74
LẬP KẾ HOẠCH QUẢN LÝ CHẤT THẢI TRONG CÁC CƠ SỞ Y TẾ
MỤC TIÊU HỌC TẬP
Sau khi học xong, học viên có thể:
1. Trình bày được khái niệm về quản lý và lập kế hoạch quản lý chất thải y
tế.
2. Trình bày được nội dung cơ bản của một kế hoạch triển khai quản lý chất
thải y tế tại cơ sở y tế.
3. Lập được 01 dự thảo kế hoạch quản lý chất thải y tế của cơ sở y tế.
NỘI DUNG
1. Các khái niệm
1.1. Quản lý và quản lý chất thải y tế
Khái niệm về quản lý
Theo nhà quản lý học Fayel: “Quản lý là một hoạt động mà mọi tổ chức (gia
đình, doanh nghiệp, chính phủ) đều có, nó gồm 5 yếu tố tạo thành là: kế hoạch,
tổ chức, chỉ đạo, điều chỉnh và kiểm soát. Quản lý chính là thực hiện kế hoạch, tổ
chức, chỉ đạo điều chỉnh và kiểm soát ấy”. Theo Tailor: “Làm quản lý là bạn phải
biết rõ: muốn người khác làm việc gì và hãy chú ý đến cách tốt nhất, kinh tế nhất
mà họ làm”.
Quy trình quản lý:
1. Phân tích tình huống, xác định mục tiêu
2. Xây dựng kế hoạch hành động
3. Tổ chức triển khai thực hiện.
4. Kiểm tra, theo dõi giám sát
5. Đánh giá.
Khái niệm về quản lý chất thải y tế
Quản lý chất thải y tế là hoạt động quản lý việc phân loại, xử lý ban đầu, thu
gom, vận chuyển, lưu giữ, giảm thiểu, tái sử dụng, tái chế, xử lý, tiêu hủy chất thải
y tế và kiểm tra, giám sát việc thực hiện.
1.2. Lập kế hoạch và lập kế hoạch quản lý chất thải y tế
Khái niệm về lập kế hoạch
Kế hoạch là một văn bản gồm các hoạt động để đạt được mục tiêu mong
75
muốn, bao gồm cả lộ trình thực hiện, nguồn lực để thực hiện và chỉ số đánh giá
kết quả đầu ra khi hoàn thành kế hoạch đó.
Lập kế hoạch là một quá trình bao gồm việc nghiên cứu đề xuất ra các mục
tiêu, giải pháp, hoạt động và công cụ nhằm đạt tới mục tiêu, được cơ quan có thẩm
quyền phê duyệt kế hoạch.
Lập kế hoạch là một hoạt động quan trọng trong công tác quản lý, đồng thời
cũng là cơ sở để đưa ra phương thức thực hiện cũng như đánh giá hiệu quả của
hoạt động quản lý. Khi lập một kế hoạch tốt, người quản lý có thể:
- Dự đoán được các tình huống quản lý;
- Phối hợp hiệu quả các nguồn lực;
- Sẵn sàng ứng phó với những thay đổi của môi trường;
- Có các tiêu chuẩn để kiểm tra, giám sát một cách hữu hiệu và thực tế.
Khái niệm về lập kế hoạch quản lý chất thải y tế
Lập kế hoạch quản lý chất thải y tế là hoạt động xây dựng định hướng mục
tiêu, lộ trình thực hiện và kết quả cần đạt được trong quản lý chất thải y tế của cơ sở.
Do hoạt động quản lý chất thải y tế liên quan đến rất nhiều thành phần, giai
đoạn, trách nhiệm và nguồn lực, xây dựng tốt một kế hoạch quản lý chất thải y tế
sẽ là cơ sở để từng thành viên tham gia nhận thức được rõ các công việc cần làm
cũng như để Bộ phận quản lý chất thải y tế có thể điều phối tốt vai trò của các
thành viên.
2. Lập kế hoạch quản lý chất thải y tế
Do hoạt động quản lý chất thải y tế liên quan đến rất nhiều thành phần, giai
đoạn (phân loại, xử lý ban đầu, thu gom, vận chuyển, lưu giữ, giảm thiểu, tái sử
dụng, tái chế, xử lý, tiêu hủy chất thải y tế), trách nhiệm và nguồn lực, để lập kế
hoạch quản lý chất thải y tế phù hợp cho mỗi cơ sở y tế trước hết cần thành lập
Bộ phận quản l í chất thải y tế với các thành viên có liên quan và phân công trách
nhiệm cho các thành viên.
Bộ phận quản lý chất thải y tế sẽ có trách nhiệm khảo sát điều tra và phân tích
hiện trạng quản lý chất thải tại cơ sở, từ đó xác định mục tiêu, phương hướng và
các giải pháp kỹ thuật tương ứng với thực trạng của cơ sở và xây dựng kế hoạch
thực hiện. Sau khi bản kế hoạch được phê duyệt các cơ sở y tế có thể tổ chức triển
khai thực hiện và trong quá trình thực hiện phải liên tục theo dõi giám sát cũng
như điều chỉnh kế hoạch cho phù hợp
2.1. Thành lập Bộ phận quản lý chất thải y tế và phân công trách nhiệm
Việc thành lập Bộ phận quản lý chất thải y tế và phân công trách nhiệm nhằm
mục đích trả lời câu hỏi: Ai, sẽ làm gì trong công tác quản lý chất thải y tế?
76
2.1.1. Thành lập Bộ phận quản lý chất thải y tế
Quản lý chất thải y tế là một phần rất quan trọng của công tác kiểm soát
nhiễm khuẩn, do đó các nhân viên của Khoa KSNK có thể là những người chịu
trách nhiệm chính trong việc lên kế hoạch quản lý chất thải y tế. Tại các cơ sở y tế
lớn (ví dụ như đối với các bệnh viện hạng II trở lên) nên thành lập riêng Bộ phận
quản lý chất thải y tế.
Bộ phận quản lý chất thải y tế có thể bao gồm những thành phần sau:
- Giám đốc hoặc thủ trưởng cơ sở y tế;
- Cán bộ chuyên trách hoặc kiêm nhiệm quản lý chất thải y tế;
- Đại diện của khoa KSNK, phòng Hành chính quản trị, phòng Điều dưỡng,
các khoa lâm sàng và cận lâm sàng; Phòng Tài chính kế toán, Phòng Vật tư
thiết bị Y tế,.. và các bộ phận liên quan khác.
Giám đốc cơ sở y tế cần giao nhiệm vụ xây dựng kế hoạch bằng văn bản.
Văn bản giao nhiệm vụ cụ thể cho các thành viên của Bộ phận quản lý chất thải y
tế. Đặc biệt, nên chỉ định một cán bộ làm cán bộ chuyên trách về quản lý chất thải
y tế và sẽ là người chịu trách nhiệm chung cho toàn bộ hoạt động lập kế hoạch,
quản lý, theo dõi, giám sát kiểm tra chất thải y tế hàng ngày. Tại các cơ sở y tế
nhỏ nên chỉ định một thành viên trong Ban/Tổ/Mạng lưới kiểm soát nhiễm khuẩn
chịu trách nhiệm về công tác quản lý chất thải y tế.
2.1.2. Phân công trách nhiệm
Tuỳ theo quy mô và đặc trưng của mỗi bệnh viện, mỗi thành viên của Bộ
phận quản lý chất thải y tế có thể đảm nhiệm một hoặc nhiều công việc trong tổ
chức quản lý.
Trách nhiệm của Giám đốc/Thủ trưởng cơ sở y tế:
- Chịu trách nhiệm chính cho toàn bộ công tác quản lý chất thải y tế;
- Tổ chức, chỉ đạo thực hiện;
- Đầu tư kinh phí, đảm bảo nhân lực, phương tiện, thiết bị....
Trách nhiệm của cán bộ chuyên trách hoặc kiêm nhiệm quản lý chất thải
y tế:
- Chịu trách nhiệm chính trong việc lập kế hoạch quản lý chất thải y tế;
- Giám sát, đôn đốc, kiểm tra các hoạt động: Phân loại, thu gom, vận chuyển,
lưu giữ và xử lý chất thải y tế;
- Đào tạo đội ngũ nhân viên và truyền thông nâng cao nhận thức về quản lý
chất thải y tế tại cơ sở y tế của mình;
- Chuẩn bị các biện pháp an toàn và phòng ngừa sự cố;
77
- Định kỳ tổng hợp số liệu và báo cáo giám đốc về thực trạng quản lý chất thải
y tế.
Trách nhiệm của các trưởng Khoa, phòng:
- Làm đầu mối phối hợp với cán bộ quản lý chất thải y tế để giám sát các khoa,
phòng liên quan thực hiện các hoạt động phân loại, thu gom, lưu giữ và xử lý
chất thải y tế đúng theo quy định.
Trách nhiệm của Khoa KSNK, phòng Điều dưỡng:
- Tham gia xây dựng các quy định, quy trình quản lý chất thải y tế;
- Phối hợp với bộ phận/cán bộ quản lý CTYT để tổ chức các khoá đào tạo cho
các nhân viên trong cơ sở y tế về quản lý chất thải y tế và kiểm soát nhiễm
khuẩn;
- Quản lý các trang thiết bị, vật tư, hoá chất,... liên quan đến quản lý chất thải
y tế;
Trách nhiệm của phòng Hành chính - Quản trị:
- Ký hợp đồng với đơn vị xử lý chất thải bên ngoài;
- Quản lý, điều hành và theo dõi hoạt động của hệ thống xử lý nước thải và hệ
thống xử lý chất thải rắn (nếu có) hàng ngày;
- Lập báo cáo quan trắc môi trường định kỳ.
Trách nhiệm của nhân viên y tế, hộ lý-y công:
- Tuân thủ, hỗ trợ việc phân loại, thu gom, lưu giữ, vận chuyển và xử lý chất
thải y tế;
- Tham gia các lớp tập huấn để nâng cao nhận thức về quản lý chất thải y tế.
Trách nhiệm của nhân viên vận hành
- Vận hành và theo dõi hoạt động của hệ thống xử lý nước thải hàng ngày;
- Phối hợp lập báo cáo định kỳ về quan trắc môi trường y tế.
2.2. Các bước lập kế hoạch quản lý chất thải y tế
Các bước xây dựng Kế hoạch quản lý CTYT tại cơ sở y tế
1. Khảo sát điều tra hiện trạng tại cơ sở y tế
2. Phân tích đánh giá kết quả điều tra, xác định vấn đề ưu tiên
3. Viết dự thảo kế hoạch hoạt động
4. Xin ý kiến góp ý để hoàn thiện Kế hoạch (gửi văn bản hoặc tổ chức
hội thảo).
78
5. Phê duyệt kế hoạch.
6. Tổ chức triển khai thực hiện.
7. Theo dõi, giám sát quá trình thực hiện.
8. Điều chỉnh kế hoạch.
2.2.1. Khảo sát hiện trạng tại cơ sở
Sau khi thành lập Bộ phận quản lý chất thải y tế, việc đầu tiên cần thực hiện
là khảo sát hiện trạng quản lý chất thải y tế tại cơ sở nhằm trả lời câu hỏi: Tình
hình quản lý chất thải y tế hiện tại như thế nào? Có những vấn đề gì cần giải quyết
theo các mức độ ưu tiên? vấn đề phát sinh?
Cán bộ quản lý chất thải y tế là người chịu trách nhiệm chính trong việc phối
hợp với các Khoa, phòng để thực hiện khảo sát những nội dung sau:
- Nguồn phát sinh chất thải y tế: Thông tin chung về cơ sở y tế, khối lượng
chất thải y tế phát sinh; kế hoạch mở rộng và dự kiến lượng chất thải y tế phát
sinh của cơ sở y tế;
- Hiện trạng phân loại, thu gom, vận chuyển và lưu giữ chất thải y tế;
- Hiện trạng xử lý chất thải y tế;
- Hiện trạng công tác quản lý chất thải y tế của cơ sở y tế.
Có thể khảo sát, phân tích và đánh giá mức độ phát sinh chất thải từ các bộ
phận trong bệnh viện (có thể sử dụng Mẫu Bảng 3.1) dựa theo các tiêu chí:
- Lượng chất thải trung bình phát sinh hàng ngày, tại mỗi khoa, phòng, và
phân loại theo các nhóm chất thải khác nhau;
- Tỷ lệ các loại chất thải phát sinh, xu hướng phát sinh,…
Các dữ liệu này sẽ là cơ sở để xây dựng kế hoạch quản lý phù hợp cho từng
đơn vị, ví dụ như lựa chọn phương án mô hình xử lý chất thải, đầu tư thiết bị phù
hợp với lượng phát sinh chất thải và kinh phí cho phép, xây dựng các biện pháp
phòng ngừa sự cố,...
Bảng 3.1. Mẫu phiếu khảo sát số lượng chất thải phát sinh
Tên cơ sở y tế: ………….. Tuần:................
Vị trí thu gom chất
thải (Khoa/phòng...) Loại chất thảia
(ghi rõ) Lượng chất thải phát sinh trong ngày
(theo khối lượng và thể tích)
Thứ 2 Thứ 3 Thứ 4... Thứ 7 CN
a chất thải lây nhiễm, chất thải sắc nhọn, chất thải hoá học nguy hại,...