Tuyến trên thận
Tuyến trên thận (Adrenal
glands) gồm hai tuyến nhỏ, nằm
úp trên đầu hai quả thận. Trong
mỗi tuyến nhỏ lại có hai phần riêng
biệt là phần vỏ và phần tủy. Hai
phần này khác nhau cả về nguồn
gốc phôi thai và chức năng.
1. Phần vỏ tuyến trên thận
Vỏ tuyến trên thận có nguồn gốc
phôi thai từ lá trung phôi bì
(mesoderme), có tổ chức tuyến điển
hình, tiết ra nhiều hormon quan
trọng, được gọi chung là các
corticoid.
1.1 Nhược năng phần vỏ tuyến
Thí nghiệm cắt bỏ một bên của
tuyến, ở động vật bậc cao và người
không gây rối loạn nghiêm trọng,
tuyến trên thận phía bên còn lại to
ra để bù trừ. Khi cắt bỏ cả hai bên
xuất hiện các rối loạn nghiêm
trọng, động vật chết sau vài ngày.
Triệu chứng đặc trưng nhất là vô
lực, rồi đến các triệu chứng như rối
loạn tiêu hóa, bỏ ăn, nôn mửa, đi
lỏng; rối loạn thần kinh như co giật,
co cứng. Giảm thể trọng nhanh.
Tiếp theo sau là hạ thân nhiệt, hạ
huyết áp rồi truỵ tim mạch và chết.
Ngoài ra còn gây rối loạn chuyển
hóa nước, muối khoáng, protein,
glucid. Giảm chuyển hóa cơ sở 15-
30%, giảm sức đề kháng.
1.2 Ưu năng phần vỏ tuyến
Thí nghiệm ghép hoặc tiêm
thêm hormon phần vỏ tuyến
thấy rằng muối ăn NaCl và
glucose huyết tăng, giảm Kali,
tăng huyết áp, tăng dự trữ
glycogen. Trong nước tiểu hàm
lượng Na và Cl giảm, nhưng K và
ure tăng. Nặng có thể gây phù phổi
do ứ nước. Làm cho con vật dậy thì
sớm, xuất hiện các đặc tính sinh
dục đực và nam giới. Xuất hiện
bệnh Cushing khi có u ở tế bào vỏ
tuyến. Bệnh nhân béo dị dạng: béo
ở mặt, cổ, thân, bụng nhưng các chi
thì gầy đi. Tăng huyết áp, đái tháo
đường, xương xốp. Nguyên nhân
của bệnh thường là do có u ở vỏ
tuyến hoặc u ở tế bào ưa kiềm của
thuỳ trước tuyến yên.
1.3 Các hormon của phần vỏ
tuyến
Hormon phần vỏ tuyến có nguồn
gốc cholesterol (là sản phẩm của
lipid) và thuộc nhóm steroid. Các
hormon này của phần vỏ tuyến gọi