Thổ tả hay “tiêu chảy cấp”?
Bệnh thổ tả (cholera) tức bệnh ói (thổ) và tiêu chảy (tả) là một bệnh
nghe đến tên là đã sợ. Có lẽ vì thế mà loạt dịch tả ở Việt Nam hiện nay được
gọi trại ra là “tiêu chảy cấp” mặc dù nhà cầm quyền xác nhận là bệnh này
gây ra do vi trùng dịch tả.
Thổ tả hay dịch tả là một bệnh đáng sợ thật vì nếu không cứu chữa kịp
thời, nó sẽ gây ra cái chết nhanh chóng, chỉ trong vòng vài ba giờ đồng hồ vì
cơ thể bị mất nước quá nhiều.
Bệnh thổ tả hay dịch tả lan truyền do nguồn nước và thức ăn bẩn,
nhiễm vi trùng tả. Ở các nước tiền tiến, nhờ nguồn nước uống và nước phế
thải được coi sóc kỹ lưỡng nên dịch tả đã là chuyện quá khứ từ lâu. Cơn dịch
tả cuối cùng ở nước Mỹ là vào năm 1911, gần 1 thế kỷ trước. Tiếc thay, ở
những nước nghèo đói như Việt Nam, nhiều nước châu Á, Trung Đông,
châu Mỹ La tinh, Ấn Độ, châu Phi Sahara..., bệnh này vẫn là một thực tại
đáng gờm. Ở những nước này, nghèo đói, chiến tranh, loạn lạc, thiên tai
khiến con người phải sống chung đông đúc trong tình trạng không có vệ
sinh, nước uống và thức ăn không được chăm sóc, khiến dịch tả có cơ hội
lan tràn.
Tuy vậy, dịch tả là một bệnh dễ chữa nếu người ta hiểu biết về nó. Chỉ
cần uống đủ nước có chứa chất đường và muối để thay thế lượng nước và
chất điện giải bị mất đi trong phân, người ta có thể ngăn ngừa được cái chết
gây ra do mất nước và chất điện giải.
Triệu chứng
Không phải cứ ăn vi trùng dịch tả vào là mắc bệnh. Đa số nạn nhân ăn
phải vi trùng tả nhưng không hề bị bệnh và không hề biết mình bị nhiễm vi
trùng. Tuy vậy, họ vẫn có thể lây bệnh cho người khác vì trong phân của họ
có chứa vi trùng tả. Đa số bệnh nhân dịch tả cũng chỉ bị tiêu chảy nhẹ hay
trung bình khiến khó phân biệt là họ bị tả hay tiêu chảy do nguyên nhân
khác.
Chỉ 1 trong 10 người nhiễm vi trùng tả có triệu chứng bệnh như sau:
-Tiêu chảy nặng. Thời gian ủ bệnh từ lúc ăn phải vi trùng tới lúc bệnh
rất ngắn, từ 1 tới 5 ngày. Nạn nhân thình lình bị tiêu chảy nặng, ra như nước.
Phân có chất nhầy, mầu trắng lờ lợ như nước vo gạo. Nạn nhân mất rất nhiều
nước trong một thời gian rất ngắn, có thể lên tới 1 lít nước mỗi giờ.
-Buồn nôn và ói mửa, có thể rất nặng, kéo dài hằng giờ.
-Bắp thịt co thắt do bị mất chất điện giải như sodium, chloride,
potassium.
-Mất nước xẩy ra nhanh chóng, có thể chỉ trong vòng vài giờ. Khi mất
đến 10% trọng lượng cơ thể, nạn nhân đã bị mất nước trầm trọng. Triệu
chứng mất nước gồm có: cảm thấy bứt rứt khó chịu, mệt, lờ đờ, mắt thụt sâu,
miệng khô, khát nước dữ dội, da khô nhăn lại, không có nước tiểu trong
nhiều giờ, huyết áp giảm, tim đập thất nhịp...
-Shock xẩy ra do bị mất nước quá nhiều. Huyết áp giảm xuống khiến
oxygen không tới các mô tế bào được. Shock có thể gây ra cái chết trong
vòng vài phút.
Triệu chứng dịch tả nơi trẻ em
Ngoài những triệu chứng giống như ở người lớn, trẻ em còn dễ bị
những triệu chứng nặng như: lờ đờ, không tỉnh táo hoặc có thể mê man, sốt,
giật kinh.
Nguyên nhân
Vi trùng gây ra bệnh dịch tả là con Vibrio cholerae. Nguồn nước
nhiễm vi trùng này thường là nguyên nhân chính đưa tới dịch tả. Tuy nhiên,
ăn nghêu sò sống, trái cây và rau sống hoặc những thức ăn chưa nấu chín
khác đều có thể gây ra bệnh.
Vi trùng dịch tả có thể có ở những dòng nước gần bờ, chúng bám theo
những sinh vật li ti. Những vật này lại kiếm ăn từ rong rêu, thường có ở chỗ
nước cống chảy ra. Vì thế dịch tả thường xẩy ra vào mùa xuân và mùa thu
khi rong rêu sinh sản nhiều nhất.
Như trên đã nói, người nhiễm vi trùng tả có thể không mắc bệnh
nhưng vẫn có vi trùng này trong phân và lây cho người khác khi phân của họ
nhiễm vào nước hay thức ăn. Cần nhiễm tới 1 triệu con vi trùng mới bị bệnh,
vì thế, đụng chạm thường nhật từ người chung quanh ít khi gây ra bệnh.
Người ta dễ bị nhiễm vi trùng tả từ những nguồn sau:
-Nước uống từ giếng, sông, nước máy không được coi sóc kỹ
-Đồ biển, nhất là nghêu sò, từ những vùng nhiễm vi trùng
-Rau sống và trái cây. Ở những nước đang phát triển, phân thú vật
chưa oải và nước cống dùng tưới cây có thể là nguồn nhiễm bệnh.
-Gạo nấu chín và để ngoài trời dễ là môi trường cho vi trùng sinh sôi.
Thực ra, nguyên nhân gây ra triệu chứng ói mửa và tiêu chảy nặng của
dịch tả là chất độc tố CTX mà vi trùng Vibrio cholerae tiết ra trong ruột non.
CTX bám vào thành ruột, phá hủy sự vận chuyển của các chất điện giải
sodium và chloride qua màng tế bào, đưa đến việc cơ thể bệnh nhân tiết ra
số lượng nước khổng lồ gây ra tiêu chảy và mất nước cũng như sodium và
chloride một cách nhanh chóng.
Những ai dễ bị mắc bệnh
Những thành phần sau đây dễ bị mắc bệnh:
-Suy dinh dưỡng
-Những người có ít hay không có chất acid trong bao tử, thí dụ như trẻ
em, người già, người đã mổ bao tử, người đang uống thuốc bao tử.
-Có thân nhân trong nhà đang bị bệnh dịch tả.
-Người có hệ miễn nhiễm kém.
-Người có máu loại O
-Người hay ăn nghêu sò chưa nấu chín
Định bệnh và chữa trị
Ngay khi nghi ngờ mình bị dịch tả, bệnh nhân cần tới bệnh viện để
được chữa trị ngay. Mất nước là một triệu chứng trầm trọng, có thể đưa đến
cái chết nhanh chóng, nhất là ở trẻ em.
Muốn định bệnh cần thử nghiệm cấy vi trùng tả trong phân. Tuy nhiên
vì quá nguy hiểm nên bác sĩ thường chữa bệnh ngay chứ không cần đợi kết