VỀ SỨC SỐNG CỦA TUỒNG CUNG ĐÌNH

Ề Ứ Ố

Ủ

V S C S NG C A TU NG Ồ CUNG ĐÌNH

ế ờ ố ủ ủ i Vi ườ ồ ờ ạ ề ị ả ặ i, th i đ i này đã t o ra s đ i m i và phát tri n v m i m t t Nam hôm nay ? Ph i chăng th i đ i chúng ta là th i đã suy tàn và k t thúc ạ ế ề ọ ờ ớ ự ổ ể i s ph c h ng cho tu ng cung đình và tr l ồ c l ượ ạ ạ ự ứ i cho nó s c ờ ạ ụ ả ạ ư ể V n đ đ t ra là đánh giá th nào v v trí c a tu ng cung đình trong đ i s ng văn hoá c a các ề ặ ấ th h ng ệ ế ệ c a tu ng cung đình ? Hay ng ồ ủ c, cũng các th đem l c a đ t n ấ ướ ủ t. s ng b t di ệ ố ấ

ủ ụ ế ả ẩ ờ y mà nó không còn thích h p d ồ ả ẽ ấ ế ố i ch đ ta khi ch đ phong ki n đã ế ộ ướ ộ ợ ng xã h i ch nghĩa, khi th hi u c a nhân ườ ụ ế ộ ủ ị ế ủ ế ị Tu ng cung đình v n là s n ph m c a th i phong ki n, v n ph c v cho cung đình phong ki n. ế ố Ph i chăng chính vì l b xoá b , khi dân t c ta đang ti n lên trên con đ ộ ỏ dân đã đ i thay ? ổ

ề ộ ấ ư ủ ẳ ệ t ng sâu s c c a ngh thu t sân kh u phong i, đó là tu ng Vi ồ ườ ấ ậ ộ ố ệ ỏ ị ả ể ướ ưở ủ ắ ồ ố Còn m t v n đ có th ch a h n đã xoá b trong suy nghĩ c a m t s ng Nam có ngu n g c n c ngoài ho c ch u nh h ặ ki n Trung Hoa. ế

1. T t ư ưở ộ ng th ng tr và tâm h n dân t c ố ồ ị

ng c a giai c p phong ki n. S ị ố ủ ế ấ ộ ng th ng tr trong đ i s ng xã h i phong ki n là t ị ấ ờ ố ọ ế ị ấ ự t ư ưở ộ ổ ự ố ạ ị ặ T t ự ư ưở ừ th ng tr y di n ra trên m i lĩnh v c kinh t , chính tr , xã h i và văn hoá. S th ng tr y v a ế ố mang tính b o l c v a mang tính phi b o l c. Hai m t đó b sung cho nhau, t o thành m t s c ộ ứ ạ ự ừ m nh b o v và kéo dài ch đ phong ki n. ế ễ ạ ự ệ ế ộ ạ ả

s đàn áp b ng quân s , s tr ng tr ị ở ự ằ ể ệ ừ ờ ấ đ i này qua đ i khác ớ ứ ạ ự ằ ể ầ ắ ủ ử ệ ng Đông, đ c bi c Đông Á, các n ứ các n t là B o l c chính tr đã th hi n t ị ự ự ừ ờ b ng pháp lu t. Tuy nhiên, giai c p phong ki n đã s m th y r ng, th võ khí tàn b o không đ ạ ế ậ ng mà nó đ duy trì s th ng tr c a nó. Nó c n m t th vũ khí ôn hoà h n. Đó là vũ khí t t ư ưở ứ ự ố tìm th y c s ượ ắ ậ d ng c theo Nho giáo. ụ ấ ằ ơ i h i, s c bén và sâu s c đ ợ ạ ướ ị ủ ộ t h c, ngh thu t. Đây là th vũ khí l ế ọ ệ ươ tôn giáo, tri c ph nhi u n ướ ề ấ ở ở ướ ặ ở

ấ ệ ự ậ ạ ơ ộ ế ự ồ ủ ả ườ ả ự ề ừ ấ t thuy n". V phía nông dân, h b giai c p ự ừ ự ấ ọ ị ủ ề ượ ọ ộ ề ế ổ ng đ u v i h n hán bão l t Nam, trong quan h giai c p, s đ ng thu n th ấ ng m nh h n s xung đ t. Giai c p Vi Ở ệ phong ki n giác ng r ng s s ng còn c a nó là ph i d a vào nhân dân : "Dân vi b n, dân vi ự ố ộ ằ quý", dân v a có s c đ y thuy n, v a có s c l ứ ậ ề ẩ ứ c và s tàn phá c a thiên tai, h t nh ng tr phong ki n bóc l ọ c s t n công c a b n xâm l ủ ư ộ ế c n ph i đoàn k t ch t ch v i nhau và cùng ng h tri u đình phong ki n đ đánh đu i gi c ặ ế ể ủ ặ ả ầ t... ngo i xâm và đ ươ ướ ẽ ớ ớ ạ ụ ạ ầ

ầ ờ ố ượ ế ế ọ ậ ằ ỡ ư ữ ạ ả ở ấ ặ ữ ự ư ế ng phong ki n nhi u lúc tr nên ng t ngào trong ý th c nông dân. Ng ọ ứ ế ở ế cu c s ng hào hùng và trong sáng t i, ượ ạ c l ệ phía nông dân đi vào ngh ề ố ừ ừ ộ ủ Trong đ i s ng tinh th n, nhi u tôn giáo và h c thuy t đã đ c đ a vào nhân dân nh m c ng ề c tr t t phong ki n. Đ o giáo, Nho giáo, Ph t giáo tr thành nh ng m nh đ t g p g và hoà ố ậ ự d u gi a nông dân và phong ki n. Trong tình hình nói trên, s giao l u văn hoá gi a hai phía đã ữ ị khi n cho t t ư ưở tâm h n dân t c cũng đã t ộ ồ thu t phong ki n. ế ậ

ồ ờ ể ệ ồ ố ớ ắ ầ ủ ứ ậ ấ ế ữ ầ ạ và th c t ả ộ ộ ầ ồ ủ là linh h n c a ự ế ữ ệ ả ả ọ ồ ớ Tu ng cung đình ra đ i và phát tri n qua các th i kỳ đã ph n ánh sâu s c m i quan h xung đ t ộ ờ và đ ng thu n y c a phong ki n và nông dân trong xã h i Vi t Nam. T ng l p trí th c trong xã ệ ế h i phong ki n chính là t ng l p trung gian, t o nên m t c u n i gi a nông dân và phong ki n. ế ố ớ T ng l p trí th c, nh ng h c gi và ngh sĩ chính là đ ng tác gi ứ tu ng cung đình. ộ ầ ồ

ng phong ki n, v a g n gũi nông dân, gi ừ ứ ế ầ ớ ừ ồ ầ ớ ộ ề ả ẩ ậ ế ạ ồ ồ ỉ ố ấ ủ ẩ ả ẩ ả ộ ỗ i trí th c đã góp ph n l n làm cho t V a mang h t ệ ư ưở tu ng cung đình v n là s n ph m c a phong ki n nhi u lúc đã đ m đà tính dân t c, tính nhân ủ ế ố ả ng t n. Chính vì th , tu ng cung đình không ch là s n dân, t o ra m t s c s ng có giá tr tr ị ườ ộ ứ ph m riêng c a giai c p phong ki n mà còn là s n ph m chung c a c dân t c, c a m i ng ườ i ủ ế ủ chúng ta.

2. M i quan h n i sinh và ngo i sinh qua các giai đo n phát tri n c a tu ng cung đình ệ ộ ủ ố ồ ể ạ ạ

ố ồ ệ ậ ặ ồ ề ấ ự ấ ầ ng Vi ế ệ ộ ể ư ồ t Nam. ệ nh c a con ng i Vi Bàn v ngu n g c c a tu ng cung đình Vi ằ ủ giá th p s du nh p c a sân kh u c đi n Trung Hoa vào vi ổ ể ậ ủ ệ n u nh không th y r ng tu ng là s ph n ánh xã h i Vi ả ự ồ ấ ằ là s th hi n đ u óc th m m tinh vi và t ế t Nam, tôi nghĩ r ng không th ph nh n ho c đánh ủ ấ ớ t Nam. Nh ng s là sai l m r t l n ẽ t Nam, tâm h n và t t Nam, t ư ưở ườ ư ự ể ệ ị ủ ệ ầ ẩ ỹ

ắ ọ ậ ệ n i sinh và nhân t Cũng nh m i lo i hình ngh thu t, tu ng đ ạ ư ọ ượ th ng nh t nhân t ạ ố ộ ấ ồ ơ ở ngo i sinh, theo quy lu t giao l u văn hoá. ố c hình thành và phát tri n trên c s ch t l c và ể ư ậ ố

ộ ạ ả ể ủ ổ ế nh ng giá tr văn hoá ặ ệ ữ ữ i t ạ ừ ể ự ế ầ ề ộ ạ ế ể ế ị ế ộ ượ ữ ự ạ ữ ư ọ ở c nh ng thành t u c a các dân t c khác, ủ ỗ ch ề hoàn c nh đó mà ti p thu văn hoá nhân ế ố ấ ả ừ ấ ộ ng đ văn hoá ph c v . Nó cũng hoàn c nh dân t c, và t ừ ụ ể ạ ộ ụ ngo i sinh. Nhân t ạ ố c trên c s đáp ng đ Văn hoá c a c nhân lo i và c a t ng dân t c phát tri n trong m i quan h gi a cái ph bi n và ố ủ ừ cái đ c thù. Không có văn hoá nhân lo i n u không có s k t tinh l c a các dân t c. Không th có s phát tri n phong phú và đ y đ văn hoá dân t c n u n n văn ộ ủ ự ủ khép kín mình và không ti p thu đ hoá này ch t ỉ ự c u thành c a văn hoá nhân lo i. Đi u quan tr ng là nh ng đã tr thành nh ng nhân t ủ ở văn hoá dân t c xu t hi n t ả ệ ừ ộ lo i. Dân t c v a là ch th sáng t o ra văn hoá, v a là đ i t ố ượ ạ ủ ể ừ là ch th ch đ ng phát tri n mình trên c s ti p nh n nh ng nhân t ủ ộ ữ ngo i sinh ch có th tr đ ỉ ậ c nhu c u n i sinh c a văn hoá dân t c. ủ ể ể ụ ượ ơ ở ế ứ ủ ể ạ ơ ở ố ộ ượ ầ ộ

ể ự ằ ố ố ạ ấ i ích phát tri n b n thân, nó t b ng lòng v i cái v i v n có c a ủ ư bên ngoài, nh ng ấ ế ả Tu ng cung đình cũng nh m i lo i hình sân kh u không th t ồ nó. Vì l ể ữ thành t u này ph i đ ả ượ ớ ư ọ t y u ph i khai thác nh ng thành t u t ả ự ừ c dân t c hoá và tr thành b ph n máu th t c a ngh thu t dân t c. ệ ậ ị ủ ợ ự ậ ộ ở ộ ộ

ấ ủ ể ệ ẳ ớ ố ồ ị Có r t nhi u đi m t ồ ề nh mô hình nhân v t, cách v m t, ph c trang, x lý không gian, th i gian... ạ t Nam v i kinh k ch c a Trung Qu c, ch ng h n, ờ ng đ ng gi a tu ng Vi ữ ẽ ặ ươ ậ ư ụ ử

t c các th đó ch là nh ng ph ỉ ữ ứ ồ ả ệ ồ ậ ủ ở ấ ướ c ệ ệ c nguy n v ng và tho mãn đ ở i Vi ặ ễ đó mà tr ướ t Nam, ở ệ ượ ứ ệ ỗ t Nam. Các h c gi ủ ng ti n bi u di n, đ c tr ng cho hình th c tu ng. ồ ư ứ t Nam, c h t tâm h n Vi ế ở ệ ng ti n b c a đ t n xu h ế ộ ủ ướ c th y u th m m c a con ỹ ủ ẩ ị ế t Nam đã ch ng minh và s ti p t c ch ng ứ ẽ ế ụ ứ t Nam khi n cho ngh thu t tu ng cung đình ch a ồ ậ ệ ế ệ ầ Nh ng t ể ươ ệ ấ ả ư t Nam không ch n m B n ch t ngh thu t tu ng Vi ỉ ằ ở ệ ấ hi n th c Vi t Nam, tài năng sáng t o c a ngh sĩ Vi ự ở ệ ạ ch đáp ng đ t Nam và Vi ọ ả ệ ứ ượ ệ nghiên c u tu ng Vi ng ồ ứ ả ọ ệ ườ minh tinh th n sáng t o c a ngh sĩ tu ng Vi ồ ạ đ ng nh ng giá tr tr ị ườ ệ ng c u c a dân t c. ủ ữ ử ự ộ

ạ 3. Giá tr truy n thông và nhu c u hi n đ i ề ệ ầ ị

ộ ề ạ ộ ậ ấ ầ ố ộ ướ ề ọ ế ặ ị ố ữ ạ ớ ậ ổ ư ả ữ i nh ng b c d n t ữ ẫ ớ ờ ộ ặ ủ ờ ố t vong. ị ấ Truy n th ng dân t c trong m i ho t đ ng v t ch t và tinh th n không ph i là nh ng giá tr b t c nh y bi n. Cu c s ng luôn luôn bi n đ i, luôn luôn v n đ ng v phía tr ả ộ ậ ổ ướ ế i m t th i kỳ cũ và m ra m t th i kỳ m i. Truy n v t t o ra nh ng khúc ngo t l ch s , khép l ề ọ ạ ở ờ ộ ử th ng luôn luôn v n đ ng và bi n đ i cùng v i s bi n đ i v m i m t c a đ i s ng. Không nh ổ ề ọ ớ ự ế ế ộ ố th , nó s tr thành v t c n c a l ch s và s m mu n cũng b di ị ệ ộ ớ ủ ị ậ ả ế ẽ ở ử

i nh ng bi n đ i hi n nay c a đ t n ớ ổ ế ủ ạ ủ ự ạ ệ ể ắ ứ ớ c cũng là nói t ứ ệ ữ ứ ố ươ ả quy t đ nh s có m t c a cái ngày x a trong xã h i ngày mai, là ng ạ ự ư ộ ố ấ ố ớ ấ ố ớ ể ạ ứ ủ ẫ i tính hi n đ i c a s phát tri n. ể Nói t ớ ữ ấ ướ ng lai. Nh ng hi n đ i không th c t đ t v i quá kh mà ph i là c u n i gi a quá kh và t ầ ệ ư ẩ i th m Hi n đ i là nhân t ế ị ườ ặ ủ ệ xét cao nh t đ i v i di s n c a quá kh . S th m xét y có th đúng, cũng có th sai. Nh ng dù ư ứ ự ẩ ả ủ đúng hay sai thì nó v n. gi ộ vai trò quy t đ nh đ i v i tính liên t c hay tính đ t đo n c a m t ế ị truy n th ng văn hoá, đ i v i s ra đi t m th i hay vĩnh vi n c a m t lo i hình ngh thu t. ờ ạ ữ ố ớ ự ể ụ ủ ề ễ ệ ạ ậ ộ ố

ị ờ ử ộ ươ ư ề ộ ứ ễ ậ ụ ồ ữ ữ ớ ể ậ ậ ố ớ ả h i trong làng xã, các ngh thu t tu ng, chèo, c i ễ ộ ệ ụ ữ ệ ồ ờ ng đã đ ạ i quy t m t cách khác nhau nh th nào vào th i kỳ sau Cách m ng ư ế ờ L ch s đã có nh ng th i kỳ mà xã h i đ ặ ng th i d t b đi m t truy n th ng, a thích ho c ờ ứ ỏ ữ ố chán ghét m t lo i hình ngh thu t. Tuy nhiên, l ch s cũng ch ng minh r ng, có nh ng nghi l ệ ử ị ộ ạ ằ i có lúc ph c h i. Cũng có nh ng lo i tôn giáo, nh ng phong t c t p quán t ạ ng đã m t đi l ạ ưở ụ ậ ấ ữ i b ng d y v i m t s c s ng m i. Có th trong m t th i gian có lúc l hình ngh thu t đã tàn t ộ ộ ứ ạ ừ ờ ạ tiên, nh ng l l y thí d , vi c th cúng t ậ ổ ệ ấ l c đánh giá, gi ộ ế ả ượ ươ tháng Tám và trong xã h i ta ngày nay. ộ

ự ồ ủ ầ i th i c a nó. Ng ớ ầ ộ ậ ỗ ờ ủ ữ ậ ố ớ ủ i th i c a quá kh , gi ủ i đ n thu n c a m t s v t cũ v i đ y đ ạ ơ i, trên tinh th n phát tri n c a xã h i loài ng ườ i, ể m i c a th i đ i. ờ ạ ế ữ ạ i l ứ ự ạ ỏ ứ i không đo n tuy t v i quá kh mà ch là s g t b nh ng cái l ứ ờ ủ ỗ i. Tuy nhiên, s h i sinh không có nghĩa là s s ng l ự ố c l nh ng tính ch t l c h u l ượ ạ ấ ạ ữ s h i sinh c a nh ng giá tr quá kh ph i đ ự ồ ả ượ ủ ữ Hi n t ạ ệ ạ và phát tri n cao h n n a nh ng giá tr t ơ ộ ự ậ ủ ầ c ti p nh n thêm nh ng nhân t ữ t đ p mà quá kh đ l ứ ể ạ ị ệ ớ ữ ỉ ị ố ẹ ữ ể

ứ ữ ệ ầ ạ ố ạ ề ỉ i, truy n th ng ch có th t n t c nh ng yêu c u c a hi n đ i, nghĩa là ể ồ ạ ủ ề c hi n đ i hoá. Hi n đ i ti p n i truy n thông và phát huy truy n ệ i khi đáp ng đ ạ ượ ạ ế ượ ệ ề ả ố Tóm l b n thân nó ph i luôn luôn đ ả th ng trên m t c s m i. ố ộ ơ ở ớ

ố ậ ứ ụ ệ ộ ỗ ồ ệ ữ ủ ượ ồ ị ố ườ ộ ủ ệ ệ ậ ạ ể ệ ữ ệ ộ ươ ủ ỉ ứ ễ ố ể ầ ể ạ ể ả ứ v i nó, khi n nó không còn là nó n a. i ngh sĩ tu ng cung đình có S c s ng c a ngh thu t tu ng cung đình ph thu c vào ch ng c nh ng giá tr v n có c a ngh thu t này trong xã h i hi n đ i hay không ? Không phát huy đ ch sao chép m t cách máy móc nh ng gì mà ông cha đã th hi n qua các ph ng ti n và hình th c bi u di n, mà còn ph i không ng ng sáng t o đ nâng cao truy n th ng c a ông cha trong ạ ừ ả hoàn c nh m i. Ng i, không nên hi u l m hi n đ i hoá là c t đ t v i quá kh và ghép vào ệ ngh thu t tu ng m t hình th c xa l ậ ề ắ ứ ớ ữ c l ượ ạ ộ ạ ớ ớ ồ ứ ệ ế

ạ 4. Tính giai c p và tính nhân văn trong ngh thu t hi n đ i ệ ệ ấ ậ

ừ ỹ ọ ư ệ ậ ấ ậ ậ ấ ặ ậ ố ệ ố ấ ổ M h c Mác - Lênin th a nh n tính giai c p c a ngh thu t nh ng không nhìn nh n v n đ m t ề ộ ủ cách máy móc mà đ t nó trong m i quan h v i tính nhân văn. Trong ngh thu t, m i quan h ệ ệ ớ đó mang m t ý nghĩa ph quát ị ể ồ ạ i, ph i che đ y l ướ ố c n i dung và hình th c. Các giai c p th ng tr , đ t n t ứ ở ả ộ i hình th c nhân văn, mang m t ý nghĩa nhân văn. ộ i ích c a nó d ủ ộ ậ ợ ứ ả

ậ ế ứ ự ồ ạ ủ ụ ậ ộ c không ph i trên c s s c ấ ể c r ng, s t n t ạ ượ ượ ằ ậ ấ ấ ứ ấ ả

ủ i c a nó ph thu c vào s ch p thu n c a ự ơ ng b c mà trên c ơ ở ự ưỡ ề ệ ữ i lao tâm chăn d t ng i lao l c ph c v ng i lao tâm và ng ệ ữ ườ ệ ữ ườ ự ụ ụ ắ Giai c p phong ki n nh n th c đ toàn th nhân dân. S ch p thu n y đ t đ ự s c a s đ ng tình. Đ ng tình trong quan h gi a vua tôi, quan h gi a tri u đình và dân ồ ự ồ ở ủ chúng, quan h gi a ng i lao ườ ườ l c. ự

ị ố ấ ư ả ữ i nh ng chiêu bài mang ý nghĩa nhân t, tính nhân văn là s b sung và s xoa s n th ng tr cũng che đ y l ậ ợ ữ i ích c a nó d ủ nh ng giai c p bóc l ấ ướ ộ ự ổ ở ị ả ấ ủ ả ủ ộ ỗ ủ ấ ạ ấ ở ờ ạ ủ i ích dân t c làm l ả ấ ợ ể ủ ư ả ấ ả ộ ợ Giai c p t văn : "T do, bình đ ng, bác ái". ự ẳ ự th i đ i chúng ta thì khác, ch nghĩa nhân văn là b n ch t c a giai c p ấ d u cho tính giai c p. ch vô s n và nói chung là c a toàn th nhân dân lao đ ng. S c m nh c a giai c p vô s n là ở ứ nó l y l ở i ích c a b n thân mình và nói nh Các Mác, giai c p vô s n tr thành dân t c. ộ

ớ ớ ề ệ ầ ẩ ự ệ ệ ẩ ạ ượ c Chính v i tinh th n trên mà kh u hi u m i v văn hoá trong hi n pháp Vi ộ t Nam là "Dân t c, ệ hi n đ i, nhân văn". Đó là s phát tri n và nâng cao, trong th i đ i ngày nay, kh u hi u đã đ ể nêu lên trong Đ c ng văn hoá (1943) : "Dân t c, khoa h c, đ i chúng". ộ ế ờ ạ ạ ề ươ ọ

ượ ủ ụ ắ ồ ồ ộ ỗ Ngày nay, s tr th i đ i. Đi u này nghĩa là nó ph i đ ng t n c a tu ng cung đình ph thu c vào ch nó n m đ ộ ủ c tinh th n c a ầ c dân t c hoá, hi n đ i hoá và nhân văn hoá h n n a. ữ ơ ự ườ ề ả ượ ờ ạ ệ ạ

c nguy c suy thoái và có th di ướ ộ ộ ể ệ ủ ậ ơ t bao công s c và tâm huy t, th h chúng ta, đ c bi ế ệ ế ệ ế ệ ặ ấ ờ ỏ Đ ng tr ứ đ i này qua đ i khác b vào đ y bi ờ gi ớ t vong c a m t b môn ngh thu t mà ông cha ta t ừ t là ứ ẩ i khoa h c và ngh sĩ c m th y trách nhi m l ch s đè n ng lên vai. Có r t nhi u vi c kh n ị ử ệ ệ ề ệ ả ấ ặ ấ ọ

c ti n hành đ làm th nào th h chúng ta chuy n giao đ c di s n quý báu này ả ượ ế ế ệ ế ể ể ượ ả c p ph i đ ấ đ n con cháu mai sau : ế

ả ầ ộ ọ ỹ ủ ề ể ẩ ầ ớ ị ế ệ ộ ồ ộ ậ ữ ệ ệ ồ ọ ớ 1. C n ph i có m t cu c đi u tra xã h i h c đ tìm hi u th hi u th m m c a các t ng l p nhân ể dân v i ngh thu t tu ng và tu ng cung đình, đ có nh ng bi n pháp khoa h c h u hi u, đ a ư ể ngh thu t tu ng vào công chúng r ng rãi trong c n ữ c. ả ướ ệ ậ ộ ồ

ự ườ ữ ộ ể ả ầ ọ ơ ề ộ ế c nh ng cái tai không bi ng gi ố ớ ệ ừ ệ ụ ế ư ọ ượ ệ ế ế ậ ồ 2. Nhà tr nay, l ố ụ tr ng. Mác đã t ng nói v s vô d ng c a âm nh c tr ề ự ọ Ngh thu t tu ng làm th nào có th đ ế v i nó và có nh ng hi u bi ớ m t vai trò c c kỳ quan tr ng trong vi c chuy n giao di s n tinh th n. Hi n ệ ệ là đ i v i vi c giáo d c ngh thu t truy n th ng cho h c sinh là m t thi u sót nghiêm ạ t nghe nh c. ướ ạ c ti p xúc ế ệ ẻ ư i thi u v giá tr c a ngh thu t này. ị ủ ọ ữ c th h tr a thích n u nh h không đ ậ ậ ủ ể ượ ề ể t t ế ố ữ ể ệ

ự ủ ệ ế ầ ả phía Đ ng ả ồ c, đ có th đi sâu h n n a trong vi c tìm tòi, nghiên c u, bi u di n nh m b o t n ồ ữ ướ ứ ể ể ệ ể ễ ơ 3. Các nhà văn hoá và các ngh sĩ tu ng c n có thêm s khuy n khích và ng h t ộ ừ và Nhà n ằ và nâng cao h n n a di s n quý báu này c a ông cha ta. ữ ủ ả ơ

GS. Vũ Khiêu