intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Tài liệu Phân tích thiết kế hệ thống - Tổ bộ môn Hệ thống thông tin

Chia sẻ: Minh Minh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:135

Thêm vào BST
Báo xấu
489
lượt xem 83
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu Phân tích thiết kế hệ thống được biên soạn bởi Tổ bộ môn Hệ thống thông tin gồm 14 chương, trình bày về quy trình phân tích thiết kế hệ thống, cơ sở dữ liệu và mô hình hóa dữ liệu, giới thiệu về mô hình hóa dữ liệu, mô hình quan hệ, phân tích dữ liệu và yêu cầu chức năng, tính bắt buộc và không bắt buộc trong mối kết hợp, tập thực thể cha và tập thực thể con,...Mời bạn đọc cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tài liệu Phân tích thiết kế hệ thống - Tổ bộ môn Hệ thống thông tin

  1. Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng 1 LÔØI NOÙI ÑAÀU Chaøo möøng caùc baïn ñeán vôùi moân hoïc Phaân tích thieát keá thoáng, moät moân hoïc raát thuù vò, caàn thieát trong vieäc xaây döïng moät öùng duïng thöïc teá. Noù cuõng seõ trang bò cho caùc baïn những kieán thöùc caàn thieát duøng ñeå vieát phaàn lyù thuyeát cuûa ñeà aùn toát nghieäp. Taøi lieäu seõ cung caáp nhöõng kyõ naêng caàn thieát trong phaân tích thieát keá moät heä thoáng thoâng tin quaûn ly.ù Taøi lieäu naøy moät phaàn ñöôïc dòch vaø bieân soaïn laïi töø quyeån saùch Practical Data Modelling For Database Design cuûa hai taùc giaû Renzo D’Orazio & Gunter Happel Taøi lieäu trình baøy töôøng taän chi tieát caùc kyõ naêng caàn thieát trong phaân tích thieát keá moät heä thoáng thoâng tin, töø vieäc trình baøy caùc nguyeân taéc caàn thieát ñeå phaân bieät moät khaùi nieäm laø taäp thöïc theå hay thuoäc tính ñeán vieäc trình baøy hình aûnh döõ lieäu baèng moâ hình thöïc theå keát hôïp. Noù cuõng ñaøo saâu vaøo caùc khía caïnh taäp thöïc theå cha con, moái keát hôïp moät ngoâi, moái keát hôïp ba ngoâi, nhieàu moái keát hôïp giöõa caùc taäp thöïc theå. Taøi lieäu coù nhieàu ví duï cuï theå deã hieåu töø ñôn giaûn ñeán phöùc taïp. Duø ñaõ coá gaéng heát söùc, taøi lieäu cuõng khoâng theå traùnh khoûi nhöõng thieáu soùt, raát mong sö ñoùng goùp cuûa caùc baïn. Chuùng toâi chaân thaønh caùm ôn söï ñoäng vieân vaø ñoùng goùp yù kieán cuûa caùc baïn ñoàng nghieäp trong quaù trình bieân soaïn taøi lieäu. Toå Boä moân Heä thoáng thoâng tin
  2. Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng 2 M ỤC L ỤC Chöông 1 .................................................................................................................................................................................... 8 QUI TRÌNH PHAÂN TÍCH THIEÁT KEÁ HEÄ THOÁNG .............................................................................................................. 8 I PHAÂN TÍCH VAØ THIEÁT KEÁ HEÄ THOÁNG THOÂNG TIN LAØ GÌ?.......................................................................................... 8 II HEÄ THOÁNG (system) ................................................................................................................................................... 10 III QUI TRÌNH PHAÂN TÍCH THIEÁT KEÁ HEÄ THOÁNG ...................................................................................................... 12 Chöông 2 .................................................................................................................................................................................. 16 CÔ SÔÛ DÖÕ LIEÄU VAØ MOÂ HÌNH HOÙA DÖÕ LIEÄU.................................................................................................................. 16 I HEÄ THOÂNG TIN THEO LOÁI CUÕ (information system).................................................................................................... 16 1 Heä taäp tin theo loái cuõ ................................................................................................................................................ 17 2 Moät ví duï veà truøng laép döõ lieäu (data redundancy) .................................................................................................... 17 II TIEÁP CAÄN CÔ SÔÛ DÖÕ LIEÄU ........................................................................................................................................ 18 1 Cô sôû döõ lieäu laø gì? .................................................................................................................................................. 18 2 Heä quaûn trò CSDL (DBMS: database management system)..................................................................................... 18 3 Caùc loaïi HQTCSDL ................................................................................................................................................. 18 III CSDL, HQTCSDL VAØ NGÖÔØI DUØNG (User).............................................................................................................. 19 1 CSDL quan heä vaø heä taäp tin theo loái cuõ.................................................................................................................... 19 IV DÖÕ LIEÄU TAÄP TRUNG HAY PHAÂN TAÙN .................................................................................................................... 20 V MOÂ HÌNH DÖÕ LIEÄU .................................................................................................................................................... 20 1 Phaân tích döõ lieäu vaø phaân tích heä thoáng thoâng tin..................................................................................................... 20 2 Vaán ñeà toàn kho vaø nhaø cung caáp .............................................................................................................................. 20 3 Vieäc söû duïng vaø vai troø cuûa moâ hình döõ lieäu ............................................................................................................ 21 VI THIEÁT KEÁ MOÂ HÌNH DÖÕ LIEÄU VAØ CSDL .................................................................................................................. 21 1 Caùc böôùc phaân tích thieát keá CSDL ........................................................................................................................... 21 2 Toùm taét caùc giai ñoaïn khaùc nhau trong PTTK CSDL ............................................................................................... 22 VII TOÙM TAÉT CHÖÔNG.................................................................................................................................................... 22 VIII BAØI TAÄP .................................................................................................................................................................. 22 Chöông 3 .................................................................................................................................................................................. 23 GIÔÙI THIEÄU VEÀ MOÂ HÌNH HOÙA DÖÕ LIEÄU ........................................................................................................................ 23 I GIÔÙI THIEÄU MOÂ HÌNH HOÙA DÖÕ LIEÄU .......................................................................................................................... 23 II XAÂY DÖÏNG MOÂ HÌNH ER........................................................................................................................................... 23 1 Ví duï - Moái keát hôïp moät-nhieàu................................................................................................................................. 24 2 Ví duï – moái keát hôïp moät-moät ................................................................................................................................... 25 3 Ví duï – moái keát hôïp nhieàu-nhieàu ............................................................................................................................. 26 III MOÂ HÌNH ER THEO KYÙ HIEÄU CUÛA CHEN ............................................................................................................... 27 IV PHIEÁU THÖÏC THEÅ THUOÄC TÍNH ............................................................................................................................. 28 V CAÙCH TIEÁP CAÄN MOÂ HÌNH HOÙA DÖÕ LIEÄU .............................................................................................................. 29
  3. Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng 3 1 Caùc böôùc caáu truùc hoùa döõ lieäu .................................................................................................................................. 29 1 Toùm taét .................................................................................................................................................................... 30 2 Thöïc haønh caùc böôùc moâ hình hoùa döõ lieäu ................................................................................................................. 31 VI TÖÏ ÑIEÅN DÖÕ LIEÄU (data dictionary).......................................................................................................................... 33 VII BAØI TAÄP ....................................................................................................................................................................... 34 1 Baøi 2.1 ..................................................................................................................................................................... 34 2 Baøi 2.2 ..................................................................................................................................................................... 34 3 Baøi 2.3 ..................................................................................................................................................................... 34 4 Baøi 2.4 ..................................................................................................................................................................... 35 5 Baøi 2.5 ..................................................................................................................................................................... 35 6 Traéc nghieäm ............................................................................................................................................................. 35 Chöông 4 .................................................................................................................................................................................. 37 MOÂ HÌNH QUAN HEÄ .............................................................................................................................................................. 37 I MOÂ HÌNH QUAN HEÄ LAØ GÌ............................................................................................................................................. 37 1 Quan heä (relation).................................................................................................................................................... 37 2 Thöïc theå, quan heä, vaø baûng (table)........................................................................................................................... 37 3 Boä (tuple)................................................................................................................................................................. 38 4 Thuoäc tính (attribute) ............................................................................................................................................... 38 5 Kyù hieäu .................................................................................................................................................................... 39 II KHOÙA .......................................................................................................................................................................... 39 1 Khoaù (key, candidate key)......................................................................................................................................... 39 2 Khoùa hôïp (composite key) ........................................................................................................................................ 39 3 Khoùa chính (primary key)......................................................................................................................................... 39 4 Khoùa ngoaïi (foreign key).......................................................................................................................................... 40 5 Khoùa döï tuyeån vaø khoùa khaùc .................................................................................................................................... 40 6 Khoùa nhaân taïo (khoùa ñaïi dieän) artificial key (surrogate key).................................................................................... 41 7 Khoùa phuï (Secondary keys) ...................................................................................................................................... 41 III NHÖÕNG TÍNH CHAÁT KHAÙC CUÛA MOÂ HÌNH QUAN HEÄ ........................................................................................... 41 1 Ñaïi soá quan heä, pheùp tính quan heä ........................................................................................................................... 41 2 Raøng buoäc toaøn veïn ................................................................................................................................................. 42 3 Keát noái quan heä........................................................................................................................................................ 42 4 Mieàn giaù trò (data domain integrity) ......................................................................................................................... 42 5 Raøng buoäc do ngöôøi duøng (user constraint) .............................................................................................................. 43 IV QUI TAÉC BIEÁN ÑOÅI MOÂ HÌNH ER THAØNH MOÂ HÌNH QUAN HEÄ ............................................................................ 43 1 Qui taéc bieán ñoåi moâ hình ER .................................................................................................................................... 43 2 Qui taéc theå hieän moái keát hôïp thoâng qua khoùa ngoaïi ................................................................................................. 43 3 Toùm taét caùc qui taéc bieán ñoåi ..................................................................................................................................... 45 V BAØI TAÄP ....................................................................................................................................................................... 46 1 Baøi taäp 1................................................................................................................................................................... 46 2 Traéc nghieäm ............................................................................................................................................................. 46 Chöông 5 .................................................................................................................................................................................. 48 PHAÂN TÍCH DÖÕ LIEÄU VAØ YEÂU CAÀU CHÖÙC NAÊNG ......................................................................................................... 48 I GIÔÙI THIEÄU ..................................................................................................................................................................... 48 1 Hoaït ñoäng kieåm tra yeâu caàu chöùc naêng .................................................................................................................... 48 2 Phaân tích heä thoáng thoâng tin..................................................................................................................................... 48
  4. Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng 4 3 Phaân tích döõ lieäu ...................................................................................................................................................... 48 II NGUOÀN DÖÕ LIEÄU ....................................................................................................................................................... 49 1 Caùc phöông phaùp thu thaäp thoâng tin ......................................................................................................................... 49 2 Phaân tích maãu bieåu................................................................................................................................................... 49 III KIEÅM TRA YEÂU CAÀU CHÖÙC NAÊNG ........................................................................................................................... 51 1 Nguyeân taéc chung .................................................................................................................................................... 51 2 Ví duï: ....................................................................................................................................................................... 51 IV BAØI TAÄP 4.1 ................................................................................................................................................................. 53 V TRAÉC NGHIEÄM ........................................................................................................................................................... 54 Chöông 6 .................................................................................................................................................................................. 55 TÍNH BAÉT BUOÄC, KHOÂNG BAÉT BUOÄC TRONG MOÁI KEÁT HÔÏP ................................................................................... 55 I NGÖÕ NGHÓEA MOÁI KEÁT HÔÏP......................................................................................................................................... 55 1 Tính khoâng baét buoäc cuûa moái keát hôïp ...................................................................................................................... 55 II PHIEÁU MOÁI KEÁT HÔÏP ................................................................................................................................................ 56 III AÛNH HÖÔÛNG CUÛA TÍNH KHOÂNG BAÉT BUOÄC TREÂN KHOÙA NGOAÏI....................................................................... 57 1 Quan heä moät-nhieàu .................................................................................................................................................. 58 2 Quan heä moät-moät ..................................................................................................................................................... 59 3 Quan heä nhieàu-nhieàu................................................................................................................................................ 59 IV TÍNH BAÉT BUOÄC, KHOÂNG BAÉT BUOÄC TRONG CAÙC BÖÔÙc moâ hình hoùa döõ lieäu .................................................... 60 V BAØI TAÄP ....................................................................................................................................................................... 60 1 Baøi taäp 5.1................................................................................................................................................................ 60 2 Traéc nghieäm ............................................................................................................................................................. 61 Chöông 7 .................................................................................................................................................................................. 63 TAÄP THÖÏC THEÅ CHA VAØ TAÄP THÖÏC THEÅ CON ............................................................................................................. 63 I TAÄP THÖÏC THEÅ PHUÏ THUOÄC (dependent entity, id-dependent entity) .......................................................................... 63 II THUOÄC TÍNH HAY TAÄP THÖÏC THEÅ .......................................................................................................................... 64 III TAÄP THÖÏC THEÅ CHA VAØ TAÄP THÖÏC THEÅ CON ....................................................................................................... 65 1 Caùi toång quaùt vaø caùi chuyeân bieät .............................................................................................................................. 65 2 Kyù hieäu taäp thöïc theå cha/con.................................................................................................................................... 66 3 YÙnghóa ..................................................................................................................................................................... 66 4 Caùi toång theå vaø caùi thaønh phaàn ................................................................................................................................. 66 5 Thuoäc tính cuûa caùc taäp thöïc theå cha/con................................................................................................................... 66 6 Caùc tính chaát cuûa taäp thöïc theå cha/con ..................................................................................................................... 67 7 Bieán ñoåi taäp thöïc theå cha/con thaønh quan heä ............................................................................................................ 69 8 Moâ hình hoùa caùc taäp con giao nhau baèng vai troø ...................................................................................................... 70 IV TAÄP THÖÏC THEÅ CHA, CON TRONG CAÙC BÖÔÙC moâ hình hoùa döõ lieäu ..................................................................... 71 V BAØI TAÄP 6.1 ................................................................................................................................................................. 71 Chöông 8 .................................................................................................................................................................................. 73 MÔÛ ROÄNG KHAÙI NIEÄM MOÁI KEÁT HÔÏP ............................................................................................................................. 73
  5. Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng 5 I MOÁI KEÁT HÔÏP MOÄT-MOÄT .............................................................................................................................................. 73 II NHIEÀU MOÁI KEÁT HÔÏP GIÖÕA HAI TAÄP THÖÏC THEÅ .................................................................................................. 74 III MOÁI KEÁT HÔÏP hay THUOÄC TÍNH.............................................................................................................................. 75 IV MOÁI KEÁT HÔÏP LOAÏI TRÖØ .......................................................................................................................................... 75 V MOÁI KEÁT HÔÏP BA NGOÂI (ternary RELATIONSHIP) ................................................................................................. 76 VI MOÁI KEÁT HÔÏP MOÄT NGOÂI (unary relationship, recursive relationship) ................................................................... 77 1 Baûn soá keát noái moät nhieàu ......................................................................................................................................... 77 2 Baûn soá keát noái moät moät ............................................................................................................................................ 78 3 Baûn soá keát noái nhieàu nhieàu....................................................................................................................................... 79 VII BAØI TAÄP ....................................................................................................................................................................... 81 1 Baøi 7.1 ..................................................................................................................................................................... 81 2 Baøi 7.2 ..................................................................................................................................................................... 81 3 Baøi 7.3 ..................................................................................................................................................................... 81 Chöông 9 .................................................................................................................................................................................. 83 KHÍA CAÏNH TAÏM THÔØI CUÛA MOÂ HÌNH DÖÕ LIEÄU ......................................................................................................... 83 I DÖÕ LIEÄU LÒCH SÖÛ........................................................................................................................................................... 83 II DUØNG TAÄP THÖÏC THEÅ pHUÏ THUOÄC ÑEÅ MOÂ HÌNH VAÁN ÑEÀ COÙ DÖÕ LIEÄU LÒCH SÖÛ........................................... 83 III SÖÏ THAY ÑOÅI baûn soá KEÁT NOÁI CUÛA MOÁI KEÁT HÔÏP ................................................................................................ 83 1 Do qui taéc quaûn lyù thay ñoåi ...................................................................................................................................... 83 2 Do phaûi löu tröõ döõ lieäu lòch söû .................................................................................................................................. 84 IV BAØI TAÄP ....................................................................................................................................................................... 85 1 Baøi 8.1 ..................................................................................................................................................................... 86 Chöông 10 ................................................................................................................................................................................ 87 KIEÅM TRA SÖÏ DÖ THÖØA DÖÕ LIEÄU .................................................................................................................................... 87 I DÖ THÖØA DÖÕ LIEÄU TRONG CSDL ................................................................................................................................ 87 1 Dö thöøa taäp thöïc theå ................................................................................................................................................. 87 2 Dö thöøa thuoäc tính.................................................................................................................................................... 87 3 Dö thöøa moái keát hôïp ................................................................................................................................................. 87 II BAØI TAÄP 9.1 ................................................................................................................................................................. 87 Chöông 11 ................................................................................................................................................................................ 89 SÖÏ CHUAÅN HOÙA ..................................................................................................................................................................... 89 I GIÔÙI THIEÄU ..................................................................................................................................................................... 89 II PHUÏ THUOÄC HAØM (functional dependency) .............................................................................................................. 89 1 Phuï thuoäc haøm ......................................................................................................................................................... 89 2 Phuï thuoäc haøm ñaày ñuû.............................................................................................................................................. 89 III CAÙC DAÏNG CHUAÅN .................................................................................................................................................... 90 1 Ví duï ........................................................................................................................................................................ 90 2 Daïng chuaån moät (first normal form)......................................................................................................................... 91 3 Daïng chuaån hai (second normal form) ..................................................................................................................... 92
  6. Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng 6 4 Daïng chuaån ba (third normal form).......................................................................................................................... 92 IV CHUAÅN HOÙA THEO LYÙ THUYEÁT CSDL.................................................................................................................... 93 V TIEÁP CAÄN THEO MOÂ HÌNH ER.................................................................................................................................. 94 VI BAØI TAÄP ....................................................................................................................................................................... 94 1 10.1 .......................................................................................................................................................................... 94 2 10.2 .......................................................................................................................................................................... 95 3 Traéc nghieäm ............................................................................................................................................................. 96 Chöông 12 ................................................................................................................................................................................ 97 CAÙC SUY XEÙT TRONG THIEÁT KEÁ VAÄT LYÙ...................................................................................................................... 97 I GIÔÙI THIEÄU ..................................................................................................................................................................... 97 II BAÛNG, VUØNG .............................................................................................................................................................. 97 III VUØNG, MOÂ TAÛ, LOAÏI DÖÕ LIEÄU VAØ KÍCH THÖÔÙC.................................................................................................... 98 IV KHOÙA CHÍNH VAØ KHOÙA NGOAÏI ............................................................................................................................... 98 V KHOÙA NHAÂN TAÏO ....................................................................................................................................................... 98 VI LAÄP CHÆ MUÏC ............................................................................................................................................................. 98 VII PHAÙ VÔÕ CAÙC DAÏNG CHUAÅN (denormalization)........................................................................................................ 99 1 Ví duï 1 ..................................................................................................................................................................... 99 2 Ví duï 2 ..................................................................................................................................................................... 99 3 Ví duï 3 ..................................................................................................................................................................... 99 VIII CAÙC KHÍA CAÏNH KHAÙC ...................................................................................................................................... 100 Chöông 13 .............................................................................................................................................................................. 101 CAÙC TRÖÔØNG HÔÏP NGHIEÂN CÖÙU ................................................................................................................................... 101 I TRÖÔØNG CAO ÑAÚNG TAÂY ÑOÂ ..................................................................................................................................... 101 1 Yeâu caàu döõ lieäu / ñaëc taû vaán ñeà. ............................................................................................................................. 101 2 Moâ hình hoùa döõ lieäu ............................................................................................................................................... 102 II BAØI TAÄP ..................................................................................................................................................................... 104 1 Baøi taäp 1 (haøng hoùa)............................................................................................................................................... 104 2 Baøi taäp 2 (Vaät tö) ................................................................................................................................................... 105 3 Baøi taäp 3 (Moâ hình TSCÑ) ..................................................................................................................................... 106 4 Baøi taäp 4 (Löông)................................................................................................................................................... 107 5 Baøi taäp 6 (cho thueâ baêng ñóa) ................................................................................................................................. 108 6 Baøi taäp 7 (xöû lyù ñôn haøng)...................................................................................................................................... 108 Chöông 14............................................................................................................................................................................... 110 SÔ ÑOÀ DFD ............................................................................................................................................................................ 110 I KHAÙI NIEÄM .................................................................................................................................................................... 110 II SÔ ÑOÀ DOØNG DÖÕ LIEÄU DFD (Data Flow Diagram)............................................................................................... 111 1 Khaùi nieäm: ............................................................................................................................................................. 111 2 Coâng duïng:............................................................................................................................................................. 112 3 Caùc thaønh phaàn duøng ñeå bieåu dieãn sô ñoà DFD: ...................................................................................................... 112
  7. Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng 7 4 Sô ñoà doøng döõ lieäu ................................................................................................................................................. 113 5 Caùc qui taéc caàn phaûi tuaân thuû khi veõ sô ñoà DFD..................................................................................................... 116 6 Caùc kyù hieäu laëp laïi ................................................................................................................................................. 116 III CAÙC BÖÔÙC THÖÏC HIEÄN ÑEÅ VEÕ SÔ ÑOÀ DFD ......................................................................................................... 116 1 Böôùc 1: laäp baûng söï kieän ........................................................................................................................................ 117 2 Böôùc 2: Laäp sô ñoà moâi tröôøng ................................................................................................................................ 118 3 Böôùc 3: Laäp sô ñoà DFD caáp 0 ................................................................................................................................ 118 4 Böôùc 4: Laäp sô ñoà DFD con ................................................................................................................................... 119 5 Böôùc 5: Thieát keá xöû lyù chi tieát cho caùc oâ xöû lyù khoâng theå phaân raõ. ......................................................................... 119 IV THIEÁT KEÁ XÖÛ LYÙ CHI TIEÁT...................................................................................................................................... 119 1 Caùc phöông phaùp söû duïng ...................................................................................................................................... 120 2 Anh ngöõ caáu truùc (structured English) .................................................................................................................... 120 3 Baûng quyeát ñònh vaø caây quyeát ñònh ........................................................................................................................ 120 1 Sô ñoà thuaät giaûi (flowchart).................................................................................................................................... 121 V TÖØ ÑIEÅN DÖÏ AÙN ....................................................................................................................................................... 121 1 Khaùi nieäm .............................................................................................................................................................. 121 2 Xaây döïng caùc ñieåm vaøo cho töï ñieån döï aùn .............................................................................................................. 121 ----oOo----
  8. Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng 8 Chöông 1 . QUI TRÌNH PHAÂN TÍCH THIEÁT KEÁ HEÄ THOÁNG I PHAÂN TÍCH VAØ THIEÁT KEÁ HEÄ THOÁNG THOÂNG TIN LAØ GÌ? Phân tích và thiết kế hệ thống thông tin là một phương pháp được sử dụng bởi dãy các công ty từ IBM đến Pepsi, Hasbro, Inc., để tạo và duy trì hệ thống thông tin nhằm thực hiện các chức năng cơ bản như lưu trữ chính xác các tên và địa chỉ của khách hàng, xử lý các đơn hàng và thanh toán cho người làm công. Mục tiêu chính của phân tích và thiết kế hệ thống là cải tiến hệ thống cấu trúc, điển hình là qua ứng dụng phần mềm, có thể giúp đỡ các nhân viên hoàn tất các công việc chính của doanh nghiệp được dễ dàng và hiệu quả hơn. Là một người phân tích hệ thống, bạn sẽ là trung tâm của sự phát triển phần mềm đó. Phân tích và thiết kế hệ thống thông tin được dựa trên: Sự hiểu biết của bạn về các mục tiêu, các cấu trúc và các qui trình của tổ chức. Kiến thức của bạn về làm thế nào để triển khai công nghệ thông tin nhằm mang lại lợi ích cho doanh nghiệp. Để thành công trong cố gắng này, bạn nên có một tiếp cận cấu trúc. SDLC được trình bày trong hình 1-1 là một tiếp cận bốn-giai đoạn để nhận diện, phân tích, thiết kế, và thực hiện một hệ thống thông tin. Qua giáo trình này, chúng tôi dùng SDLC để cấu trúc sự bàn luận về qui trình phát triển hệ thống. Trước khi chúng tôi nói về SDLC, Chúng tôi mô tả trước nhất phân tích và thiết kế hệ thống có nghĩa là gì. Phân tích và thiết kế hệ thống: các khái niệm chính Mục tiêu chính của phân tích và thiết kế hệ thống là để cải tiến hệ thống cấu trúc. Thông thường điều này liên quan đến phát triển hay tạo được phần mềm ứng dụng và huấn luyện nhân viên để sử dụng nó. Phần mềm ứng dụng, cũng còn được gọi là một hệ thống, được thiết kế để hỗ trợ một nhiệm vụ hay một qui trình được tổ chức cụ thể như quản lý tồn kho, chi trả lương, hay phân tích thị trường. Mục tiêu của phần mềm ứng dụng là chuyển dữ liệu thành thông tin. Ví dụ chẳng hạn phần mềm được phát triển cho bộ phận kho của một cửa hàng bán sách có thể theo dõi số lượng sách trong kho của các cuốn sách bán chạy nhất của đợt bán sau cùng. Phần mềm cho bộ phận chi trả lương có thể theo dõi sự thay đổi lương của nhân viên. Sự đa dạng của phần mềm ứng dụng rời khỏi kệ bán có thể được mua bao gồm WordPerfect, Lotus, and PowerPoint. Dẫu sao, phần mềm rời khỏi kệ bán có thể không phù hợp với yêu cầu của một tổ chức nào đó, và vì vậy tổ chức phải triển khai sản phẩm riêng cho mình. Ngoài phần mềm ứng dụng, hệ thống thông tin còn bao gồm: Phần cứng (hardware) và phần mềm hệ thống (system software) là nền tảng để phần mềm ứng dụng hoạt động. Hãy nhớ rằng, phần mềm hệ thống trợ giúp các chức năng của máy tính, trong khi phần mềm ứng dụng trợ giúp người sử dụng hoàn thành các công việc như viết lách, chuẩn bị bảng tính, và nối với Internet. Các tài liệu sưu liệu và huấn luyện (documentation and training manuals) là các tài liệu được tạo bởi người phân tích hệ thống để trợ giúp nhân viên sử dụng phần mềm mà từ đó nó tạo ra sự trợ giúp. Các vai trò công việc cụ thể (specific job roles) gắn liền với toàn bộ hệ thống, ví dụ như người chạy máy tính và việc canh giữ cho phần mềm hoạt động. Kiểm soát (controls) là các phần việc của phần mềm nhằm ngăn ngừa gian lận và bị trộm cắp. Người sử dụng phần mềm nhằm thực hiện công việc của mình.
  9. Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng 9 Các thành phần của các úng dụng hệ thống thông tin dựa trên máy tính được tóm tắt trong hình 1-2. Chúng tôi chỉ ra mọi chiều của toàn bộ hệ thống, với sự chú trọng đặc biệt đến sự phát triển phần mềm ứng dụng – trách nhiệm hàng đầu của bạn khi là một người phân tích hệ thống. Mục tiêu của chúng tôi là giúp bạn hiểu và làm theo qui trình công nghệ phần mềm mà nó sẽ dẫn dắt bạn đến sự tạo dựng một hệ thống thông tin. Như được chỉ ra trong hình 1-3, các phương pháp (methodologies), kỹ thuật (techniques), và công cụ (tools) đã được minh chứng là phần cốt lõi để xử lý công nghệ phần mềm. Methodologies Software Engineering Process Techniques Tools Figure 1-3: The software engineering process uses methodologies, techniques, and tools Phương pháp (methodologies) là một dãy cách tiếp cận theo từng bước giúp phát triển sản phẩm cuối cùng: hệ thống thông tin. Phần lớn các phương pháp tích hợp một vài kỹ thuật phát triển, như quan sát trực tiếp và phỏng vấn người sử dụng hệ thống hiện hành. Kỹ thuật (techniques) là các xử lý mà bạn, là một người phân tích, sẽ làm theo để bảo đảm rằng công việc của bạn là hiểu được, trọn vẹn và dễ hiểu. Kỹ thuật cung cấp sự hỗ trợ trên một phạm vi rộng lớn các công việc bao gồm cả việc dẫn dắt trọn vẹn việc phỏng vấn người dùng hiện hành và tương lai của hệ thống thông tin để xác định hệ thống của
  10. Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng 10 bạn nên làm gì, hoạch định và quản trị các hoạt động của dự án phát triển hệ thống, sơ đồ hóa hệ thống thực hiện chức năng như thế nào và thiết kế các báo cáo, ví dụ như hệ thống của bạn sẽ phát sinh các hóa đơn cho người dùng để họ hoàn thành công việc. Công cụ (tools) là các chương trình máy tính, như công cụ máy tính trợ giúp công nghệ phần mềm (CASE: computer aided software engineering) giúp dễ dàng để sử dụng một kỹ thuật nào đó. Ba phần tử này-phương pháp, kỹ thuật, và công cụ - cùng làm việc với nhau để tạo ra một tiếp cận có tính cấu trúc để phân tích và thiết kế hệ thống. II HEÄ THOÁNG (SYSTEM) Thuật ngữ chính được sử dụng thường xuyên trong quyển sách này là hệ thống. Hiểu biết về hệ thống và về chúng hoạt động ra sao có tính quyết định để hiểu phân tích và thiế kế hệ thống. Sự xác định hệ thống và các thành phần của nó Một hệ thống là một tập tương quan các thủ tục kinh doanh (hay các thành phần) được sử dụng trong một đơn vị doanh nghiệp, cùng hoạt động vì một mục tiêu nào đó. Ví dụ, mộ hê thống trong bộ phận lương sẽ theo dõi chính xác khoản chi trả, trong khi hệ thống kho theo dõi chính xác các hoạt động cung ứng. Hai hệ thống này hoàn toàn tách biệt. Một hệ thống có chín tính chất, bảy trong các tính chất đó được trình bày trong hình 1-4. Sự giải thích chi tiết mỗi tính chất sẽ đi theo sau, nhưng từ hình bạn có thể thấy một hệ thống tồn tại trong một thế giới rộng mở, một môi trường. Một đường biên tách hệ thống với môi trường của nó. Hệ thống nhận nguồn vào từ bên ngoài, xử lý chúng và gởi kết quả ngược lại môi trường của nó. Mũi tên trong hình trình bày sự tương tác này giữa hệ thống và thế giới bên ngoài của nó. 1. Thành phần (component) 2. Tương quan (Interrelated components, interrelationship) 3. Biên giới (Boundary) 4. Mục tiêu (Purpose) 5. Môi trường (Environment) 6. Giao diện (interface) 7. Nguồn vào (Input) 8. Kết xuất (Output) 9. Hạn chế (Constraint) Một hệ thống được cấu tạo từ các thành phần. Một thành phần hoặc là một phần đơn (không thể chia nhỏ được) hoặc là một tập các thành phần còn được gọi là hệ thống con (subsystem). Khái niệm đơn của một thành phần thì rất quan trọng. Ví dụ với một ô-tô hay một hệ thống stereo với thiết kế đúng đắn, chúng ta có thể sửa chữa hay nâng cấp hệ thống bằng cách thay đổi từng thành phần mà không cần phải thay đổi toàn bộ hệ thống.
  11. Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng 11 Interface Boundary Component Interrelation ship Input Output Environment FIGURE 1-4: Seven characteristics of a system Các thành phần thì tương quan; nghĩa là, chức năng của một thành phần bằng cách nào đó thắt chặt với chức năng của các thành phần khác. Ví dụ, công việc của một thành phần, như tạo ra các báo cáo hàng ngày về đơn hàng được tiếp nhận, không thể tiến triển thành công, trước khi công việc của thành phần khác được hoàn tất như sắp xếp các đơn hàng theo ngày tiếp nhận. Một hệ thống có một biên giới (boundary), mà tất cả các thành phần được chứa trong đó, nó còn thiết lập giới hạn của hệ thống, tách nó khỏi các hệ thống khác. Các thành phần trong biên giới có thể được thay đổi trong khi các hệ thống bên ngoài biên giới không thể bị thay đổi. Tất cả các thành phần làm việc với nhau để đạt được một vài mục tiêu toàn diện cho hệ thống lớn hơn: lý do tồn tại của hệ thống. Một hệ thống tồn tại trong một môi trường - mọi thứ bên ngoài biên giới hệ thống có ảnh hưởng đến hệ thống. Ví dụ, môi trường của Đại học Bang bao gồm những sinh viên tương lai, tiền dự trữ, các quĩ tài trợ và thông tin tin tức. Thông thường hệ thống tương tác với môi trường của nó. Trường đại học tương tác với sinh viên tương lai bằng cách ưu ái và tuyển chọn từ trường trung học địa phương. Một hệ thống thông tin tương tác với môi trường của nó bằng việc tiếp nhận dữ liệu (sự kiện thô) và thông tin (dữ liệu qua xử lý ở một dạng có ích). Hình 1-5 trình bày một trường đại học có thể được hiểu như một hệ thống sẽ ra sao. Điểm mà ở đó nguồn vào bắt gặp đường biên giới của nó được gọi là giao diện (interface), và cũng có các giao diện giữa các hệ thống con.
  12. Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng 12 ENVIRONMENT Funding Sources Prospective Students News Media Interface University Boundary UNIVERSITY FIGURE 1-5: A University As a System Một hệ thống phải đứng trước sự hạn chế (constraint) trong nhiệm vụ của nó vì có các giới hạn (theo nghĩa số lượng, tốc độ, hay khả năng) về nó có thể làm cái gì và làm thế nào nó có thể đạt được mục tiêu trong môi trường. Một vài hạn chế này được đặt bên trong hệ thống (ví dụ: một số lượng giới hạn các nhân viên có thể có). Một hệ thống nhận nguồn nhập từ môi trường để thực hiện nhiệm vụ. Ví dụ con người nhận thực phẩm, dưỡng khí, và nước từ môi trường như nguồn nhập. Bạn bị hạn chế khỏi hít thở không khí trong lành nếu bạn ở bên trong một thang máy với ai đó đang hút thuốc. Cuối cùng, một hệ thống kết xuất ra môi trường của nó như là một kết quả của việc thực hiện nhiệm vụ và như vậy nó đạt được mục tiêu. Hệ thống bị hạn chế khi mất điện. III QUI TRÌNH PHAÂN TÍCH THIEÁT KEÁ HEÄ THOÁNG
  13. Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng 13 Giai đoạn 1: Hoạch định và chọn lựa hệ thống (systems planing and selection) Giai đoạn đầu tiên trong chu kỳ sống (SDLC: system development life cycle), hoạch định và chọn lựa hệ thống, có hai hoạt động chính: - Hoạt động thứ nhất, ai đó nhận diện sự cần thiết phải có một hệ thống mới hay một hệ thống nâng cấp. Nhu cầu thông tin của tổ chức được xem xét và các dự án phù hợp với các nhu cầu này được nhận diện. Nhu cầu hệ thống thông tin của tổ chức có thể là kết quả của: Các yêu cầu phải đối phó với các vấn đề trong các thủ tục kinh doanh hiện hành. Sự mong muốn thi hành các nhiệm vụ mới. Sự hiện thực điều mà công nghệ thông tin có thể được sử dụng nhằm tận dụng một cơ hội hiện có. Nhóm phân tích hệ thống, được thành lập trong giai đoạn này, ưu tiên chuyển đổi các yêu cầu thành các kế hoạch cho bộ phận IS (information system), bao gồm một thời biểu phát triển mới các hệ thống chính. Các yêu cầu về hệ thống mới xuất phát từ người sử dụng có nhu cầu một hệ thống mới hay một hệ thống cải tiến. Trong giai đoạn hoạch định và chọn lựa hệ thống, một tổ chức xác định có hay không việc nên dành (có sự cân nhắc) các nguồn lực cho phát triển và cải tiến hệ thống thông tin. Nghiên cứu khả thi được lèo lái trước giai đoạn thứ hai của chu kỳ sống SDLC để xác định sự tác động mang tính kinh tế và tổ chức của hệ thống. - Hoạt động thứ hai trong giai đoạn hoạch định và chọn lựa hệ thống là điều nghiên hệ thống và xác định phạm vi yêu cầu của hệ thống. Đội ngũ phân tích hệ thống tạo ra một kế hoạch cụ thể cho dự-án-được-đề-nghị để đội ngũ làm theo. Kế hoạch dự án này cụ thể hóa của chu kỳ sống chuẩn SDLC và mô tả thời gian và nguồn lực cần thiết để thực hiện. Xác định hình thức của một dự án dựa trên một thực tế là bộ phận IS của tổ chức có khả năng phát triển một hệ thống giải quyết được vấn đề hay tận dụng được thời cơ và xác định được có hay không cái giá của việc phát triển hệ thống lớn hơn lợi ích có thể có. Điều trình bày cuối cùng cho người quản trị của tổ chức về kế hoạch xử lý với các giai đoạn dự án con thường được thực hiện bởi người đứng đầu dự án và các thành viên đội ngũ khác. Giai đoạn 2: Phân tích hệ thống (systems analysis) Giai đoạn thứ hai của chu kỳ sống là phân tích hệ thống. Trong giai đoạn này, người phân tích thông qua nghiên cứu thủ tục kinh doanh hiện hành của tổ chức và hệ thống thông tin được sử dụng để tạo ra các nhiệm vụ công việc như thực hiện sổ cái, vận chuyển, nhận đơn hàng, lên lịch thiết bị và chi trả lương. Phân tích có vài giai đoạn con. Giai đoạn con thứ nhất bao hàm đến việc xác định yêu cầu hệ thống. Trong giai đoạn con này, bạn hay một phân tích viên khác làm việc với những người sử dụng để xác định người dùng mong
  14. Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng 14 muốn điều gì từ một hệ thống được đề nghị. Giai đoạn con này bao gồm sự nghiên cứu tỉ mỉ các hệ thống hiện hành, bằng thủ công hay bằng máy tính, sẽ được thay thế hay cải tiến xem như một phần của dự án. Bước kế, bạn nghiên cứu các yêu cầu và cấu trúc chúng phù hợp với các mối tương quan của chúng, loại bỏ sự dư thừa. Thứ ba, bạn phát sinh ra các thiết kế được chọn lựa phù hợp với các yêu cầu. Rồi bạn so sánh các chọn lựa này với nhau để xác định cái nào phù hợp tốt nhất với các yêu cầu bao hàm cả giá cả, nhân công và cấp độ kỹ thuật mà tổ chức sẵn lòng chuyển giao cho tiến trình phát triển. Kết xuất của giai đoạn phân tích là bản đặc tả giải pháp thay thế được đề nghị bởi đội ngũ phân tích. Một khi việc đề nghị được chấp nhận bởi tổ chức, bạn có thể tạo ra các kế hoạch để có được phần cứng và phần mềm hệ thống cần thiết để xây dựng hay vận hành hệ thống như được đề nghị. Giai đoạn 3: Thiết kế hệ thống (systems design) Giai đoạn thứ ba của chu kỳ sống được gọi là thiết kế hệ thống. Trong quá trình thiết kế hệ thống người phân tích chuyển bản mô tả của giải pháp chọn lựa được đề nghị thành đặc tả logic rồi vật lý. Bạn phải thiết kế mọi diện mạo của hệ thống từ nhập vào và xuất ra của màn hình đến máy in, cơ sở dữ liệu, và các xử lý tính toán. Thiết kế lôgic không bị ràng buộc bởi bất kỳ phần cứng và phần mềm hệ thống cụ thể nào. Về phương diện lý thuyết, hệ thống mà bạn thiết kế có thể được thực hiện trên bất kỳ phần cứng và phần mềm hệ thống nào. Thiết kế logic tập trung vào khía cạnh doanh nghiệp của hệ thống; nghĩa là hệ thống sẽ tác động ra sao với các đơn vị nhiệm vụ trong tỗ chức doanh nghiệp. Hình 1-16 trình bày cả thiết kế logic của một sản phẩm với thiết kế vật lý của nó, cạnh nhau nhằm tiện so sánh. Từ sự so sánh bạn có thể thấy rằng nhiều quyết định cụ thể phải thực hiện để chuyển từ mô hình logic sang sản phẩm vật lý. Trạng thái này rất tương đồng trong thiết kế hệ thống thông tin. Trong thiết kế vật lý, bạn chuyển thiết kế logic thành vật lý, kỹ thuật hay đặc tả. Ví dụ bạn có thể chuyển sơ đồ ánh xạ dữ liệu gốc, dòng dữ liệu và xử lý dữ liệu của hệ thống thành một cấu trúc thiết kế hệ thống rồi có thể phân rã thành các đơn vị nhỏ hơn để chuyển thành các chỉ thị viết được bằng một ngôn ngữ lập trình. Bạn thiết kế các phần khác nhau của hệ thống để tạo ra các hoạt động vật lý cần thiết để dễ dàng thu được, xử lý, kết xuất thông tin dữ liệu. Trong quá trình thiết kế vật lý, đội ngũ phân tích quyết định ngôn ngữ lập trình mà các chỉ thị máy tính sẽ được viết, hệ cơ sở dữ liệu và cấu trúc tập tin nào sẽ được sử dụng cho dữ liệu, và nền tảng phần cứng, hệ điều hành, môi trường mạng nào mà hệ thống sẽ chạy. Các quyết định này hoàn thành các kế hoạch phần cứng và phần mềm mà nó được nhận diện ở phần cuối của giai đoạn phân tích. Giờ đây bạn có thể có được bất kỳ công nghệ mới nào không có sẵn trong tổ chức. Sản phẩm cuối cùng của giai đoạn thiết kế là đặc tả hệ thống vật lý, được trình bày dưới dạng như một sơ đồ hay bản báo cáo được thảo sẵn sàng cho việc chuyển giao cho các lập trình viên và những người xây dựng hệ thống khác để xây dựng chưong trình. Giao đoạn 4: Thực hiện và vận hành hệ thống (systems implemention and operation) Giai đoạn cuối cùng của chu kỳ sống là một qui trình hai bước: thực hiện và vận hành hệ thống. Trong quá trình thực hiện và vận hành hệ thống, bạn chuyển các đặc tả hệ thống thành hệ thống làm việc được vận hành thử rồi đưa vào sử dụng. Thực hiện bao gồm mã hóa, chạy thử và cài đặt. Trong quá trình mã hóa, lập trình viên lập các chương trình tạo nên hệ thống. Trong quá trình chạy thử, lập trình viên và phân tích viên kiểm tra từng chương trình rồi toàn bộ hệ thống để tìm và sửa chữa lỗi. Trong quá trình cài đặt, hệ thống mới trở thành một phần của hoạt động hàng ngày của tổ chức doanh nghiệp. Phần mềm ứng dụng được cài đặt, hay tải vào phần cứng hiện hữu hay mới; sau đó những người sử dụng được giới thiệu về hệ thống mới và được huấn luyện. Khởi đầu hoạch định cả chạy thử và cài đặt đồng thời với việc hoạch định dự án và giai đoạn chọn lựa, bởi vì chúng cùng đòi hỏi sự phân tích mở rộng để phát triển chính xác các tiếp cập đúng. Hoạt động thực hiện hệ thống cũng bao gồm khởi tạo sự hỗ trợ người dùng như hoàn thành các tư liệu sưu liệu, các chương trình huấn luyện và giúp đỡ người dùng. Hãy chú ý tư liệu sưu liệu và chương trình huấn luyện được hoàn thành trong quá trình thực
  15. Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng 15 hiện. Tư liệu sưu liệu được tạo ra trong suốt chu kỳ sống và huấn luyện xảy ra vào lúc khởi đầu một dự án. Thực hiện hệ thống có thể tiếp tục cùng với sự tồn tại của hệ thống bởi vì sự hỗ trợ người dùng cũng là một phần của thực hiện. Bất chấp các cố gắng tốt nhất của người phân tích, người quản lý, người lập trình dẫu như thế nào thì việc cài đặt không phải luôn luôn là một xử lý đơn giản. Nhiều hệ thống được thiết kế tốt vẫn gặp thất bại do qúa trình cài đặt gặp lỗi. Hãy nhớ là ngay cả một hệ thống được thiết kế tốt cũng gặp sự cố khi mà việc thực hiện không được quản lý tốt. Do việc quản lý việc thực hiện hệ thống thường được thực hiện bởi đội ngũ dự án, chúng tôi nhấn mạnh khía cạnh thực hiện xuyên suốt quyển sách này. Phần thứ hai của giai đoạn thứ tư của chu kỳ sống là vận hành. Ngay khi một hệ thống đang hoạt động trong tổ chức, người sử dụng cũng nhận ra các vấn đề về nó làm việc như thế nào và thường suy nghĩ các cách cải tiến. Trong quá trình vận hành, người lập trình tạo sự thay đổi mà người sử dụng yêu cầu và sửa đổi hệ thống để phản ánh các điều kiện doanh nghiệp. Các thay đổi này thì cần thiết để duy trì hệ thống hoạt động và có ích. Lượng thời gian và mức độ cố gắng dành cho sự cải tiến hệ thống trong quá trình hệ thống hoạt động phụ thuộc vào sự thoả thuận trên việc thực hiện của các giai đoạn trước trong chu kỳ sống. Dẫu sao, vấn đề của hệ thống chắc chắn xảy đến, khi một hệ thống thông tin không thực thi như mong muốn, khi giá cả để duy trì hệ thống hoạt động trở nên cao hay khi một yêu cầu của tổ chức đòi hỏi được thay đổi một cách cơ bản. Những vấn đề như vậy chỉ ra rằng đến lúc bắt đầu thiết kế sự thay thế hệ thống. Do vậy, xảy ra hoàn tất chu kỳ lặp và bắt đầu chu kỳ sống lần nữa và mãi mãi. ---oOo---
  16. Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng 16 Phaàn 1: THÖÏC HAØNH MOÂ HÌNH HOÙA DÖÕ LIEÄU ÑEÅ THIEÁT KEÁ CÔ SÔÛ DÖÕ LIEÄU (PRACTICAL DATA MODELLING FOR DATABASE DESIGN) Chöông 2 . CÔ SÔÛ DÖÕ LIEÄU VAØ MOÂ HÌNH HOÙA DÖÕ LIEÄU (DATABASES AND DATA MODELLING) Toùm taét: Chöông naøy trình baøy lyù do cuûa vieäc thieát keá CSDL cho Heä thoáng thoâng tin quaûn lyù cuûa moät toå chöùc, so saùnh söï tieáp caän döïa treân taäp tin truyeàn thoáng ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà cuûa heä thoáng thoâng tin vôùi söï tieáp caän döïa treân Cô sôû döõ lieäu hieän ñaïi, vaø ñeà ra caùc böôùc coâng vieäc cuûa vieäc phaân tích, moâ hình hoùa vaø thieát keá coù tính heä thoáng ñeå thöïc hieän caùc giaûi phaùp csdl cho caùc vaán ñeà cuûa doanh nghieäp Ñeán cuoái chöông naøy, baïn coù theå: - so saùnh giöõa söï tieáp caän döïa treân taäp tin truyeàn thoáng vôùi söï tieáp caän hieän ñaïi döïa treân csdl ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà tích hôïp. - nhaän dieän ñöôïc nhöõng toàn taïi cô baûn cuûa tieáp caän döïa treân taäp tin truyeàn thoáng. - naém ñöôïc nhöõng khaùi nieäm caên baûn cuûa csdl quan heä - thaáy ñöôïc nhöõng lôïi ích trong vieäc duøng csdl quan heä - naém ñöôïc caùc böôùc coâng vieäc cuûa vieäc phaân tích, moâ hình hoùa, thieát keá vaø thöïc hieän caùc giaûi phaùp csdl quan heä cho caùc vaán ñeà doanh nghieäp I HEÄ THOÂNG TIN THEO LOÁI CUÕ (INFORMATION SYSTEM) Trong nhieàu naêm, coâng ngheä tính toaùn vaø thoâng tin phaùt trieån töø nhöõng heä thoáng lôùn, ñaét tieàn, ñoäc quyeàn ñeán caùc heä thoáng môû maïnh vaø vöøa phaûi khoâng ñaét tieàn. Söï phaùt trieån naøy mang laïi lôïi ích to lôùn cho ngöôøi duøng cuoái bôûi söï phaùt trieån cuûa caùc goùi öùng duïng soá nhö xöû lyù vaên baûn, baûng tính ñieän töû, vaên phoøng xuaát baûn, heä quaûn lyù csdl, maùy tính trôï giuùp coâng ngheä phaàn meàm laø nhöõng ví duï. Tröôùc khi maùy tính hoùa csdl ñöôc giôùi thieäu, döõ lieäu ñöôïc löu tröõ theo kieåu ñieän töû thaønh nhieàu taäp tin rieâng bieät, söû duïng heä taäp tin theo loái cuõ. Nhöõng taäp tin naøy ñöôïc xöû lyù baèng caùc ngoân ngöõ theá heä thöù ba nhö COBOL, FORTRAN, PASCAL vaø ngay caû BASIC ñeå taïo ra caùc giaûi phaùp cho caùc vaán ñeà cuûa doanh nghieäp. Moãi öùng duïng, chaúng haïn nhö heä tính löông, heä kho hay heä thoáng keá toaùn seõ coù moät taäp caùc taäp tin rieâng chöùa döõ lieäu rieâng. Nhöõng öùng duïng khaùc nhau: - ñöôïc vieát baèng caùc ngoân ngöõ khaùc nhau. - hoaït ñoäng vôùi loaïi vaø caáu truùc taäp tin rieâng - thöôøng ñöôïc thöïc hieän treân caùc heä maùy tính khaùc nhau. Khi nhöõng heä thoáng naøy phaùt trieån, nhöõng khieám khuyeát cô baûn baét ñaàu töï boäc loä. - cuøng moät döõ lieäu bò truøng laép ôû nhieàu heä thoáng, haäu quaû laø phaûi chi phí theâm cho phaàn löu tröõ - söï khoâng nhaát quaùn gia taêng khi döõ lieäu truøng laép ñöôïc söûa nôi naøy nhöng nôi kia thì khoâng - Neáu öùng duïng ñöôïc vieát baèng caùc ngoân ngöõ khaùc nhau, söû duïng caáu truùc taäp tin khaùc nhau, phöông phaùp xöû lyù khaùc nhau, löu tröõ trong caùc heä thoáng khaùc nhau thì vieäc chuyeån ñoåi döõ lieäu giöõa caùc öùng duïng thuaän lôïi nhaát cuõng raát coàng keành, naëng neà, xaáu nhaát thì raát khoù khaên. - Vieäc xöû lyù döõ lieäu khoâng deã vaø raát khoù taïo ra caùc truy vaán, baùo caùo khoâng chuaån möïc. Do vaäy, ngöôøi söû duïng ít coù cô may tröïc tieáp xöû lyù döõ lieäu hay öùng duïng. Nhöõng heä thoáng naøy ñöôïc ñieàu haønh bôûi ñoäi nguõ caùc chuyeân vieân maùy tính trong aùo choaøng traéng, cö nguï treân caùc vaên phoøng cöûa khoùa vaø theû an ninh.
  17. Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng 17 Ngöôøi söû duïng coù nhu caàu thöïc hieän moät öùng duïng phaûi gôûi moät baûng yeâu caàu cho phoøng xöû lyù döõ lieäu. Thöôøng, nhöõng yeâu caàu naøy seõ naèm ôû khay phoøng xöû lyù döõ lieäu haøng thaùng, neáu khoâng phaûi laø naêm. Cuoái cuøng, neáu yeâu caàu naøy ñöôïc thöïc hieän, moät laäp trình vieân öùng duïng phaûi thieát keá, laäp trình ñeå ruùt trích, caäp nhaät döõ lieäu lieân quan. Thoâng thöôøng heä thoáng bò quaù haïn khi giao cho ngöôøi söû duïng Nhöõng heä thoáng thoâng tin naøy, thöôøng ñöôïc xem nhö moät gia saûn, raát naëng neà trong söû duïng vaø khoâng ñaùp öùng yeâu caàu ngöôøi söû duïng. 1 Heä taäp tin theo loái cuõ Trong quaù trình taïo ra caùc heä thoáng thoâng tin, ngöôøi laäp trình phaûi choïn loaïi taäp tin thích hôïp (tuaàn töï, töông ñoái, tuaàn töï theo chæ muïc ...), söï löïa choïn loaïi taäp tin phuï thuoäc vaøo caùc yeáu toá sau: - Ngoân ngöõ laäp trình ñöôïc söû duïng. - Yeâu caàu cuûa öùng duïng. - phaàn cöùng maùy tính/ heä ñieàu haønh söû duïng. Baát keå tieáp caän naøo xaûy ra, vaán ñeá cô baûn vaãn toàn taïi trong taát caû loaïi taäp tin vaø taát caû ngoân ngöõ theá heä thöù ba. Toàn taïi söï gaén boù giöõa: - caáu truùc luaän lyù, vaät lyù cuûa taäp tin vôùi - chöông trình öùng duïng xöû lyù taäp tin naøy Söï phuï thuoäc cuûa chöông trình öùng duïng vaøo caáu truùc taäp tin maø noù xöû lyù, taïo ra heä thoáng thoâng tin roái raém, vaø toán thôøi gian taïo döïng do vaäy toán keùm trong baûo trì. Neáu caáu truùc maãu tin cuûa taäp tin bò thay ñoåi (ví duï, moät coät hay moät qui taéc ñöôïc theâm hay ñöôïc thay ñoåi) taát caû chöông trình xöû lyù taäp tin naøy phaûi ñöôïc söû ñoåi. - Moãi chöông trình phaûi ñöôïc chænh söûa (tröø khi phaàn thay ñoåi ñöôïc taïo trong phaàn thö vieän chung) ñeå phaûn aùnh caáu truùc taäp tin môùi. - Moãi chöông trình phaûi ñöôïc bieân dòch vaø lieân keát laïi. - moãi chöông trình phaûi ñöôïc thöû laïi. - Döõ lieäu toàn taïi trong heä thoáng cuõ phaûi ñöôïc chuyeån ñoåi thaønh heä thoáng môùi, thoâng thöôøng baèng caùch vieát theâm chöông trình ñeå thöïc hieän söï chuyeån ñoåi naøy. - Heä thoáng saûn xuaát phaûi ngöng hoaït ñoäng ñeå caøi ñaët phaàn meàm môùi. Nhöõng vaán ñeà treân keát hôïp vôùi nhau do moät thöïc teá laø trong moät toå chöùc lôùn moät öùng duïng ñöôïc taïo vaø ñöôïc baûo trì ñoäc laäp vôùi nhau, söû duïng phaàn cöùng vaø phaàn meàm khaùc nhau. Do moãi öùng duïng coù rieâng caùc taäp tin, neân moät döõ lieäu caàn cho nhieàu öùng duïng phaûi ñöôïc truøng laép nghóa laø nhieàu taäp tin chöùa cuøng döõ lieäu seõ ñöôïc taïo 2 Moät ví duï veà truøng laép döõ lieäu (data redundancy) Döõ lieäu truøng laép hay dö thöøa (nôi maø moät söï kieän ñöôïc löu hôn moät laàn) thì thöôøng thaáy trong heä thoáng cuõ. Moät ví duï maãu möïc veà ñieàu naøy laø heä quaûn lyù nguoàn nhaân löïc. Heä quaûn lyù nguoàn nhaân löïc bao goàm ba heä chính: 1. Heä löông, heä naøy duy trì ngaøy coâng vaø löông cho taát caû nhaân vieân. 2. Heä nhaân söï. Heä naøy duy trì lyù lòch caù nhaân, döõ lieäu veà toå chöùc, coâng vieäc ñaøo taïo vaø vò trí thaêng tieán. 3. Heä höu. Heä naøy quaûn trò caùc qui taéc lieân quan ñeán nghæ höu, loaïi nghæ höu. Chi tieát veà höu cuûa töøng nhaân vieân Vaán ñeà phöùc taïp laø Heä löông thoâng thöôøng ñöôïc quaûn lyù bôûi phoøng taøi chaùnh, trong khi Heä lyù lòch vaø Heä Quaûn lyù höu ñöôïc quaûn lyù bôûi phoøng toå chöùc.
  18. Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng 18 Roõ raøng, coù nhieàu döõ lieäu veà nhaân vieân laø chung cho caû ba heä. Thöôøng nhöõng heä naøy ñöôïc thöïc hieän vaø baûo trì rieâng bieät, keå caû nguoàn taøi nguyeân rieâng vaø chuùng taïo söï truøng döõ lieäu nhaân vieân maø chuùng duøng II TIEÁP CAÄN CÔ SÔÛ DÖÕ LIEÄU Khôûi ñaàu, söï giôùi thieäu csdl vaø heä quaûn trò csdl nhaèm vaøo moät soá vaán ñeà gaén lieàn vôùi heä döïa treân caùc taäp tin theo loái cuõ. Ñieàu naøy taïo ra vieäc xöû lyù, phaùt trieån treân hai möôi laêm naêm qua vôùi moät heä quan heä thöông maïi xuaát hieän cuoái nhöõng naêm thaäp nieân 70 vaø caùc naêm ñaàu cuûa thaäp nieân 80 Tröôùc khi xem xeùt CSDL vaø heä quaûn trò csdl quan heä giaûi quyeát moät vaøi vaán ñeà naøy nhö theá naøo chuùng ta caàn laøm roõ vaøi khaùi nieäm. 1 Cô sôû döõ lieäu laø gì? Moät csdl coù theå ñònh nghóa taïm nhö sau: moät choã chöùa coù toå chöùc taäp hôïp caùc taäp tin, caùc maãu tin vaø caùc coät döõ lieäu coù lieân quan. Ngaøy nay csdl toàn taïi trong moãi öùng duïng thoâng duïng, ví duï: - Heä kho vaø kieåm keâ. - Heä ñaët choã maùy bay. - Heä nguoàn nhaân löïc. - heä dòch vuï coâng coäng nhö caáp nöôùc, ñieän, khí ñoát. - Ñieàu khieån quaù trình cheá taïo vaø saûn xuaát. Danh saùch thì voâ taän. 2 Heä quaûn trò CSDL (DBMS: database management system) Moät heä quaûn trò csdl (HQTCSDL) laø: - moät taäp caùc phaàn meàm quaûn lyù csdl vaø cung caáp caùc dòch vuï xöû lyù csdl cho caùc nhöõng ngöôøi phaùt trieån öùng duïng vaø ngöôøi duøng cuoái. - HQTCSDL cung caáp moät giao dieän giöõa ngöôøi söû duïng vaø döõ lieäu. - HQTCSDL bieán ñoåi csdl vaät lyù thaønh csdl logic. 3 Caùc loaïi HQTCSDL Caùc HQTCSDL coù theå ñöôïc phaân lôùp theo moät soá caùch. Moät phöông phaùp phoå bieán trong vieäc phaân lôùp laø döïa vaøo caáu truùc beân trong cuûa HQTCSDL. Hieän coù naêm loaïi heä QTCSDL ñang duøng: - loaïi phaân caáp nhö heä IMS cuûa IBM - loaïi maïng IDMS cuûa Cullinet Software - Loaïi taäp tin ñaûo nhö ADABAS cuûa Software AG - Loaïi quan heä nhö nhö ORACLE cuûa Oracle, DB2 cuûa IBM, ACCESS cuûa Microsoft Access - Loaïi ñoái töôïng. Loaïi naøy laø moät tieáp caän khaù môùi trong thieát keá HQTCSDL vaø vieäc söû duïng heä loaïi naøy sôùm trôû neân phoå bieán.
  19. Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng 19 Hieän taïi, loaïi HQTCSDL chính ñöôïc söû duïng trong coâng ngheä laø loaïi HQTCSDL quan heä (RDBMS). Loaïi naøy ñaõ chieám lónh trong coâng ngheä treân 10-15 naêm cuoái cuøng khi ñaùnh baät loaïi HQTCSDL phaân caáp vaø gaàn ñaây laø HQTCSDL maïng. III CSDL, HQTCSDL VAØ NGÖÔØI DUØNG (USER) Ngöôøi duøng khai thaùc csdl (thoâng qua HQTCSDL) coù theå phaân lôùp thaønh ba loaïi: - Ngöôøi quaûn trò CSDL (administrator) - Ngöôøi phaùt trieån öùng duïng vaø laäp trình (programer) - Ngöôøi duøng cuoái (end user) Ngöôøi quaûn trò CSDL Haøng ngaøy, ngöôøi QTCSDL chòu traùch nhieäm quaûn lyù vaø baûo trì csdl nhö: - söï chính xaùc vaø toaøn veïn cuûa döõ lieäu vaø öùng duïng trong csdlsöï an ninh cuûa csdl. - löu phoøng hôø vaø phuïc hoài csdl. - giöõ lieân laïc vôùi ngöôøi phaùt trieån öùng duïng, ngöôøi laäp trình vaø ngöôøi duøng cuoái. - hoaït ñoäng troâi chaûy vaø hieäu quaû cuûa csdl vaø HQTCSDL Ngöôøi phaùt trieån vaø laäp trình öùng duïng laø nhöõng ngöôøi chuyeân nghieäp veà maùy tính coù traùch nhieäm thieát keá, taïo ra vaø baûo trì heä thoâng tin cho ngöôøi duøng cuoái. Ngöôøi duøng cuoái khoâng phaûi laø nhöõng ngöôøi chuyeân nghieäp veå maùy tính nhöng hoï laø caùc chuyeân gia trong caùc laõnh vöïc khaùc coù traùch nhieäm cuï theå trong toå chöùc. Hoï khai thaùc csdl quan heä thoâng qua heä ñöôïc phaùt trieån bôûi ngöôøi phaùt trieån öùng duïng hay caùc coâng cuï truy vaán, baùo caùo ñeå ruùt trích thoâng tin caàn thieát. Nhôù raèng chæ csdl quan heä cung caáp khaû naêng thöïc cho ngöôøi duøng cuoái khai thaùc tröïc tieáp csdl. Heä QTCSDL döïa treân loaïi phaân caáp vaø maïng thoâng thöôøng ñoøi hoûi khai thaùc döõ lieäu bôûi caùc öùng duïng ñaëc bieät, ñöôïc phaùt trieån bôûi nhöõng chuyeân gia maùy tính chuyeân nghieäp, coøn ña phaàn chæ taïo ñöôïc nhöõng xöû lyù döõ lieäu ñôn giaûn. 1 CSDL quan heä vaø heä taäp tin theo loái cuõ Vì sao csdl quan heä taùc ñoäng maïnh ñeán coâng ngheä heä thoâng tin treân 20 naêm qua? Noù cung caáp nhöõng gì maø heä truyeàn thoáng laïi khoâng cung caáp ñöôïc? csdl quan heä khaéc phuïc ñöôïc moät soá vaán ñeà cô baûn maø ñaõ gaén lieàn vôùi heä döïa treân taäp tin theo loái cuõ. Nhöõng vaán ñeà chính yeáu naøy laø: - Coù söï lieân keát chaët cheõ giöõa caáu truùc luaän lyù, vaät lyù cuûa caùc taäp tin döõ lieäu vaø chöông trình öùng duïng khai thaùc chuùng. Ñieàu naøy taïo cho noù trôû neân phöùc taïp, toán nhieàu thôøi gian trong taïo döïng vaø do vaäy maø toán keùm trong baûo trì heä thoáng. - Coù söï dö thöøa döõ lieäu raát lôùn qua vieäc truøng laép caùc taäp tin trong caùc öùng duïng khaùc nhau, coù leõ ñöôïc quaûn lyù bôûi caùc phoøng khaùc nhau trong moät toå chöùc. Ñieàu naøy taïo ra nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán söï thieáu nhaát quaùn cuûa döõ lieäu, khoâng gian ñóa bò laõng phí, thôøi gian baûo trì vaø löu phoøng hôø caùc taäp tin gia taêng, vaán ñeà quaûn trò nhö an ninh vaø chuaån möïc khaùc nhau. - Coù ít khaû naêng cho vieäc khai thaùc tröïc tieáp, khoâng theo theå thöùc caùc döõ lieäu. Tieáp caän csdl giaûi quyeát vaán ñeà naøy nhö theá naøo? i Vaán ñeà 1: caáu truùc logic vaø caáu truùc vaät lyù
  20. Taøi lieäu Phaân Tích Thieát Keá Heä Thoáng 20 NSD NSD chöông trình chöông trình öù ng duïng öùng duïng CSDL Logic Heä quaûn trò cô sôû döõ lieäu Tieáp caän theo loái cuõ Tieáp caän theo csdl Hình 1.3 - Tieá p caä n theo csdl taïo ra moät lôùp phaàn meàm giöõa döõ lieäu vaät lyù vaø chöông trình öùng duïng Kieán truùc beân trong HQTCSDL quan heä taùch bieät roõ raøng giöõa: - caáu truùc luaän lyù cuûa taát caû taäp tin vaø chöông trình öùng duïng khai thaùc taäp tin naøy vaø - caáu truùc vaät lyù cuûa csdl vaø phaàn löu tröõ caùc taäp tin. Tieáp caän naøy taïo cho NQTCSDL coù theå thay ñoåi caáu truùc vaät lyù hay nôi löu tröõ cuûa taäp tin maø khoâng aûnh höôûng ñeán chöông trình öùng duïng. Caáu truùc vaät lyù cuûa döõ lieäu coù theå thay ñoåi vì nhieàu lyù do: - Moät öùng duïng môùi caàn theâm coät ñeå löu tröõ. - Phaàn cöùng löu tröõ taäp tin döõ lieäu coù theå ñöôïc naâng caáp. - Ngöôøi QTCSDL muoán ñieàu chænh CSDL vì lyù do hieäu suaát. Tieáp caän csdl daãn ñeán moät soá lôïi ích quan troïng ñeå phaùt trieån vaø söû duïng öùng duïng.Noù taïo khaû naêng thay ñoåi caáu truùc luaän lyù, chaúng haïn nhö: theâm vaøi muïc tin maø khoâng aûnh höôûng ñeán chöông trình öùng duïng khoâng söû duïng muïc tin naøy….Ñieàu naøy coù keát quaû laø tieát kieäm ñaùng keå chi phí baûo trì. ii Vaán ñeà 2: dö thöøa döõ lieäu (data redundancy) Khi HQTCSDLQH ñöôïc giôùi thieäu, nhieàu toå chöùc mong tích hôïp caùc taäp tin ñaõ phaân taùn khaép trong toå chöùc. Trong xöû lyù, caùc coá gaéng nhaèm hôïp nhaát caùc thaønh phaàn döõ lieäu dö thöøa. Döõ lieäu coù theå chia seû cho nhieàu öùng duïng khaùc nhau vaø ngöôøi söû duïng coù theå khai thaùc ñoàng thôøi caùc taäp con döõ lieäu lieân quan ñeán hoï. iii Vaán ñeà 3: Söï khai thaùc döõ lieäu cuûa ngöôøi söû duïng Trong heä QTCSDLQH ngöôøi duøng coù theå tröïc tieáp khai thaùc döõ lieäu thoâng qua vieäc söû duïng caùc caâu truy vaán hay caùc coâng cuï baùo caùo ñöôïc cung caáp bôûi heä QTCSDL. Ngöôïc laïi ngöôøi söû duïng khoâng theå tröïc tieáp khai thaùc döõ lieäu trong caùc heä taäp tin theo loái cuõ. IV DÖÕ LIEÄU TAÄP TRUNG HAY PHAÂN TAÙN Khuynh höôùng löu tröõ döõ lieäu trong csdl taäp trung ngaøy nay ñaõ bò ñaûo ngöôïc. Söï tieán boä cuûa maïng maùy tính vaø coâng ngheä veà csdl ñaõ cho pheùp döõ lieäu ñöôïc löu tröõ treân nhieàu csdl ñeå phaân taùn ôû caùc nôi vaø cho pheùp khaû naêng khai thaùc csdl qua nhieàu vò trí vaät lyù khaùc nhau. V MOÂ HÌNH DÖÕ LIEÄU 1 Phaân tích döõ lieäu vaø phaân tích heä thoáng thoâng tin - Phaân tích döõ lieäu laø xem xeùt yeâu caàu döõ lieäu cuûa moät vaán ñeà ñôn leû coøn - Phaân tích heä thoáng thoâng tin laø xem xeùt toaøn boä döõ lieäu cuûa moät toå chöùc. 2 Vaán ñeà toàn kho vaø nhaø cung caáp
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2