1
ỦY BAN NHÂN DÂN HUYỆN MAI SƠN
PHÒNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN
NÔNG THÔN
SỔ TAY HƯỚNG DẪN
THÀNH LẬP VÀ VẬN HÀNH NHÓM NÔNG DÂN
CHĂN NUÔI
Mai Sơn, 2024
2
MỤC LỤC
I. GIỚI THIỆU .....................................................................................................................................3
II. THỰC TRẠNG CÁC TỔ CHỨC NÔNG DÂN .......................................................................4
1. Các loại hình tổ chức nông dân .......................................................................................................4
2. Thực trạng các tổ chức nông dân ....................................................................................................5
III. PHƯƠNG PHÁP TIẾP CẬN VÀ HỖ TRỢ CÁC TỔ CHỨC NÔNG DÂN THEO CHU
TRÌNH TOÀN DIỆN ...............................................................................................................................5
1. Giới thiệu về cách tiếp cận và hỗ trợ .........................................................................................5
2. Hướng dẫn 6 bước thành lập và phát triển nhóm nông dân theo chu trình toàn diện .........5
Bước 1: Các hoạt động hỗ trợ, chuẩn bị, khảo sát ........................................................................6
Bước 2: Họp thôn và hướng dẫn người dân xây dựng đề xuất thành lập nhóm nông dân theo
nhu cầu ..............................................................................................................................................6
Bước 3: Thẩm định các kế hoạch đề xuất của người dân .............................................................8
Bước 4: Thành lập nhóm nông dân, hướng dẫn lập kế hoạch sản xuất - kinh doanh cho hộ
gia đình thành viên và cho nhóm. ...................................................................................................9
Bước 5: Hỗ trợ nhóm thực hiện kế hoạch kinh doanh, giám sát, đánh giá ....................................10
Bước 6: Tổ chức tham quan, trao đổi kinh nghiệm giữa các nhóm để kết nối với các chương
trình, chính sách tại địa phương ...................................................................................................11
3
I. GIỚI THIỆU
Chương trình mục tiêu quốc gia (CTMTQG) là chương trình đầu tư công nhằm
thực hiện các mục tiêu kinh tế - xã hội của từng giai đoạn cụ thể trên phạm vi cả
nước. Hiện Việt Nam có 3 CTMTQG bao gồm: (1) Xây dựng nông thôn mới; (2)
Xóa đói giảm nghèo; và (3) Phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc
thiểu số và miền núi.
Trong giai đoạn 2021 – 2025, UBND huyện Mai Sơn đang đẩy mạnh việc thực
hiện CTMTQG phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền
núi. Chương trình thực hiện nhằm hỗ trợ và cải thiện bền vững đời sống của các
hộ gia đình nghèo, cận nghèo và đồng bào dân tộc thiểu số, hướng tới nâng cao
thu nhập của các hộ gia đình từ hoạt động chăn nuôi và trồng trọt.
Dự án Chăn-hênh - Nng sut Chn nui Bn vng v Sinh k, Dinh dng v
Ha nhp Gii - thực hiện tại Việt Nam từ 2022-2024 nhằm mục tiêu chuyển đổi
chuỗi giá trị chăn nuôi ở vùng cao Tây Bắc Việt Nam theo hướng năng suất, thích
ứng, công bằng và bền vững. Dự án tập trung vào tăng năng suất và cải thiện tính
cạnh tranh của chuỗi giá trị chăn nuôi thông qua kết hợp các tiến bộ kỹ thuật sẵn
có và mới về giống, sức khoẻ vật nuôi, thức ăn chăn nuôi và thị trường, bao gồm
các giải pháp kỹ thuật số và thích ứng biến đổi khí hậu. Tại vùng cao Tây Bắc, dự
án lựa chọn 2 huyện Mai Sơn và Phù Yên của tỉnh Sơn La, trong đó hầu hết các
hoạt động thử nghiệm được thực hiện tại huyện Mai Sơn. Dự án được UBND tỉnh
Sơn La cho phép triển khai từ ngày 25/03/2023 theo công văn số 963/UBND-NC.
Ghi nhận sự phù hợp về mục tiêu của dự án với CTMTQG phát triển kinh tế xã
hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2025, dự án đã
đồng hành với UBND huyện Mai Sơn trong quá trình thực hiện chương trình.
Bên cạnh các tư vấn về chính sách và hỗ trợ kỹ thuật chăn nuôi, dự án cùng với
phòng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đồng biên soạn sổ tay « Hướng dẫn
thành lập và vận hành nhóm nông dân chăn nuôi » áp dụng trong CTMTQG.
Đối tượng sử dụng tài liệu này là các cán bộ kỹ thuật và thành viên trong các
nhóm nông dân chăn nuôi tại các xã dự án nhận nguồn hỗ trợ từ chính quyền địa
phương.
4
II. THỰC TRẠNG CÁC TỔ CHỨC NÔNG DÂN
1. Các loại hình tổ chức nông dân
Hiện nay ở Việt Nam có 4 loại hình tổ chức nông dân tiêu biểu:
i. Nhóm đồng sở thích là tổ chức hợp tác đơn giản của người sản xuất, kinh
doanh, được thành lập giúp cho các hộ cùng có mối quan tâm đến một đối
tượng sản xuất, kinh doanh (cùng một loại vật nuôi, cây trồng hay một
ngành nghề…) có thể được trao đổi thông tin, chia sẻ kinh nghiệm, đề xuất
nhu cầu, tiếp cận các dịch vụ trong lĩnh vực sản xuất kinh doanh của họ.
Thực tế tại huyện Mai Sơn, các nhóm đồng sở thích chăn nuôi chủ yếu tập
trung vào việc chia sẻ kỹ thuật và mua chung đầu vào sản xuất giữa các
thành viên, rất ít các hoạt động kết nối thị trường được thực hiện.
ii. Tổ hợp tác hoạt động trên cơ sở hợp đồng hợp tác giữa các thành viên.
Đối với hình thức tổ chức này, các hoạt động mua chung, bán chung được
đẩy mạnh hơn. Tuy nhiên, các hợp đồng mua bán không thể ký dưới danh
nghĩa của tổ hợp tác mà chỉ ký với người đại diện, giao dịch qua tài khoản
của người đại diện. Nếu tổ hợp tác hoạt động tốt thì có thể được hướng dẫn
để phát triển thành các hợp tác xã.
iii. Hợp tác xã là tổ chức kinh tế tập thể, đồng sở hữu, có tư cách pháp nhân,
do ít nhất 07 thành viên tự nguyện thành lập và hợp tác tương trợ lẫn nhau
trong hoạt động sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm nhằm đáp ứng nhu cầu
chung của thành viên, trên cơ sở tự chủ, tự chịu trách nhiệm, bình đẳng và
dân chủ trong quản lý hợp tác xã. Hợp tác xã được thành lập theo quy định
của pháp luật Việt Nam, có điều lệ, phương án kinh doanh, có con dấu, tài
khoản ngân hàng, có thể ký hợp đồng với vai trò hợp tác xã.
iv. Mô hình liên kết sản xuất dưới một trong ba hình thức: (i) Liên kết tiêu
thụ sản phẩm qua hợp đồng giữa doanh nghiệp với nông hộ; (ii) Liên kết
có hỗ trợ đầu tư và tiêu thụ sản phẩm giữa doanh nghiệp với nông hộ; (iii)
Liên kết theo chuỗi giá trị khép kín. Trong đó, hình thức liên kết tiêu thụ
sản phẩm qua hợp đồng giữa doanh nghiệp với nông hộ khá phổ biến. Đây
là kiểu liên kết dọc, theo đó hợp đồng được ký ở đầu vụ và ấn định thời
điểm sản xuất, giao hàng, số lượng, yêu cầu chất lượng và giá thành sản
phẩm. Doanh nghiệp có thể cung cấp tín dụng, cung ứng vật tư, máy móc,
tư vấn kỹ thuật cho nông hộ, nhưng cũng có quyền từ chối mua sản phẩm
không đạt chất lượng. Về bản chất, mô hình liên kết này tích hợp nông hộ
5
vào chuỗi giá trị trên phạm vi toàn vùng, toàn quốc và thậm chí toàn cầu
khi có sự tham gia của các tập đoàn đa quốc gia.
2. Thực trạng các tổ chức nông dân
• Nhiều tổ chức nông dân được thành lập nhưng hoạt động chưa/ không hiệu
quả dẫn đến mất niềm tin của nông dân.
• Số lượng và nguồn lực của các chương trình, dự án hỗ trợ các tổ chức nông
dân vẫn hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu hoạt động của các tổ chức
nông dân.
• Hỗ trợ từ các chương trình, dự án chủ yếu dưới hình thức hoạt động tập
huấn riêng biệt và ít thực hiện huấn luyện kỹ thuật 1:1 (tức là hướng dẫn
quản lý vận hành, nhân sự, tiếp cận thị trường, tiếp cận nguồn lực tại địa
phương theo tiến trình phù hợp với đặc điểm của từng nhóm). Điều này
dẫn đến việc các tổ chức nông dân sẽ hoat động cầm chừng, dừng hoạt
động hoặc tan rã khi các hỗ trợ kết thúc.
III. PHƯƠNG PHÁP TIẾP CẬN VÀ HỖ TRỢ CÁC TỔ CHỨC NÔNG
DÂN THEO CHU TRÌNH TOÀN DIỆN
1. Giới thiệu về cách tiếp cận và hỗ trợ
Để các nhóm đồng sở thích, tổ hợp tác, hợp tác xã (gọi chung là các nhóm nông
dân) được thành lập, phát triển, và duy trì bền bỉ thì các bên liên quan nên hỗ trợ
dựa trên nội lực và tiềm năng của chính họ và của địa phương. Phương pháp hỗ
trợ dựa vào nội lực và tiềm năng này được áp dụng xuyêt suốt dự án Chăn - Hênh
theo lộ trình 3 bước như sau:
i. Hỗ trợ các tổ chức nông dân khám phá huy động các nguồn nội lực
ii. Phát triển chuỗi giá trị
iii. Các tổ nông dân áp dụng thực tiễn và rút bài học kinh nghiệm.
Trong lộ trình này, vai trò của người hướng dẫn và cán bộ dự án là đặc biệt quan
trọng để đảm bảo các hộ nghèo, hộ cận nghèo và các nhóm yếu thế được tham gia
phân tích, thảo luận và tự ra quyết định trong phát triển kinh tế hợp tác. Vai trò
trách nhiệm chi tiết của người hướng dẫn, cán bộ dự án và cán bộ kỹ thuật sẽ
được đề cập đến trong phần tiếp theo
2. Hướng dẫn 6 bước thành lập và phát triển nhóm nông dân theo chu trình
toàn diện