Tài liệu bồi dưỡng kiến thức và kỹ năng công nghệ thông tin cho cán bộ công chức xã khu vực đồng bằng – Chuyên đề 3

Sau may Hnh thuang mang theo phfrn m~m gian di~p d~ rna cua sau tren cac may Hnh bi nhi~m. Cac may Hnh bi nhi~m dugc su d\lng bai nhfrng nguai gui thu rac ho~c giil danh dia chi trang web. Cac cua sau cling co th~ dugc cac sau may Hnh khac khai thac nh~m m\lC dich co 19i cho tin t~c.

1.4. Phmmg thuc ho~t dQng cua virus may tinh.

1.4.1. Qua cac thi~t bi luu trfr di dQng.

d\lng nhi€u nhfrt d~ phat tan. Ng£1Y nay khi ilia m€m

Truac day ilia m~m va rna CD chua chucm.g trinh thuang la phucm.g ti~n bi lqi rfrt it duqc su d\lng thi phuong 5

-."

thuc Hiy nhi~m nay chu yeu tir cac 6 USB, cac 6 rna cung di d9ng ho~c cac thiet bi giai tri ky thu~t s6.

1.4.2. Qua thtr di~n tir.

tang thea cfrP s6

Khi rna thu di~n tu (e-mail) duqc su dVng r9ng rai tren the gi6i thi virus chuy€n huang sang Hiy nhi~m thong qua thu di~n tu thay cho cac cach lay nhi~m truy~n th6ng. Khi da lay nhi~m vao may tinh n~n nhan, virus co th€ W tim ra danh sach cac dia chi thu di~n tu s~n co trong may tinh va tlJ d9ng gui di hang lo~t (mass mail) cho nhfrng dia chi tim thfry. Neu cac chu nhan cua cac may nh~n duqc thu bi nhi~m virus lay nhi~m vao may tinh, virus l~i tiep tvc tim den rna khong phM hi~n duqc, tiep tvc d€ cac dia chi va gui di tiep theo. Chinh vi v~y s6 luqng phM tan co th€ nhan khien cho trong m9t thai gian ng~n hang tri~u may tinh bi lay nhi~m.

Khi cac phcln m~m quan 1;' thu di~n tu ket hqp v6i cac phcln m~m di~t virus co th€ kh~c phvc duqc hanh d9ng tlJ gui nhan ban hang lo~t d€ phM tan den cac dia chi khac trong danh b~ cua may n~n nhan thi nguai phM tan virus chuy€n sang hinh thuc tlJ gui thu phM tan virus b~ng ngu6n dia chi suu t~p duqc tnr6c do.

Phuong thuc lay nhi~m qua thu di~n tu bao g6m:

- Lay nhi~m vao cac files dinh kern thea thu di~n tu (attached mail). Khi do nguai dung se khong bi nhi~m virus cho t6i khi file dinh kern bi nhi~m virus duqc kich ho~t (do d~c di€m nay cac virus thuang duqc "tra hinh" bai cac tieu d~ hfrp d~n nhu quang cao ban hang gia re, phcln m~m mi~n phi, chuang trinh t~ng qua, vv ... ).

- Lay nhi~m do rna m9t lien ket trong thu di~n tu. Cac lien ket trong thu di~n tu co th€ dfrn den m9t trang web duqc cai s~n virus, each nay thucmg khai thac cac 16 h6ng cua trinh duy~t va h~ di~u hanh. MN cach khac, lien ket dfrn t6i vi~c thlJc thi m9t do~n rna, va may tinh co th€ da bi lay nhi~m virus.

- Lay nhi~m ngay khi rna d€ xem thu di~n tu: Cach nay vo cung nguy hi€m bai chua celn kich ho~t cac files ho~c Ina cac lien ket, may tinh da co th€ bi lay nhi~m virus. each nay cling thuang khai thac cac 16 h6ng,bao m~t cua h~ di~u hanh.

1.4.3. Qua m~ng internet.

---

V6i SlJ phM tri€n r9ng rai cua internet, hi~n nay cac hinh thuc lay nhi~m virus qua m~ng internet da tra thanh ea.c phuong thuc chinh cua virus ngay nay. Di€n hinh la cac hinh thuc lay nhi~m virus va phcln m~m d9c h~i thong qua internet nhu sau:

- Lay nhi~m thong qua cac files tai li~u, phcln m~m: La cach lay nhi~m c6 di€n, nhung thay the cac hinh thuc truy~n file thea cach cli (rna m~m, USB, thiet bi lUll trfr di d9ng) b~ng cach tai tir m~ng internet, trao d6i, thong qua cac phcln m~m, vv...

6

- Uiy nhi~m khi dang truy c~p cac trang web duQ'c cai d~t virus (theo cach vo tinh ho~c c6 y), cac trang web co th~ co chua cac rna d<)c gay lay nhi~m virus va ph~n m~m d<)c h~i vao may tinh clla ngmJi su dt,mg khi truy c~p vao cac trang web do.

- Uiy nhi~m virus ho~c chi~m quy~n di~u khi~n may tinh thong qua cac l6i bao m~t h~ di~u hanh, ung dt,mg s£n co tren h~ di~u hanh ho~c ph~n m~m clla hang thu ba. Tin t~c co th~ lQ'i dt,mg cac l6i bao m~t Clla h~ di~u hanh, ph~n m~m s£n co tren h~ di~u ht'mh (vi dV chuang trinh nghe nh~c Windows media player) ho~c l6i bao m~t Clla cac ph~n m~m clla hang thu ba (vi dv chuang trinh dQc file Acrobat reader) d~ lay nhi~m virus ho~c chi~m quy~n ki~m soat may tinh n~n nhan khi rna cac files lien k~t v&i cac ph~n m~m mly.

1.4.4. Bi~n th~ clla virus.

M<)t hinh thuc trong co ch~ ho~t d<)ng clla virus la t~o ra cac bi~n th~ clla chung. Bi~n th~ clla virus la SlJ thay d6i rna ngu6n nh~m cac mvc dich tranh SlJ phat hi~n Clla ph~n m~m di~t virus ho~c lam thay d6i hanh d<)ng clla no.

M<)t s6 lo~i virus co th~ tlJ t~o ra cac bi~n th~ khac nhau gay kho khan cho qua trinh phat hi~n va tieu di~t chung. M<)t s6 bi~n th~ khac xuftt hi~n do sau khi virus bi nh~n d~ng bai cae ph~n m~m di~t virus, chinh tac gia Clla virus ho~c cac tin t~c khac (bi~t duQ'c rna clla chung) da vi~t l~i, nang cftp ho~c cM ti~n chung d~ ti~p tvc phat tan.

1.4.5. Khi nang vo hi~u hoa phftn m~m di~t virus.

M<)t s6 virus co kha nang vo hi~u hoa ho~c can thi~p vao h~ di~u hanh lam te li~t ph~n m~m di~t virus. Sau hanh d<)ng nay chung m&i ti~n ht'mh lay nhi~m va ti~p tvc phat tan. M<)t s6 khac lay nhi~m chinh vao ph~n m~m di~t virus (tuy kho khan han) ho~c ngan can SlJ c~p nh~t clla cac ph~n m~m di~t virus. K~ ca cai l~i h~ di~u hanh va cM l~i ph~n m~m di~t virus.

Cac cach thuc nay khong qua kho n~u nhu chung n~m r5 duQ'c co chS ho~td<)ng clla cac ph~n m~m di~t virus va duQ'C lay nhi~m ho~c phat tan tru&c khi h~ th6ng khai d<)ng cac ph~n m~m nay. Chung cling co th~ sua d6i file host clla h~ di~u hanh Windows d~ nguai Slr dVng khong th~ truy c~p vao cac website va ph~n m~m di~t virus khong th~ lien l~c v&i may Chll virus Clla minh d~ c~p nh~t.

1.5. each phong ch6ng virus.

Khong th~ kh~ng dinh ch~c ch~n la bao v~ duQ'c may tinh an toan lOO% tru&c nhfrng hi~m ho~ virus va cac rna d<)c, nhung nguai su dVng co th~ h~n ch~ d~n muc t6i

da va co cac bi~n phap bao v~ dfr li~u clla minh.

7

1.5.1. Cach nh~n bi~t CO' ban.

- May tinh ch<;1y ch~ hem so v6'i tru&c day, truy xuclt dfr li~u ch~m, kh6ng cho cai

d~t, go b6 phfm mem, kh6ng rna duqc cua s6 task manager (Ctrl + Alt + Delete), vv ...

- Cac trang web quang cao ho~c trang web 1<;1 tv dQng hi~n ra (pop up), man hinh

desktop bi thay d6i giao di~n (thuemg chuy€n sang mau den).

thi tren trinh duy~t ch~m.

- Duy~t web ch~m, nQi dung cac trang web hi€n - Cac files l~ tv dQng sinh ra khi rna 6 rna USB (autorun.inf, new folder.exe ... ).

XUllt hi~n file c6 phfrn rna rQng .exe c6 ten trung v&i ten cac thu m\lc.

- 06c phai man hinh c6 mQt bi€u

tuqng nh6 cung v&i th6ng bao: " your computer is infected" hay" virus alert ", gfrn gi6ng v&i khuy~n cao b~t firewall ho~c yeu cfru thvc hi~n cai d~t firewall, ...

- Virus c6 th€ gia danh mQt phfrn mem di~t virus nao d6, chuemg trinh nay c6 giao di~n gfrn tuang tv v&i phfrn mem di~t virus va yeu cfru gui th6ng tin d€ dang kY Str d\lng phfrn memo

- Dua ra khuy~n cao may tinh da bi nhiem virus, dua ra duang lien k~t (link) huang dfin nguai Str d\lng truy c~p d~n trang web d6 d€ di~t duqc lO<;1i virus nay (thlJc chllt la trang web gia m~o chua virus ho~c rna dQc).

- Khi go tim mQt dia chi tren trinh duy~t web va ch9n nut "enter" d€ b~t tim ki~m

thi trang tim ki~m thuemg dung bi thay bai mQt trang tim ki~m 1<;1.

- Nguai su d\lng tim thlly nhfrng ten dia chi 1<;1 trong danh sach "favorites" cua

trinh duy~t web m~c du nguai su d\lng chua he d~t vao trong m\lC nay.

----

- MQt c6ng C\l tim ki~m (search toolbar) hay c6ng C\l tren trinh duy~t (browser toolbar) xUllt hi~n m~c du nguai Str d\lng kh6ng ra I~nh d€ cai d~t n6 va kh6ng th€ xoa chung ho~c chung xullt hi~n tra l<;1i sau khi xoa.

- 00 cac dia chi quen bi~t vao trinh duy~t rna chi nh~n duqc trang tr6ng kh6ng

hay bi bao 16i "404 Page cannot be found". d thai di€m rna nguai Slr dl,mg kh6ng lam gi v&i m<;1ng rna vfin thlly den gtri/nh~n chap chap sang tren modem hay "board band modem" gi6ng nhu la khi dang tai mQt phfrn mem ve may hay la cac bi~u tuqng "network/modem" nhllp nhay nhanh khi rna nguai

su d\lng kh6ng he n6i may tinh vao m<;1ng.

....,

- Ngoai ra, c6 nhieu virus ch<;1y frn cung v&i h~ th6ng rna kh6ng c6 dllu hi~u d~c bi~t hay bllt thuemg nen nguai Slr dVng rllt kh6 d€ nh~n bi~t may tinh c6 dang bi nhi~m

virus hay kh6ng.

1.5.2. Sfr d\lng phftn m~m di~t virus.

D€ dam bao an toan cho may tinh, sau khi cai d~t xong h~ di~u hanh nguai su dVng nen ch9n mQt phfrn m~m di~t virus t6t d€ cai d~t ngay tru&c khi k~t n6i vao h~

8

IOC;li virus

th6ng mC;lng, truac khi chia se va su d\mg thi~t bI luu trfr ngoai (USB, 6 cling c~m ngoai, ... ). Sau do su d\mg phfm m€m di~t virus do thuemg xuyen, Hiu dai cho may tinh. Phc1n m€m di~t virus t6t phai dap ung duqc dc1y du cac tieu chi: La phc1n m€m co ban quy€n, c~p nh~t phien ban mai thuemg xuyen d~ co kha nang nh~n bi~t nhi€u mai, co h6 trq ky thu~t tn,rc ti~p til nha san xuftt khi co Sl,l' c6 lien quan tai virus.

W32.Sality.PE

') I \V32.AutoRunUSB.W0l111 3 IW32.Vetor.PE 4 I W32.SmxnetQKY.Ttojan 5 ! W32.StatterYY.Troian

~ W32.Kawin.Trojan i i

7 i W32.FakeUselinitIconEFam.W0l111 8 I X9nvLXFSic 9 I W32.SecreICNC.Heur 10 I W32.SaIDropFamA.\Vonll 11 W32.IniectAdw3redDwnMainA.Trojan 12 I \VJ2.Tmgrtext.PE 13 I WJ2.CmVims.Troian 14 I W32.SalDropE.Wonn 15 I W32.SysAntiA.\Vonn

Hinh 1: Danh sach virus lay Ian nhi~u nhdt nam 2011 (ngu6n Bkav).

1.5.3. SO' d\lDg tUfrng IO'a.

Tuemg lua (firewall): La thi~t bI phc1n cung ho~c phc1n m€m hOC;lt dQng trong moi truemg may tinh n6i mC;lng, la rao ch~n rna mQt s6 ca nhan, t6 chlic, doanh nghi~p, ca quan l~p ra nh~m ngan ch~n nguai dung mC;lng internet truy c~p cac thong tin khong mong mu6n ho~c ngan ch~n nguai dung til ben ngoai truy c~p cac thong tin bao m~t n~m trong mC;lng nQi bQ.

Vi~c su dVng tuemg lua giup bao v~ may tinh truac virus va cac phc1n m€in dQc hC;li. Khi su dVng tuang lua, cac thong tin vao va ra d6i yai may tinh duqc ki~m soat mQt cach vo thuc ho~c co chu y. N~u mQt phc1n m€m dQc hC;li dff duqc cai vao may tinh co hanh dQng k~t n6i ra internet thi tuemg lua co th~ canh bao giup nguai su dVng IOC;li b6 ho~c vo hi~u hoa chung. Tuemg lua giup ngan ch~n cac k~t n6i d~n khong mong mu6n d~ giam nguy ca bI ki~m soat may tinh ngoai y mu6n ho~c cai d~t vao cac chuang trinh dQc hC;li hay virus may tinh.

SU dVng tuang lua b~ng phc1n cling n~u nguai su dVng k~t n6i vai mC;lng internet thong qua mQt modem co chuc nang nay. Thong thuang a ch~ dQ m~c dInh cua nha san xuftt thi chlic nang tuemg lua bI t~t, nguai su dVng co th~ truy c~p vao modem d~

9

b~t chuc nang tuemg lua. SU dVng tuang lua b~ng phfm cung khong phai tuy~t d6i an toim boi chung thuemg chi ngan ch~n k~t n6i d~n tnii phep, do d6 cfrn k~t hqp su dVng tuemg lua phfrn c(rng cling v6'i cac phfrn m~m tuemg lua.

SU dVng tuemg lua b~ng phfrn m~m: h~ di~u himh Windows da: duQ'c tich hQ'p s~n tinh nang tuemg lua b~ng phfrn m~m nh~m bao v~ dfr li~u va may tinh, d~ kich hOl;lt

tinh nang nay nguai su dVng lam nhu sau:

- Vao Start \ Control Panel \ Windows Firewall

Folders

[TI]] ­

;]Go

.......••._,

'A

f);

~

WI

Speech

System

~

6.···;;;:>' Dl\ Taskbar and User Accounts Windows CardSpace Start Menu

~

.,,. ''';:ti't,

Wireless Network Set ...

•

Hinh 2: Tinh nang tuang !lea.

- Sau khi ch9n xu~t hi~n h<)p thol;li Windows Firewall. Trang the General nguaj

........

su dVng ch9n On (recommended) sau d6 ch9n OK.

" •

iour PC IS r.ot prolected turn on Mlirodc<\o\!s Fffewall

-

Window~ Firewall helps protect your computer by preventing unauthorized users from gaining access to your computer through the Internet or a network.

I' C;;. Q~Ii~~~(j,iii~~~~~j

This selling blocks all outside sources Irom connecting to this computer. with the exception of those selected on the Exceptions tab.

[J Qon'l allow exceplions

Select this when you connect to plJblic nelt,··mrks: in less secure locations, such as ailporls. You will nol be not.ified when V.Jindows Firewall blocks programs. Selections on the Exceptions tab will be ignored

....,

'0 COIf (nol recommended)

Avoid using this selling. Turning olf Windows Firewall may make this computer more vulnerable to viruses and intruders.

-.

What else should I know about Windows Firewall?

C'QK~]

Hinh 3: Bq.t tinh nang Firewall trong Microsoft Windows XP.

10

Ngoai nhung cach tren, nguai su d\lng con co th€ su d\lng phtln m~m tuang lua ngoai d€ cai d~t va bao v~ may tinh tru6'c virus, cac phtln m~m d('>c hi;li, chf>ng spam, vv... Hi~n nay co nhi~u phtln m~m tuang lua h6 trg cho vi~c nay, g6m ca ban tni phi ho~c mi~n phi.

~St~tU$

"

'

System Status :n Stan:jard ~~1IJde

«

=>- ~

""'*'

Cornputer Pretef. hon

~ Firewall

F:·ire\'val~

~ on

¥

t;;l Domains

«I \Aieh Shield· on

Programs

«I AnliKcyloqgtT - on

Autoruns

t!9.1:!:!.~'p.:~~~§:. ,.1 Ct ~J:!QM ::ent€:L

UrHiatp~

Jls(u~sk::} forum

Anti-Keylogger

:::,eo...i: ltv arUdes

'df:9ate no':'

ZlJbr:1lt .:'.i SUSR8C( hiE>

dfi, Hosts file

History

Version:

;:..:.Q.&J.~~9.Z

$ Options

ltcense:

!::msi~oh r\ifW/::"

E[~g..S'j!tJQlJ.

l~::2.:i:;:

lun.,;n ErriSI5;.:;ft n::-.cl)m,,:ends, A~j r'llunche, - (;ro~e5:;lo:lal 6:0 bf0cke,

KI

ffinh 4: Ph{m m~m Online Armor Free Firewall.

~ You are protected. No action is required.

l(lr~'"'tJnT ,~s ,'>',),tr::q nyej 10 pretect !f>d ~JMl.-¥t.

mfl\'(!~<'>i''';'

Atldjtli)ru~1 Services

P";:;.trar(1 Ctn~m

Firewall a.')G~~5 ha:ker -S:::C8!l~ D 'f'0'J.V PC

!/$o!':-nt4y PfflJt-.r-tv,n rA~ ,'fays t-D pr:rtoEl:1 y:g1 de'lly

:Q ft.rr;j -cnz.1"'~';::: a 4,,<, 4,. i'

Antl-YIfU-'./Anb "spyware '

• ~~)~~:~{~~'::;;~f~~~~~~_~P

_::t9:;li§j:~J:.£j5._~}:.r.,::.~.. !:gL:'ikD\f.fri~,

~l1et:Q::; ond n:~;:::il\.,

CB,n~~l

~l':l

Browser lock

,.'i:>qt~fle t

Y~mjKjlJ -are n.lf\;mg J~ (",::;a1::"3!!~:F:i: pr0t~-t(~f' Ct::'l. th~s (r:

o Heip

ffinh 5: Phdn m~m ZoneAlarm Free Firewall.

11

--

Applications Manage the applications that are allowed to access the network.

Status

P~'M'''''""~fr~''''¥J'';;-''-'''==<.'m=~

tJ~tions

A

i I

In

Out

Application

~

.. l::j Generic Host Process for Win32 Services

Profiles

"':7'

TULSA Shell (Export Version)

C: \ Windows\System32\Lsass. exe

Histoly

ver. 5.1.2600.5512

Activity

Advanced settings

Settings

I!:'"

PC Tools Smart Update

Upgrade Now

C:\Program Files\Pc Tools Firewall Plus\Update.exe

ver.7.0

v

Arlvnnrp.rl ,,::;p.ttinno;;

x

G2J Hide uninstalled application rules

pctcols

'""""'

Hinh 6: Pluin mJm PC Tools Firewall Plus.

¥1<,_-_~..,.,

r~) DEFENSE+

'(j,J SllMMARY

--.,

------_.­

-------------­

\/ie-\v Active Connections

View fkev'laH Events

q

"""

[g

Common Tasks

View whirri a~lcatlons are rurrentiy connecting to the L'1ternet a,ong with the IP, PorI, Protocol and Traffic level of the connecnon.

ThIS secnon alloll\r's you to vier"" a record of the events and alerts triggered by possible attacks on your computer.

[h?"nne d

Trusted l\pphcatbn

h'y Port Sets

e

Advanced

~

Allows vau to group individual ports Into named '.sets' which can be used when managing Network Security PolicV.

Tl-IIS shortcut represents a convenIent 'Nav to create an automa1JC -'Allo".. ·ruie fur apphcatJons that you trust.

A,ppfic:'!t!CiH

r-Fv Ne'"hv,;,d< Zones

i1 New'

h ~

Ths shortcut represen.ts a convenle.nt ~Nay to Geate. an automaTIc 'Deny' rule fur appflcations ti'at you do not trust.

A ne bvork can be represented as a zone to 'Nhich an access can be granted or dented by speofying it In filtering rules,

My Bbcked Network lones

Stt:dth Port:; Vhzard

~

'""""

Alio\\'s you to define which addresses or network zones your computer should not communICate '"..,.llth. For example. spyware sites.

This 'Nizard allows you to create a set of global firewall rules, which 'tim affect your computer's ViSlbility from other computers.

......

~ All systems are active and running_

Hinh 7: Phdn mJm Comodo Firewall Personal

12

.. r:l Microsoft Feeds Synchronization T

.t­

-';.,: Network Activity (~ ;! ~ ADowed ~ Bloc""d

MySh",lcuh

c

ifI# Plug-ln<

Welcome: to Dutpo:d Secqrltjl Suite PIO'

h:r:::1J1W/e;n~~ 1 l'tf' "")(he< t"'C\jf",,,,,,,,w,,

Thank .VQIJ fat L5:1fIQ Outpotl SecurJ.y 'Swe Flo, u..~ co.,"flPlehenuve t~I.lbon for -prote-c-tlngY~J and }l'OU'f famit't' orilne

No lengthy (,;O'rA,gurBtIQrl n, needed Outpctt Secujit~ Suite Pro- sl..drlt P4dtedll\g ,agtlll'$S-l an kMli2: of al:tacks .as: ~oon: ~ ~ is inda1led

A~·tnnurn Hk-..q

Thant .Io·'OU fgg ,hoo$ll'-.g AgnltlE(I qr. .Yi1Yf ~~UJlty ~O\>·tderj

€J ACbtt-i! Content. rf'i Ad, i2p Ant.i~M",lware -6 Anti-Spam {.1 AUAdt D&edioo -it" Content Ci DNS c",che

HCW$

Int"'v..... wah an anonymous hack",

t;;: i:I cOO'1P1Oute ba:s:ed on- mpuf. trOO1 s-it"';'efai Indt'o/1duals

AgmturrJ !'"l& be.ef\ d:lll"'..;l .!I ittk l

Regisua-lion dalus

Urfr-e~te:ed

Regldeled to: Trial period daJ$ lell: 3:!

Rule~ WJ(:.:'!Itd

J=teady

Hinh 8: Phdn m~m Outpost Pro Security Suite.

1.5.4. C~p nh~t cac ban sua IBi cua h~ di~u himh.

H~ dieu himh Windows (chi€m da s6 nguai su dVng) thuang bi pluit hi~n cac 16i bao m~t chinh b&i SlJ thong dVng clla no. Tin t~c co th€ 19i dVng cac 16i bao m~t d€ chi€m quyen dieu khi€n ho~c phat tan virus va cac ph~n mem d<)c h~i. Nguai su dVng luon c~n c~p nh~t cac ban va 16i clla h~ dieu hanh Windows thong qua trang web Microsoft update (cho vi~c nang d.p dt ca cac ph~n mem clla hang Microsoft) ho~c Windows update (chi c~p nh~t rieng cho h~ dieu hanh Windows). Cach t6t nh~t hay d~t ch€ d<) nang c~p (sua chua) tlJ d<)ng (Automatic updates) cua h~ dieu hanh Windows. Tinh nang nay chi h6 trg d6i v6i cac h~ dieu hanh Windows co ban quyen hgp phap.

1.5.5. V~n dt}.ng kinh nghi~m su dt}.ng may -finh.

Cho du su dl,mg ph~n mem di~t virus va cac phuO'ng thilc neu tren thi may tinh v~n co kha nang bi lay nhi€m virus va cac ph~n mem d<)c h~i b&i m~u virus m6i n€u chua dugc c~p nh~t kip thai ph~n mem di~t virus. Nguai su dVng may tinh c~n su dVng tri~t de cac chilc nang, ling dVng s£n co trong h~ dieu hanh va cac kinh nghi~m khac d€ bao v~ cho h~ dieu hanh va du li~u clla minh nhu sau:

- Phat hi~n SlJ ho~t d<)ng khac thuOng clla may tinh: Da ph~n nguai su dVng may tinh khong co thoi quen cai d~t, gO' b6 ph~n mem ho~c thuOng xuyen lam h~ dieu hanh thay d6i, co nghla la su dVng may tinh 6n dinh. Nguai su dVng co th€ nh~n bi€t dugc

13

-

~,

~

slJ thay d6i khac thuemg cua may tinh. M9i hO(,1t d<)ng khac thuemg nay n~u khong phai do phfrn c(mg gay ra thi cfrn nghi nga SlJ xmlt hi~n cua virus. Ngay khi co nghi nga, cfrn ki€m tra b~ng cach c~p nh~t dfr li~u m6i nhftt cho phfrn m€m di~t virus ho~c thu su dVng m<)t phfrn m€m di~t virus khac d€ quet toan b<) h~ th6ng.

nga va co hanh d<)ng phong ngua hqp lY. Tuy nhien cach nay doi hoi m<)t SlJ am hi€u nh~t dinh cua nguai su dVng.

- Ki€m soM cac (mg dVng dang hO(,1t d<)ng: Nguai su dVng ki€m soM SlJ hO(,1t d<)ng trong h~ th6ng thong qua task manager b~ng cach ~n t6 hqp phim cua cac phfrn m€m Ctrl + Ait + Delete ho~c cac phfrn m€m cua hang thu ba d€ bi~t m<)t phien lam vi~c binh thuang h~ th6ng thuemg n(,1p cac ung dVng nao, chung chi~m dung lugng b<) nh6 bao nhieu, chi~m CPU bao nhieu, ten file hO(,lt d<)ng la gi, vv...ngay khi co di€u b~t thuemg cua h~ th6ng (du chua co bi€u hi~n cua SlJ nhiSm virus) cung co th€ co SlJ nghi

~

- LO(,1i bo m<)t s6 tinh nang cua h~ di€u hanh co th€

1.6. Gi6i thi~u rnQt s6 phAn rn~rn di~t virus.

""'"

t(,10 di€u ki~n cho SlJ lay nhiSm virus. Theo m~c dinh cua h~ di€u hanh Windows thuemg cho phep cac tinh nang autorun giup nguai su dVng thu~n ti~n cho vi~c tlJ d<)ng cai d~t phfrn m€m khi dua rna CD ho~c 6 USB vao h~ th6ng. Chinh cac tinh nang nay duQ'c m<)t s6 10(,1i virus lQ'i lay nhiSm ngay khi vua c5m 6 USB ho~c dua rna CD phfrn m€m vao h~ th6ng dVng d€ (m<)t vai 10(,1i virus Ian truy€n r~t nhanh trong thai gian gfrn day thong qua cac 6 USB b~ng cach t(,1o cac file autorun.ini tren 6 USB d€ tlJ ch(,ly cac virus ngay khi c5m 6 USB vao may tinh). Cfrn 10(,1i bo tinh nang nay b~ng cac phfrn m€m cua hang thu ba ho~c sua d6i trong h~ th6ng.

Phfrn m€m di~t virus la phfrn m€m co tinh nang phat hi~n, 10(,1i bo cac virus, kh5c phvc (m<)t phfrn ho~c hoan toan) h~u qua do virus gay ra va co kha nang c~p nh~t d€ nh~n bi~t cac 10(,li virus trong tuong lai. Phfrn m€m di~t virus thuemg hO(,1t d<)ng tren

cac nguyen Iy cO' ban nhu sau:

nh~n d(,1ng mfru virus cua chung.

- Ki€m tra, quet cac t~p tin d€ phM hi~n cac virus da bi~t trong cO' sa dfr li~u,

ho~c cac phfrn m~m d<)c h(,1i.

.....

- PhM hi~n cac hanh d<)ng cua phfrn m~m gi6ng nhu cac hanh d<)ng cua virus

- Sau khi phM hi~n th~y virus se dua ra cac thong bao, khuy~n cao hanh d<)ng

.....

thlJc hi~n nhu: Khoa virus, cach ly virus, xoa bo virus, sao luu files dlJ phong, ...

Tren thi truemg hi~n co r~t nhi€u phfrn m€m di~t virus bao g6m ban thuong m(,1i

14

(co thu phi) va ban miSn phi ho~c di~t virus trlJc tuy~n (khi k~t n6i internet).

Phfrn m~m trong nu6c: Bkav, CMC.

Qllfl vmos-l;IIo cACV(n.U71JlGliO Pl,ltlG 1511 OI~JIO fjfWllj1

.Qui!t

r& d E; 6, t1~'r1';1 ell trC/14 may lTr.

(.~

C.o'Jp Hllal

CI,e thlr mue etl"'" tiLl1itiu (~'dflt t$r t.} ttAJ- ITt}: c.>t~r!) til l~L ('71>1 ~'''1''

qua

ij.j'joVii

86 nln\c Q,J¢t t£~:.'£ ()( CiI.O:rri3: ti:rh ")~j9 (h)'? t·t,,; fh1i n:nl~:

.

.00

(ae [hIt mue (JOltl!) Il"rJ~ Ihm diM '$C cr., 3 thu m~it d1"'iij ~ulil' 1:f-'li1 'r.e

N!1

D II:

lIlY nrlll\tUIIG OLlt I nl[rO 11ilU cAu

,.,J

_

_ ~

. :it?:{

I~~

~ E:MoCoo

OJ:!

Hinh 9: Phdn mJm di¢t virus BKAV

.. l' oan b& m,z.j lmtj 'I. ..

C.1l1ltmll

100m

Chan mOt Ho1ueu thll' mue tl"'!ilt"t ·:1 ()f' r'~{~ l"~f nh~lJ thllj' m~. fJe~ q:t~t \'-~'lJ~ L I HIEM '0;('" TAC vw ' (b\T UCII GutT

y

0;;,.;'

}" /' '~i'

I With [IJRol\1 i h,t ell c

it

fRQMIf'

Phfrn mem nu6c ngoai: Kaspersky, AVG, Norton, Avira, McAfee, Avast,

Microsoft Security Essentials, Bitdefender, ...

15

Hinh 10: Phdn mJm di¢t virus CMC.

.AVG

Internet Security

~"'" 'J.~rl<>:¥d. v:::;;,; (ltg> t:~c«

~

~

Internet Security

"

_

......... '

.. "",,",""N-·"""_."" ~; ..~... .. ",.·,.~_<"_yv""",~,,, .....,~·,

,..,.",...".._-. (..,..;:«...-.... ~ .. ,,,",~ ..... _~,>\

.A_Afee" 'VlV"'

't Sewn y

{~_ ....~.'"

~..~~-

~McAft!t!

"""'"

3: PCs

"""'"

-

Hinh 11: PJuin mtm di¢t virus nuac ngoai.

- Trang web quet virus

tnJc

tuy~n: Kaspersky.com, Virustotal.com,

Bitdefender.com, Cmcinfosec.com

16

2. DE Ml)C 2: Bao v~ dfr li~u may Hnh.

Sau khi hoan thanh nQi dung nay, nguOi sir d\lng n~m duQ'c:

• Cach bao v~ dfr 1i~u h~ th6ng.

2.1. Bao v~ dfr li~u h~ th6ng.

2.1.1. Ten dang nh~p va m~t kh~u (userID va password).

• Cach bao v~ dfr 1i~u da: t(;lO ra.

Vi~c d~t m~t khl1u se tranh dugc vi~c truy c~p cac tai nguyen, dfr 1i~u trai phep,

nh~t 1a khi phan quy~n d~ su dVng chung cung mQt may Hnh.

2.1.2. Quan ly dfr li~u Ah~ th6ng.

Ten dang nh~p va m~t khl1u thuemg 1a mQt xau, chu6i, lo(;lt cac ki tv rna h~ th6ng may Hnh yeu c~u nguai su dVng nh~p vao b~ng ban phim tru6c khi co th~ ti~p tvc truy c~p cac tai nguyen tren may Hnh. MQt m~t khl1u m(;lnh 1a m~t khl1u co til 8 ky tv tra len, bao g6m ca chfr cM, chfr s6 va ky tv d~c bi~t (@,#,$,0,/o, vv...).

h~ di~u hanh thi khi cai d~t l(;li h~ di~u hanh m6i, dfr 1i~u tren phan viIng do se bi· m~t.

Thong thuemg, h~ di~u hanh dugc cai d~t tren 6 rna c, n~u d~ dfr 1i~u tren 6 cai d~t

Ap dl,mg cac bi~n phap sao 1uu dfr 1i~u quan tn;mg tren 6 rna h~ th6ng sang mQt

Sau khi cai d~t h~ di~u hanh, dfr 1i~u h~ th6ng se n~m trong phan viIng cai d~t, cv th~ 1a thu mvc WINDOWS, nguai su dVng khong nen xoa, d6i ten thu mvc, di chuyen dfr 1i~u tren thu mvc nay vi co the lam anh huang khong t6t d~n h~ di~u hanh.

r;T:1.

~Go

x

lA

PDFToWordConverter

Desktop

Program Files

~.:B ~8 My Documents ,€ My Computer :±. ..f.i 3';' Floppy (A:) ..;c: .;.,. XPSP2 (C:)

UniKey

i~ j~ Documents and Settings 'j- '0 eOffice +' is) Intel

lCJ PDFToWordConverter

d"., {:.;j Program Files (f to UniKey f£ 1£:.:J WINDOWS

<]

Hinh 12: Thu ml,Jc WINDOWS chimjiles h¢ th6ng.

phan vung 6 rna khac ho~c thi~t bi 1uu trfr ngoai de khoi phvc khi co SlJ c6 xay ra.

-

17

2.2. Bao v~ dfr Ii~u t~o ra.

U€ dam bao an toan tru6c S\f lay nhiem virus may tinh va cac ph<1n m~m dQc hl;li

~

khac thi nguai Slr d\;mg nen t\f bao v~ S\f toan v~n dfr li~u cua minh tru6c khi dfr li~u bi hu hong do virus (ho~c ngay ca cac nguy cO' ti~m tang khac nhu S\f hu hong cua cac thi~t bi luu trfr dfr li~u may Hnh) thea mQt s6 cach sau:

2.2.1. Sao Irru dfr li~u theo dinh kyo

La bi~n phap dung dfuI nhfrt hi~n nay d€ bao v~ dfr li~u, vi~c sao luu dfr li~u se lam

giam t6n thfrt khi h~ th6ng may tinh g~p tn)c tr~c nhu 16i h~ di~u hanh, hong 6 rna c(mg, ...

Nhfrng dfr li~u c<1n sao luu thong thuang la tai li~u noi chung, cac ung dVng tl;lO va duy tri nhfrng t~p tin dfr li~u nhu e-mail, dia chi ua thich cua trinh duy~t, lich, s6 dia chi lien Il;lC, hinh anh, files video, files nhl;lc, ...

-..

Nguai su dVng co th€

thuang xuyen sao luu dfr li~u d~n mQt nai an toan nhu: Cac thi~t bi nh6 rna rQng (6 USB, 6 cung di dQng, ghi ra rna quang, vv...), hinh thuc th\fC hi~n theo chu ky nguai Slr dVng d~t ra tu)' thea muc dQ c~p nh~t, thay nay co th€ d6i cua dfr li~u. Ngoai ra nguai su dVng co th€ su dVng ti~n ich s5n co cua H~ di~u hanh (system restore) ho~c Slr dVng cac ph<1n m~m cua hang khac nhu Norton ghost tl;lo ra cac ban sao luu h~ th6ng, cac ph<1n m~m tl;lo anh 6 rna ho~c phan vung khac. d€

Tru6c khi sao luu nguai su dVng nen d~t ten dfr li~u thea ngay, thea nQi dung

cong vi~c d€ vi~c sao luu va khoi phvc sau nay duQ'c thu~n IQ'i.

2.2.2. Bao v~ dfr Ii~u da sao Irru.

Thi~t bi luu trfr, rna chuang trinh da duQ'c sao luu c<1n duQ'c cfrt gifr q nai an toan,

Sau khi da sao luu dfr li~u thanh cong, nguai Slr dVng c<1n bao v~ dfr li~u da sao luu do. N~u sao luu dfr li~u ra thi~t bi luu trfr ngoai nhu USB va 6 cung di dQng thi c<1n Slr dVng ph<1n m~m di~t virus quet thi~t bi luu trfr tru6c va sau khi sao luu. ­

tranh vi~c sao chep, truy c~p dfr li~u ngoai mong mu6n.

2.2.3. Ph\lc h6i do: li~u da sao Irru.

Tuy tung bi~n phap nguai Slr dVng da Slr dVng d€ sao luu, nguai Slr dVng co th€

"""'"

phvc h6i ll;li dfr li~u d~n thai di€m da sao luu.

-..

U6i v6i dfr li~u da sao chep ra thi~t bi luu trfr ngoai, nguai Slr dVng sao chep

(copy) tra ll;li vaG 6 rna cung.

li~u da sao luu.

Ngoai ra, nguai Slr dVng co th€ Slr dVng Hnh nang phvc h6i dfr li~u (system restore) cua h~ di~u hanh ho~c Slr dVng ph<1n m~m cua hang khac d~ khoi phvc ll;li dfr

18

3. DE Ml)C 3: An ninh m~ng.

Sau khi hoilD thanh nQi dung nay, ngrrOi sfr dl}.ng n~m drrQ'c:

• Cac khai ni~m v~ an ninh m~ng.

• Cac m6i nguy hi~m t~n cong may tfnh.

• Cac hinh th(rc t~n cong tren m~ng may tfnh.

3.1. Khai ni~m v~ An ninh m~ng.

Trong ITnh VlJC an ninh m~ng, khu VlJC an ninh m~ng bao g6m cac quy dinh va chfnh sach dugc thong qua bai nguai qmin tri m~ng d~ ngan ch~n va theo d6i truy c~p trai phep, sir d\mg sai, sira d6i, ho~c tir ch6i cac m~ng may tfnh va truy c~p tai nguyen m~ng. An ninh m~ng lien quan d€n vi~c uy quy~n truy c~p dfr li~u trong m(>t m~ng, dugc ki~m soat bai nguai quim tf! m~ng. Nguai sir dVng ch9n ho~c dugc chi dinh m(>t tai khoim va m~t khl1u ho~c thong tin xac thlJc khac cho phep truy c~p vao thong tin va cac chuong trinh thu(>c thl1m quy~n cua minh.

An ninh m~ng la bao v~ m~ng tru6'c vi~c bi danh c~p va sir dVng sai mvc dfch thong tin tren m~ng internet. N€u khong co an ninh m~ng dugc tri~n khai, h~ th6ng m~ng se g~p nhi~u rili ro tru6'c SlJ xam nh~p trai phep, SlJ ngirng tr~ ho~t d(>ng cua

m~ng, SlJ gian do~n dich vv, SlJ khong tmln thu quy dinh va th~m chf la cac hanh d(>ng

ph~m phap. An ninh m~ng khong chi dlJa vao m(>t phuong phap rna sir dVng m(>t t~p hgp cac rao can d~ bao v~ h~ th6ng m1;lng theo nhfrng cach khac nhau. Ngay ca khi m(>t giai phap g~p SlJ c6 thi giai phap khac vfrn bao v~ dugc h~ th6ng va dfr li~u tru6'c SlJ da d1;lng cua cac lo~i t~n cong m~ng.

Trong cac h~ th6ng thong tin, nguai sir dVng phai quan tam nhi~u hon v~ tfnh an ninh, an toan, kha nang bao m~t va tfnh s~n sang cua h~ th6ng. SlJ ngung tr~ cua h~ th6ng thong tin co th~ gay ra nhfrng thi~t h~i vo cu~g nghiem tr9ng khi SlJ phv thu(>c vao cac (rng dl}ng ngay cang tang.

Dang, Nha nu6'c va cac 8(>, ban, nganh da: co cac van ban th~ hi~n SlJ chu tr9ng

d6i v6'i v~n d~ an toan thong tin, cv th~ nhu sau:

- Lu~t Giao dich di~n tir s6 51/2005/QH11 ngay 29/11/2005 cua Qu6c hQi Nu6'c

C(>ng hoa xa: h(>i Chu nghla Vi~t Nam.

- Nghi dinh s6 57/2006/ND-CP ngay 09/6/2006 cua Chfnh phu v~ Thuang m1;li

di~n tir.

19

- Lu~t Cong ngh~ Thong tin s5 67/2006/QHll ngay 29/6/2006 eua Qu5e h9i

Nu6e C9ng hoa Xii h9i Chu nghla Vi~t Nam.

- Chi thi s5 03/2007/CT-BBCVT ngay 23/02/2007 eua B9 Buu ehinh ViSn thong

v~ vi~e tang euemg dam baa an ninh thong tin tren m~ng internet.

- Nghi dinh s5 64/2007/ND-CP ngay 10/4/2007 eua Chinh phu v~ ling d\lng

~

Cong ngh~ Thong tin trang ha~t d9ng eua co quan nha nu6e.

- Nghi dinh s5 90/2008/ND-CP ngay 13/8/2008 eua Chinh phu v~ eh5ng thu rae.

- Nghi dinh s5 97/2008/ND-CP ngay 28/8/2008 eua Chinh phu v~ quan Iy, eung

e~p, su d\lng dieh V\l Internet va thong tin di~n tu tren Internet.

-.

- Thong tu s5 07/2008/TT-BTTTT ngay 18/12/2008 eua B9 Thong tin va Truy~n thong huang d~n m9t s5 n9i dung v~ ha~t d9ng eung e~p thong tin tren trang thong tin di~n tu ea nhan trong Nghi dinh s5 97/2008/ND-CP ngay 28 thang 08 nam 2008 eua Chinh phu v~ quan Iy, eung e~p, su d\lng dieh V\l Internet va thong tin di~n tu tren Internet.

- Lu~t sua d6i, b6 sung m9t s5 di~u eua Lu~t Hinh SlJ, s5 37/2009/QHI2 (ATTT s5: cae di~u 224-226b) ngay 19/6/2009 eua Qu5e h9i Nu6e C9ng hoa Xii h9i Chu nghla Vi~t Nam.

- Lu~t ViSn thong s5 4112009/QH12 ngay 23/11/2009 eua Qu5e h9i Nu6e C9ng

--.,

hoa Xii h9i Chu nghla Vi~t Nam.

- Quy~t dinh s5 63/QD-TTg ngay 13/0112010 eua Thu tu6ng Chinh phu phe

duy~t Quy ha~eh phM tri€n an taan thong tin s5 qU5e gia d~n nam 2020.

----

---

- Thong tu s5 14/20 IO/TT-BTTTT ngay 29/06/2010 eua B9 Thong tin va Truy~n thong quy dinh chi ti€t m9t s5 di~u eua Nghj djnh s6 97/2008/ND-CP ngay 28 thang 08 nam 2008 eua Chinh phu d6i v6i ha~t d9ng quan Iy trang thong tin di~n tu va djeh V\l m~ng xii h9i tr1Je tuy€n.

""""'I

- Thong tu s6 25/2010/TT-BTTTT ngay 15/1 1/2010 eua B9 Thong tin va Truy~n thong quy djnh vi~e thu th~p, su d\lng, ehia se, dam baa an taan va baa v~ thong tin ea nhan tren trang thong tin di~n tu ha~e e6ng thong tin di~n tu eua co quan nha nu6e.

......,

- Nghj djnh s5 25/20 II/ND-CP ngay 06/4/2011 eua Chinh phu quy djnh chi ti~t

va huang d~n thi hanh m9t s6 di~u eua Lu~t ViSn thong.

.......,

- Chi thj s6 897/CT-TTg ngay 10/6/2011 eua Thu tuang Chinh phu v~ vi~e tang

euemg tri€n khai cae ha~t d9ng dam baa an taan thong tin s6.

- Cong van s6 2132/BTTTT-VNCERT ngay 18/7/2011 eua B9 Thong tin va

20

Truy~n thong hu6ng dfrn tri~n khai ap dVng tai li~u "Huang dfrn mQt s6 bi~n phap ky thu~t cO' bim dam bao an toan thong tin cho c6ng/trang thong tin di~n tu".

- Thong tu s6 23/2011/TT-BTTTT ngay 11/8/2011 cua 8Q Thong tin va Truy~n thong quy dinh v~ vi~c quan ly, v~n hanh, su dVng va bao dam an toan thong tin tren Ml;lng truy~n s6 li~u chuyen dung cua cac cO' quan Dang, Nha nuac.

- Nghi dinh s6 83/20 I1/ND-CP ngay 20/9/2011 cua Chinh phu quy dinh xu phl;lt

vi phl;lm hanh chinh trong llnh VlJC vi~n thong.

- Thong tu s6 27/2011/TT-BTTTT ngay 04110/2011 cua 8Q Thong tin va Truy~n

thong quy dinh v~ di~u ph6i cac hOl;lt dQng ung cuu SlJ c6 ml;lng internet Vi~t Nam.

Ben cl;lnh cac van ban an toan thong tin dff duqc ban hanh can co cac cO' quan, t6

chuc hOl;lt dQng trong llnh VlJC dam bao an toan, an ninh thong tin, cv th~ nhu sau:

- Trung tam Ung crru khAn c§p May tinh Vi~t Nam (Vietnam Computer

Emergency Response Team - VNCERT)

+ Duqc thanh l~p theo Quy~t dinh s6 339/2005/QD-TTg ngay 20112/2005 cua Thu tu6ng Chinh phu, Trung Him Vng cuu khfrn cfip May tinh Vi~t Nam (Vietnam Computer Emergency Response Team - VNCERT) la dan vi tfl]C thuQc BQ Thong tin va Truy~n thong thlJc hi~n chuc nang di~u ph6i va t6 chuc cac hOl;lt dQng phim ung nhanh cac SlJ c6 may tinh cho ml;lng Internet Vi~t Nam.

+ Lien h~: Email: office@vncert.vn; Website: www.vncert.gov.vn

- Hi~p hQi An toan thong tin Vi~t Nam (Vietnam Information Security

Association - VNISA)

+ La t6 chuc xff hQi ngh~ nghi~p phi lqi nhu~n dfru tien hOl;lt dQng trong linh VlJC bao m~t thong tin duqc nha nuac Vi~t Nam cong nh~n. VNISA t~p hqp cac ca nhan, t6 chuc lam cong tac nghien ctru giang dl;ly, ung dvng va phat tri~n an toa~ thong tin nh&m hu6ng dfrn thlJc hi~n cac chu truang dUOng 16i cua nha nuac trong vi~c ung dvng va phat tri~n ky thu~t, cong ngh~, an toan thong tin, dua ra d~ xufit, khuy~n nghi vai cO' quan qmin ly nha nuac trong vi~c xay dlJng cO' ch~ chinh sach phat tri~n nganh.

+ Lien h~: Email: infor@vnisa.org.vn; Website: www.vnisa.org.vn

- C1}C Canh sat phong, chang tQi ph~m sir d1}ng cong ngh~ cao (C50) - BQ

Cong an

+ Ti~n hanh cac bi~n phap phong ngira, phat hi~n, di~u tra xu ly tQi phl;lm su dVng cong ngh~ cao, trlJc ti~p ti~n hanh cac bi~n phap phong ngira, phat hi~n, dfiu tranh ch6ng cac hanh vi vi phl;lm va tQi phl;lm su dVng cong ngh~ cao theo quy dinh cua

Phaplu~t.

21

+ Lien h~: Di~n thol;li (tqrc ban): 069.43160; 06937126; 06937424

- Cong ty an ninh m~ng BKAV - Website: www.bkav.com.vn

3.2. Cac mBi nguy hi~m tin cong may Hnh.

3.2.1. Tin t~c (hacker).

Tin ti[Lc (hacker) 1a nhung nguai co trinh dQ Cong ngh~ Thong tin cao dung kien thuc, kg nang cua minh d€ xam nh~p vao cac h~ th6ng may tinh, cac may chu trong ml;lng internet v6i ml}c dich pha hOl;li, l~y c~p du 1i~u, chiem quy~n di~u khi€n, vv...

3.2.2. M~ng may tlnh rna (botnet).

thlJc hi~n d6ng lol;lt mQt hanh vi nao do. Bot 1a cong Cl} d€

Ml;lng may tinh rna (botnet) 1a nhung may tinh bi b~t coc va di~u khi~n bai nguai khac thong qua trojan, virus. Nhfrng may tinh nay se cha chi thi tir mQt nai nh§t dinh thlJc hi~n cac cUQc t~n d€ cong tir ch6i dich Vl} (DOSIDDOS). T~n cong tir ch6i dich Vl} 1a hanh dQng rna cac tin ti[Lc 1Q'i dl}ng di[Lc di€m hoi[Lc 16i an toan thong tin cua mQt h~ th6ng dich Vl} nh~m lam ngung tr~ hoi[Lc ngan can nguai dung truy nh~p dich Vl} do. Thuang thi t~n cong tir ch6i dich Vl} gay cho chuang trinh hoi[Lc h~ th6ng bi db va hoi[Lc bi treo, te 1i~t tUng ph~n hoi[Lc toan bQ, bUQc nguai quan tri dich Vl} do phai tl;lm ngirng cung c~p dich Vl}.

3.2.3. Trojan horse.

Trojan horse 1a lol;li chuang trinh may tinh thmmg ~n minh du6i dl;lng mQt chuang trinh hfru ich va co nhung chuc nang rna nguai dung mong mu6n, hay it nh~t chung trong nhu co cac tinh nang nay. MQt cach bi m~t, no ll;li tien hanh cac thao tac khac nh~m co 1Q'i cho nguai phat tan. Nhfrng chuc nang rna trojan horse tl;lo ra chi 1a ph~n b~ ngoai nh~m che d~u cho cac thao tac, ml}c dich x~u. Trojan horse cling co tac hl;li tuang tlJ nhu virus chi khac 1a no khong tlJ sao chep, nhan ban ra. Nhu the, cach Ian truy~n duy nh~t 1a thong qua cac thu day chuy~n. Chinh nhfrng ke tl;lo ra cac ph~n m~lll nay se sir dl}ng kg nang l~p trinh cua minh d€ sao 1uu th~t nhi~u trojan tru6c khi phat tan len ml;lng. Trong thlJc te, nhi~u trojan horse chua dlJng cac ph~n m~m gian di~p nh~lll cho phep di~u khi€n may tinh tir xa qua h~ th6ng llll;lng.

-..

Cach huu hi~u nh~t d€ phong ch6ng trojan horse 1a dirng bao gia rna cac t~p tin dinh kern duQ'c giri den mQt cach b~t nga, khi rna nguai sir dl}ng chua xac minh duQ'c dQ an toan, ngu6n g6c cua file dinh kern. Khi cae file dinh kern khong duQ'C rna ra thi trojan horse cling khong th€ hOl;lt dQng.

3.2.4. Phftn m~m ac tlnh (malware).

Ph~n m~m ac tinh (malware) 1a chu ghep cua maliciuos va software chi chung

22

cac ph§n m~m co Hnh nang gay h1;1i nhu virus, worm, trojan horse, spyware, adware,

keyloger, backdoor, rootkit, vv...Tuy thea cach thuc rna tin tiJc su d\lng. S\f nguy h1;1i cua cac 101;1i phftn m~m ac Hnh co khac nhau ill ch6 chi hi~n thi cac clra s6 kho chiu cho d€n vi~c tan cong chi€m quy~n di~u khi~n may Hnh va lay Ian sang cac may Hnh khac.

3.2.5. Ph~n m~m gian di~p (spyware).

Phftn m~m gian di~p (spyware): La chfr viet Hit cua

f)~ ppong ngua spyware thi nguai su d\lng co th~ dung phftn m~m ch6ng spyware. Quet thuang xuyen d~ 101;1i b6 spyware. Khai d<)ng 11;1i may Hnh va ki~m tra 11;1i lfrn nfra sau m6i lfrn bi nhi~m spyware mai d~ ch6ng S\f tai nhi€m (tickler). Phftn m~m ch6ng spyware n6i ti€ng tren thi truang la phftn m~m spy sweeper.

spy (gian di~p) va software (phftn m~m may Hnh). La phfrn m~m co kha nang tham nh~p tr\fc ti€p, thea doi nhUng h01;1t d<)ng tren may Hnh rna khong co S\f nh~n bi€t va cho phep cua ngmJi su d\lng may Hnh. M<)t cach di~n hinh, spyware duqc cai diJt m<)t cach bi m~t nhu la m<)t b<) ph~n kern thea cua cac phftn m~m mi€n phi (freewares) va phftn m~m chia se (shareware) rna nguai su d\lng co th~ tai v~ til internet. M<)t khi dii cai diJt, spyware di~u ph6i cac h01;1t d<)ng cua may chu tren internet va liJng Ie chuy~n cac dfr li~u thong tin d€n m<)t may khac, chung thu th~p tat ca cac thong tin ca nhfm, thoi quen ca nhan, thoi quen truy c~p web cua nguai su d\lng va gui v~ cho tac gia. Ngoai ra, spyware con su d\lng cac tai nguyen cua b<) nha (memory resource) d~ an c~p bang thong khi no gui thong tin tra v~ tac gia cua cac spyware qua cac lien k€t internet. Vi spyware dung tai nguyen cua b<) nha va cua h~ th6ng, cac ung d\lng clWY trong n~n (background) co th~ dfrn tai h~ di~u hanh bi 16i hoiJc may Hnh ch1;1y khong 6n dinh.

3.2.6. Ph~n m~m Quang cao (adware).

Phftn m~m quan cao (adware): La chfr vi€t t~t cua advertisement (quang cao) va software (phftn m~m may Hnh). La phftn m~m thu th~p thong tin dU;y~t web cua

nguai dung, duqc len lut cai diJt van may Hnh nguai dung hoiJc cai diJt thong qua m<)t phftn m~m mi€n phi, hay phftn m~m dung thu Guqc nguai dung cho phep (nhung khong y thuc duqc m\lc dich cua chung). M<)t s6 phftn m~m vo h1;1i, nhung m<)t s6 co kha nang hi~n thi thong tin tren man hinh gay kho chiu cho nguai su d\lng. Tuy nhien chung khong dung 11;1i aHnh don gian la quang cao rna se k€t hqp vai nhfrng 101;1i virus khac nh~m tang hi~u qua pha h01;1i.

B~t ky t\f go tren ban phim, hay con gQi la "trinh thea doi thao tac ban phim" la phftn m~m ghi 11;1i mQi thao tac th\fc hi~n tren ban phim van m<)t t~p tin nh~t ky (log) d~

3.2.7. Bit ky tv go tren bim phim (keylogger).

cho nguai cai diJt no khai thac, su d\lng thong tin trai phep.

23

3.2.8. Lira dao trvc tuy~n (phishing).

Lira dao tn,rc tuyen (phishing) 1a mOt hO(;lt dOng ph(;lm tOi dung cac ky thu~t lira dao thuemg duQ'c thl,Ic hi~n qua thu di~n til hoi;ic tin nhim nhanh hay yeu c~u nguai dung nh~p thong tin vao mOt website gia m(;lO g~n nhu gi6ng h~t v6i website th~t. Ke lira dao c6 g~ng lira biy cac thong tin nh(;ly cam, ching h(;ln nhu m~t kh~u va thong tin v~ the tin dVng, bing cach gia 1a mOt nguai hoi;ic mOt doanh nghi~p dang tin c~y trong mOt giao dich di~n tU. phishing thuang duQ'c thl,Ic hi~n bing cach sil dVng thu di~n til hoi;ic tin nh~n, doi khi con su dVng ca di~n tho(;li.

T~n cong gia m(;lO 1a mOt dcm cu cua nhfrng kl thu~t 1ua dao trl,Ic tuyen (social engineering) nhim danh lira nguai dung va khai thac nhfrng 16 h6ng hi~n nay cua cong ngh~ bao m~t web. D~ ch6ng l(;li nhfrng hinh thuc t~n cong, 1ua dao ngay cang tang thi dn hoan chinh hanh lang phap 1y, hu~n 1uy~n cho nguai dung, canh bao va

tang cuemg an ninh kI thu~t.

3.2.9. Cifa h~u (backdoor).

Trong mOt h~ th6ng may tinh, cua h~u 1a mOt phucmg phap vuqt qua thu tvc chUng thl,Ic nguai dung thong thuemg hoi;ic d~ gifr duemg troy nh~p ill xa t6i mOt may tinh trong khi c6 g~ng khong bi phat hi~n bai vi~c giam sat thong thuemg. Day cling 1a mOt lo(;li trojan nhung nhi~m V\l chinh 1a rna thong mOt s6 c6ng nao do tren may tinh d~ lay lan, troy c~p va di~u khi~n may tinh ill xa. Cua h~u co th~ co hinh thuc 1a mOt chucmg trinh duQ'c cai di;it hoi;ic co th~ 1a mOt sua d6i d6i v6i mOt chucmg trinh hQ'P phap.

3.2.10. Rootkit.

.......,

Rootkit 1a mOt bO cong cv ph~n m~m do ke xam nh~p dua vao may tinh nhim mvc dich cho phep tin ti;ic quay l(;li xam nh~p may tinh do va dung no cho cac mvc dich x~u rna khong bi phat hi~n nhu thu th~p dfr 1i~u v~ may tinh (k~ ca cac may tinh khac trong cung m(;lng) va nhfrng nguai su dVng chung (ching h(;ln m~t kh~u va, thong tin tai

......

kho{m) hoi;ic gay ra 16i sai trong hO(;lt dOng may tinh. Day cling 1a mOt lo(;li trojan nhung tl,I gi~u minh, hO(;lt dOng 0 t~ng th~p cua h~ th6ng nen co th~ ngan can mOt s6 dich VV. Rootkit dff bi su dVng ngay cang nhi~u boi cac ph~n m~m ac tinh, giup ke xam nh~p h~ th6ng gifr duQ'c duemg troy nh~p vao h~ th6ng. Cac rootkit thuemg sua d6i mOt s6 ph~n cua h~ di~u hanh hoi;ic tl,I cai di;it chung thanh cae trinh di~u khi~n (driver) hay cac module trong nhan h~ di~u hanh (kernel module).

May tinh co th~ bi lay nhi€m rootkit bing nhi~u con duemg, trong do co vi~c lay nhi€m qua cac chuang trinh duQ'c tai xu6ng tir internet, qua t~p g~n kern t(;li e-mail, hoi;ic khi truy c~p vao mOt s6 trang web nh~t dinh. Rootkit con co th~ duQ'c dua vao may tinh qua 6 rna c~m ngoai hoi;ic 6 USB. Rootkit khong tl,I nhan ban va khong co Co' 24

ch~ ho~t dQng dQc l~p tlJ chu. Rootkit n~m hoan toan du6i quy~n ki~m soat cua mQt ke t~n congo

3.2.11. Spam (thO' rac).

Spam (thu nic) 1£1 thu dugc gui t6i nhi~u nguai rna nhung nguai do khong yeu celu dugc nh~n. Noi cach khac, thu rac chu y~u 1£1 nhung thu khong phu hgp, khong co y nghla v6i nguai su dl,mg may tinh, VVoo .Nguy hi~m han 1£1 virus va cac hanh vi lira dao co th~ c1n minh du6i d~ng thu rac. Nguai gui thu rac thuang gui mN lo~t t6i danh sach cac dia chi thu va dugc gui til nhi~u dia chi khac nhau. Cac thu mly thuang dugc gui du6i d~ng "n~c danh" d~ gi~u thong tin v~ nguai gui th~t.

3.3. Cac hinh thfrc tdn cong tren m~ng may Hnh.

TQi ph~m m~ng dang di~n ra v6i t6c dQ nhanh han, quy mo han, Hnh chuyen nghi~p, trinh dQ ky thu~t ngay cang cao han va kha nang d~ l~i d~u v~t, chung cu tren khong gian £10 ngay cang it han. Tinh rna cua cac dich vv ti~n ich, cac m~ng xa hQi (facebook, twitter, yahoo chat, yahoo mail, vv ... ), cac thi~t bi di dQng thong minh (smartphone, may Hnh bang, vv ... ) da dugc gi6i tQi ph~m m~ng 19i dVng d~ lira dao. Vi~c n~m b~t dugc Him ly, SlJ nhy d~ cua nguai su dVng, thong qua cac 16 h6ng dich vv, tQi ph~m m~ng co th~ nghe len cac cUQc dam tho~i, truy c~p, lcly du li~u quan tn;mg (thong tin the tin dVng, thong tin ca nhan, vv ... ), m~o danh nguai su dVng d~ lira dao (Nha mua the di~n tho~i, muqn dia chi e-mail d~ gui thu, vv ... ). Nguai su dVng celn cc1n tn;mg khi ti~p nh~n cac thong tin qua cac kenh giao ti~p tren m~ng. f)~c bi~t, celn canh giac tru6c cac duang lien k~t t6i website ho~c cac files nh~n dugc, th~m chi nen gQi di~n hoi l~i n~u th~y tai khoan chat, e-mail, vv ... cua hQ dang yeu celu cung cclp ti~n ho~c cac thong tin nh~y cam khac, vv ...

Co r~t nhi€u hinh thuc tcln cong da bi~t cling nhu chua bi~t, tuy nhien hi~n nay co

th~ chia ra lam 4 lo~i chinh:

3.3.1. Tdn cong tn.rc ti~p.

Pheln l6n SlJ tcln cong 1£1 trlJc ti~p, tuc 1£1 dung mQt may Hnh t~n cong trlJc tiep

may Hnh khac.

06 tim user name va password, b~ng each thu v6i mQt s6 tir khoa thong dl,mg nhu "xinchao", ''''hello'', "123456", dUng ten nguai than, ngay sinh, s6 di~n tho~i, vv.o.Vi v~y nguai su dVng nen tranh vi~c d~t m~t khc1u qua dan gian ho~c thuQc nhung ki~u k~ tren.

Dung chuang trinh d~ giai rna cac files chua m~t khc1u tren may tinh d~ tim ra m~t khc1u, thuang nhung m~t khc1u d~t qua ng~n se bi phat hi~n b~ng cach nay. Nguai su dVng nen d~t m~t khc1u cua minh t6i thi~u la 8 ky tlJ, cang dai cfmg t6t, nen co ca s6, chu cai, ky tlJ d~c bi~t, vV ...

25

Dung 16i clia chuang trinh ung dVng hay h~ di~u hfmh d~ lam cho cac ung dVng

hay h~ di€u hanh do bi te 1i~t.

3.3.2. Nghe trQm.

Khong c~n can thi~p tn,rc ti~p van may tinh rna thong qua cac dich vv m~ng, b~ng

cach nay tin t~c co th~ nghe tr<)m dugc nhUng thong tin dugc truy€n qua l~i tren m~ng.

Nghe tr<)m password: Cling vai cach nhu tren, tin t~c co th~ 1frY dugc m~t khiu

clia nguai su dVng, sau do chung truy c~p m<)t cach chinh quy van h~ th6ng.

3.3.3. Gia m~o dja chi.

Thuang thi cae m~ng may Hnh n6i m~ng internet d€u dugc bao v~ bai buc tuang 1ua. Buc tuang 1ua co th~ coi nhu canh cua duy nhfrt rna nguai di van nha hay di ra cling d€u b~t bu<)c phai qua do.

Gia m~o dia chi 1a nguai ben ngoai (may Hnh clia tin t~c) se gia m~o minh 1a m<)t nguai atrong nha (tv d~t dia chi IP cua minh trung vai m<)t dia chi nao do a m~ng ben trong). N~u lam dugc di€u do thi tin t~c se dugc d6i xu nhu m<)t nguai (may) ben trong, tuc 1a dugc lam mQi thu d~ tir do tfrn cong, 1fry tr<)m, pha huy thong tin, vv...

3.3.4. VO hi~u hoa cac dich V\I.

Lam te 1i~t m<)t s6 dich vv nao do. Thuang cach tfrn cong nay dugc gQi 1a DoS (Denial of Service) hay "tir ch6i dich VV". Cach tfrn cong nay 19i dVng m<)t s6 16i clia ph~n m€m. Tin t~c cho may Hnh cua chung dua ra nhung yeu c~u "1~" tai nhung may chu tren m~ng. Vai yeu c~u "1~" nhu v~y cac may chu ti~p nh~n yeu du se khong xu 1;' dugc dfrn d~n bi te 1i~t.

'""'"'

Tfrn cong tir ch6i dich vv cling co th~ hoan toan 1a nhung yeu c~u hQ'P 1~. Vi dv nhu virus may Hnh dugc cai d~t chuc nang tfrn cong nhu da noi tai trong ph~n v€ virus (botnet). T~i m<)t thai di~m, hang tri~u may Hnh tren m~ng tfrt ca d6ng,thai gui yeu c~u tai may chli phvc vv. Nhung yeu du nay 1a hoan toan hQ'P 1~, nhung t~i cung m<)t thai di~m co qua nhi€u yeu du nhu v~y, thi may chu khong th~ phvc vv dugc nua dfrn d~n khong th~ ti~p nh~n cac yeu du ti~p thea dfrn d~n bi tfrn cong tir ch6i dich vv.

3.3.5. Y~u t6 con ngmYi.

Ke tfrn cong gia va lien l~c vai nguai qu{m tri m~ng yeu c~u d6i m~t khiu cua nguai Slr dVng (user) nao do, n~u nguai quan tri m~ng lam thea thi vo tinh da ti~p tay

cho tin t~c.

Tuang tv ke tfrn cong co th~ yeu c~u quan trj m~ng thay d6i cfrU hinh h~ th6ng d~

ti~p do chung co th~ ti~n hanh dugc cac cu<)c tfrn congo

26

OOi

{

,

,

,

((\0118 ugn:Ju) [[OZ ULl}U :Jug;) up; jq ansqaM ;)9;) :Ju.6Jl/ 9S :£"[ lfuU/

LZ

4. DE Ml)C 4: Bao m~t thong tin tren m~ng.

Sau khi hoan thanh nt)i dung nay, nglfm sir d\lng n~m dlfQ'C:

• Khai ni~m v~ bao m~t thong tin.

• M\le dieh eua bao m~t thong tin.

• Cae phuang phap bao m~t thong tin.

4.1. Khai ni~m v~ bao m~t thong tin.

Bao m~t thong tin la hinh thue bao v~ may tinh, thong tin ea nhan duge an toano Giup ngmJi su d\lng kitm soM va bao v~ thong tin tranh khoi vi~e vo tinh ho?e e6 y sua dbi, xoa cling nhu ti~t 1<) thong tin trai phep.

4.2. M\lc dich ciia bao m~t thong tin.

Tinh bi m~t: Chi co nguai nh~n dil xae thlJe mai co the l~y ra duge n<)i dung eua thong tin chua dlJng trong d~mg dil mil hoa eua no. Noi khae di, no khong the eho phep thu lugm duge b~t ky thong tin dang ke nao v~ n<)i dung eua thong di~p.

Tinh nguyen vlfn: Nguai nh~n dn co kha nang xae dinh duge thong tin co bi thay dbi trong qua trinh truy~n thong hay khong, tranh khoi vi~e bi thay dbi, ehinh sua trai phep.

Tinh xae thlJe: Nguai nh~n e~n co kha nang xae dinh nguai gui va kiem tra xem

nguai gui do co thlJe SlJ gui thong tin di hay khong.

Tinh khong the tir eh6i: Nguai gui khong the tir eh6i hay phil nh~n vi~e minh dil

gui thong tin di.

Tinh eh6ng l?p l?i: Khong eho phep ben thu ba sao ehep l?i van ban .va gui nhi~u

l~n d~n nguai nh~n rna nguai gui khong h~ hay bi~t.

4.3. Cac phlf(mg phap bao m~t thong tin.

- Khong nen dua cae thong tin ea nhan len m?ng.

- Kh6ng nen dung cae thong tin eel nhan de lam m~t khc1u (password), nen d?t m~t khc1u m?nh bao g6m cae y~u t6: Co tir 8 ky tlJ tro len, bao g6m ca ehfr eai, ehfr s6 va kY tlJ d?c bi~t ($, %,@,&,*, vv ... ) va dbi m~t khc1u t6i thieu 3 thang 1 l~n.

- Khong nen su d\lng chung m<)t m~t khc1u cho nhfrng dich V\l quan trQng tren

m?ng nhu thu di~n tLr, tai khoan, vV...

28

- Khong nen su d\mg chuc nang nh6 m~t khAu, hay nh~p m~t khAu cho m6i l~n

dang nh~p, nhftt hi nhfrng may Hnh duqc su dVng chung.

thi~t bi khac.

- Ghi nh6 m~t khAu cua minh, khong nen luu trfr m~t khAu tren may Hnh va cac

- Kiem tra ve thong tin trang web s~p truy c~p.

Of

- Khong nen kich chuQt tnrc ti~p len cac files dinh kern, cac dUOng lien k~t (links) duqc gui d~n nguai su dVng qua thu di~n tu, ph~n mem chat, vv ...khi nguai su dVng chua bi~t ra ngu6n g5c, dQ an toan cua dUOng lien k~t do. Nhfrng dUOng lien k~t do co the vo h(;li nhung cling co the da duqc cai di[Lt s~n virus, rna dQc, chuang trinh an c~p thong tin eli nhan, vv ...

*.rar, *.Js,0 *.gl, vv....) C" k';:'lem tra (scan) b'"

*.sw, * f

ang mQt~ .Zlp,0 an ch

- Khong tai ve, cai di[Lt cac chuang trinh l(;l chua ra ngu6n g5c vi no co the chua virus, trojan, rna dQC, vv ... (di[Lc bi~t chu y cac t~p tin co duoi *.exe, *.com, *.bat, * uang .scr, trinh di~t virus va mQt chuang trinh di~t spyware, vi nhieu chuang trinh di~t virus chi co the tim thfty virus chu khong the nh~n bi~t ra spyware.

- Khi cai di[Lt mQt ph~n mem bftt ky tren may tinh hoi[Lc truy c~p vao website, co the se co yeu c~u, dieu khoan kem thea de duqc cai di[Lt ph~n mem, truy c~p website do. Khi do c~n dQc ky cac dieu khoan dua ra tru6c khi next (chuyen), hoi[Lc accept, OK (chftp nh~n), vv ... Tranh truOng hqp bi rang bu<)c di~u ki~n trong di~u khoan rna nguai su dVng khong de y t6L

- Khong nen luu gifr cac files t(;lm (cache) tren trinh duy~t, cac thong tin v~

nhfrng trang web da ghe tham.

- Nen su dVng hoi[Lc c~p nh~t phien ban m6i nhftt cho trinh duy~t web (internet

browser).

ph~n mem tuang lua tir mQt hang khac.

- B~t tinh nang tuang lua (firewall) co tren h~ di~u hanh, co the cai di[Lt them

- Bao m~t cac thong tin quan trQng tren h~ di~u hanh nhu: Dia chi IP, ten may

tinh, vv ...

- T~t ch~ d<) di~u khien may Hnh tir xa (remote desktop) tren h~ di~u hanh.

thuang xuyen tren toan b<) h~ th5ng va khi su dVng cac thi~t bi luu trfr ngoai.

- Cai di[Lt va su dVng ph~n mem di~t virus, c~p nh~t cac mfru virus m6i, quet virus

- Nen su dVng ph~n m~m chung thu di~n tu, ma hoa, di[Lt m~t khAu dfr li~u tru6c

khi chia se tai nguyen tren m(;lng.

29

- Khi khong co nhu cftu k~t n6i internet, ngm:ri sir dVng co th~ t~t tinh nang network connection tren h~ di~u hanh ho~c t~t thi~t bi m~ng nh~m dam bao an toan, bao m~t cho may tinh.

30

Ml}C Ll}C

1. DE MVC 1: Virus may tinh va cach phong ch6ng

.

.

1.1. Khai ni~m virus may tinh .,\ . , . , h , 1.2. L!ch su phat tnen cua VIruS may tm 1.3. Phan IOl.li virus may tinh

1.3 .1. Virus file 1.3.2. Virus boot. 1.3.3. Virus macro 1.3.4. Sau may tinh (worm)

1.4. Phuong thuc hOl.lt d<)ng cua virus may Hnh

:

1.4.1. Qua cac thi~t bi luu tru di d<)ng 1.4.2. Qua thu di~n tu 1.4.3. Qua ml.lng internet. 1.4.4. Bi~n the cua virus 1.4.5. Kha nang vo hi~u hoa philn m~m di~t virus

1.5. Cach phong ch6ng virus

1.5.1. Cach nh~n bi~t cO' ban 1.5.2. SU d\mg philn m~m di~t virus 1.5.3. Suo d\lng tuong lua 1.5.4. C~p nh~t cac ban sua 16i cua h~ di~u hanh t.5.5. V~n d\lng kinh nghi~m su d\mg may tinh

1.6. Gi6'i thi~u m<)t s6 philn m~m di~t virus

2. DE Ml)C 2: Bao v~ du li~u may tinh

2.1. Bao v~ duo li~u h~ th6ng

2.1.1. Ten dang nh~p va m~t khliu (userID va password) 2.1.2. Quan Iy du li~u 6 h~ th6ng

2.2. Bao v~ dfr li~u tl.lO ra

2.2.1. Sao luu dfr li~u theo dinh ky 2.2.2. Bao v~ du li~u dii sao luu 2.2.3. Ph\lc h6i dU'Ii~u dii sao luu

3. DE Ml)C 3: An ninh ml.lng

~

~.

~

,

"

3.1. Khai ni~In v~ An ninh ml.lng h .,\ 3.2. Cac mOl nguy hlem tan cong may tm

,

~

3.2.1. Tin t~c (hacker) 3.2.2. Ml.lng may tinh rna (botnet) 3.2.3. Trojan horse 3.2.4. Philn m~m ac tinh (malware) 3.2.5. Phlin m~m gian di~p (spyware) 3.2.6. Philn m~m quang cao (adware) 3.2.7. B~t kY tv go tren ban phim (keylogger) 3.2.8. Lira dao tl1Jc tuy~n (phishing) 3.2.9. CU'a h~u (backdoor) 3.2.10. Rootkit. 3.2.11. Spam (thu rac)

3.3. Cac hinh thuc t§n cong tren ml.lng may tinh

3.3 .1. T§n cong tr\l'c ti~p 3.3.2. Nghe tr<)m 3.3.3. Gia ml.l0 dia chi. 3.3.4. VO hi~u hoa cac dich V\l 3.3.5. Y6u t6 con ngucJi

~

h"'~

h~

.

1 1 2 4 4 4 5 5 5 5 6 6 7 7 7 8 8 9 13 13 14 17 ] 7 ] 7 17 18 18 18 18 19 19 22 22 22 22 22 23 23 23 24 24 24 25 25 25 26 26 26 26 28 28 28 28

4. DE MVC 4: Bao m~t thong tin tren nWng ~. 4.1. K al nI~m ve bao ml.lt tong tIn 4.2. M\lc dich cua bao m~t thong tin 4.3. Cac phuO'ng phap bao m~t thong tin

31