Sử Dụng Thuốc Dạng Phun Sao Cho An Toàn?
Vào mùa đông, các bệnh về đường hô hấp dễ phát sinh và phát triển,
đặc biệt là bệnh hen phế quản hay còn gọi là hen suyễn. Cũng vì lẽ đó mà
ngành tân dược đã bào chế một loại thuốc ở dạng phun rất tiện lợi và hiệu
quả cho việc trị liệu các cơn hen dễ xảy ra vào ban đêm trong những ngày
đông giá rét.
Dùng thuốc dạng phun sẽ cho hiệu lực tốt hơn mà không gây tác dụng phụ
như thuốc uống. Thuốc có nhiều ưu điểm như khi dùng ngoài các hoạt chất sẽ
không thấm sâu vào bên trong mà trực tiếp có tác dụng ngay tại chỗ.
Ở một số loại, thuốc có tác dụng sâu vào bên trong (hít thuốc vào phổi) hay
toàn thân (phun vào miệng mũi dưới lưỡi, thuốc đi theo mao mạch mà không qua
đường tiêu hóa).
Nhờ giới hạn tác dụng tại chỗ (khi dùng ngoài) và không đi qua đường tiêu
hóa (khi vào bộ phận sâu hay vào mao mạch), mặt khác lại ở dạng các tiểu phân
rất nhỏ nên thuốc có tác dụng nhanh và mạnh.
Hay khi dùng salbutamol dưới dạng phun mù (ventolin) thì các tiểu phân
salbutamol sẽ gắn ngay lên niêm mạc phế quản, làm giảm cơn co thắt phế quản,
cắt cơn hen nhanh chóng hơn khi uống salbutamol viên nén.
Như vậy, chỉ cần dùng một liều nhỏ hơn uống hay tiêm, không gây độc cấp
hay mạn. Hoặc để phòng hen, dùng corticoid uống như prednisolon mỗi ngày 5mg
lâu dài thì sẽ bị ứ muối, nước, làm béo giả, nặng hơn thuốc có thể gây suy thận.
Nhưng khi dùng corticoid dạng phun (fluticason mỗi ngày) lâu dài cho hiệu
lực tốt hơn mà không bị các tác dụng phụ như nêu trên; song lại dễ dàng tạo ra liều
ổn định (chỉ việc ấn vào nút bấm ở van) mà không cần một dụng cụ phân liều nào
khác; luôn luôn bảo quản trong vỏ kín, nên giữ được tính vô khuẩn như khi mới
sản xuất.
Chúng ta đều biết rằng, thuốc dạng phun mù còn gọi là khí dung (aerosol)
hiện có khá nhiều. Chẳng hạn như thuốc cắt cơn hen chứa salbutamol (ventolin
hay butoven aerosol doseur), kiểm soát hen chứa corticoid (fluticason, budenosid)
hay chứa corticoid hít + salmeterol hít (seretide). Thuốc chữa nhiễm khuẩn da
chứa oxytetraxyclin hydrocortison (oxycort).
Bình xịt gồm có vỏ đựng bằng nhôm, thép không gỉ, chịu được áp lực cao
để chứa các chất đẩy và hoạt chất. Van bịt kín bình có 2 dạng đó là dạng phun liên
tiếp khi bấm nút, chỉ hết phun khi bấm lại và dạng van định liều chỉ phun ra một
liều định sẵn cho mỗi lần phun (gọi nhát phun). Chất đẩy là loại khí nén hay khí
hóa lỏng có khả năng tạo ra áp suất cao.
Hoạt chất là các chất rắn hay dung dịch lỏng, nhũ tương, hỗn dịch được chế
tạo bằng kỹ thuật đặc biệt để có các tiểu phân rất nhỏ. Khi bấm vào đầu van, dưới
áp lực của khí đẩy, hoạt chất sẽ phun ra giống như làn sương hay bụi mù nên gọi
là dạng thuốc phun mù, phun sương.
Tùy theo đầu phun (còn gọi miệng phun hay nút bấm) mà dạng thuốc phun
ra có thể mềm như thuốc mỡ, bột nhão, bọt xốp, lỏng, rắn. Cố nhiên đầu phun sẽ
có hình dạng thích hợp với bộ phận cơ thể cần tiếp nhận thuốc như miệng, mũi,
tai, họng.
Tuy nhiên, để thuốc đạt hiệu quả tốt nhất, cần tuân thủ một số nguyên tắc
như người bệnh cần được hướng dẫn kỹ trước khi dùng. Vì với dạng thuốc hít vào
phổi, nếu dùng không đúng cách, thuốc sẽ không hấp thu đầy đủ, không phát huy
hiệu lực. Người bệnh nên tập hít vài lần cho đến lúc hít mà không thấy bụi mù
(thuốc) bay lên trên bình thuốc mà đi hết vào phổi là được.