lưu,..Tại Hà Nội các sự cố nền móng tuy không lớn
như Tp HCM nhưng cũng khó khắc phục như vụ khách sạn Trần Hưng Đạo-Lê
Duẩn, đường ngầm Ngã Tư Sở, Trường Chinh,..
- Cho đến nay, vấn đề kiểm soát chất lượng đối với các công trình xây chen
còn chưa được quy định và hướng dẫn một cách hệ thống, mặc dù xây chen liên
quan đến các bài toán địa kỹ thuật phức tạp. Một trong các bài toán địa kỹ thuật rất
phức tạp này là bài toán thi công đào hố móng sâu và đã được Bộ Xây dựng quan
tâm đặc biệt do nhiều sự cố nền móng đã xảy ra với thiệt hại đáng kể cho bản thân
công trình đang thi công và cả các công trình liền kề. Hai Hướng dẫn kỹ thuật liên
quan đến vần đề này Bộ Xây dựng đã ban hành kịp thời có thể kể đến là Hướng
dẫn kỹ thuật phòng ngừa sự cố thi công hố đào trong vùng đất yếu (2007) và
Hướng dẫn kỹ thuật chống giữ thành hố đào sâu (2009).
II. Vấn đề quản lý chất lượng giảm thiểu các sự cố nền móng trong vùng
xây chen
2.1.Phân tích một số sự cố nền móng trong vùng xây chen
2.1.1. Sự cố cao ốc Pacific
- Cao ốc Pacific nằm tại 43-47 Nguyễn Thị Minh Khai, Q1, Tp HCM với quy
mô theo GPXD 3 tầng hầm, 1 trệt, 20 lầu, diện tích khuôn viên 1750m2, cao 78.45
m, chiều sâu đáy hầm 11.8 m (tuy nhiên theo bản vẽ thi công 6 tầng hầm, trệt, 23
lầu, khuôn viên 1778,49m2, cao 102,25m, chiều sâu tầng hầm 19.35 m). Tường
vây là tường trong đất, sâu 45 m, dày 1 m. Cọc barrette 65 cọc, sâu 66.8m, kích
thước 2,8x1,2m. Thi công theo phương pháp Top-down.
- Công trình khởi công 17/12/2005 và 29/11/06 Viện KHXH vùng Nam bộ đã
phát hiện thấy nhiều hư hỏng tại nhiều phòng làm việc và ngày 9/10/07, 18h một
phần nhà 2 tầng của Viện KHXH đã bị đổ sụp, đồng thời nước tràn vào gây ngập
hố móng. Sự cố tiếp tục phát triển cho đến nay với hố sụt tại Sở Ngoại vụ liền kề
sâu 6 m vào 1/08.
- Công trình vi phạm nhiều quy định về quản lý chất lượng các công trình xây
dựng và công tác kiểm định chất lượng đã bị thả lỏng, như là:
+ Pháp nhân, năng lực của Chủ đầu tư và các nhà thầu đều không đủ và không
được kiểm tra.
+ Thiết kế và thi công sai với giấy phép.
+ Nhiều quy trình quản lý chất lượng bị vi phạm (Không có nhiệm vụ khảo sát
hoặc chưa được phê duyệt, không thực hiện các thí nghiệm kiểm tra chất lượng
tường, cây và cọc, không nghiệm thu khối, chất lượng thi công các hạng mục công
trình,..).
+ Không thực hiện các khảo sát điều tra hiện trạng các công trình lân cận.
+ Không thực hiện các quan trắc đo đạc địa kỹ thuật trên bản thân công trình
xây dựng và các công trình liền kề.
- Nguyên nhân sự cố suy cho cùng chính nằm ở khâu quản lý chất lượng vốn rất
nhậy cảm đối với các công trình xây chen. Hầu như tất cả các khâu quản lý chất
lượng ở các hạng mục công trình đều bị thả lỏng. Ví dụ, đa số các cột chống tạm
trong thi công top-down đều bị lệch tim nhưng không được cảnh bảo và kịp thời
điều chỉnh.
2.1.2. Sự cố cao ốc Saigon Residence
- Cao ốc Saigon Residence nằm trên đường Nguyễn Siêu, cao 12 tầng, 2 tầng
hầm với độ sâu đào 4 m. Biện pháp chống đỡ thành hố đào là tường cừ thép sâu
12m bên phía tiếp giáp với đầu hồi nhà chung cư Cosaco và cọc BTCT mặt tiếp
giáp với đường phố.
- Sự cố xảy ra vào 30/10/07, vỉa hè tiếp giáp chung cư Cosaco bị lún đột ngột
tạo ra một hố sâu 2m, diện tích 30m2 và phát hiện thấy chung cư bị nghiêng do lún.
Nhà thầu xây dựng đã đo và thấy, nền nhà chung cư bị nghiêng 18-32mm và cư
dân được khuyến cáo di chuyển ngay sang nơi khác.
Hình 1. Nhà lân cận sụp đổ (Viện KHXH) do thi công hố đào cao ốc Pacific