2
3
LỜI CẢM ƠN
Cà phê chè (cà phê Arabica) luôn được đánh giá có giá trị kinh tế cao trong
các giống cà phê. Bắt đầu được trồng tại Việt Nam từ thế kỷ 19, cho tới nay nước
ta có khoảng 35.000ha cà phê chè được trồng chủ yếu tại khu vực Tây Bắc, tỉnh
Lâm Đồng và trồng rải rác tại một số tỉnh miền Trung. Nhận thấy sự phát triển vượt
bậc và tiềm năng của cây cà phê chè, trong năm 2020 Diễn đàn Cà phê Toàn cầu
(GCP) đã phối hợp cùng các chuyên gia, các cơ quan quản lý nhà nước và doanh
nghiệp xây dựng Bộ tài liệu hướng dẫn sản xuất cà phê chè bền vững (hay còn
gọi là “NSC Arabica”). Bộ tài liệu này cung cấp thông tin toàn diện về các kỹ thuật
trồng và chăm sóc cây cà phê chè.
Dựa trên cuốn NSC Arabica, chúng tôi tiếp tục phát triển “Tài liệu hướng
dẫn sản xuất cà phê chè bền vững dành cho tập huấn viên” và “Sổ tay hướng dẫn
sản xuất cà phê chè bền vững dành cho người sản xuất”. Hai cuốn cẩm nang này
sẽ giúp cho các cán bộ kỹ thuật, cán bộ khuyến nông và người sản xuất nắm bắt
được các kỹ thuật trồng, chăm sóc, quản lý sâu bệnh trên cây cà phê chè một
cách hiệu quả, đồng thời cung cấp các thông tin thực tế về kỹ thuật chế biến nhằm
nâng cao giá trị cà phê chè của Việt Nam. Bên cạnh đó, các thông tin liên quan
đến tác động của biến đổi khí hậu đến sản xuất cà phê và những hậu quả của sản
xuất cà phê không bền vững đến môi trường và khí hậu.
Chúng tôi đặc biệt cảm ơn Cục Trồng trọt (DCP), Trung tâm Khuyến nông
Quốc gia (NAEC), Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên (WASI),
Viện Khoa học kỹ thuật Nông lâm nghiệp miền núi phía Bắc (NOMAFSI), Sở Nông
nghiệp và Phát triển Nông thôn, Trung tâm Khuyến nông các tỉnh Sơn La, Điện
Biên, Lâm Đồng, Quảng Trị, Ban điều phối ngành hàng cà phê Việt Nam (VCCB)
và rất nhiều chuyên gia, doanh nghiệp, tổ chức quốc tế, mà chúng tôi không thể
kể hết ở đây, đã đồng hành và phối hợp cùng GCP để phát triển, hoàn thiện và
phổ biến bộ tài liệu. Chúng tôi cũng chân thành cảm ơn Tổ chức Phát triển Hà Lan
(SNV), Tổ chức Sáng kiến Thương mại Bền vững (IDH) và các công ty JDE Peet’s,
Nestlé, Công ty TNHH 3 Con Cò, Rainforest Alliance, Tổng công ty Phân bón và
Hóa dầu khí đã hỗ trợ kỹ thuật và tài chính để chúng tôi hoàn thiện, in ấn và phát
hành bộ tài liệu này.
Bộ tài liệu đã được phát triển vào năm 2020 và 2021. Vì vậy, chúng tôi rất
mong nhận được những ý kiến đóng góp của độc giả để tiếp tục hoàn thiện và hy
vọng bộ tài liệu này sẽ trở thành tài liệu hữu ích cho sản xuất và phát triển cà phê
chè ở Việt Nam.
Thay mặt đội ngũ biên soạn
Phạm Quang Trung
Trưởng Đại diện GCP tại Việt Nam
4
LỜI GIỚI THIỆU
Việt Nam có lịch sử phát triển cà phê khoảng 160 năm, nhưng với sự nỗ lực
của người sản xuất, doanh nghiệp, nhà khoa học và các cơ quan quản lý, ngành cà
phê đã có bước phát triển mạnh mẽ, vươn lên trở thành quốc gia sản xuất, xuất khẩu
cà phê đứng hàng thứ 2 thế giới, trong đó có đóng góp một phần của cây cà phê chè.
Tuy quy mô sản xuất cà phê chè còn khiêm tốn, nhưng đã hình thành được
một số vùng sản xuất tập trung chuyên canh, theo chuỗi liên kết sản xuất, chế biến
và tiêu thụ trên cơ sở ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất, chế biến và
bảo vệ môi trường, từng bước đáp ứng nhu cầu tiêu thụ, xuất khẩu tại một số vùng
có điều kiện khí hậu phát triển cà phê chè phù hợp ở Tây Nguyên, miền Trung và
Tây Bắc của Việt Nam.
Tuy nhiên trong điều kiện biến đổi khí hậu và đòi hỏi ngày càng cao của thị
trường về chất lượng, an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc. Phát triển bền
vững đang là đòi hỏi cấp thiết của ngành cà phê Việt Nam nói chung và cà phê
chè nói riêng, nhằm từng bước nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị gia tăng và
cải thiện thu nhập cho nông dân, tác nhân quan trọng nhất trong chuỗi sản xuất
cà phê.
Với sự hỗ trợ của Tổ chức Diễn đàn cà phê toàn cầu (GCP), Cục Trồng trọt
đã phối hợp các đơn vị liên quan tổ chức biên soạn bộ tài liệu Hướng dẫn Sản
xuất Cà phê chè bền vững trên cơ sở cập nhật các tiến bộ kỹ thuật mới trong sản
xuất cà phê chè thời gian qua. Bộ tài liệu gồm 7 phần chính:
1. Hợp phần tái canh, trồng mới gồm các nội dung: điều kiện vườn cà phê
chè tái canh, phương thức tái canh, luân canh, cải tạo đất, đào hố, bón lót, xử lý
hố trồng, giống và tiêu chuẩn cây giống, kỹ thuật trồng cà phê chè, trồng cây che
bóng, cây chắn gió, cây trồng xen và chăm sóc;
2. Hợp phần canh tác bền vững gồm: kỹ thuật tưới nước, kỹ thuật bón phân,
tạo hình, tỉa cành, cưa đốn phục hồi, phòng trừ sâu bệnh hại cây cà phê chè;
3. Hợp phần thu hoạch, chế biến và bảo quản gồm: thu hoạch, phương pháp
chế biến khô và chế biến bán khô, phương pháp chế biến ướt, bảo quản cà phê;
4. Hợp phần thích ứng với biến đổi khí hậu gồm: biến đổi khí hậu và tác động
đến sản xuất cà phê arabica, giải pháp ứng phó và thích ứng với biến đổi khí hậu
trong sản xuất cà phê arabica;
5. Hợp phần các bộ tiêu chuẩn sản xuất cà phê bền vững gồm: tổng quan các
chương trình chứng nhận cà phê bền vững, bộ tiêu chuẩn nông nghiệp bền vững
Rainforest Alliance 2020 – yêu cầu cho trang trại, bộ quy tắc 4C – phiên bản 4.0 năm
2020;
6. tổ chức nông dân và kinh tế trang trại gồm: tổ chức nhóm nông dân, kinh
tế trang trại;
7. Hợp phần một số phương pháp khuyến nông phổ biến gồm: phương pháp
thăm vườn trao đổi kỹ thuật (FCV), phương pháp FFS, một số kỹ năng phục vụ thực
hiện phương pháp khuyến nông,
Trong năm 2020, thông qua 5 hội thảo, Bộ tài liệu Hướng dẫn trên được
xin ý kiến góp ý của cán bộ khuyến nông và kỹ thuật của một số Sở Nông nghiệp
và PTNT, chuyên gia kỹ thuật một số tổ chức, công ty sản xuất, chứng nhận và
kinh doanh cà phê, cán bộ giảng dạy ở một số trường đại học, viện nghiên cứu;
cán bộ quản lý ngành nông nghiệp ở một số tỉnh trồng cà phê chè ở Tây Nguyên,
miền Trung và Tây Bắc; đồng thời Bộ tài liệu Hướng dẫn Sản xuất Cà phê chè
5
bền vững đã được tập huấn thử nghiệm cho cán bộ khuyến nông và người sản
xuất cà phê chè để hoàn thiện. Trên cơ sở đó, Cục Trồng trọt đã tổ chức Hội
đồng Khoa học - Công nghệ (Quyết định số 345/QĐ-TT-CCN ngày 24/12/2020
của Cục trưởng Cục Trồng trọt) thẩm định và đánh giá bộ tài liệu Hướng dẫn
trên để đảm bảo điều kiện phục vụ sản xuất.
Cục Trồng trọt rất mong các tổ chức, cá nhân ở các địa phương quan tâm
vận dụng Bộ tài liệu Hướng dẫn Sản xuất Cà phê chè bền vững trong đào tạo,
hướng dẫn người sản xuất cà phê chè và tiếp tục góp ý, bổ sung để lần tái bản
sau được hoàn thiện, phục vụ tốt hơn cho sản xuất cà phê chè ở nước ta./.
TS. Lê Văn Đức
Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt - Bộ Nông nghiệp và PTNT
Tài liệu này được hoàn thiện với sự hỗ trợ tài chính từ Diễn đàn Cà phê Toàn
Cầu (GCP) và Tổ chức Phát triển Hà Lan (SNV)