C PH N HÓA DOANH NGHI PỔ Ầ Ệ L P N2 - NHÓM 3 - K42THKTỚ
I. Khái quát quá trình CPH Vi t Namở ệ
CPH Vi t Nam là quá trình chuy n đ i t doanh nghi p 100% v nở ệ ể ố ừ ệ ố
nhà n c (DNNN) thành doanh nghi p c ph n.ướ ệ ổ ầ
1. Giai đo n thí đi m r t rèạ ể ụ
C ph n hóa Vi t Nam đ c th c hi n theo đ ng l i th và s aổ ầ ở ệ ượ ự ệ ườ ố ử ử
(try and error). Năm 1990, H i đ ng B tr ng (nay là Chính ph ) raộ ồ ộ ưở ủ
Quy t đ nh s 143/HĐBT ngày 10 tháng 5 năm 1990 l a ch n m t sế ị ố ự ọ ộ ố
doanh nghi p nh và v a đ th chuy n đ i thành công ty c ph n.ệ ỏ ừ ể ử ể ổ ổ ầ
K t qu là có 2 doanh nghi p trong năm 1990-1991 đ c c ph n hóa.ế ả ệ ượ ổ ầ
Năm 1991, Ch t ch H i đ ng B tr ng l i ra Quy t đ nh s 202 ngàyủ ị ộ ồ ộ ưở ạ ế ị ố
8 tháng 6 năm 1992 yêu c u m i b ngành trung ng và m i t nh thànhầ ỗ ộ ươ ỗ ỉ
ch n ra t 1-2 doanh nghi p nhà n c đ th c ph n hóa.ọ ừ ệ ướ ể ử ổ ầ
K t qu là đ n tháng 4 năm 1996, có 3 doanh nghi p nhà n c do trungế ả ế ệ ướ
ng qu n lý và 2 doanh nghi p nhà n c do đ a ph ng qu n lý đ cươ ả ệ ướ ị ươ ả ượ
c ph n hóa. Tr Công ty d ch v v n t i mà Nhà n c ch còn giổ ầ ừ ị ụ ậ ả ướ ỉ ữ
18% t ng s c ph n, 4 công ty khác Nhà n c đ u gi kho ng 30%ổ ố ổ ầ ướ ề ữ ả
t ng s c ph n. Các nhà đ u t bên ngoài ch mua đ c cao nh t làổ ố ổ ầ ầ ư ỉ ượ ấ
g n 35% t ng s c ph n trong tr ng h p Công ty c ph n Giày Hi pầ ổ ố ổ ầ ườ ợ ổ ầ ệ
An, còn l i đ u kho ng 20%ạ ề ở ả
2. Giai đo n thí đi m m r ngạ ể ở ộ
T kinh nghi m c a 7 tr ng h p c ph n hóa nói trên, năm 1996ừ ệ ủ ườ ợ ổ ầ
Chính ph quy t đ nh ti n hành th c ph n hóa quy mô r ng h n.ủ ế ị ế ử ổ ầ ở ộ ơ
Ngh đ nh 28/CP đ c Chính ph ban hành ngày 7 tháng 5 năm 1996 yêuị ị ượ ủ
c u các b , ngành trung ng và các chính quy n t nh, thành ph tr cầ ộ ươ ề ỉ ố ự
thu c trung ng l p danh sách doanh nghi p nhà n c do mình qu nộ ươ ậ ệ ướ ả
lý s đ c c ph n hóa cho đ n năm 1997. Tinh th n c a Ngh đ nhẽ ượ ổ ầ ế ầ ủ ị ị
28/CP là ch n nh ng doanh nghi p mà Nhà n c th y không còn c nọ ữ ệ ướ ấ ầ
thi t ph i n m gi 100% v n n a làm đ i t ng. Ngh đ nh s 25/CPế ả ắ ữ ố ữ ố ượ ị ị ố
ngày 26 tháng 3 năm 1997 c a Chính ph cho phép các lãnh đ o b ,ủ ủ ạ ộ
ngành, đ a ph ng có thêm quy n h n trong vi c ti n hành c ph n hóaị ươ ề ạ ệ ế ổ ầ
các doanh nghi p đ c ch n làm th . Theo đó, đ i v i doanh nghi p cóệ ượ ọ ử ố ớ ệ
v n t 10 t đ ng tr xu ng thì lãnh đ o b , ngành, đ a ph ng cóố ừ ỷ ồ ở ố ạ ộ ị ươ
quy n t t ch c th c hi n c ph n hóa trên c s Ngh đ nh s 28/CP.ề ự ổ ứ ự ệ ổ ầ ơ ở ị ị ố
C PH N HÓA DOANH NGHI PỔ Ầ Ệ L P N2 - NHÓM 3 - K42THKTỚ
K t qu c a giai đo n thí đi m c ph n hóa m r ng này là có 25ế ả ủ ạ ể ổ ầ ở ộ
doanh nghi p nhà n c đã đ c chuy n thành công ty c ph n. ệ ướ ượ ể ổ ầ
3. Giai đo n đ y m nhạ ẩ ạ
Sau hai giai đo n c ph n hóa thí đi m trên, Chính ph Vi t Nam quy tạ ổ ầ ể ủ ệ ế
đ nh chính th c th c hi n ch ng trình c ph n hóa. Ngày 29 tháng 6ị ứ ự ệ ươ ổ ầ
năm 1998, Chính ph ban hành Ngh đ nh s 44/1998/NĐ-CP v chuy nủ ị ị ố ề ể
doanh nghi p nhà n c thành công ty c ph n. Ngh đ nh này quy đ nhệ ướ ổ ầ ị ị ị
r ng đ i v i c ph n phát hành l n đ u c a doanh nghi p đ cằ ố ớ ổ ầ ầ ầ ủ ệ ượ
chuy n đ i nh ng Nhà n c v n mu n n m quy n chi ph i, cá nhânể ổ ư ướ ẫ ố ắ ề ố
không đ c phép mua quá 5% và pháp nhân không đ c phép mua quáượ ượ
10%. Đ i v i doanh nghi p mà Nhà n c không c n n m quy n chiố ớ ệ ướ ầ ắ ề
ph i, cá nhân đ c phép mua t i 10% và pháp nhân đ c phép mua t iố ượ ớ ượ ớ
20% t ng c ph n phát hành l n đ u. Riêng đ i v i các doanh nghi pổ ổ ầ ầ ầ ố ớ ệ
mà Nhà n c hoàn toàn không còn mu n s h u, cá nhân và pháp nhânướ ố ở ữ
đ c phép mua không h n ch . Ti n thu đ c t bán c ph n s đ cượ ạ ế ề ượ ừ ổ ầ ẽ ượ
s d ng đ đào t o l i lao đ ng, s p x p vi c làm cho lao đ ng dử ụ ể ạ ạ ộ ắ ế ệ ộ ư
th a, b sung v n cho các doanh nghi p nhà n c khác.ừ ổ ố ệ ướ
Sau khi Ngh đ nh 44/1998/NĐ-CP đ c áp d ng cho đ n ngày 31 thángị ị ượ ụ ế
12 năm 2001, có 548 doanh nghi p nhà n c đ c c ph n hóa. ệ ướ ượ ổ ầ
4. Giai đo n ti n hành tạ ế ồ ạ
Tháng 8 năm 2001, H i ngh l n th 3 ộ ị ầ ứ Ban Ch p hành Trung ngấ ươ
Đ ng C ng s n Vi t Namả ộ ả ệ khóa IX h p v doanh nghi p nhà n c vàọ ề ệ ướ
ra ngh quy t c a Trung ng Đ ng v ti p t c s p x p, đ i m i, phátị ế ủ ươ ả ề ế ụ ắ ế ổ ớ
tri n và nâng cao hi u qu doanh nghi p nhà n c. Đ tri n khai Nghể ệ ả ệ ướ ể ể ị
quy t trung ng này, Th t ng Chính ph ra Ch th s 04/2002/CT-ế ươ ủ ướ ủ ỉ ị ố
TTg ngày 08 tháng 02 năm 2002 v vi c ti p t c s p x p, đ i m i, phátề ệ ế ụ ắ ế ổ ớ
tri n và nâng cao hi u qu doanh nghi p nhà n c, và Chính ph raể ệ ả ệ ướ ủ
Ngh đ nh s 64/2002/NĐ-CP ngày 19 tháng 6 năm 2002 v chuy nị ị ố ề ể
doanh nghi p nhà n c thành công ty c ph n. Các văn ki n pháp lýệ ướ ổ ầ ệ
này đã m ra m t giai đo n m i c a c ph n hóa - giai đo n ti n hànhở ộ ạ ớ ủ ổ ầ ạ ế
t.ồ ạ
Theo Ngh đ nh s 64/2002/NĐ-CP có m t s hình th c c ph n hóaị ị ố ộ ố ứ ổ ầ
sau:
1. Gi nguyên v n nhà n c hi n có t i doanh nghi p, phát hành cữ ố ướ ệ ạ ệ ổ
phi u thu hút thêm v n.ế ố
2. Bán m t ph n v n nhà n c hi n có t i doanh nghi p.ộ ầ ố ướ ệ ạ ệ
3. Bán toàn b v n nhà n c hi n có t i doanh nghi p.ộ ố ướ ệ ạ ệ
C PH N HÓA DOANH NGHI PỔ Ầ Ệ L P N2 - NHÓM 3 - K42THKTỚ
4. Th c hi n các hình th c 2 ho c 3 k t h p v i phát hành c phi uự ệ ứ ặ ế ợ ớ ổ ế
thu hút thêm v n.ố
Đ i v i c ph n phát hành l n đ u, các nhà đ u t trong n c đ cố ớ ổ ầ ầ ầ ầ ư ướ ượ
phép mua không h n ch . Các nhà đ u t n c ngoài không đ c phépạ ế ầ ư ướ ượ
mua quá 30%.
Tháng 1 năm 2004, Ban ch p hành Trung ng Đ ng C ng s nấ ươ ả ộ ả
Vi t Nam khóa IX h p phiên th IX, t i đó có th o lu n và quy t đ nhệ ọ ứ ạ ả ậ ế ị
đ y m nh c ph n hóa doanh nghi p nhà n c. Cu i năm 2004, Chínhẩ ạ ổ ầ ệ ướ ố
ph ra Ngh đ nh s 187/2004/NĐ-CP v chuy n công ty nhà n củ ị ị ố ề ể ướ
thành công ty c ph n, theo đó c các công ty thành viên c a các t ngổ ầ ả ủ ổ
công ty nhà n c và ngay c chính t ng công ty nhà n c nào mà Nhàướ ả ổ ướ
n c không mu n chi ph i đ u có th tr thành đ i t ng c ph n hóa.ướ ố ố ề ể ở ố ượ ổ ầ
Đi m m i quan tr ng n a trong Ngh đ nh này là quy đ nh vi c bán cể ớ ọ ữ ị ị ị ệ ổ
ph n l n đ u ph i đ c th c hi n b ng hình th c đ u giá t i các trungầ ầ ầ ả ượ ự ệ ằ ứ ấ ạ
tâm giao d ch ch ng khoán n u là công ty có s v n trên 10 t đ ng, t iị ứ ế ố ố ỷ ồ ạ
các trung tâm tài chính n u là công ty có s v n trên 1 t đ ng, và t iế ố ố ỷ ồ ạ
công ty n u công ty có s v n không quá 1 t đ ng. Bán đ u giá khi nế ố ố ỷ ồ ấ ế
cho giá c phi u phát hành l n đ u c a nhi u công ty nhà n c đ cổ ế ầ ầ ủ ề ướ ượ
đ y v t lên, đem l i nh ng ngu n thu r t l n cho Nhà n c. Ch ngẩ ọ ạ ữ ồ ấ ớ ướ ẳ
h n, đ t đ u giá c ph n c a 5 công ty nhà n c đ c c ph n hóa làạ ợ ấ ổ ầ ủ ướ ượ ổ ầ
Công ty c ph n k ngh th c ph m, Nhà máy thi t b b u đi n, Nhàổ ầ ỹ ệ ự ẩ ế ị ư ệ
máy th y đi n Vĩnh S n - Sông Hinh, Công ty đi n l c Khánh Hòa,ủ ệ ơ ệ ự
Công ty s a Vi t Nam, Nhà n c đã thu v t d ki n 450 t đ ng.ữ ệ ướ ượ ự ế ỷ ồ
M t khác, bán đ u giá c ph n c a các doanh nghi p c ph n hóa cònặ ấ ổ ầ ủ ệ ổ ầ
tr thành m t đ ng l c cho s phát tri n c a th tr ng c phi u niêmở ộ ộ ự ự ể ủ ị ườ ổ ế
y t Vi t Nam. Trong s 30 công ty niêm y t c phi u t i Trung tâmế ở ệ ố ế ổ ế ạ
Giao d ch ch ng khoán thành ph H Chí Minh (nay là S Giao d chị ứ ố ồ ở ị
ch ng khoán Thành ph H Chí Minh) vào ngày 31 tháng 10 năm 2005,ứ ố ồ
có 29 công ty là doanh nghi p nhà n c c ph n hóa.ệ ướ ổ ầ
Quá trình c ph n hóa ki u này đ n 2008, đã th c hi n kho ngổ ầ ể ế ự ệ ở ả
trên 3.000 doanh nghi p nhà n c v a và nh đ c c ph n hóa. Cònệ ướ ừ ỏ ượ ổ ầ
kho ng 2.000 doanh nghi p nhà n c v a và l n nh ả ệ ướ ừ ớ ư BIDV,
Vietinbank, VMS-MobiFone, Vinaphone... d trù s c ph n hóa đ nự ẽ ổ ầ ế
năm 2010.
Chính ph Vi t Nam cũng kh ng đ nh quy t tâm c ph n hóa cácủ ệ ẳ ị ế ổ ầ
tr ng đ i h c. Các c s giáo d c Vi t Nam mu n tránh nguy c bườ ạ ọ ơ ở ụ ở ệ ố ơ ị
bi n d ng do đ a các ho t đ ng giáo d c thành các d ch v đ n thu n,ế ạ ư ạ ộ ụ ị ụ ơ ầ
mang n ng tính th ng m i, nh h ng nghiêm tr ng đ n s m nh vàặ ươ ạ ả ưở ọ ế ứ ệ
m c tiêu c a tr ng nên s có quá trình tách b ch và phân đ nh rõ cácụ ủ ườ ẽ ạ ị
b ph n th ng m i hay ộ ậ ươ ạ phi th ng m iươ ạ hóa.
C PH N HÓA DOANH NGHI PỔ Ầ Ệ L P N2 - NHÓM 3 - K42THKTỚ
Các ngành nh th thao v n ch a t ng bi t đ n c ph n hóa cũng đãư ể ố ư ừ ế ế ổ ầ
b t đ u quá trình này, song song v i vi c ra đ i m t lo t các c s thắ ầ ớ ệ ờ ộ ạ ơ ở ể
thao c ph n hay t nhân t đ u.ố ầ ư ừ ầ
Theo k ho ch, ch ng trình c ph n hóa s c b n hoàn thành vàoế ạ ươ ổ ầ ẽ ơ ả
năm 2010.
HÌNH 1, T c đ CPHố ộ
C PH N HÓA DOANH NGHI PỔ Ầ Ệ L P N2 - NHÓM 3 - K42THKTỚ
II. ĐÁNH GIÁ NH H NG C PH N HÓA Đ N HO TẢ ƯỞ Ổ Ầ Ế Ạ
Đ NG C A DOANH NGHI P NÓI CHUNGỘ Ủ Ệ .
đây chúng ta ch xét t i các m t đ c và ch a đ c c a các doanhỞ ỉ ớ ặ ượ ư ượ ủ
nghi p nhà n c nh và v a đ c c ph n hóa.ệ ướ ỏ ừ ượ ổ ầ
1. NH H NG TÍCH C CẢ ƯỞ Ự
•Đ i m i ổ ớ cung cách lãnh đ o; vai trò c a giám đ c gi đây khôngạ ủ ố ờ
ph i là quy n l c n a, mà gi đây ch đ n thu n là m t ch c danh,ả ề ự ữ ờ ỉ ơ ầ ộ ứ
nhân s c p cao c a doanh nghi p, có th đ c thay đ i b t kỳ lúcự ấ ủ ệ ể ượ ổ ấ
nào tùy thu c vào năng l c làm vi c c a h .ộ ự ệ ủ ọ
•Đ i m i ổ ớ Ph ng pháp qu n tr ; Qu n tr khoa h c, không hànhươ ả ị ả ị ọ
chính, m nh l nh, gi m tình tr ng h i l , mua ch c, bán quy nệ ệ ả ạ ố ộ ứ ề
trong DN. Khi CPH DN có c h i ti p xúc v i các đ i tác chi n l cơ ộ ế ớ ố ế ự
có ti m l c v qu n lý và công ngh , nh đó có th áp d ngề ự ề ả ệ ờ ể ụ
ph ng pháp qu n lý tiên ti n vào vi c qu n lý ho t đ ng s n xu tươ ả ế ệ ả ạ ộ ả ấ
kinh doanh c a DN (Đ n gi n, g n nh , hi u qu ). C ch qu n lýủ ơ ả ọ ẹ ệ ả ơ ế ả
năng đ ng sáng t o s thúc đ y doanh nghi p làm ăn có hi u qu ,ộ ạ ẽ ẩ ệ ệ ả
tăng thu nh p c a ng i lao đ ng, t o ra ngày càng nhi u giá tr s nậ ủ ườ ộ ạ ề ị ả
ph m đóng góp cho n n kinh t ,… ẩ ề ế
•Đ i m i ổ ớ t duy kinh t , hài hòa l i ích gi a Nhà n c - DN vàư ế ợ ữ ướ
ng i lao đ ngườ ộ , Nh tr c đây, t duy kinh t bao c p, xin cho, l iư ướ ư ế ấ ờ
l nhà n c đ u ch u, không có ràng bu c trách nhi m rõ ràng vàỗ ướ ề ị ộ ệ
quy n l i c a ng i lao đ ng trong DN ch a đ c đ m b o, nayề ợ ủ ườ ộ ư ượ ả ả
chuy n sang t duy kinh t th tr ng, t ch , g n ch t quy n l iể ư ế ị ườ ự ủ ắ ặ ề ợ
c a nhân viên vào DN.ủ
•G n li n ắ ề quy n l i c a t p th (ng i lao đ ng) vào ho t đ ngề ợ ủ ậ ể ườ ộ ạ ộ
c a DN (bán c ph n cho ng i LĐ). T o đ ng l c c ng hi n choủ ổ ầ ườ ạ ộ ự ố ế
DN (vì l i ích c a thành viên g n li n v i s s ng còn c a DN).ợ ủ ắ ề ớ ự ố ủ
T o đi u ki n pháp lý và v t ch t đ ng i lao đ ng nâng cao vaiạ ề ệ ậ ấ ể ườ ộ
trò ng i làm ch trong dn. Ngoài ra trong CPH còn có s tham giaườ ủ ự
c a nhi u thành ph n kinh t trong doanh nghi p t o nên 1 s năngủ ề ầ ế ệ ạ ự
đ ng, nhanh nh y trong sx kinh doanh.ộ ạ