Spitzer phát hiện cú va chạm mạnh
giữa hai hành tinh
Theo tin từtrang Space của cơquan hàng không vũtrụMỹ(NASA), các
nhà thiên văn họcđã lợi dụng kính viễn vọng không gian Spitzer phát hiện
hai hành tinh quay quanh một Hằng Tinh trẻ, chúng đã từng xảy ra va chạm
trong vài nghìn năm trước.
Gầnđây, trong khi tiến hành quan sát thông qua kính viễn vọng không gian
Spitzer của NASA đã phát hiện trong quá trình va chạm những nham thạch và
vật tàn dưcủa dung nham đã hình thành cột khói. Sựkiện va chạm của hai
hành tinh đã xảy ra từvài nghìn năm trước hoặcởnhững niên đại xa hơn
nữa, nhưng đây vẫn là khoảng thời gian tương đối gần. Theo máy tính mô
phỏng cho thấy, thểtích hành tinh tương đối nhỏkia gần bằng vệtinh của
trái đất và mặt trăng, nó đã bịphá hủy hoàn toàn trong quá trình va chạm.
Hành tinh kia gần lớn bằng Sao Thủy may mắn còn sót lại, nhưng đã để lại
một vết lõm rất sâu trên bềmặt.
Carey Lisse làm việc tại phòng thí nghiệm vật lý ứng dụng trường Đại học
Johns Hopkins, đồng thời cũng là tác giả đầu tiên sắp phát biểu trong bài
luận văn giới thiệu chi tiết những phát hiện này trên tạp chí “the
Astrophysical Journal” vào ngày 20/8 tớiđây. Bà cho biết: “Hai hành tinh va
chạm nhau với một tốcđộ khủng khiếp, nên nham thạch mà nó sản sinh ra
đã bốc hơi và tan biến hết.”
Các nhà nghiên cứu cho biết, tốcđộ chuyểnđộng trước khi va chạm nhau của
hai hành tinh khoảng 22.400 mph (10km/s). Tốcđộ va chạm kinh khủng giải
phóng Silicon Dioxide không định hình hay thủy tinh nóng chảy. Kính viễn vọng
Spitzer còn phát hiện lượng khí thểsilicon monoxide quay xung quanh do nham
thạch bốc hơi tạo ra.
Hình ảnh vụva chạm (Ảnh: Sina.com.cn)
Carey Lisse cho biết: “Đây là một sựkiện rất hiếm thấy, duy trì trong khoảng thời
gian ngắn, điều này vô cùng quan trọng đối với sựhình thành của vệtinh và các
hành tinh nhưtrái đất. Được quan sát sựkiện này sau khi nó xảy ra không lâu,
chúng tôi cảm thấy vô cùng may mắn”.
Thiết bịthăm dò hồng ngoại của kính viễn vọng không gian Spitzer ởxung quanh
hành tinh trẻmang mã hiệu HD 172555 đã phát hiện những dấu hiệu của các
mảnh nham thạch vụn và dung nham đông kết lại vẫnởtrong giai đoạnđầu hình
thành các hành tinh. Hệhành tinh này cách trái đất khoảng 100 năm ánh sáng. Một
năm ánh sáng là khoảng cách mà ánh sáng chuyểnđộng trong một năm, khoảng
6.000 tỷmiles ( tương đương 9.700 tỷkm).
Nhiều ý kiến cho rằng vệtinh của trái đất là được hình thành trong một lần va
chạm xảy ra cách đây 4 tỷnăm trước, khi đó một thiên thểcó kích thước bằng Sao
Hỏa va vào trái đất.
Geoff Bryden - tác giảnhóm nghiên cứu thuộc phòng thí nghiệm của NASA cho biết:
Sựkiện va chạm hình thành mặt trăng chắc chắn rất mạnh, nó có thểlàm cho bề
mặt trái đất tan biếnđi. Các mảnh vụn trong quá trình va chạmđều rơi vào trong
một mâm tròn quay quanh trái đất, cuối cùng hình thành vệtinh của trái đất. Quy
mô va chạm lần này có lẽgiống nhưnhững gì mà chúng tôi quan sát thông qua
kính viễn vọng không gian Spitzer này. Mặc dù chúng tôi chưa biết sựva chạm lần
này có hình thành một vệtinh hay không? Nhưng chúng tôi biết rằng bềmặt của
một thiên thểnham thạch vừađỏ vừa nóng, hơn nữa còn xảy ra nóng chảy và biến
dạng.
Trên thực tếgiai đoạnđầu vềHệMặt Trời của chúng ta, những sựkiện va chạm
nhưvậy là rất phổbiến. Ví dụ, con người cho rằng sựva chạm quy mô lớn sẽlàm
mấtđi lớp vỏngoài của Sao Thủy, làm cho Sao Thiên Vương nghiêng vềmột bên,
và làm cho Sao Kim quay theo chiều ngược lại. Trong tháng trước, một nham thạch
va vào Sao Mộcđã để lại một vết màu đen trên bềmặt. Thông thường khi nham
thạch va chạm hay sáp nhập với nhau, những hành tinh nham thạch giống nhưtrái
đất sẽkết hợp với nó, dần dần lớn lên. So với 4.5 tỷnăm tuổi của HệMặt Trời, Hệ
hành tinh xoay quanh HD 172555 tương đối trẻ, nó chỉkhoảng 12 triệu năm tuổi.
Sao Mộc bịoach tạc
Một vật thểlớn vừa lao vào sao Mộc và để lại lỗhổng to bằng trái đất
trong bầu khí quyển của nó, Cơquan Hàng không vũtrụMỹ(NASA) cho biết.
Anthony Wesley - một nhà thiên văn nghiệp dưtại Australia - tình cờphát
hiện lỗhổng vào 13h30 (theo giờGMT) vào thứnăm tuần trước. Anh gửi e-
mail tới các nhà khoa học của NASA dểthông báo sựviệc. Sau khi xem xét,
NASA loại trừkhảnăng một sựkiện thời tiết nào đó đã gây nên "vết thương
màu đen khổng lồ" trong bầu khí quyển của sao Mộc.
"Hình ảnh đầu tiên vềlỗhổng và chúng tôi chụpđược cho thấy nó được tạo
nên bởi một vụva chạm. Có thểmột thiên thạch hoặc khối băng khổng lồ đã va vào
sao Mộc", Glenn Orton, một chuyên gia của NASA, nhận xét. Orton đã quan sát lỗ
thủng trong 6 giờbằng kính viễn vọng hồng ngoạiởHawaii.
Đây là lần thứhai một vết lõm khổng lồxuất hiện trong bầu khí quyển sao Mộc.
Cách đây 15 năm các nhà khoa học từng nhìn thấy vết lõm tương tựtrên hành tinh
này sau khi 21 mảnh vỡcủa sao chổi Shoemaker Levy 9 lao vào nó. Lỗhổng này
chỉtồn tại 2-3 tuần rồi biến mất.
Hình ảnh do NASA công bốcho thấy vụva chạm xảy ra gần cực nam của sao Mộc
và các mảnh vỡvăng lên tầng khí quyển cao nhất. Lỗhổng sáng hơn hẳn vùng xung
quanh nên người ta suy luận rằng vụva chạm làm tăng nhiệtđộ của tầng không
khí bên dưới. Do không chứng kiến vụva chạm nên các nhà khoa học không thể
xác định kích thước và khối lượng của thiên thể đã lao vào sao Mộc. Tuy nhiên, dựa
vào kích thước của lỗhổng, họcho rằng thiên thể ấy nhỏhơn rất nhiều so vớiđịa
cầu. Có thểnó đã di chuyển với tốcđộ 50-100 km/s khi lao vào sao Mộc.
"Với tốcđộ khủng khiếpấy, thiên thểsẽtạo ra năng lượng khủng khiếp khi nó va
chạm với bất kỳvật thểnào trong vũtrụ. Lỗhổng mới xuất hiện chưa lâu - có lẽ
khoảng một hoặc hai tuần", Wesley nói.
Sao Mộc là hành tinh to lớn nhất trong Thái Dương hệvà nằmởvịtrí thứnăm nếu
tính từmặt trời trởra. Khí quyển của nó gồm khoảng 86% khinh khí (H2), 14%
hêli (He) cùng nhiều loại khí khác. Sao Mộc có một lõi bằng đá tương đối nhỏso
với kích thước của nó. Ngay phía trên lõi có một lớp khí hydro ởthể đặc có tính
chất giống nhưkim loại. Tiếp theo là lớp khí hydro ởthểlỏng và thểkhí. Không có
ranh giới rõ ràng giữa ba lớp khí vì sựbiến dạng từthểnày sang thểkhác diễn ra
liên tục.