BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/……
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA
NGUYỄN VĂN TUẤN
QUYỀN KHIẾU NẠI VỀ THI HÀNH ÁN DÂN SỰ - TỪ THỰC TIỄN CÁC CƠ QUAN THI HÀNH ÁN DÂN SỰ TỈNH QUẢNG BÌNH Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 60 38 01 02 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH
THỪA THIÊN HUẾ- NĂM 2018
Công trình được hoàn thành tại: HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN QUANG THÁI
Phản biện 1: PGS.TS. Vũ Trọng Hách Phản biện 2: TS. Lê Vệ Quốc Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn thạc sĩ, Học viện Hành Chính Quốc gia Địa điểm : Phòng họp B.204, nhà B – Hội trường bảo vệ luận văn thạc sĩ Học viện Hành chính Quốc gia
Số : 201 –Đường Phan Bội Châu – Thành phố Huế Thời gian : vào hồi 08 giờ ngày 21 tháng 9 năm 2018
Có thể tìm hiểu luận văn tại Thư viện Học viện Hành chính Quốc gia hoặc trên trang Web Khoa Sau đại học, Học viện Hành chính Quốc gia
LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài Trải qua lịch sử đấu tranh, xây dựng và phát triển đất nước của dân tộc ta, gắn với mỗi giai đoạn lịch sử là sự ra đời các bản
Hiến pháp 1946, 1959, 1980, 1992 và 2013. Trong mỗi giai đoạn lịch sử, các bản Hiến pháp đã ghi dấu lại sự tôn trọng và bảo vệ quyền con người. Trên cơ sở nhận thức pháp lý ngày càng sâu sắc và thực hiện công ước quốc tế về quyền con người mà Việt Nam đã ký kết hoặc tham gia. Hiến pháp 2013 một lần nữa lại khẳng định việc thừa nhận, tôn trọng và bảo vệ quyền con người một cách mạnh mẽ, rõ ràng và hiện đại nhất.
Một trong những nội dung quan trọng của Hiến pháp 2013 là tiếp tục phát huy dân chủ, bảo đảm thực hiện tốt hơn quyền con người, quyền công dân, trong đó có vấn đề khiếu nại. Đây là quyền cơ bản của công dân được Hiến pháp ghi nhận. Giải quyết khiếu nại là một lĩnh vực hết sức quan trọng trong hệ thống quản lý nhà nước và điều hành xã hội. Thực hiện tốt công tác giải quyết khiếu nại của nhân dân sẽ củng cố và tăng cường niềm tin của nhân dân vào chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước, thể hiện mối quan hệ mật thiết giữa nhân dân với Đảng và Nhà nước. Đối với lĩnh vực thi hành án dân sự (THADS), đây là hoạt động phức tạp, liên quan đến nhiều lĩnh vực trong đời sống xã hội, trực tiếp ảnh hưởng đến quyền cơ bản của con người. Việc tổ chức thi hành bản án, quyết định của Tòa án sẽ làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền và nghĩa vụ về tài sản của các bên đương sự. Do tính chất công việc phức tạp nên khiếu nại trong quá trình tổ chức THADS là điều khó trách khỏi. Trong các giai đoạn tố tụng, nếu các cơ quan tiến hành tố tụng tiến hành điều tra, truy tố và xét xử công minh, khách quan, đúng pháp luật, kịp thời ngăn chặn việc tẩu tán tài
1
sản của đương sự, thì quá trình thi hành án sẽ thuận lợi, hạn chế được
rất nhiều việc khiếu nại của các bên đương sự và người có liên quan. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy nhiều đương sự có điều kiện thi hành án nhưng vẫn cố tình chây ỳ, không tự nguyện thi hành án, thậm chí có trường hợp còn chống đối quyết liệt hoặc lợi dụng quyền tự do dân chủ của công dân làm đơn khiếu nại không đúng, khiếu nại vượt cấp nhằm để trì hoãn việc thi hành án. Nhiều trường hợp khiếu nại, cơ quan THADS đã giải quyết khiếu nại hết thẩm quyền nhưng các đương sự vẫn tiếp tục khiếu nại gửi đến nhiều ngành, nhiều cấp, thậm chí có trường hợp còn tổ chức tụ tập đông người, kéo đến các cơ quan Đảng, nhà nước, gây rối trật tự, làm ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của cơ quan, đơn vị hoặc ảnh hưởng đến an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội ở địa phương. Bên cạnh đó, vẫn còn có những trường hợp cá nhân, tổ chức có thẩm quyền không quan tâm, chú trọng đến công tác giải quyết khiếu nại trong THADS, làm ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của các bên.
Xuất phát từ vai trò và tầm quan trọng của công tác giải quyết khiếu nại nên thời gian qua, Bộ Tư pháp, Tổng cục THADS, các cơ quan THADS địa phương đã quan tâm, chú trọng đối với việc giải quyết khiếu nại thi hành án, xem công tác giải quyết khiếu nại là một nhiệm vụ trọng tâm của công tác THADS.
Đối với tỉnh Quảng Bình, thời gian qua công tác giải quyết khiếu nại về THADS trên địa bàn tỉnh đã thu được những kết quả nhất định, tuy nhiên, so với yêu cầu thì công tác này vẫn còn có những hạn chế, chưa đáp ứng được đòi hỏi của công tác THADS trong tình hình mới, một số cơ quan THADS chưa coi trọng công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, còn đùn đẩy né tránh; việc phân công, bố trí người làm công tác tham mưu giải quyết khiếu nại còn chưa tương
2
xứng; có nơi việc giải quyết khiếu nại còn chậm, thiếu chặt chẽ làm
cho đương sự bức xúc khiếu nại nhiều lần, vượt cấp.
Tất cả những vấn đề nêu trên cho thấy cần phải nghiên cứu một cách toàn diện cả về lý luận, pháp lý và thực tiễn công tác giải quyết khiếu nại về THADS là rất cần thiết. Từ đó đưa ra những giải pháp để điều chỉnh cho phù hợp đảm bảo quyền công dân trong thực hiện quyền khiếu nại về THADS. Với tính cấp thiết đó, tác giả chọn đề tài “Quyền khiếu nại về thi hành án dân sự - Từ thực tiễn các cơ quan thi hành án dân sự tỉnh Quảng Bình” làm luận văn thạc sĩ của mình.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài của luận văn Những năm gần đây, trước những đòi hỏi khách quan của công tác THADS, đã có nhiều đề tài, công trình khoa học nghiên cứu liên quan đến công tác THADS. Cụ thể là:
- Hoàng Thế Anh (2013), Giám sát thi hành án dân sự, mã số
62380101, Luận án Tiến sĩ Luật học tại Đại học Quốc gia Hà Nội.
- Luận văn thạc sĩ “Nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại tại Tổng cục Thi hành án dân sự” của tác giả Lê Thị Kim Dung, năm 2009.
- Luận văn thạc sĩ “Khiếu nại và giải quyết khiếu nại thuộc thẩm quyền của Cục trưởng Cục Thi hành án dân sự” của tác giả Nguyễn Công Toàn, năm 2012.
- Luận văn thạc sĩ “Giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực thi hành án dân sự ở Việt Nam hiện nay” của tác giả Nguyễn Thanh Tuấn, năm 2016.
- Nguyễn Quang Thái (2008), Pháp chế xã hội chủ nghĩa trong hoạt động thi hành án dân sự ở Việt Nam hiện nay, Luận án Tiến sĩ Luật học – Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh.
3
- Nguyễn Thanh Thủy (2008), Hoàn thiện pháp luật thi hành
án dân sự ở Việt Nam hiện nay, Luận án Tiến sĩ Luật học – Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh.
Ngoài ra, còn nhiều nghiên cứu khác được đăng trên các tạp chí Dân chủ và pháp luật, Tạp chí Luật học, Tạp chí Nhà nước và pháp luật. Tuy nhiên, chưa có công trình nghiên cứu trực tiếp nào về đề tài “Quyền khiếu nại về thi hành án dân sự - Từ thực tiễn các cơ quan thi hành án dân sự tỉnh Quảng Bình”.
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích - Mục đích nghiên cứu của luận văn là hệ thống hóa được
những vấn đề lý luận và pháp lý về quyền khiếu nại về THADS.
- Nhận diện được những hạn chế, vướng mắc trong hệ thống pháp luật khiếu nại cũng như thực hiện quyền khiếu nại về THADS – Từ thực tiễn các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình.
- Đề xuất, kiến nghị hoàn thiện hệ thống pháp luật khiếu nại về THADS, đảm bảo quyền khiếu nại về THADS nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, ổn định trật tự an toàn xã hội và phát triển kinh tế của địa phương.
3.2. Nhiệm vụ: - Làm rõ những vấn đề lý luận và pháp lý đối với quyền khiếu
nại về thi hành án dân sự.
- Phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện quyền khiếu nại về
THADS – Từ thực tiễn các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình.
- Nghiên cứu đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật khiếu nại và thực hiện quyền khiếu nại về THADS tại các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu
4
Luận văn tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận và pháp
lý về quyền khiếu nại về THADS; thực tiễn thực hiện quyền khiếu nại về THADS tại các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình thông qua thủ tục khiếu nại và giải quyết khiếu nại về THADS.
4.2. Phạm vi nghiên cứu - Luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận và pháp lý quy định quyền khiếu nại về THADS; thực tiễn thực hiện quyền khiếu nại về THADS của các bên đương sự và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan được ấn định trong bản án, quyết định của Tòa án phát sinh trong quá trình tổ chức THADS tại các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình gồm: Cục THADS tỉnh Quảng Bình và 08 Chi cục THADS các huyện, thị xã, thành phố trực thuộc Cục THADS tỉnh Quảng Bình.
- Thời gian: Giai đoạn từ năm 2013 - 2017 (5 năm).
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn - Phương pháp luận: Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, phương pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử; quan điểm của Đảng, Nhà nước và tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp luật; kế thừa có chọn lọc của các công trình khoa học đã được công bố.
- Phương pháp nghiên cứu: Trong quá trình nghiên cứu, tác giả luận văn đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học cụ thể như: Phương pháp phân tích được áp dụng khi xem xét quy định của các văn bản pháp luật về quyền khiếu nại; quy trình thực hiện giải quyết khiếu nại của cá nhân, tổ chức có thẩm quyền thông qua thủ tục giải quyết khiếu nại về THADS.
Phương pháp thống kê, tác giả đã sử dụng khi tìm hiểu, đánh giá số lượng đơn thư khiếu nại, nguyên nhân phát sinh đơn thư khiếu nại, các yếu tố bảo đảm việc thực hiện quyền khiếu nại và kết quả
5
giải quyết đơn khiếu nại. Ngoài ra, tác giả luận văn còn sử dụng các
phương pháp so sánh, phương pháp lịch sử, phương pháp lôgic và phương pháp bình luận khi xem xét, đánh giá vụ việc khiếu nại phát sinh trong thực tiễn công tác.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận Đề tài hệ thống hóa cơ sở khoa học về quyền khiếu nại; nêu rõ vấn đề lý luận và pháp lý cơ bản về quyền khiếu nại về THADS để làm cơ sở đi đến nghiên cứu thực trạng thực hiện quyền khiếu nại về THADS – Từ thực tiễn các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn Đề tài đánh giá thực trạng thực hiện quyền khiếu nại về THADS – Từ thực tiễn các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình, những kết quả đạt được, hạn chế và nguyên nhân của hạn chế, từ đó đề xuất hệ thống giải pháp và kiến nghị để hoàn thiện pháp luật khiếu nại về THADS nói chung và quyền khiếu nại về THADS tại các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình nói riêng.
7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, danh mục tài liệu tham
khảo, phụ lục, nội dung của luận văn được kết cấu thành 3 chương:
Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp lý về quyền khiếu
nại về THADS trên địa bàn cấp tỉnh.
Chương 2: Thực trạng thực hiện quyền khiếu nại về THADS
tại các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình.
Chương 3: Quan điểm và giải pháp bảo đảm thực hiện quyền khiếu nại về THADS – Từ thực tiễn các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình.
6
Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ QUYỀN KHIẾU NẠI THI HÀNH ÁN DÂN SỰ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH
1.1. Khái niệm, đặc điểm của quyền khiếu nại về thi hành
án dân sự trên địa bàn tỉnh
1.1.1. Khái niệm quyền khiếu nại về thi hành án dân sự Để làm rõ khái niệm quyền khiếu nại về THADS, trước hết cần phải làm rõ khái niệm: Khiếu nại, quyền khiếu nại, án dân sự, thi hành án dân sự, khiếu nại về THADS là gì.
Khiếu nại theo tiếng Latinh là: "Complain" có nghĩa là phàn nàn, kêu nài, thưa kiện, phản ứng, bất bình của người nào đó về vấn đề có liên quan đến lợi ích của mình. [34, tr.205]
Theo Đại từ điển Tiếng Việt, khiếu nại là thắc mắc, đề nghị xem xét lại những kết luận, quyết định do cấp có thẩm quyền đã làm. [30, tr.904]
Về khái niệm quyền khiếu nại về THADS: Luật Thi hành án dân sự không đưa ra khái niệm cụ thể về quyền khiếu nại, tuy nhiên, tại khoản 1 Điều 140 Luật THADS có nêu: “Đương sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan có quyền khiếu nại đối với quyết định, hành vi của Thủ trưởng cơ quan THADS, Chấp hành viên nếu có căn cứ cho rằng quyết định, hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình”. [24, tr.146].
Từ quy định này có thể hiểu quyền khiếu nại về THADS là đề nghị của cá nhân, cơ quan, tổ chức chịu tác động trực tiếp của quyết định, hành vi của Thủ trưởng cơ quan THADS, Chấp hành viên, vì cho rằng quyết định, hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình.
1.1.2. Đặc điểm của quyền khiếu nại về thi hành án dân sự
7
Thứ nhất, khiếu nại về THADS là quyền của công dân.
Thứ hai, khiếu nại về THADS là việc cá nhân, tổ chức có quyền yêu cầu cơ quan có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính.
Thứ ba, chủ thể thực hiện quyền khiếu nại về THADS là cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền và lợi ích hợp pháp liên quan trực tiếp tới quyết định hành chính, hành vi hành chính.
Thứ tư, đối tượng thực hiện quyền khiếu nại về THADS là quyết định thi hành án, quyết định về thi hành án; hành vi của Thủ trưởng cơ quan THADS, Chấp hành viên.
Thứ năm, thực hiện quyền khiếu nại về THADS tuân theo thủ
tục hành chính được pháp luật quy định.
1.2. Các yếu tố cấu thành quyền khiếu nại về THADS trên
địa bàn tỉnh
1.2.1. Chủ thể quyền khiếu nại về thi hành án dân sự Một là, người được thi hành án; Hai là, người phải thi hành án; Ba là, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.
1.2.2. Quyền và nghĩa vụ của người khiếu nại, người bị
khiếu nại về thi hành án dân sự
Thứ nhất: Quyền và nghĩa vụ của người khiếu nại về THADS Thứ hai: Quyền và nghĩa vụ của người bị khiếu nại về
THADS
1.2.3. Thực hiện quyền khiếu nại THADS thông qua thủ tục
giải quyết khiếu nại về thi hành án dân sự 1.2.3.1. Giải quyết khiếu nại lần đầu Để giải quyết khiếu nại về THADS, người giải quyết khiếu nại phải thực hiện rất nhiều công việc, từ thụ lý đơn, nghiên cứu đơn, lập
kế hoạch giải quyết cho đến xác minh, thu thập chứng cứ, làm rõ các
8
nội dung khiếu nại, kiến nghị cấp có thẩm quyền ra quyết định giải
quyết khiếu nại, hoàn chỉnh hồ sơ, tài liệu… Tuy nhiên, trước khi thụ lý giải quyết có thể tóm lược việc giải quyết khiếu nại được chia làm 06 bước gồm: (i) xử lý đơn; (ii) thụ lý đơn khiếu nại, yêu cầu báo cáo giải trình, cung cấp hồ sơ, tài liệu; (iii) tổ chức xác minh, đối thoại tại địa phương; (iiii) ban hành quyết định giải quyết khiếu nại; (iiiii) gửi quyết định giải quyết khiếu nại, công khai kết quả giải quyết khiếu nại và hoàn chỉnh hồ sơ; (iiiiii) đôn đốc, theo dõi và kiểm tra việc thực hiện quyết định giải quyết khiếu nại có hiệu lực thi hành.
Bước 1: Xử lý đơn khiếu nại Bước 2: Thụ lý đơn khiếu nại, yêu cầu báo cáo giải trình, cung
cấp hồ sơ, tài liệu
Bước 3: Tổ chức xác minh, đối thoại tại địa phương Bước 4: Ban hành quyết định giải quyết khiếu nại Bước 5: Gửi quyết định giải quyết khiếu nại và công khai kết
quả giải quyết khiếu nại và hoàn chỉnh hồ sơ
Bước 6: Đôn đốc, theo dõi và kiểm tra việc thực hiện quyết
định giải quyết khiếu nại có hiệu lực thi hành
1.2.3.2. Giải quyết khiếu nại lần hai 1.2.3.3. Giải quyết khiếu nại trong trường hợp đặc biệt
1.3. Các yếu tố bảo đảm quyền khiếu nại trong THADS 1.3.1. Yếu tố về chính trị Đảng cộng sản Việt Nam là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội. Bằng nhiều cách khác nhau, sự lãnh đạo của Đảng luôn được xem là chủ trương lớn và có tính chất quyết định đến các hoạt động tư pháp nói chung và hoạt động THADS nói riêng, cụ thể là Nghị quyết 08/NQ-TW ngày 02/01/2002 về một số nhiệm vụ trọng tâm trong công tác trong thời gian tới đã định hướng “thành lập cảnh sát tư pháp trên cơ sở tổ chức và lực lượng hiện có ở ngành công an để
9
hỗ trợ công tác thi hành án dân sự, khẩn trương ban hành Bộ Luật tố
tụng dân sự, Bộ Luật tố tụng hình sự, Luật Thi hành án dân sự,... làm cơ sở pháp lý cho hoạt động của các cơ quan tư pháp”.
1.3.2. Yếu tố về pháp luật Sự hoàn chỉnh của hệ thống pháp luật về THADS và pháp luật về khiếu nại là rất cần thiết, là hành lang pháp lý quan trọng tạo điều kiện cho người dân, cá nhân, tổ chức thực hiện quyền khiếu nại của mình thông qua công cụ pháp luật.
1.3.3. Yếu tố về văn hóa Trình độ văn hóa có ảnh hưởng đến việc thực hiện quyền khiếu nại của người dân, bởi vì trình độ văn hóa được nâng cao thì dân trí cũng được nâng cao, từ đó người dân tiếp cận với các quy định của pháp luật thì tầm hiểu biết sẽ rộng hơn tạo được điều kiện cho việc tuyên truyền, phổ biến sâu rộng pháp luật cho nhân dân.
1.3.4. Đội ngũ công chức làm công tác thi hành án dân sự Hồ Chủ tịch đã dạy: "Cán bộ là cái gốc của mọi công việc", và " Công việc có thành công hay thất bại đều do cán bộ tốt hay kém". Thực tiễn cho thấy, trong những năm qua, đất nước ta nói chung và công tác THADS nói riêng đã đạt được những thành tựu hết sức to lớn. Có được những thành tựu đó là do có sự đóng góp rất lớn công sức, trí tuệ của đội ngũ cán bộ, công chức, bởi hoạt động của đội ngũ cán bộ, công chức là một hoạt động đặc biệt mang tính quyền lực nhà nước, cho phép thực thi pháp luật trên thực tế.
1.3.5. Công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện quyền
khiếu nại trong thi hành án dân sự
Bộ Tư pháp chịu trách nhiệm trước Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về THADS, có các nhiệm vụ, quyền hạn: Kiểm tra, thanh tra, khen thưởng, xử lý vi phạm trong công tác thi hành án dân sự; giải quyết khiếu nại, tố cáo về thi hành án dân sự.”
10
Tiểu kết chương 1
Quyền khiếu nại về THADS là một nội dung quan trọng của pháp luật về THADS. Mục đích quan trọng nhất để thực hiện tốt quyền khiếu nại về THADS là phải gắn chặt chẽ với công tác giải quyết khiếu nại, bởi vì, thực hiện tốt công tác này là nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân được pháp luật ghi nhận. Thông qua công tác giải quyết khiếu nại nhằm phát hiện và kịp thời ngăn chặn, chấn chỉnh những hành vi vi phạm pháp luật trong quá trình tổ chức thi hành án của cán bộ, Chấp hành viên cơ quan THADS để nâng cao chất lượng công tác thi hành án, nâng cao trình độ cho cán bộ công chức làm công tác thi hành án. Một mục đích quan trọng nữa của công tác giải quyết khiếu nại là hiện thực hóa các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước thông qua việc thực hiện quyền khiếu nại.
Quyền khiếu nại về THADS là quyền của công dân, giải quyết khiếu nại về THADS là trách nhiệm của Chi cục trưởng Chi cục THADS, Cục trưởng Cục THADS, Tổng cục trưởng Tổng cục THADS và Bộ trưởng Bộ Tư pháp. Thông qua việc thực hiện quyền khiếu nại, giải quyết khiếu nại về THADS, cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền có thể thực hiện tốt công tác quản lý nhà nước về THADS, đảm bảo bản án, quyết định của Tòa án được nghiêm chỉnh thi hành, bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân cũng như việc duy trì nề nếp, thái độ phục vụ tận tuỵ, trung thực của công chức làm công tác THADS.
11
Chương 2
THỰC TRẠNG THỰC HIỆN QUYỀN KHIẾU NẠI
VỀ THI HÀNH ÁN DÂN SỰ - TỪ THỰC TIỄN CÁC CƠ QUAN THI HÀNH ÁN DÂN SỰ TỈNH QUẢNG BÌNH 2.1. Tình hình tổ chức, hoạt động của các cơ quan THADS có liên quan trực tiếp tới thực hiện quyền khiếu nại về THADS tại các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình
2.1.1. Cơ cấu tổ chức, biên chế các cơ quan THADS và tình hình thực hiện chỉ tiêu nhiệm vụ THADS tại các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình
- Về cơ cấu tổ chức, biên chế: Cục THADS tỉnh Quảng Bình được thành lập theo Quyết định số 2879/QĐ-BTP ngày 06/11/2009 của Bộ Tư pháp. Cục THADS tỉnh Quảng Bình có 04 phòng chuyên môn trực thuộc, gồm: Văn phòng Cục; phòng Nghiệp vụ và tổ chức thi hành án; phòng Kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo; phòng tổ chức cán bộ và 08 chi cục THADS huyện, thị xã, thành phố trực thuộc, gồm: Chi cục THADS huyện Lệ Thủy, Chi cục THADS huyện Quảng Ninh, Chi cục THADS thành phố Đồng Hới, Chi cục THADS huyện Bố Trạch, Chi cục THADS huyện Quảng Trạch, Chi cục THADS thị xã Ba Đồn, Chi cục THADS huyện Tuyên Hóa, Chi cục THADS huyện Minh Hóa.
Cơ cấu biên chế của các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình: Theo Quyết định số 474/QĐ-TCTHADS ngày 14/4/2017 của Tổng cục THADS - Bộ Tư pháp về việc giao biên chế công chức hành chính Nhà nước năm 2017 đối với các cơ quan THADS, thì các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình được giao tổng cộng 105 biên chế, trong đó tại Cục THADS tỉnh được giao 25 biên chế, các Chi cục THADS huyện, thị xã, thành phố được giao 80 biên chế. Số biên chế đã thực hiện được 103 biên chế, trong đó: ở Cục THADS tỉnh thực
12
hiện được 25/25 biên chế, Chi cục THADS huyện, thị xã, thành phố
trong tỉnh thực hiện được 78/80 biên chế.
- Về tình hình thực hiện chỉ tiêu, nhiệm vụ:
Bảng 2.1: Kết quả thi hành án dân THADS về việc của các
cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình giai đoạn từ 2013 - 2017
Năm côngtác Tổng số việc phải thi hành Tổng số việc có điều kiện thi hành Tổng số việc thi hành xong
Tỷ lệ thi hành xong/số việc có điều kiện 93% 93% 97% 91% 91% 2013 2014 2015 2016 2017 3.465 3.281 3.447 3.741 4.073 2.677 2.583 2.837 2.956 3.173 2.877 2.779 2.914 3.261 3.504 Nguồn: Báo cáo Tổng kết công tác thi hành án dân sự giai
đoạn 2013-2017 của Cục Thi hành án dân sự tỉnh Quảng Bình.
Bảng 2.2: Kết quả THADS về tiền của các cơ quan
THADS tỉnh Quảng Bình giai đoạn từ 2013 - 2017
Năm công tác Tổng số tiền thi hành xong (1.000đ) Tổng số tiền phải thi hành (1.000đ) Tổng số tiền có điều kiện thi hành(1.000đ)
2013 2014 2015 20161 20172 30.608.155 27.967.708 80.371.111 65.890.764 85.348.862 83.292.293 132.677.879 46.379.753 150.643.167 70.132.314 75.132.749 139.803.286 185.052.651 272.542.093 395.605.455 Tỷ lệ thi hành xong/số tiền có điều kiện 91% 82% 98% 35% 47% Nguồn: Báo cáo Tổng kết công tác thi hành án dân sự giai
đoạn 2013 -2017 của Cục Thi hành án dân sự tỉnh Quảng Bình.
2.1.2. Tình hình đơn thư khiếu nại, tố cáo về THADS tại các
cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình
13
Bảng 2.3. Số liệu đơn thư khiếu nại, tố cáo và kết quả giải
quyết của các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình giai đoạn từ 2013 - 2017
Tỷ lệ % Năm công tác Số lượng đơn tố cáo Kết quả giải quyết
2013 Số lượng đơn khiếu nại 26 0 26/26 100%
2014 41 3 44/44 100%
2015 37 11 48/48 100%
2016 39 5 44/44 100%
2017 34 0 34/34 100%
Nguồn: Báo cáo Tổng kết công tác thi hành án dân sự giai đoạn 2013-2017 của Cục Thi hành án dân sự tỉnh Quảng Bình.
2.2. Kết quả và hạn chế; nguyên nhân của hạn chế thực hiện quyền khiếu nại về THADS tại các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình
2.2.1. Kết quả đạt được Thứ nhất: Công tác tiếp công dân đã đi vào nề nếp. Thứ hai: Chủ thể thực hiện quyền khiếu nại về THADS về cơ bản đúng đối tượng, đúng thẩm quyền, đúng trình tự thủ tục luật định.
Thứ ba: Kỹ năng tiếp nhận, phân loại, xử lý đơn thư khiếu nại về THADS được thực hiện một cách chủ động, khoa học và đúng pháp luật.
Thứ tư: Công tác quản lý, chỉ đạo giải quyết việc khiếu nại kịp thời, sát sao đảm bảo mọi công dân đều được khiếu nại về THADS
theo luật định.
Thứ năm: Sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương; sự phối hợp liên ngành trong công tác giải quyết khiếu nại về THADS được các cấp, các ngành quan tâm hơn.
14
Thứ sáu: Công tác báo cáo, tổng hợp số liệu, đánh giá tình
hình khiếu nại về THADS của các đương sự được thực hiện thường xuyên, chính xác.
Thứ bảy: Quyền khiếu nại về THADS của các đương sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan và người bị khiếu nại được đảm bảo thực hiện.
2.2.2. Hạn chế và nguyên nhân của hạn chế thực hiện quyền
khiếu nại về THADS của đương sự
2.2.2.1. Hạn chế Thứ nhất: Một số Thủ trưởng cơ quan THADS, cán bộ làm
công tác tham mưu công tác giải quyết khiếu nại xác định sai thẩm
quyền, để quá thời hạn, chậm giải quyết đối với đơn khiếu nại của
đương sự gây nhiều bức xúc trong nhân dân.
Thứ hai: Chủ thể thực hiện quyền khiếu nại đúng thẩm quyền, đúng đối tượng, đúng trình tự thủ tục quy định, đúng nội dung nhưng vẫn có tình trạng Thủ trưởng cơ quan THADS không chấp nhận đơn khiếu nại của người được thi hành án.
Thứ ba: Thủ trưởng một số cơ quan THADS cấp huyện cố tình né tránh khiếu nại của đương sự, vì sợ ảnh hưởng đến công tác quy hoạch, đề bạt, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại và kết quả thi đua của đơn vị.
Thứ năm: Việc xem xét, giải quyết đơn thư khiếu nại của cán
bộ, công chức đối với người dân chưa được triệt để, có nhiều quan
điểm trái chiều trong cách hiểu, cách thức áp dụng pháp luật.
Thứ sáu: Một số cán bộ, công chức cơ quan tiến hành tố tụng
còn thiếu trách nhiệm trong việc thẩm tra, điều tra, truy tố, xét xử; sự
phối hợp của Tòa án trong việc đính chính, sửa chữa, bổ sung những
sai sót đối với bản án, quyết định chưa được kịp thời, không rõ ràng.
15
2.2.2.2. Nguyên nhân của hạn chế * Nguyên nhân chủ quan: Thứ nhất: Năng lực, trình độ chuyên môn, ý thức trách nhiệm
của Chấp hành viên, Thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự
Thứ hai: Đạo đức nghề nghiệp của Chấp hành viên, Thủ
trưởng cơ quan thi hành án dân sự
Thứ ba: Trình độ quản lý, chỉ đạo điều hành của Lãnh đạo cơ
quan lý thi hành án, cơ quan Thi hành án dân sự còn hạn chế
Thứ tư: Một số cơ quan THADS cấp huyện chưa kịp thời công
khai các trình tự thủ tục hành chính về khiếu nại, chưa kịp thời xây
dựng, ban hành nội quy tiếp công dân, quy chế giải quyết khiếu nại
về THADS
* Nguyên nhân khách quan: Thứ nhất: Pháp luật quy định công tác giải quyết khiếu nại về
THADS hiện hành còn bộc lộ một số bất cập cũng là yếu tố làm hạn
chế quyền khiếu nại của đương sự
Thứ hai: Luật THADS chưa có quy định cụ thể về việc chấm
dứt giải quyết khiếu nại đối với trường hợp đã được cơ quan có thẩm
quyền giải quyết hết cấp, đúng quy định của pháp luật nhưng vẫn
tiếp tục có đơn khiếu nại
Thứ ba: Quy định giữa các văn bản luật còn chồng chéo, chưa
thống nhất
Thứ tư: Sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của một số cấp ủy
Đảng, chính quyền địa phương; sự phối hợp của một số cơ quan hữu
16
quan đôi lúc, đôi nơi còn thờ ơ, chưa “mặn mà” với công tác
THADS.
Thứ năm: Trình độ dân trí thấp cũng là nguyên nhân ảnh
hưởng đến việc thực hiện quyền khiếu nại về THADS
Thứ sáu: Chất lượng bản án, quyết định của Tòa án tuyên
không rõ ràng, có nhiều sai sót, bị kháng nghị
Thứ bảy: Yếu tố con người còn thiếu về số lượng cũng như
chất lượng; chế độ bồi dưỡng cho cán bộ làm công tác tiếp dân, giải
quyết khiếu nại, tố cáo chưa quan tâm đúng mức
Thứ tám: Nguyên nhân từ phía các bên đương sự
- Một là, đương sự khiếu nại nhằm mục đích trì hoãn, kéo dài
việc thi hành án hoặc là trốn tránh nghĩa vụ thi hành án.
- Hai là, lợi dụng quyền khiếu nại để nói xấu, vu khống, xúc
phạm uy tín, danh dự của các đồng chí lãnh đạo, các cán bộ tham
gia giải quyết khiếu nại, cản trở hoạt động bình thường của cơ quan
Nhà nước.
17
Tiểu kết chương 2
Qua thực tiễn công tác giải quyết khiếu nại về THADS trên địa bàn tỉnh Quảng Bình, giai đoạn từ năm 2013 – 2017, cho thấy số lượng đơn khiếu nại về THADS có tính chất phức tạp ngày càng
nhiều nhưng các cơ quan THADS đã giải quyết kịp thời, hiệu quả. Kết quả giải quyết đơn khiếu nại về THADS trên địa bàn đạt tỷ lệ cao, giảm thiểu mức thấp nhất đơn khiếu nại tồn đọng, bức xúc, kéo dài; dần tạo được niềm tin cho nhân dân, góp phần bảo đảm trật tự, an ninh trên địa bàn. Quyền khiếu nại của các đương sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan về cơ bản được thực hiện kịp thời từ khâu nhận đơn, thụ lý đơn, thẩm tra, xác minh, đối thoại, giải quyết đơn,... cho đến giai đoạn sau khi ban hành quyết định giải quyết khiếu nại, tức là nội dung bị khiếu nại (hành vi, quyết định của Chấp hành viên, Thủ trưởng đơn vị) về THADS được tiếp tục thực hiện nghiêm túc, kết quả giải quyết cuối cùng về THADS được các bên đương sự chấp nhận và không còn ý kiến gì.
18
Chương 3
QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM THỰC HIỆN QUYỀN KHIẾU NẠI VỀ THI HÀNH ÁN DÂN SỰ - TỪ THỰC TIỄN CÁC CƠ QUAN THADS TỈNH QUẢNG BÌNH 3.1. Quan điểm Quyền khiếu nại của công dân là quyền Hiến định [27], vì vậy,
việc ngày càng hoàn thiện quyền này là yêu cầu tất yếu khách quan.
Bảo đảm thực hiện quyền khiếu nại về THADS là xuất phát từ những
yêu cầu chung của việc xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền
xã hội chủ nghĩa của nước ta hiện nay, đáp ứng yêu cầu của cải cách
tư pháp, cải cách hành chính và bảo đảm nguyên tắc pháp chế trong
quá trình giải quyết khiếu nại về THADS, do đó, cần phải bảo đảm
các nội dung sau:
3.1.1. Bảo đảm quán triệt đường lối, chủ trương của Đảng Hoàn thiện pháp luật về THADS, cũng như bảo đảm việc thực hiện quyền khiếu nại về THADS luôn luôn đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng, bảo đảm thể chế hóa các chủ trương của Đảng trong lĩnh vực pháp luật trong đó có khiếu nại về THADS.
3.1.2. Bảo đảm yêu cầu cải cách tư pháp, cải cách hành chính Nhiệm vụ phát triển và bảo vệ đất nước, yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa đòi hỏi phải ban hành và thực hiện Chiến lược Cải cách tư pháp và chiến lược cải cách hành chính đến phù hợp với quá trình đổi mới công tác lập pháp và chương trình cải cách hành chính.
3.1.3. Bảo đảm nguyên tắc pháp chế trong quá trình thực
hiện quyền khiếu nại và giải quyết khiếu nại về THADS
Pháp chế được củng cố, tăng cường và hoàn thiện là yêu cầu khách quan của quá trình xây dựng nhà nước của Nhân dân, do Nhân
19
dân và vì Nhân dân và cũng là yêu cầu của quá trình hoàn thiện con
người và các quyền của họ trong xã hội, đặc biệt trong quản lý hành chính nhà nước.
3.1.4. Bảo đảm quyền khiếu nại của công dân về THADS Về nguyên tắc, mọi người có quyền khiếu nại với cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền về những việc làm trái pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền phải tiếp nhận, giải quyết khiếu nại. Nghiêm cấm việc trả thù người khiếu nại hoặc lợi dụng quyền khiếu nại để vu khống, vu cáo làm hại người khác.
3.1.5. Bảo đảm quyền con người, quyền công dân trong giải
quyết khiếu nại về THADS
Thực hiện tốt công tác giải quyết khiếu nại về THADS là bảo đảm quyền con người, quyền công dân, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức.
3.2. Giải pháp 3.2.1. Giải pháp chung 3.2.1.1. Tiếp tục hoàn thiện pháp luật liên quan đến quyền
khiếu nại về thi hành án dân sự.
3.2.1.2. Tăng cường hơn nữa sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy
Đảng, trong công tác tiếp dân, giải quyết khiếu nại về THADS.
3.2.1.3. Nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ, công chức làm
công tác thi hành án dân sự.
3.2.2. Giải pháp cụ thể đối với các cơ quan THADS tỉnh
Quảng Bình
3.2.2.1. Thủ trưởng cơ quan THADS, cán bộ làm công tác tham mưu cần phải thực hiện đầy đủ quy định của pháp luật, Quy chế nghiệp vụ của ngành trong thực hiện quyền khiếu nại về THADS
20
3.2.2.2. Nâng cao vai trò trách nhiệm của người đứng đầu;
đào tạo, bồi dưỡng trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác giải quyết khiếu nại về THADS
3.2.2.3. Nâng cao hiệu quả công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại về THADS, cần nắm bắt và nhận diện các chủ thể khiếu nại về THADS là những người tham gia các tổ chức tín ngưỡng để có phương án tiếp dân, hướng dẫn thực hiện quyền khiếu nại phù hợp
3.2.2.4. Yêu cầu nâng cao dân trí pháp lý, ý thức tôn trọng
pháp luật của chủ thể thực hiện quyền khiếu nại về THADS
3.2.2.5. Tăng cường sự chỉ đạo của Ban Chỉ đạo THADS; sự
phối hợp của các cơ quan hữu quan trong việc thực hiện quyền khiếu
nại về THADS
3.2.2.6. Nâng cao trách nhiệm của các cơ quan tiến hành tố
tụng trong việc đảm bảo thực hiện quyền khiếu nại về THADS của
đương sự
3.2.2.7. Kịp thời xây dựng, ban hành nội quy, quy chế giải
quyết khiếu nại về THADS; công khai các thủ tục hành chính về
khiếu nại THADS
3.2.2.8. Kiện toàn tổ chức của các cơ quan THADS tỉnh Quảng
Bình
3.2.2.9. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra đối với các cơ
quan THADS nhằm hạn chế những sai phạm trong hoạt động
THADS
3.2.2.10. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục
pháp luật về THADS, pháp luật khiếu nại về THADS và các văn bản
21
có liên quan để các chủ thể khiếu nại nắm rõ và thực hiện quyền
khiếu nại về THADS
Tiểu kết chương 3
Để thực hiện tốt quyền khiếu nại nói chung và quyền khiếu nại về THADS nói riêng, trước hết cần phải bảo đảm quán triệt chủ trương, đường lối của Đảng; yêu cầu của cải cách tư pháp, cải cách hành chính; bảo đảm nguyên tắc pháp chế trong quá trình giải quyết khiếu nại về THADS. Muốn nâng cao hiệu quả của công tác này cần thực hiện tốt các giải pháp như: Hoàn thiện pháp luật về THADS, pháp luật về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực THADS; thực hiện đầy đủ các quy định của pháp luật, Quy chế nghiệp vụ của ngành trong giải quyết khiếu nại về THADS; kiện toàn tổ chức của cơ quan THADS; nâng cao vai trò trách nhiệm của người đứng đầu; đào tạo, bồi dưỡng trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác giải quyết khiếu nại về THADS; nâng cao hiệu quả trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại về THADS; tăng cường hơn nữa sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương, Thủ trưởng cơ quan trong công tác giải quyết khiếu nại về THADS; nâng cao chất lượng của đội ngũ công chức THADS như biện pháp ngăn ngừa khiếu nại; tăng cường sự chỉ đạo của Ban Chỉ đạo THADS, mối quan hệ phối hợp giữa cơ quan THADS với các cơ quan hữu quan, đặc biệt là Viện Kiểm sát, Tòa án nhân dân và các cơ quan tư pháp khác về giải quyết khiếu nại trong hoạt động THADS; nâng cao trách nhiệm của các cơ quan tiến hành tố tụng và người tiến hành tố tụng; tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra về THADS; đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật. Các giải pháp này phải được thực hiện một cách đồng bộ sẽ góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong giải quyết khiếu
22
nại, nhằm đảm bảo quyền khiếu nại về THADS của công dân, của
con người theo tinh thần của Hiến pháp đã quy định.
KẾT LUẬN
Khiếu nại là một trong những quyền cơ bản của công dân, được Hiến pháp, pháp luật ghi nhận và bảo đảm thực hiện. Việc ghi nhận quyền khiếu nại của công dân đã tạo cơ sở pháp lý cho công dân thực hiện quyền cơ bản của mình. Và bên cạnh các quy định pháp lý để công dân thực hiện quyền khiếu nại của mình thì Luật khiếu nại cũng như Luật THADS cũng đã có những quy định cụ thể về trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại nói chung và giải quyết khiếu nại về THADS nói riêng để công tác này đảm tính khách quan, công minh, công bằng và dân chủ nhằm đảm bảo quyền lợi của các đương sự và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.
Trong những năm qua công tác giải quyết khiếu nại về THADS tại các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình đã khẳng định vai trò to lớn của mình trong việc thực hiện tốt các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, trong đó vấn đề quyền khiếu nại về THADS luôn được quan tâm và chú trọng. Tuy nhiên, hiện nay tại các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình vẫn còn những hạn chế trong giải quyết khiếu nại về THADS ảnh hưởng đến thực hiện quyền khiếu nại về THADS. Với nghiên cứu “Quyền khiếu nại về thi hành án dân sự - Từ thực tiễn các cơ quan Thi hành án dân sự tỉnh Quảng Bình” luận văn đã làm rõ một số vấn đề sau: - Hệ thống hóa được những lý luận cơ bản của đề tài thông qua việc trình bày rõ lý luận và pháp lý quyền khiếu nại về THADS
- Từ thực tiễn công tác THADS, giải quyết khiếu nại về THADS đã đánh giá được thực trạng quyền khiếu nại về THADS tại các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình giai đoạn từ năm 2013 - 2017. Trên cơ sở phản ánh, phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến việc thực hiện quyền khiếu nại, chất lượng công tác giải quyết khiếu nại
23
về THADS trên địa bàn tỉnh Quảng Bình đã đảm bảo các quyền cơ bản của công dân, của các bên đương sự hay chưa.
- Đã phản ánh rõ và chỉ ra những kết quả đạt được trong thực hiện quyền khiếu nại về THADS của các bên đương sự tại các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình. - Phân tích những hạn chế và nguyên nhân của hạn chế trong việc thực hiện quyền khiếu nại về THADS của các bên đương sự.
- Thực hiện quyền khiếu nại về THADS là một quyền cơ bản của công dân nhưng công tác giải quyết khiếu nại về THADS là một hoạt động của cơ quan hành chính nhà nước. Việc giải quyết tốt vấn đề khiếu nại có vai trò thúc đẩy hoàn thiện về cơ chế hành chính, xây dựng một nền hành chính vững mạnh, trong sạch, chuyên nghiệp, hoạt động hiệu lực, hiệu quả.
- Xuất phát từ những căn cứ mang tính thực tiễn kết hợp với các nội dung đã được làm rõ. Luận văn đã đưa ra những quan điểm, đặc biệt đã đề xuất được các giải pháp cụ thể đảm bảo thực hiện quyền khiếu nại về THADS của các đương sự và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong lĩnh vực THADS nói chung và tại các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình nói riêng.
Trong khuôn khổ luận văn thạc sĩ, tác giả đã vận dụng những kiến thức lý luận và pháp lý đã được tiếp thu từ sách báo, quá trình học tập tại Học viện và tìm hiểu thực tế tại địa phương. Tuy nhiên, do còn hạn chế về thời gian, điều kiện nghiên cứu thực tế có những khó khăn nhất định, nội dung nghiên cứu và các giải pháp nêu trên đòi hỏi phải có thời gian kiểm nghiệm. Vì vậy, những đóng góp của luận văn không tránh khỏi những khiếm khuyết, hạn chế nhất định. Tác giả luận văn mong nhận được những ý kiến đóng góp của các nhà khoa học, các thầy cô giáo và bạn bè, đồng nghiệp để tiếp tục nghiên cứu, bổ sung, hoàn thiện đề tài.
