TÍCH H P GIÁO D C B O V MÔI TR NG TRONG GI NG D Y HÓAỢ Ụ Ả Ệ ƯỜ Ả Ạ
H C TR NG PH THÔNGỌ Ở ƯỜ Ổ
I.S C N THI T C A VI C GDBVMT TRONG GI NG D Y HÓA H C Ự Ầ Ế Ủ Ệ Ả Ạ Ọ Ở
THPT
1.Ô nhi m môi tr ng là gì?ễ ườ
ÔNMT là làm thay đ i tính ch t c a MT, vi ph m tiêu chu n MT, làm thay đ iổ ấ ủ ạ ẩ ổ
tr c ti p ho c gián ti p t i các đ c tính v t lí, hóa h c, sinh h c… c a b t kìự ế ặ ế ớ ặ ậ ọ ọ ủ ấ
thành ph n nào trong MT. Ch t gây ô nhi m chính là nhân t làm cho MT trầ ấ ễ ố ở
nên đ c h i ho c có ti m n nguy c gây đ c h i, nguy hi m đ n s c kh eộ ạ ặ ề ẩ ơ ộ ạ ể ế ứ ỏ
con ng i và sinh v t trong MT đó.ườ ậ
2.T i sao c n tích h p GDBVMT vào trong gi ng d y Hóa h c tr ngạ ầ ợ ả ạ ọ ở ườ
THPT?
MT hi n t i đang có nh ng thay đ i b t l i cho con ng i, đ c bi t là nh ngệ ạ ữ ổ ấ ợ ườ ặ ệ ữ
y u t mang tính ch t t nhiên nh là đ t, n c, không khí, h đ ng th c v t.ế ố ẩ ự ư ấ ướ ệ ộ ự ậ
Tình tr ng môi tr ng thay đ i và b ÔN đang di n ra trên ph m vi m i qu cạ ườ ổ ị ễ ạ ỗ ố
gia cũng nh trên toàn c u. Ch a bao gi MT b ÔN n ng nh bây gi , ÔNMTư ầ ư ờ ị ặ ư ờ
đang là v n đ nóng h i trên toàn c u. Chính vì v y vi c GDBVMT nói chung,ấ ề ổ ầ ậ ệ
b o v thiên nhiên, tài nguyên đa d ng sinh h c nói riêng, là v n đ c n thi t,ả ệ ạ ọ ấ ề ầ ế
c p bách và b t bu cấ ắ ộ (1)khi gi ng d y trong tr ng Ph thông, đ c bi t v i bả ạ ườ ổ ặ ệ ớ ộ
môn Hóa h c thì đây là v n đ h t s c c n thi t. Vì nó cung c p cho HSọ ấ ề ế ứ ầ ế ấ
nh ng ki n th c c b n v MT, s ÔNMT… tăng c ng s hi u bi t v m iữ ế ứ ơ ả ề ự ườ ự ể ế ề ố
quan h tác đ ng qua l i gi a con ng i v i t nhiên trong sinh ho t và laoệ ộ ạ ữ ườ ớ ự ạ
đ ng s n xu t, góp ph n hình thành HS ý th c và đ o đ c m i đ i v i MT,ộ ả ấ ầ ở ứ ạ ứ ớ ố ớ
có thái đ và hành đ ng đúng đ n đ BVMT. Vì v y, GDBVMT cho h c sinh làộ ộ ắ ể ậ ọ
vi c làm có tác d ng r ng l n nh t, sâu s c và b n v ng nh t.ệ ụ ộ ớ ấ ắ ề ữ ấ
II.PH NG TH C TÍCH H P GDBVMT VÀO B MÔN HÓA H C ƯƠ Ứ Ợ Ộ Ọ Ở
TR NG THPTƯỜ
1.Xác đ nh h th ng ki n th c GDBVMT trong môn Hóa h c.ị ệ ố ế ứ ọ
H th ng ki n th c GDMT tr ng PTTH n c ta hi n nay t p trung chệ ố ế ứ ở ườ ở ướ ệ ậ ủ
y u vào các môn h c có liên quan đ n môi tr ng nhi u nh Hóa h c, sinhế ọ ế ườ ề ư ọ
h c, đ a lí, kĩ thu t nông nghi p, công nghi p, v sinh h c đ ng, đ o đ c…ọ ị ậ ệ ệ ệ ọ ườ ạ ứ
N i dung ki n th c GDMT trong b môn Hóa h cộ ế ứ ộ ọ
- Ph n đ i c ng: cung c p cho HS m t s ki n th c, các khái ni m, các quáầ ạ ươ ấ ộ ố ế ứ ệ
tình bi n hóa, các hi u ng mang tính ch t hóa h c c a môi tr ng: môiế ệ ứ ấ ọ ủ ườ
tr ng là gì, ch c năng c a MT, b n ch t hóa h c trong sinh thái, h sinhườ ứ ủ ả ấ ọ ệ
thái, quan h gi a con ng i và MT, ÔNMT…ệ ữ ườ
- Ph n n i dung ÔNMT: phân tích b n ch t hóa h c c a s ÔNMT, b n ch tầ ộ ả ấ ọ ủ ự ả ấ
hóa h c c a hi u ng nhà kính, l th ng t ng ozon, khói mù quang h c, m aọ ủ ệ ứ ỗ ủ ầ ọ ư
axit, hi u ng hóa sinh c a NOệ ứ ủ x , H2S, SOx…, các kim lo i n ng và m t s đ cạ ặ ộ ố ộ
t khác, tác đ ng c a chúng t i MT…ố ộ ủ ớ
- M t s n i dung v : đô th hóa và MT, m t s v n đ toàn c u (trái đ tộ ố ộ ề ị ộ ố ấ ề ầ ấ
nóng lên, suy gi m t ng ozon, Elnino, LaNina..) suy gi m s đa d ng sinh h c,ả ầ ả ự ạ ọ
dân s - MT và s phát tri n b n v ng, các bi n pháp b o v MT, lu t BVMT,ố ự ể ề ữ ệ ả ệ ậ
ch tr ng chính sách c a Đ ng - nhà n c v BVMT…ủ ươ ủ ả ướ ề
2.Ph ng th c tích h pươ ứ ợ
GDBVMT là GD t ng th nh m trang b nh ng ki n th c v MT cho HS thôngổ ể ằ ị ữ ế ứ ề
qua môn hóa h c sao cho phù h p v i t ng đ i t ng, t ng c p h c. Vi cọ ợ ớ ừ ố ượ ừ ấ ọ ệ
đ a ki n th c GDBVMT vào hóa h c thu n l i và hi u qu nh t là hình th cư ế ứ ọ ậ ợ ệ ả ấ ứ
tích h p và L g ghép.ợ ồ
a.Tích h pợ
Tích h p là cách k t h p m t cách có h th ng các ki n th c hóa h c v iợ ế ợ ộ ệ ố ế ứ ọ ớ
ki n th c BVMT m t cách hài hòa, th ng nh t. Ví d khi gi ng v bài “L uế ứ ộ ố ấ ụ ả ề ư
huỳnh, khí H2S, m t s oxit c a l u huỳnh”, song song v i vi c gi ng d y vộ ố ủ ư ớ ệ ả ạ ề
các ki n th c v tính ch t lí hóa, ph ng pháp đi u ch …, GV c n ph i bi tế ứ ề ấ ươ ề ế ầ ả ế
khai thác các ki n th c có liên quan đ n MT nh vi c gây ÔNMT khí quy n.ế ứ ế ư ệ ể
Có th cung c p cho HS m t s thông tin nh : ng i ta c tính các ch t h uể ấ ộ ố ư ườ ướ ẩ ữ
c trên Trái đ t sinh ra kho ng 31 tri u t n Hơ ấ ả ệ ấ 2S, mà s oxi hóa ti p theo sinhự ế
ra SO2. Các ho t đ ng gây ÔNMT không khí b i SOạ ộ ở 2 v n gi v trí hàng đ u.ẫ ữ ị ầ
Qua đó có th nêu các bi n pháp x lí đ n gi n đ i v i không khí b ô nhi mể ệ ử ơ ả ố ớ ị ễ
ch a l u huỳnh. Ho c khi d y bài “phân bón hóa h c” GV nên hình thành choứ ư ặ ạ ọ
HS ý th c BVMT thông qua n i dung bài, c n phân tích cho HS vi c s d ngứ ộ ầ ệ ử ụ
không h p lí phân bón, quá li u l ng có th gây ÔN đ t, ngu n n c, gâyợ ề ượ ể ấ ồ ướ
nhi m đ c cho nông s n, th c ph m, ng i và gia súc… V i s k t h p hàiễ ộ ả ự ẩ ườ ớ ự ế ợ
hòa, h p lí gi a n i dung bài d y và GDBVMT bài gi ng s tr nên sinh đ ngợ ữ ộ ạ ả ẽ ở ộ
h n, gây n t ng và h ng thú cho vi c h c c a HS.ơ ấ ượ ứ ệ ọ ủ
b.L g ghépồ
L g ghép th hi n là vi c l p ghép n i dung bài h c v m t c u trúc đ cóồ ể ệ ệ ắ ộ ọ ề ặ ấ ể
th đ a vào bài h c m t đo n, m t m c, m t s câu h i có n i dungể ư ọ ộ ạ ộ ụ ộ ố ỏ ộ
GDBVMT. Ví d , khi gi ng bài “ Tính ch t hóa h c chung c a kim lo i” GVụ ả ấ ọ ủ ạ
có th nêu thêm ph n tác h i c a m t s kim lo i n ng: Pb, Cd, Hg, As… v iể ầ ạ ủ ộ ố ạ ặ ớ
c th con ng i. Qua đó nêu m t s ph ng pháp phòng ng a và x lí k pơ ể ườ ộ ố ươ ừ ử ị
th i khi b nhi m kim lo i n ng.ờ ị ễ ạ ặ
Hình th c L g ghép có 3 m c đ : L g ghép toàn ph n, L g ghép m t ho cứ ồ ứ ộ ồ ầ ồ ộ ặ
nhi u b ph n, L g ghép liên h m r ng bài h c. Tùy thu c đi u ki n, m cề ộ ậ ồ ệ ở ộ ọ ộ ề ệ ụ
tiêu bài h c, c u trúc n i dung bài h c đ có th l a ch n hình th c l g ghépọ ấ ộ ọ ể ể ự ọ ứ ồ
phù h p đ đem l i hi u qu GD cao nh t.ợ ể ạ ệ ả ấ
3.Ph ng pháp GDBVMT qua môn Hóa h c tr ng THPTươ ọ ở ườ
Yêu c u c b n khi ti n hành GDBVMT cho HS: “GDMT ph i bao quát cácầ ơ ả ế ả
m t khác nhau c a môi tr ng: t nhiên và nhân t o, công ngh , xã h i, kinhặ ủ ườ ự ạ ệ ộ
t , văn hóa và th m mĩ. Giáo d c môi tr ng ph i nêu rõ m i quan h gi aế ầ ụ ườ ả ố ệ ữ
các v n đ MT đ a ph ng, qu c gia và toàn c u cũng nh các t ng quanấ ề ị ươ ố ầ ư ươ
gi a hành đ ng hôm nay và h u qu ngày mai” (D án GDMT c a UNESCO,ữ ộ ậ ả ự ủ
1998).
M c tiêu GDBVMT cho HS: trang b cho HS nh ng ki n th c c b n v hóaụ ị ữ ế ứ ơ ả ề
h c ph thông, m i quan h gi a con ng i v i thiên nhiên. Cung c p nh ngọ ổ ố ệ ữ ườ ớ ấ ữ
kĩ năng c b n v BVMT, bi t cách ng x tích c c đ i v i nh ng v n đ cơ ả ề ế ứ ử ự ố ớ ữ ấ ề ụ
th c a MT. Xây d ng cho HS nh ng ki n th c c b n v MT đ m i HS trể ủ ự ữ ế ứ ơ ả ề ể ỗ ở
thành m t tuyên truy n viên tích c c trong Gia đình, nhà tr ng và đ aộ ề ự ườ ị
ph ng.ươ
-----------------
(1) 17/10/2001, th t ng chính ph đã ban hành QĐ 1363/QĐ/TTg phê duy tủ ướ ủ ệ
đ án “Đ a các n i dung BVMT vào h th ng giáo d c qu c gia” c a B GDề ư ộ ệ ố ụ ố ủ ộ
– ĐT.
a.Ph ng pháp GDBVMT qua gi h c trên l p và trong phòng thí nghi mươ ờ ọ ớ ệ
Ki n th c v GDMT đ c tích h p và l g ghép vào n i dung bài h c theo 3ế ứ ề ượ ợ ồ ộ ọ
m c đ : toàn ph n, b ph n, ho c liên h . Tùy t ng đi u ki n có th sứ ộ ầ ộ ậ ặ ệ ừ ề ệ ể ử
d ng m t s ph ng pháp sau:ụ ộ ố ươ
Ø- PP gi ng d y dùng l i (minh h a, gi ng gi i, k chuy n, đ c tài li u)ả ạ ờ ọ ả ả ể ệ ọ ệ
Ø- PP th o lu n, nêu và gi i quy t v n đả ậ ả ế ấ ề
Ø- PP s d ng các thí nghi m, các tài li u tr c quan trong gi d yử ụ ệ ệ ự ờ ạ
Ø- PP khai thác các ki n th c v GDBVMT t nh ng bài th c hành thíế ứ ề ừ ữ ự
nghi m trong phòng thí nghi mệ ệ
b.Ph ng pháp GDBVMT thông qua ho t đ ng ngoài gi , ngo i khóa.ươ ạ ộ ờ ạ
Trong nhà tr ng PT, ho t đ ng ngo i khóa đ GD MT là hình th c r t cóườ ạ ộ ạ ể ứ ấ
hi u qu , phù h p v i tâm lí HS, s GD c a GV và s ti p nh n c a HS r tệ ả ợ ớ ự ủ ự ế ậ ủ ấ
nh nhàng và sâu s c.ẹ ắ
Ø- Ph ng pháp hành đ ng c th trong các ho t đ ng theo t ng ch đươ ộ ụ ể ạ ộ ừ ủ ề
đ c t ch c trong tr ng hay đ a ph ng. Thông qua tình hình th c t ,ượ ổ ứ ườ ở ị ươ ự ế
giúp HS hi u bi t đ c tình hình MT c a đ a ph ng, v tác đ ng c a conể ế ượ ủ ị ươ ề ộ ủ
ng i đ n MT. T đó GD cho HS đ o đ c MT và ý th c BVMT.ườ ế ừ ạ ứ ứ
Ø- Ph ng pháp h p tác và liên k t gi a nhà tr ng và c ng đ ng đ aươ ợ ế ữ ườ ộ ồ ị
ph ng trong các ho t đ ng v GDBVMT.ươ ạ ộ ề
Ø- Thông qua ho t đ ng ngo i khóa cung c p cho HS m t s kĩ năng vàạ ộ ạ ấ ộ ố
ph ng pháp tích c c tham gia vào m ng l i GDMT.ươ ự ạ ướ
N i dung GDBVMT trong ch ng trình ngo i khóa có th thông qua m t sộ ươ ạ ể ộ ố
hình th c sau:ứ
Ø- Câu l c b : câu l c b MT sinh ho t theo các ch đ v ăn, u ng, sạ ộ ạ ộ ạ ủ ề ề ố ử
d ng các năng l ng, rác th i, b nh t t h c đ ng…ụ ượ ả ệ ậ ọ ườ
Ø- Ho t đ ng tham quan theo ch đ : tham quan danh lam th ng c nh, nhàạ ộ ủ ề ắ ả
máy, n i x lí rác th i, các lo i tài nguyên.ơ ử ả ạ
Ø- T ch c xem phim, băng hình, tranh nh v các đ tài BVMT, các cu c thiổ ứ ả ề ề ộ
tìm hi u v MT và ÔNMT.ể ề
Ø- Ho t đ ng tr ng xanh hóa h c đ ng: nhân các d p l , T t, 26/3…, ngàyạ ộ ồ ọ ườ ị ễ ế
MT th gi i 5/6ế ớ
Ø- Ho t đ ng Đoàn – Đ i v BVMT: t ch c các chi n d ch tuyên truy n ạ ộ ộ ề ổ ứ ế ị ề ở
nhà tr ng và đ a ph ng.ườ ị ươ
III.M T S Đ A CH TÍCH H P GDBVMT TRONG CH NG TRÌNH HÓAỘ Ố Ị Ỉ Ợ ƯƠ
H C THPTỌ
IV.M T S N I DUNG B O V MÔI TR NGỘ Ố Ộ Ả Ệ ƯỜ
1.Ô nhi m không khí, s suy gi m t ng ozonễ ự ả ầ
Khí quy n c a chúng ta đ c chia thành nhi u t ng, trong đó có t ng ozonể ủ ượ ề ầ ầ
(cách m t đ t kho ng 25 km). Ozon (Ozone theo ti ng Hy L p nghĩa là “t aặ ấ ả ế ạ ỏ
mùi”), đ c Friederich Schoben ng i Th y S phát hi n năm 1840 và nămượ ườ ụ ỹ ệ
1858 đã đ c Houzeau ng i Pháp xác đ nh là thành ph n quan tr ng c a khíượ ườ ị ầ ọ ủ
quy n.ể
Ozon do 3 nguyên t oxi k t h p v i nhau, chúng đ c hình thành d i tácử ế ợ ớ ượ ướ
d ng c a b c x m t tr i, s m sét… Đ dày m ng c a t ng ozon m i n iụ ủ ứ ạ ặ ờ ấ ộ ỏ ủ ầ ở ỗ ơ
là không gi ng nhau. T ng ozon có tác d ng quan tr ng trong vi c ngăn c nố ầ ụ ọ ệ ả
các tia c c tím nguy hi m t m t tr i chi u xu ng trái đ t.ự ể ừ ặ ờ ế ố ấ
