Thiên văn học và những mốc
lịch sử đáng chú ý nhất
Phần 1
Thiên văn học được coi là một trong những môn khoa học ra đời sm
nhất của nhân loại, ra đời cùng vi những môn khoa học đầu tiên như toán
học, triết học …. Thiên n học từng b coi là một ngành học thiếu thực tế
ít th hiện được những đóng góp trực tiếp trong cuộc sống hàng ngày.
Tuy nhiên trên thực tế, thiên n ra đời rất sớm tại các nền n minh cổ đại
như Babylon, Trung Quốc, Ai Cập, Hy Lạp đã sm thể hiện vai trò của
mình trong việc dự đoán và giải thích các hiện tượng thiên nhiên bản, đặt
ra các cơ sở đầu tiên cho con người về vũ tr, không gian và thi gian.
đặc biệt là tthế k 20 đến nay, thiên văn học đã th hiện được
mối liên quan mật thiết của nó vi các ngành khoa học tự nhiên khác như vt
, hoá học, toán học, …. Gi đây con người đã có thể đặt chân lên vũ trụ, có
thtiên đoán chính xác các hiện tượng thời tiết, các chuyển động của các
thiên thvà những nh hưởng của chúng tới Trái Đất, chúng ta cũng đã
những hệ thống thông tin liên lạc vững chắc qua những vệ tinh nhân tạo mà
ngay lúc này vn đang không ngng chuyển thông tin đến khắp mi nới trên
mặt đất, .v.v…. Tất cả những đóng góp đó đã đưa thiên văn học trở thành
ngành khoa học quan trọng được nghiên cứu mũi nhọn tại nhiều nước trên
thế giới; và khác vi slm tưởng ca nhiều người, thiên văn học ngày nay
không chlà nhng hiện tượng trên bu trời, sự xuất hin và biến mất của
các ngôi sao, một ngành khoa học nghiên cu về toàn btr trên
qui t vi đến với schính là vật học. Lượng thông tin và
kiến thức khổng lồ ngày nay loài người đã có được về thiên văn học là kết
ququan sát và nghiên cứu ca suốt 6000 năm qua, tính từ những quan sát
đầu tiên vào khoảng 4000 năm trước Công Nguyên.
Dưới đây là những nét cơ bản cùng các s kiện đáng u ý trong lịch
sử ra đời và phát triển ca thiên văn học.
Thiênn học cổ đại
Thời cổ đại, thiên văn học ra đời trước tiên vi mục đích giải thích các
hiện tượng của tự nhiên. Con người cổ đại muốn một ch giải thích các
hiện tượng thường làm hhoảng snhư mưa, bão, nhật thực, nguyệt thực,
sthay đổi của bầu trời …. Ban đầu c hiện tượng thường được gán cho
các vthần, các thế lực siêu nhiên. Thn thoại và truyền thuyết chính là ra
đời từ đó, c quốc gia nền văn minh phát triển sớm nhất cũng có thần
thoi phát trin mạnh nhất như Hy Lạp, Trung Quốc, Ấn Độ…, đây cũng
chính sở cho tôn giáo hình thành phát triển thông qua việc cúng i
các vị thần để cầu xin sự khoẻ mạnh, may mắn.
Tuy nhiên nhng sgiải thích theo thn thoại chỉ tính tình thế,
nuôi dưỡng những niềm tin thiếu sở thực tế, và thiên văn học ra đời chính
t mong muốn tìm ra những sđể gii thích cho các hin tượng thiên
nhiên, các qui luật của trời đất, trụ. Những quan sát cnhất về thiên văn
học con người được biết ngày nay là nhng quan sát từ 4000 m trước
Công Nguyên (TCN) tại Ai Cập và Trung Mĩ, văn bản cổ nhất ghi chép lại
những quan sát thiên văn được tìm thy là nhng văn bản tồn tại từ những
năm 3000 TCN tại Trung Mĩ, Ai Cập và Trung Quốc. m 2697 TCN,
người Trung Quốc đã những quan sát ghi chép đầu tiên vnhật thực.
Vào khoảng nhng năm 2000 TCN, đã xuất hiện những cuốn lịch đầu tiên
về chu kì ca Mặt Trời và Mặt Trăng (sun lunar calendar) và các nhà thiên
văn cổ đã vẽ được những chòm sao đầu tiên.
Khoảng thế k thứ 5 TCN, thiên văn học bắt đầu được nhiều nhà triết
học và toán học quan m đến khi họ bắt đầu sử dụng c duy toán học
đầu tiên của mình để giải thích thiên văn.
Thế k thứ 6 TCN, Pythagor và Thales là nhng người đầu tiên u
lên ý tưởng rằng Trái Đất dạng cầu. Thales cũng đã tính được chính xác
chu kì thi tiết là 365 ngày, d đoán tương đối chính xác chu kì nhật -
nguyệt thực. Theo quan niệm của Thales thì mi thứ trong tự nhiên đều sinh
ra từ nước và s quay trở li với nước
Một nhà triết học khác là Anaximandre đưa ra mô hình vũ trụ đầu tiên
trong đó Ti Đất như một hình trngắn 3 vành quay quanh trên đó
gắn các hành tinh, Mt Trời và Mặt Trăng.
Thế k thứ 4 TCN, Aristotle đưa ra mô hình vũ trụ trong đó Trái Đất là
trung m, đây hình đa m đầu tiên của nhân loại. Aristotle còn cho
rằng mọi vật tạo thành t4 yếu tố (element) đất, không khí, nước và lửa.
Nhà vật này n xây dựng nên c một hệ thống các định luật vật mà
ngày nay dduwowcj gọi là vật Aristotle (hệ thng vật này là không chính
xác và sau này nó b Galilei chứng minh là sai lầm và bác bỏ)
Khoảng năm 280 TCN, 2 nhà thiên văn Aristarchus Samos đã
đưa ra ý tưởng cho rằng Trái Đất chuyn động tròn quanh Mặt Tri.
m 130 TCN, Hipparchus khám phá ra hiện tượng tiến động của các
điểm xuân phân và thu pn, ông cũng đã đưa ra danh mục sao đầu tiên ca
nhân loi với sự liệt kê khong 1000 ngôi sao sáng.
m 140 sau ng Nguyên (SCN), Claudius Ptolemy - một nhà toán
học ln của Hi Lạp cổ - cho ra đời tác phm Mathematike Syntaxis (sau này