intTypePromotion=1
 » 
 » 

Tiểu sử Trần Hưng Đạo

Chia sẻ: Nguyen Lan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:33

0
Thêm vào BST
Báo xấu
128
lượt xem 22
download

Tiểu sử Trần Hưng Đạo

Mô tả tài liệu
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu nhằm giới thiệu đến bạn đọc hiểu rõ hơn về anh hùng dân tộc Trần Hưng Đạo (Trần Quốc Tuấn). Đọc tài liệu này bạn sẽ hiểu hơn về tính cách con người và những chiến công của ông đối với lịch sử dân tộc nước nhà.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tiểu sử Trần Hưng Đạo

  1. Th- viÖn tØnh H¶i D-¬ng Sù tÝch TrÇn H-ng §¹o Ngêi dÞch: Mai Hång. (DÞch tõ nguyªn v¨n ch÷ H¸n) ChÕ b¶n theo b¶n ®¸nh m¸y cña: Ty v¨n ho¸ H¶i H-ng- Th- viÖn Khoa häc tæng hîp, 1975 H¶i d-¬ng Th¸ng 9/1998
  2. (DÞch tõ nguyªn v¨n ch÷ H¸n)- Ng-êi dÞch: Mai Hång Sù tÝch TrÇn H-ng §¹o Sù tÝch TrÇn H-ng §¹o  TrÇn H-ng §¹o V-¬ng tªn lµ Quèc TuÊn, ng-êi thêi TrÇn Th¸i T«n, qu¸n t¹i V¹n KiÕp h-¬ng, con cña TrÇn Yªn Sinh v-¬ng LiÔu. Th©n mÉu cña Quèc TuÊn ®ªm n»m méng thÊy mét em bÐ mÆc ¸o xanh ®Çu thai xin ®-îc lµm con. Th©n mÉu tØnh dËy ®-îc mÊy th¸ng liÒn cã thai, sau sinh ra Quèc TuÊn. Lóc nhá kh«i ng« tuÊn tó kh¸c th-êng. ThÇy t-íng xem t-íng cho vµ ph¸n r»ng:" Nay h·y cßn nhá nh-ng sau tÊt ®¹i dông, cã thÓ kinh bang tÕ thÕ"(1) §Õn khi kh«n lín, Quèc TuÊn t- chÊt th«ng minh, häc réng nhí l©u. V× th©n phô cña Quèc TuÊn khi x-a cã mèi hiÒm víi Chiªu L¨ng(2) trong lßng o¸n hËn, nªn ®· t×m kiÕm nh÷ng ng-êi tµi giái vâ nghÖ kh¾p n¬i vÒ lµm gia s- d¹y Quèc TuÊn. Míi häc cã vµi n¨m mµ Quèc TuÊn ®· ®äc hÕt c¸c s¸ch. §¹i phÇn c¸c s¸ch vÒ binh ph¸p(3) cña c¸c nhµ ®Òu tinh th«ng c¶, cã tµi thao l-îc anh dòng h¬n ng-êi, v¨n vâ toµn tµi, ®-îc ng-êi ®êi kÝnh phôc. Quèc TuÊn lÊy c«ng chóa Thiªn Thµnh, con g¸i cña TrÇn Nh©n H¹o V-¬ng lµm vî, sinh ®-îc hai ng-êi con trai lµ Quèc NghiÔn vµ Quèc T¶ng. VÒ sau NghiÔn ®-îc phong H-ng Vò V-¬ng, T¶ng ®-îc phong lµ H-ng Nh-îng V-¬ng, ®êi ®êi ®-îc phong. Hä TrÇn ngµy mét hiÓn vinh lªn. Thêi TrÇn Nh©n T«n, chóa Nguyªn sai Th¸i tö Tho¸t Hoan lµ ChÊn Nam V-¬ng cïng bän ®¹i t-íng Toa §«, ¤ M· Nhi mang 50 v¹n qu©n(4) sang x©m l-îc n-íc ta, nãi th¸c lµ m-în ®-êng ®i ®¸nh Chiªm thµnh. (1¦ Kinh bang tÕ thÕ nghÜa lµ: gióp n-íc cøu ®êi (2) Chiªu l¨ng: TrÇn Th¸i T«n ch«n ë ®Êt Chiªu l¨ng. Chiªu l¨ng lµ l¨ng cña TrÇn Th¸i T«n, Dô l¨ng lµ l¨ng cña TrÇn Th¸nh T«n, §øc l¨ng lµ l¨ng cña TrÇn Nh©n T«n. (3) Binh ph¸p: PhÐo t¾c dông binh, c¸c ph-¬ng ph¸p chØ ®¹o qu©n ®éi. (4) Ch÷ H¸n viÕt lµ "tam v¹n", chóng t«i ngê lµ ng-êi chÐp nhÇm. Bëi v× theo sö s¸ch th× qu©n Nguyªn ®em 50 v¹n qu©n vµo x©m l-îc n-íc ta. Nªn chóng t«i dÞch lµ 50 v¹n. 2
  3. (DÞch tõ nguyªn v¨n ch÷ H¸n)- Ng-êi dÞch: Mai Hång Sù tÝch TrÇn H-ng §¹o Lóc bÊy giê quan trÊn thñ ë L¹ng S¬n do th¸m biÕt tin, cÊp tèc cho ng-êi phi b¸o vÒ kinh ®«. Nh©n T«n ®-îc tin, ngù thuyÒn ra s«ng B×nh Than (thuéc huyÖn ChÝ Linh tØnh H¶i D-¬ng) ®Ó häp víi V-¬ng hÇu b¸ch quan bµn kÕ ®¸nh hay gi÷ (c«ng thñ). Ng-êi th× nãi triÒu ®×nh nªn cho Chóa Nguyªn m-în ®-êng, kÎ th× b¶o hoµng th-îng nªn s¾m söa lÔ vËt tiÕn cèng ®Ó lµm kÕ ho·n binh. Duy chØ cã Quèc TuÊn mét mùc xin cho ®em qu©n chèng gi÷ c¸c n¬i hiÓm yÕu kh«ng cho ng-êi Nguyªn ®i qua ®Þa phËn n-íc ta. Nh©n T«n nghe theo kÕ cña Quèc TuÊn. Th¸ng 10 n¨m Quý mïi (....) phong Quèc TuÊn lµm TiÕt chÕ thèng lÜnh mang qu©n ra chèng giÆc Nguyªn. Th¸ng 8 n¨m Gi¸p th×n (.......) Quèc TuÊn truyÒn HÞch cho c¸c V-¬ng hÇu, ra lÖnh cho hä tËp hîp ë §«ng bé ®Çu ®Ó tiÖn ®iÓm duyÖt. Sè qu©n thuû bé ®-îc h¬n hai v¹n ng-êi chia ra ®ãng gi÷ c¸c n¬i hiÓm yÕu. Quèc TuÊn truyÒn HÞch cho c¸c t-íng r»ng: "Ta phông mÖnh chØ huy qu©n sÜ ®Ó chèng víi qu©n Nguyªn m¹nh, c¸c v-¬ng hÇu cïng c¸c t-íng sÜ, ph¶i thËn träng tu©n theo ph¸p lÖnh. Phµm nh÷ng n¬i ®i qua kh«ng ®-îc s¸ch nhiÔu d©n chóng, ph¶i ®ång t©m hiÖp søc, liÒu chÕt cho sù nghiÖp ®-îc thµnh, ®õng thÊy b¹i mµ n¶n lßng, chí thÊy th¾ng mµ kiªu chÝ. Qu©n sù cã kû luËt; phÐp n-íc ch¼ng nÓ riªng ai. C¸c t-íng sÜ ai còng ph¶i t«n träng, kh«ng ®-îc l¬ lµ l-êi biÕng". Quèc TuÊn sai TrÇn B×nh Träng ®em qu©n ®Õn ®ãng ë s«ng B×nh Than, TrÇn Kh¸nh D- ®ãng ë V©n §ån (thuéc tØnh Quang Yªn). Cßn c¸c t-íng chia nhau ®i trÊn thñ c¸c n¬i hiÓm yÕu. Quèc TuÊn ®-a ®¹i binh ®Õn ®ãng ë V¹n KiÕp ®Ó tiÕp øng cho c¸c n¬i. MÊy th¸ng, Nh©n t«n ®-îc ng-êi vÒ b¸o tin: GiÆc Nguyªn ®· chuÈn bÞ qu©n trang vµ sÏ ®Õn th¼ng ®Þa h¹t L¹ng S¬n. Nh©n t«n cã ý lo ng¹i, triÖu tËp c¸c t-íng sÜ mµ b¶o r»ng: " Ýt kh«ng ®Þch ®-îc nhiÒu, yÕu kh«ng chèng næi m¹nh. Nay thÕ giÆc Nguyªn ®ang lín nh- thÕ th× chèng sao næi?". ThÕ råi mËt sai sø gi¶ mang lÔ vËt sang nhµ Nguyªn xin ho·n binh. Chóa Nguyªn kh«ng nghe. 3
  4. (DÞch tõ nguyªn v¨n ch÷ H¸n)- Ng-êi dÞch: Mai Hång Sù tÝch TrÇn H-ng §¹o Nh©n T«n thÊy râ chóa Nguyªn cã d· t©m x©m l-îc n-íc ta, bÌn triÖu tËp c¸c phô l·o trong d©n gian ®Õn häp ë ®iÖn Diªn Hång ®Ó bµn chuyÖn ®¸nh hay hoµ. C¸c phô l·o ®Òu nãi r»ng:" §¸nh". Mu«n ng-êi ®ång thanh nh- cïng ph¸t ra ë mét miÖng. Nh©n t«n còng quyÕt t©m chiÕn ®Êu. Lóc bÊy giê qu©n Nguyªn chia lµm 3 ®¹o. Mét ®¹o do Toa §« chØ huy ®em 10 v¹n qu©n theo ®-êng biÓn vµo ®¸nh Chiªm Thµnh. Mét ®¹o Tho¸t Hoan chØ huy tiÕn qu©n ®Õn ¶i quan, cho ng-êi mang th- ®Õn nãi r»ng: " Xin cho m-în ®-êng ®Õn ®¸nh Chiªm Thµnh". Nh©n t«n nhËn th-, nh-ng kh«ng nghe vµ ®¸p r»ng:" Tõ b¶n quèc tíi Chiªm Thµnh thuû bé ®Òu kh«ng cã ®-êng qua". Tho¸t Hoan giËn gi÷ lËp tøc tiÕn qu©n ®Õn ®Þa h¹t L¹ng s¬n, cho ®¹i t-íng A-lý tíi dô:" B¶n so¸i chØ m-în ®-êng ®i ®¸nh Chiªm Thµnh th«i, kh«ng cã ý t×nh dßm ngã g× c¶, xin hoµng th-îng vµ c¸c quan cho ng-êi më cöa ¶i ®Ó thuËn cho viÖc hµnh tr×nh. NÕu cã ph¶i phiÒn quý quèc t- cÊp hÕt bao nhiªu l-¬ng th¶o. Chê sau khi ®¸nh th¾ng Chiªm Thµnh, b¶n so¸i sÏ hÕt lßng hËu t¹. NÕu mµ cø cè t×nh kh«ng nghe th× trêi ®Êt giang s¬n n-íc Nam nµy ®Òu bÞ san b»ng, lóc bÊy giê ®õng cã hèi!". H-ng §¹o V-¬ng c¶ giËn, tiÔn ch©n A Lý ra vÒ, råi chia ngay qu©n ®i gi÷ c¸c ¶i. Kha Lý, Lôc Ch©u (thuéc ®Þa phËn L¹ng S¬n), ®Ých th©n ®em ®¹i qu©n ®Õn ®ãng ë ¶i quan vµ gi÷ ¶i C¬-cÊp. Cßn chiÕn thuyÒn cho ®ãng ë B·i T©n ®Ó phßng ngù ®-êng thuû. Tho¸t Hoan biÕt qu©n cña H-ng §¹o V-¬ng ®· ®ãng ë c¸c n¬i hiÓm yÕu, bÌn tiÕn qu©n ®Õn C¬ CÊp, Kha Lý, Lôc Ch©u giao chiÕn. Hai ba lÇn giao chiÕn vÉn kh«ng ph©n th¾ng b¹i. Rót cuéc Kha Lý, Lôc Ch©u thÊt thñ. Qu©n lÝnh cña H-ng §¹o V-¬ng rót vÒ Chi L¨ng (thuéc Ch©u ¤n, Phñ Tr-êng Kh¸nh, L¹ng S¬n). Tho¸t Hoan ®¸nh vµo Chi L¨ng, qu©n cña H-ng §¹o thÕ yÕu rót ch¹y vÒ B·i T©n, råi v-ît thuyÒn vÒ V¹n KiÕp. C¸c t-íng còng thu thËp tµn qu©n lui vÒ ®ã. 4
  5. (DÞch tõ nguyªn v¨n ch÷ H¸n)- Ng-êi dÞch: Mai Hång Sù tÝch TrÇn H-ng §¹o Nh©n t«n nghe tin H-ng §¹o V-¬ng thua trËn ch¹y vÒ V¹n KiÕp, liÒn ngù mét con thuyÒn nhá tíi H¶i §«ng (tøc H¶i D-¬ng) cho ng-êi triÖu H-ng §¹o V-¬ng ®Õn ®Ó bµn kÕ s¸ch. Nh©n t«n nh©n thÊy viÖc qu©n ta thua trËn, th× lo l¾ng nãi víi H-ng §¹o v-¬ng r»ng: "ThÕ giÆc ®ang m¹nh nh- vËy mµ ta cø chèng tr¶ e d©n t×nh ta o¸n. Chi b»ng h·y t¹m hµng, råi dÇn dµ m-u tÝnh sau ®Ó tr¸nh nçi cùc khæ cña chinh chiÕn". H-ng §¹o V-¬ng t©u: " BÖ h¹ ®· ®o¸i th-¬ng ®Õn d©n t×nh mµ ph¶i b·i binh hµng giÆc. Nh- vËy qu¶ lµ mét vÞ chóa nh©n ®øc. Nh-ng cßn t«ng miÕu x· t¾c th× sao? NÕu bÖ h¹ muèn hµng th× h·y xin chÐm ®Çu thÇn ®i tr-íc råi h·y hµng!" (BÖ h¹ tuÊt cËp d©n t×nh, b·i binh hµng giÆc, thùc thÞ nh©n ®øc chi chóa, ®Ö t«ng miÕu x· t¾c hµ? Tóng sö bÖ h¹ dôc hµng, tiªn ®o¹n thÇn thñ, nhiªn hËu thô hµng). Nh©n t«n thÊy H-ng §¹o V-¬ng hÕt lßng trung tiÕt nh- vËy míi yªn t©m kh«ng hoang mang lo ng¹i n÷a. H-ng §¹o V-¬ng tËp hîp c¸c ®¹o qu©n tíi V¹n KiÕp, con sè cã chõng trªn hai v¹n ng-êi. Thanh thÕ ®· m¹nh lªn. H-ng §¹o so¹n quyÓn "Binh th- yÕu l-îc" truyÒn hÞch cho c¸c t-íng vµ c¨n dÆn r»ng: - Ta th-êng nghe Kû TÝn(1) liÒu th©n chÕt ®Ó gi¶i tho¸t cho Cao §Õ(2). Dù Nh-îng nuèt than ®Ó tr¶ thï cho chñ(3) . Th©n Kho¸i chÆt c¸nh tay lao vµo cøu nguy cho n-íc(4); KÝnh §øc lµ mét häc trß nhá lÊy th©n che cho Th¸i T«n tho¸t vßng v©y cña ThÕ Xung(5); C¶o Khanh lµ bÒ t«i ë (1) Kû TÝn: H¸n v-¬ng (H¸n Cao tæ) khi bÞ qu©n Së bao v©y ë Huúnh D-¬ng, biÕt t×nh h×nh hÕt søc nguy ngËp, Kû TÝn lµ ng-êi rÊt gièng H¸n v-¬ng, bÌn vê lµm H¸n v-¬ng, ngåi xe Hoµng èc ®i ra cöa ®«ng hµng Së. Qu©n Së kÐo c¶ ra cöa ®«ng xem, H¸n v-¬ng tõ cöa t©y ch¹y ho¸t. Kû TÝn bÞ qu©n Së giÕt. (2) Cao ®Õ: tøc L-u Bang, H¸n Cao tæ. (3) Dù Nh-îng lµ gia thÇn cña Tri B¸ n-íc TÊn thêi Xu©n thu. Tri B¸ bÞ Tri-eu T-¬ng tö giÕt. Dù Nh-îng b¸o thï cho chñ nh-ng hai ba lÇn kÕ ho¹ch bÞ b¹i lé vµ bÞ b¾t. LÇn thø ba bÞ b¾t xin m-în c¸i ¸o kho¸c ngoµi cña T-¬ng tö cÇm g-¬m ®¸nh ¸o ba lÇn vµ kªu lªn r¨ng: §· tr¶ thï ®-îc råi!", råi tù vÉn chÕt. (4) Thêi Xu©n thu, Th©n Kho¸i gi÷ chøc coi c¸ cho TÒ Trang V-¬ng. Trang v-¬ng bÞ Th«i Tr÷ giÕt, c¸c qu©n hÇu cËn ®Òu chÕt theo c¶. Th©n Kho¸i b¶o quan nÊu bÕp:"Anh nªn v× vî con mµ trèn ®i, cßn ta sÏ chÕt theo!"Quan coi bÕp kh«ng chÞu nghe Th©n Kho¸i mµ còng chÕt theo. (5) §-êng Th¸i t«n khi cßn lµ TÇn v-¬ng(ThÕ d©n) ®em qu©n ®¸nh V-¬ng ThÕ Xung, bÞ ThÕ Xung ®ét nhiªn ®Õn bña v©y, t-íng guÞc lµ §¬n Hïng TÝn cÇm d¸o x«ng ®Õn chùc ®Êm ThÕ D©n,UÊt tr× KÝnh §øc phi ngùa tíi ®©m chÕt Hïng TÝn. ThÕ D©n tho¸t n¹n. 5
  6. (DÞch tõ nguyªn v¨n ch÷ H¸n)- Ng-êi dÞch: Mai Hång Sù tÝch TrÇn H-ng §¹o xa mµ lu«n miÖng chöi Léc S¬n mµ kh«ng nghe theo kÕ giÆc(1). Tõ x-a tíi nay, kÎ trung thÇn nghÜa sÜ x¶ th©n v× n-íc thêi nµo còng cã. Nh-ng nÕu nh÷ng ng-êi Êy cø bo bo gi÷ thãi ®µn bµ mµ chØ chÕt trong xã nhµ, th× lµm sao cã thÓ l-u danh trong sö s¸ch, cïng sèng m·i ®êi ®êi víi trêi ®Êt ? Lò c¸c ng-¬i lµ dßng dâi nhµ t-íng kh«ng hiÓu v¨n nghÜa, ®· nghe råi mµ cßn nöa tin nöa ngê. ChuyÖn cò ngµy x-a h·y khoan dõng l¹i ch¼ng bµn véi. Nay ta lÊy viÖc Tèng, Nguyªn ®Ó nãi: " V-¬ng C«ng Kiªn lµ ng-êi thÕ nµo? T× t-íng cña «ng ta lµ NguyÔn V¨n LËp l¹i lµ ng-êi nh- thÕ nµo, mµ víi Thµnh §iÕu-ng- nhá nh- c¸i b¸t ®-¬ng ®Çu víi M«ng-Kha(2), mét mòi nhän ®-êng ®-êng cã tr¨m v¹n qu©n, khiÕn cho sinh linh n-íc Tèng ®Õn nay cßn chÞu ¬n". Cèt §µi Ngét Lang(3) lµ ng-êi nh- thÕ nµo? Tú t-íng cña «ng ta lµ C©n Tu T- l¹i lµ ng-êi nh- thÕ nµo mµ x«ng pha lam ch-íng v-ît qua chÆng ®-êng dµi v¹n dÆm ®¸nh quþ bän Nam ChiÕu trong kho¶ng vµi tuÇn. KhiÕn cho qu©n tr-ëng M«ng Cæ ®Õn nay cßn l-u danh. Huèng chi ta cïng c¸c ng-¬i sinh ra gÆp thêi buæi nhiÔu nh-¬ng; lín lªn trong thêi buæi khã kh¨n nh×n bän nguþ sø nghªnh ngang ngoµi ®-êng, uèn tÊc l-ìi có vä l¨ng nhôc triÒu ®×nh; ®em c¸i th©n dª chã ®Ó hèng h¸ch víi tÓ t-íng(4). Dùa vµo mÖnh Hèt TÊt LiÖt ®ßi lôa lµ ch©u ngäc ®Ó ®¸p øng cho ®ßi hái v« ®¸y cña chóng. M-în danh V©n Nam V-¬ng(5) ®ßi x»ng b¹c vµng ®Ó cho c¹n kho vµng cã h¹n. VÝ nh- nÐm thÞt vµo miÖng hæ ®ãi lµm sao mµ tr¸nh ®-îc mèi ho¹ vÒ sau. Ta ®· tõng ngµy quªn ¨n, ®ªm quªn ngñ, n-íc m¾t ®Çm ®×a, ruét gan nh- bµo nh- xÐ. Ta th-êng lÊy viÖc n»m (1) C¶o Khanh: tøc Nan C¶o Khanh lµm Th¸i thó ö dÊt Th-êng s¬n dÊy qu©n chèng l¹i An Léc S¬n.V× thÕ yÕu gi¶ vê hµng An Léc S¬n ®Ó ho·n binh.VÒ sau khëi binh ®-îc 8 ngµy th× bÞ Sö Tö Minhb¾t ®-îc d©ng cho An Léc s¬n. Léc S¬n tr¸ch «ng vÒ téi lµm ph¶n. ¤ng trõng m¾t qu¸t r»ng"Ta ®¸nh giÆc cho n-íc, chø l¹i theo mµy lµm ph¶n µ. Th»ng chã ch¨n dª kia sao kh«ng giªt ta ®i" GiÆc bÌn mãc ®øt l-ìi «ng. (2) Méng Kha: Vua Nguyªn lµ Méng Kha v©y thµnh Hîp ch©u, viªn quan tri ch©u lµ V-¬ng Kiªn cè thñ, qu©n Nguyªn v©y m·i mµ kh«ng h¹ næi thµnh. Cuèi cïng Méng Kha èm chÕt ë d-íi ch©n thµnh §iÕu ng- cña Hîp ch©u, qu©n Nguyªn rót qu©n vÒ (3) Theo Nguyªn sö lµ Ngét l-¬ng Hîp §µi. N¨m thø hai Nguyªn HiÕn t«n, Hèt TÊt LiÖt lµ em cña KiÕn t«n v©ng mÖnh ®i ®¸nh n-íc Nam chiÕu (tøc n-íc §¹i Lý), t-íng Ngét l-¬ng Hîp §µi dïng tói b»ng da ®Ó qua s«ng ®¸nh Nam chiÕu, chØ trong mÊy tuÇn ®¸nh ®-îc Nam chiÕu. (4) Ch÷ H¸n tÓ phô lµ mét chøc quan ®Çu triÒu, chóng t«i t¹m dÞch lµ tÓ t-íng. TÓ t-íng t-¬ng tù thñ t-íng. (5) V©n Nam v-¬ng sau khi nhµ Nguyªn chiÕm ®-îc n-íc §¹i Lý, lÊy ®Êt Êy lµm quËn huyÖn cña m×nh phong cho Hè A xÝch lµm V©n Nam v-¬ng 6
  7. (DÞch tõ nguyªn v¨n ch÷ H¸n)- Ng-êi dÞch: Mai Hång Sù tÝch TrÇn H-ng §¹o da ¨n thÞt, uèng m¸u ¨n gan qu©n thï cho h¶ giËn. Dï tr¨m th©n ta ph¬i ngoµi néi cá, th©y bäc trong da ngùa(1) còng lµ ®iÒu ta mong muèn vËy. C¸c ng-¬i ®· ë l©u d-íi tr-íng, tay n¾m quyÒn binh, kh«ng cã ¸o ta cho mÆc, kh«ng cã c¬m ta cho ¨n, quan nhá ta th¨ng chøc, léc Ýt ta cÊp l-¬ng, ®i ®-êng thuû ta cÊp cho thuyÒn, ®i ®-êng bé ta cho ngùa. Giao cho cÇm qu©n th× sèng chÕt cã nhau, khi vµo nhµ nghØ th× cïng nhau nãi c-êi. H·y xem viÖc C«ng Kiªn ®èi víi tú t-íng, Ngét Lang ®èi víi phã t-íng còng ch¼ng kÐm g×. ThÕ mµ lò c¸c ng-êi ngåi nh×n chóa nhôc kh«ng lÊy lµm lo; th©n ®-¬ng sèng gi÷a buæi ®Êt n-íc bÞ nhôc mµ lßng ch¼ng thÑn. Lµ t-íng ph¶i ®øng chÇu bän tï tr-ëng mµ kh«ng cã lßng c¨m giÆc. Nghe nh¹c th¸i th-êng ®·i tiÖc sø giÆc mµ s¾c mÆt kh«ng c¨m hên. Cã kÎ lÊy trß chäi gµ lµm vui; cã kÎ lÊy cê b¹c lµm thó, cã kÎ ch¨m viÖc ®iÒn viªn ®Ó nu«i sèng gia ®×nh; cã kÎ bÞn rÞn l-u luyÕn vî con ®Ó lo viÖc riªng, lo viÖc t¨ng gia mµ l·ng quªn viÖc n-íc viÖc vua. Say mª viÖc s¨n b¾n mµ l-êi nh¸c viÖc tËp tµnh; cã kÎ thÌm r-îu ngon, ®am mª tiÕng h¸t nhµm. Lì ra bän giÆc M«ng kÐo tíi th×, cùa gµ trèng kh«ng ®ñ ®Ó ®¸ thñng ¸o gi¸p giÆc ; thuËt cê b¹c, kh«ng ®ñ ®Ó bµn qu©n m-u; sù giµu cã cña ruéng v-ên còng kh«ng ®ñ ®Ó chuéc tÊm th©n ngh×n vµng; c¸i luþ vî con kh«ng ®ñ ®Ó dïng cho viÖc n-íc; cña c¶i nhiÒu còng kh«ng ®ñ ®Ó xua lò giÆc ®«ng; r-îu ngon kh«ng ®ñ ®Ó ®Çu ®éc qu©n thï; tiÕng h¸t nh¶m kh«ng ®ñ lµm ®iÕc tai giÆc. §Õn lóc Êy, chñ tí chóng ta bÞ trãi buéc, qu¶ ®ín ®au thay! Ch¼ng nh÷ng th¸i Êp cña ta bÞ t-íc ®o¹t mÊt, mµ bæng léc cña c¸c ng-¬i bÞ ng-êi ta b¾t bí. Ch¼ng nh÷ng t«ng miÕu x· t¾c cña ta bÞ dµy xÐo, mµ må m¶ cha mÑ c¸c ng-¬i còng bÞ ng-êi ta xíi ®µo. Ch¼ng nh÷ng ®êi nay ta bÞ nhôc, mµ ®Õn tr¨m ®êi sau tiÕng nh¬ khã röa. Danh xÊu cßn m·i, mµ gia thanh C©u nãi cña M· ViÖn:"Nam tö yÕn ®-¬ng tö - biªn d·, dÜ m· c¸ch kho¶ thi" (1) 7
  8. (DÞch tõ nguyªn v¨n ch÷ H¸n)- Ng-êi dÞch: Mai Hång Sù tÝch TrÇn H-ng §¹o c¸c ng-¬i còng kh«ng tr¸nh ®-îc tiÕng lµm t-íng thua trËn. §-¬ng lóc nµy c¸c ng-¬i l¹i muèn vui ch¬i tho¶ thÝch, pháng cã ®-îc ru? Nay ta b¸o cho c¸c ng-¬i râ, nÕu biÕt mèi lo ®èt måi löa d-íi cñi nªn ph¶i tù r¨n c¸i sî do canh nãng ph¶i thæi d-a(1) ®Ó dËy b¶o sÜ tèt, ch¨m tËp tµnh cung ná, khiÕn cho ai ai còng thµnh Bµng M«ng, ng-êi ng-êi trë thµnh HËu NghÖ(2). Bªu ®Çu Hèt TÊt LiÖt tr-íc cöa khuyÕt; b¨m thÞt V©n Nam V-¬ng tr-íc C¶o nhai(3) th× ch¼ng nh÷ng th¸i Êp cña ta m·i m·i l-u truyÒn, mµ bæng léc cña c¸c ng-¬i còng ®-îc h-ëng trän ®êi. Ch¼ng nh÷ng gia thuéc ta ®-îc ngñ ngon trªn gi-êng ®Öm, mµ vî con c¸c ng-¬i còng ®-îc sèng víi nhau m·n bãng xÕ chiÒu. Ch¼ng nh÷ng th¸i miÕu cña ta mu«n ®êi ®-îc h-ëng tÕ tù, mµ «ng cha c¸c ng-¬i còng ®-îc cóng giç xu©n thu(4). Ch¼ng nh÷ng ®êi nay th©n ta ®-îc tho¶ chÝ, mµ ®Õn tr¨m n¨m sau c¸c ng-¬i tiÕng th¬m cßn truyÒn. Ch¼ng nh÷ng danh th¬m cña ta cßn m·i m·i, mµ hä tªn c¸c ng-¬i còng ®-îc l-u tiÕng th¬m trong sö s¸ch. §Õn lóc Êy, c¸c ng-¬i l¹i ch¼ng vui ch¬i ®-îc ru? Nay ta truyÒn binh ph¸p c¸c nhµ thµnh mét quyÓn gäi lµ "Binh th- yÕu l-îc". NÕu c¸c ng-¬i chuyªn t©m häc tËp s¸ch nµy, chÞu sù d¹y b¶o cña ta, thÕ lµ t×nh thÇy trß sÏ cã ®êi ®êi. NÕu vøt bá quyÓn s¸ch nµy, lµm tr¸i lêi d¹y b¶o cña ta th× ®ã lµ mèi cõu thï kiÕp kiÕp vËy. Sao vËy? V× M«ng Th¸t lµ kÎ thï kh«ng ®éi trêi chung. C¸c ng-¬i th¶n nhiªn kh«ng lo röa nhôc, kh«ng nghÜ trõ hung, l¹i kh«ng ch¨m lo d¹y b¶o sÜ tèt. §ã lµ viÖc viÖc trë d¸o tay kh«ng hµng giÆc. KhiÕn cho sau khi dÑp song giÆc cßn ®Ó tiÕng nh¬ mu«n ®êi, th× cßn mÆt mòi nµo mµ sèng ë thÕ gian nµy. Cho nªn mong c¸c ng-¬i hiÓu râ lßng ta. Nh©n m-în bót viÕt ra bµi hÞch nµy. "HÞch t-íng sÜ v¨n" phiªn ©m: (1) Ngµy x-a cã ng-êi hóp ph¶i canh nãng bÞ báng råi sî m·i, ®Ðn khi ¨n d-ua còng thæi(Trõng canh xuy tª) (2) Bµng M«ng vµ HËu NghÖ lµ hai nhµ thiÖn x¹ cña Trung quèc ®êi x-a. (3) C¶o nhai: Thêi x-a nhµ H¸n lµm nhµ cho c¸c Man di ®Õn chÇu ë C¶o nhai trong kinh ®« Tr-êng an (4) Ngµy x-a ng-êi ta cóng tÕ theo mïa: Mïa xu©n gäi lµ Tù; Mïa h¹ gäi lµ Th-îc; Mïa thu gäi lµ Th-êng; Mïa ®«ng gäi lµ Ch-ng- Tù th-îc th-êng ch-ng 8
  9. (DÞch tõ nguyªn v¨n ch÷ H¸n)- Ng-êi dÞch: Mai Hång Sù tÝch TrÇn H-ng §¹o D- th-êng v¨n Kû TÝn dÜ th©n ®¹i t¶ nhi tho¸t Cao §Õ; Do Vu DÜ bèi thô qua nhi tÕ Chiªu V-¬ng; Dù Nh-îng thèn than nhi chôc chóa thï; Th©n Kho¸i ®o¹n tÝch nhi phã quèc nan; KÝnh §øc nhÊt tiÓu sinh da th©n dùc Th¸i T«ng, nhi miÔn ®¾c ThÕ Sung chi vÞ; C¶o Khang nhÊt ViÔn thÇn d· khÈu m¹ Léc S¬n nhi bÊt tßng nghinh t¹c chi kÕ. Tù cæ trung thÇn nghÜa sÜ dÜ th©n tuÉn quèc hµ ®¹i v« nhi. ThiÕt sø sæ tö khu khu vi n÷ tö chi th¸i, ®å tö dò hé, « n¨ng danh thuú tróc b¹ch, gi÷ thiªn ®Þa t-¬ng vi bÊt hñ tai ? Nh÷ ®¼ng thÕ vÞ t-íng chñng, bÊt hiÕu chi nghÜa. Ký v¨n kú thuyÕt nghi tÝn t-¬ng b¸n, cæ tiªn chi sù c« trÝ vËt luËn. Kim d- dÜ Tèng Th¸y chi sù ng«n chi V-¬ng C«ng Kiªn hµ nh©n d· ? Kú t× t-íng NguyÔn V¨n LËp h-u hµ nh©n d· dÜ §iÕu ng- to¶ to¶ ®Çu ®¹i, chi thµnh ®-¬ng M«ng Kha ®-êng ®-êng b¸ch v¹n chi phong sö Tèng chi sinh linh chÝ kim thô tö. Cèt §µi Ngét Lang hµ nh©n d·, kú t× t-íng C©n Tu T- h÷u hµ nh©n d·, m¹o ch-íng lÖ vi - v¹n lý chi ®å quÖ Nam chiÕu - sæ tuÇn chi kho¶nh, Sö Th¸t chi qu©n tr-ëng chÝ kim l-u danh. Huèng d- d÷ nh÷ ®¼ng sinh - nhiÔu nh-¬ng chi thu, tr-ëng - gian nan chi tÕ. ThiÕt kiÕn nguy sø v·ng lai, ®¹o ®å bµng ngä, tr¹o diªu chi thèn thiÖt nhi l¨ng nhôc triÒu ®×nh; nû khuyÓn d-¬ng chi xÝch khu, nh- cù ngao tÓ phu; th¸c Hèt TÊt LiÖt h- mÖnh chi s¸ch ngäc cÈm dÜ sù v« dÜ chi chu cÇu; Gi¶ V©n Nam V-¬ng chi hiÖu nhi väng nhu kim ng©n dÜ kiÖt h÷u h¹n chi n« khè. ThÝ do dÜ nhôc ®Çu nçi hëi. Ninh n¨ng miÔn di hËu ho¹n d· tai? D- th-êng l©m xan vong thùc, trung d¹ phñ chÈm giao di t©m phóc nh- ®¾c; th-êng dÜ thùc nhôc tÈm b× nh- can Èm huyÕt vi hËn d·. Tuy d- chi h÷u th©n cao - th¶o d·; d- chi thiªn thi qu¶ - m· c¸ch diÖt nguyÖn vi chi. Nh÷ ®¼ng cöu c- m«n h¹, ch-ëng ¸c binh quyÒn. V« y gi¶ t¾c ý chi dÜ y; v« thùc gi¶ t¾c tù chi dÜ thùc; quan ti t¾c thiªn kú t-íc, léc b¹c t¾c cÊp kú bæng; thuû hµnh cÊp chu, lôc hµnh cÊp m·; nû chi dÜ binh t¾c, 9
  10. (DÞch tõ nguyªn v¨n ch÷ H¸n)- Ng-êi dÞch: Mai Hång Sù tÝch TrÇn H-ng §¹o sinh tö ®ång kú së vi; tiÕn thi t¹i tÈm t¾c tiÕu ng÷ ®ång kú së l¹c. Kú thÞ C«ng Kiªn chi - t× t-íng; Ngét Lang chi - phã nhÞ diÖc vi h¹ nhÜ. Nh÷ ®¼ng to¹ thÞ chóa nhôc t»ng bÊt vi -u; th©n d-¬ng quèc sÜ t¨ng bÊt vi quÝ. Vi tang quèc chi t-íng thi lËp di tï nhi v« phÉn t©m; chÝnh th¸i th-êng chi nh¹c, yÕn h-ëng nguþ sø nhi v« né s¾c. HoÆc ®Êu kª dÜ vi l¹c hoÆc ®æ b¹c dÜ vi ngu; hoÆc sù ®iÒn viªn dÜ d-ìng kú gia; hoÆc luyÕn thª tö dÜ t- - kû. Tu sinh san chi nghiÖp nhi vong qu©n quèc chi vô; tø ®iÒn liÖp chi du, nhi ®·i c«ng thñ chi tËp. HoÆc hµm mü töu, hoÆc thÞ d©m thanh. Tho¾t h÷u M«ng Th¸t chi kh©u lai, hïng kª chi cù bÊt tóc dÜ xuyªn lç gi¸p, ®ç b¹c chi thuËt bÊt tóc di thi qu©n m-u, ®iÒn viªn chi phó bÊt tóc dÜ thùc thiªn kim chi khu; Thª noa chi luþ bÊt tóc dÜ sung qu©n quèc chi dông; sinh s¶n chi ®a bÊt tóc dÜ cÊu lç ®Çu. LiÖp khuyÓn chi lùc bÊt tóc dÜ khu lç chóng, mÜ töu bÊt tóc dÜ ®am lç qu©n. D©m thanh bÊt tóc dÜ long lç nhÜ. §-¬ng thö chi thêi, ng· gia thÇn chóa trùc ph-îc thËm kh¶ thèng tai. BÊt duy d- chi th¸i Êp bÞ tiªu, nhi nh÷ ®¼ng chi bæng léc diÖc vi, tha nh©n chi së h÷u. BÊt duy d- chi gia tiÓu bÞ khu, nhi nh÷ ®¼ng chi thª noa diÖc vi tha nh©n chi së lç. BÊt duy d- chi tæ t«ng x· t¾c vi tha nh©n chi së tiÔn x©m, nhi nh÷ ®¼ng chi phô mÉu phÇn mé diÖc vi tha nh©n chi së ph¸t quËt. BÊt duy d- chi kim sinh thu nhôc tuy b¸ch thÕ chi h¹, sóc danh nan tÈy; « thôy tr-êng tån, nhi nh÷ ®¼ng chi gia thanh diÖc bÊt miÔn vi b¹i t-íng hÜ. §-¬ng thö chi thêi nh÷ ®¼ng tuy dôc tø kú ngu l¹c ®¾c hå? Kim d- minh c¸o nh÷ ®¼ng: d-¬ng dÜ thè ho¶ tÝch t©n vi nguy; ®-¬ng dÜ trõng canh xuy tª vi giíi huÊn luyÖn sÜ tèt, tËp nhÜ cung thØ, sö nh©n nh©n Bµng M«ng; gia gia HËu NghÖ; Cöu TÊt LiÖt chi ®Çu; hñ V©n Nam V-¬ng chi nhôc -, c¶o nhai. BÊt duy d- chi th¸i Êp vinh vi thanh chiªn, nhi nh÷ ®¼ng chi bæng léc diÖc chung th©n chi thô tø. BÊt duy d- chi gia tiÓu ®¾c ¨n sµng nËu, nhi nh÷ ®¼ng chi thª noa diÖc b¸ch niªn giai l·o. BÊt duy d- chi t«ng miÕu v¹n thÕ h-ëng tù, nhi nh÷ ®¼ng chi tæ phô diÖc xu©n thu chi huyÕt thùc. 10
  11. (DÞch tõ nguyªn v¨n ch÷ H¸n)- Ng-êi dÞch: Mai Hång Sù tÝch TrÇn H-ng §¹o BÊt duy d- chÝ kim sinh ®¾c chÝ, nhi nh- ®¼ng b¸ch thÕ chi h¹ diÖc ph-¬ng danh bÊt hñ. BÊt duy d- chi mÜ thuþ vÜnh thuú, nhi nh- ®¼ng chi tÝnh danh diÖc l-u ph-¬ng - thanh sö hÜ. §-¬ng thö chi thêi nh÷ ®¼ng bÊt dôc ngu l¹c ®¾c hå? Kim d- lÞch tuyÓn ch- gia binh ph¸p vi nhÊt th-, danh viÕt Binh th- yÕu l-îc. Nh÷ ®¼ng hoÆc n¨ng chuyªn tËp thÞ th-, thô d- gi¸o hèi thÞ tóc thÕ chi thÇn chñ d·. HoÆc b¶o khÝ thi th- vi d- gi¸o hèi, thÞ tóc thÕ chi cõu thï d·. Hµ t¾c, n·i bÊt céng ®íi thiªn chi thï. Nh÷ ®¼ng ký ®iÒm nhiªn bÊt dÜ tuyÕt sØ vi niÖm; bÊt dÜ trõ hung vi t©m, nhi h÷u bÊt gi¸o sÜ tèt. ThÞ ®¶o qua nghªnh hµng, kh«ng quyÒn thô ®Þch. Sö b×nh lç chi hËu v¹n thÕ di tu, th-îng hµ diÖn môc lËp - thiªn ®Þa phó t¶i chi gian gia? Cè d- dôc nh÷ ®¼ng minh tri d- t©m, nh©n bót dÜ hÞch chi.  H-ng §¹o V-¬ng cßn s-u tËp binh ph¸p c¸c nhµ lµm ra: B¸t qu¸i cöu cung gäi lµ "V¹n KiÕp c«ng bÝ truyÒn th-", Nh©n HuÖ V-¬ng Kh¸nh D- viÕt lêi tùa r»ng: - "Ng-êi cÇm qu©n giái kh«ng cÇn bµy trËn, ng-êi bµy trËn giái kh«ng cÇn ph¶i ®¸nh; ng-êi ®¸nh giái th× kh«ng thua trËn; ng-êi khÐo thua th× kh«ng chÕt. - Ngµy x-a Cao Dao lµ sÜ s- mµ ng-êi ta kh«ng d¸m tr¸i lÖnh, råi ®Õn vua Vò Thµnh nhµ Chu(1) lµm v¨n vò s- ngÇm söa ®øc lËt ®æ nhµ Th-¬ng mµ dÊy v-¬ng nghiÖp. ThuÊn móa méc vµ móa l«ng trÜ mµ hä H÷u Miªu tù ®Õn víi m×nh. T«n Vò tö(2) n-íc Ng« ®em mü nh©n trong Vò Thµnh: tøc lµ Vò V-¬ng vµ Thµnh V-¬ng nhµ Chu (1) T«n Vò ng-êi n-íc TÒ thêi Xu©n Thu lµm t-íng cho H¹p L-, ®em cung n÷ ra tËp trËn cho H¹p L- (2) xem 11
  12. (DÞch tõ nguyªn v¨n ch÷ H¸n)- Ng-êi dÞch: Mai Hång Sù tÝch TrÇn H-ng §¹o cung tËp trËn mµ phÝa T©y ph¸ n-íc Së m¹nh; phÝa B¾c lµm cho TÊn, TÇn ph¶i sî, næi tiÕng ch- hÇu. Cho nªn nãi ng-êi bµy trËn giái th× kh«ng cÇn ®¸nh lµ nh- vËy. - M· NgËp(1) n-íc TÊn dùa theo b¸t trËn ®å di chuyÓn ®¸nh hµng ngµn dÆm ph¸ ®-îc Thu C¬ N¨ng kh«i phôc L-¬ng Ch©u. Bëi vËy nãi ng-êi ®¸nh giái th× kh«ng thua lµ nh- thÕ. Cho nªn "trËn" cã nghÜa lµ "bµy ra" lµ "khÐo lÐo" vËy. Ngµy x-a hoµng ®Õ lËp phÐp tØnh ®iÒn ®Ó quy ®Þnh binh chÕ, Gia C¸t l-îng lÊy ®¸ ng¨n s«ng lµm b¸t trËn ®å, VÖ C«ng lµm trËn Lôc Hoa, Hoµn ¤n ®Æt tr¹n Xµ ThÕ. Tªn gäi s¬ ®å râ rµnh thµnh phÐp t¾c, nh-ng ng-êi ®êi kh«ng cã mÊy ng-êi hiÓu ®-îc mu«n ®Çu ngh×n mèi cña nã, chØ thÊy rèi bêi ch-a hÒ cã thay ®æi g× hÕt. Nh- Lý Thuyªn(2) ®Þnh ra phÐp suy luËn ng-êi ®êi sau kh«ng hiÓu nghÜa g×. Cho nªn quèc c«ng ta míi so s¸nh ®å b¶n vµ ph-¬ng ph¸p cña c¸c nhµ chÐp thµnh mét tËp, lÊy ngò hµnh(3) c¶m øng víi nhau; Cöu cung(4) c©n nh¾c víi nhau; c-¬ng nhu phèi hîp víi nhau; ch½n lÎ so¾n xuýt víi nhau, kh«ng lÉn ©m d-¬ng thÇn s¸t, lîi víi h¹i sao cho tèt; thÇn hung t-ëng ¸c tam c¸t ngò hung ®Òu râ rµng c¶. Thªm bít ba ®êi th¾ng c¶ tr¨m trËn. Cho nªn ®-¬ng thêi phÝa B¾c lµm Hung n« sî; phÝa T©y khiÕn L©m Êp kinh. VËy nªn lÊy s¸ch nµy d¹y b¶o con ch¸u lµm gia truyÒn, kh«ng tiÕt lé cho ng-êi ngoµi biÕt. L¹i d¹y r»ng: "Sau nµy con ch¸u vµ båi thÇn nÕu cã häc ®-îc bÝ thuËt nµy th× lÊy sù s¸ng suÊt mµ c¾t ®Æt, chø kh«ng lÊy sù (1) TÊn th- liÖt truyÖn chÐp lµ M· Long chø kh«ng ph¶i M· NgËp (2) Lý Thuyªn: VÖ c«ng t¾c lµ Lý TÜnh ®êi §-êng Th¸i T«ng pháng theo B¸t trËn ®å cña Gia C ¸t L-îng lµm ra trËn Lôc hoµ, trËn lín bäc trËn nhá, doanh lín bäc doanh nhá gäi lµ "Lý vÖ c«ng binh ph¸p" Lý Thuyªn ng-êi ®êi §-êng viÕt s¸ch "Th¸i b¹ch ©m kinh nãi vÒ m-u ch-íc hµnh qu©n (3) Ngò hµnh; tøc Kim- méc- thuû- ho¶- thæ (4) Cöu cung: Tøc lµ Cöu cung to¸n(bµi to¸n con sè 9). Cöu cung lµ mét bé s¸ch to¸n do «ng Nh©n Loan thêi Lôc triÒu lµm ra gäi lµ "Sè thuËt ký". Trong ®ã cã mét thiªn gäi lµ "Duy Cöu cung to¸n" 12
  13. (DÞch tõ nguyªn v¨n ch÷ H¸n)- Ng-êi dÞch: Mai Hång Sù tÝch TrÇn H-ng §¹o ngu dèt mµ d¹y b¶o. Tr¸i ®iÒu Êy th× tù m×nh ph¶i chÞu lÊy tai v¹, cßn ®Ó l©y ®Õn c¶ con ch¸u. Bëi v× nh- thÕ lµ lµm lé mÊt c¬ trêi". V¹n KiÕp t«ng bÝ truyÒn th-: Nh©n HuÖ V-¬ng Kh¸nh D- tù chi viÕt: - Phï thiÖn s- gi¶ bÊt trËn, thiÖn trËn gi¶ bÊt chiÕn, thiÖn chiÕn gi¶ bÊt b¹i; thiÖn b¹i gi¶ bÊt tö. TÝch Cao Dao t¸c sÜ s-, nhi nh©n bÊt can kú mÖnh. CËp Chu Vò Thµnh vi V¨n vò s- ©m m-u ®øc dÜ khuynh Th-¬ng chÝnh, nhi h-ng v-¬ng nghiÖp. Së vÞ thiÖn s- gi¶ bÊt chiÕn hÜ. ThuÇn Vò can vò, nhi H÷u M-u c¸ch. CËp t«n vò tö di mü nh©n thùc lÆt binh, nhi T©y ph¸ c-êng Së; B¾c ny TÇn TÊn hiÓn danh ch- hÇu. Së vÞ thiÖn trÇn gi¶ bÊt chiÕn hÜ. CËp TÊn M· NgËp hùu y b¸t trËn ®å chuyÓn chiÕn thiªn lý ph¸ Thô C¬ N¨ng dÜ phôc L-¬ng Ch©u. Së vÞ thiÖn chiÕn gi¶ bÊt b¹i hÜ. Cè trËn gi¶ trÇn d·, x¶o d·. TÝch Hoµng ®Õ lËp tØnh ®iÒn dÜ chÕ binh. Gia C¸t luy giang th¹ch dÜ vi b¸t trËn ®å; VÖ c«ng tµi vi Lôc hoa tr©n; Hoµn Ty chÕ vi Xµ thÕ trËn. H÷u danh ®å tù lÖ chiªu nhiªn thµnh ph¸p. Thêi nh©n thiÓu h÷u n¨ng gi¶ thiªn ®oan v¹n tù, ®å vi v¨n lo¹n vÞ th-êng biÕn dÞ. Nh- Lý thuyªn t¾c ®Þnh kú xuy, hËu nh©n bÊt n¨ng hiÓu kú nghÜa. Cè ng· quèc c«ng hiÖu so¹n ch- gia ®å ph¸p tËp thµnh nhÊt thiªn, c©u dÜ ngò hµnh t-¬ng øng, cöu cung t-¬ng xuy; phèi hîp c-¬ng nhu tuÇn hoµn kú ngÉu, bÊt t¹p ©m d-¬ng thÇn s¸t, lîi ph-¬ng c¸t diÖu, hung thÇn ¸c t-íng, tam c¸t ngò hung, danh d× chiªu ch-¬ng, xuÊt nhËp tam ®¹i, b¸ch c«ng toµn th¾ng. Cè n¨ng d-¬ng thö thêi, B¸c chÊn Hung N«(1), T©y ny L©m Êp. To¹i dÜ kú thiªn thô thô gia truyÒn, bÊt vi ngo¹i tiÕt. Hùu chóc ng÷ tö t«n (1) Hung n«: lµ mét bé téc ë ph-¬ng B¾c hay quÊy nhiÔu Trung quèc. 13
  14. (DÞch tõ nguyªn v¨n ch÷ H¸n)- Ng-êi dÞch: Mai Hång Sù tÝch TrÇn H-ng §¹o båi thÇn, ®¾c kú bÝ thuËt gi¶, kh¶ dÜ minh triÕt thi hµnh; bÊt kh¶ dÜ ngoan muéi duy v¨n truyÒn ng«n t¹ triÖn -¬ng ho¹".  Lóc bÊy giê c¸c t-íng sÜ nghe lêi hÞch cña TrÇn H-ng §¹o v-¬ng, ng-êi ng-êi ®Òu ra søc luyÖn rÌn quyÕt t©m giÕt giÆc. Cho nªn ai còng kh¾c hai ch÷ "S¸t Th¸t"(1) lªn c¸nh tay m×nh ®Ó tá râ quyÕt t©m tiªu diÖt giÆc Nguyªn. Tho¸t Hoan ®· ph¸ hÕt c¸c cöa ¶i ë L¹ng S¬n, thõa th¾ng ®em qu©n ®Õn V¹n KiÕp thóc ®¹i binh x«ng vµo trËn. Qu©n cña H-ng §¹o V-¬ng thÕ yÕu bá c¶ chiÕn thuyÒn ch¹y. GiÆc c-íp ®-îc thuyÒn. Th¸t Hoan b¾t ®-îc mét sè lÝnh An Nam, thÊy trªn c¸nh tay hä ®Òu kh¾c ch÷ "S¸t Th¸t" th× tøc giËn råi mang hä ra chÐm chÕt. Sau ®ã tiÕn th¼ng ®Õn B¾c ninh, chóng ra lÖnh cho qu©n lÝnh ®èt ph¸ hÕt c¸c miÒn Vò Ninh, Gia L©m, §«ng Ng¹n råi rót qu©n vÒ ®ãng ë §«ng Bé §Çu. H-ng §¹o V-¬ng dùng tr¹i ë bªn bê Nam s«ng Phó L-¬ng ®Ó tÝnh c¸ch phßng ngù. Tho¸t Hoan thÊy bªn bê Nam cã qu©n An Nam ®ãng gi÷, bÌn cho qu©n b¾n ®¹i b¸c ph¸ tan ®ån tr¹i. Qu©n An Nam sî h·i bá ®i. Tho¸t Hoan b¾c cÇu qua s«ng ®-a qu©n sang h¹ tr¹i. H-ng §¹o V-¬ng bÝ mËt r-íc xa gi¸ th-îng hoµng vµ Nh©n t«n ra ngo¹i vi Th¨ng Long, l-u c¸c t-íng ë l¹i gi÷ thµnh. Tho¸t Hoan biÕt H-ng §¹o V-¬ng ®· ®-a xa gi¸ xuèng phÝa Nam, bÌn cho t-íng ®em qu©n ®uæi theo. Toa §« chØ lµ ®¹o qu©n thø hai cña qu©n Nguyªn, tu©n lÖnh mang qu©n theo ®-êng biÓn vµo ®¸nh Chiªm Thµnh. Nh-ng qu©n Chiªm Thµnh cßn ®ang m¹nh, bÌn chia qu©n ®ãng gi÷ c¸c n¬i hiÓm yÕu, ®¸nh nhiÒu trËn mµ kh«ng th¾ng ®-îc. (1) S¸t th¸t: NghÜa lµ giªt qu©n That d¸t, tøc ng-êi M«ng cæ. 14
  15. (DÞch tõ nguyªn v¨n ch÷ H¸n)- Ng-êi dÞch: Mai Hång Sù tÝch TrÇn H-ng §¹o Chóa nhµ Nguyªn xuèng chiÕu cho ®éi qu©n cña Toa §« rót vÒ b»ng ®-êng bé, ®i mét m¹ch ®Õn NghÖ An, phèi hîp víi qu©n cña Tho¸t Hoan ®¸nh An Nam. Tho¸t Hoan ®-îc tin ph¸i ®¹i t-íng ¤ M· Nhi ®i theo ®-êng biÓn vµo tiÕp øng cho Toa §« ®¸nh tõ trong ra. Cßn c¸c chiÕn thuyÒn chia ra gi÷ c¸c bÕn s«ng suèt tõ s«ng Phó L-¬ng ®Õn s«ng §¹i Hoµng (thuéc Nam X-¬ng tØnh Hµ Nam). H-ng §¹o V-¬ng cho c¸c t-íng hé vÖ xa gi¸ tíi Thiªn Tr-êng. BiÕt tin Toa §« ®-a qu©n tõ NghÖ An ra, H-ng §¹o v-¬ng t©u xin víi Nh©n t«n cho TrÇn Quang Kh¶i ®em qu©n gi÷ c¸c lé hiÓm yÕu ë NghÖ An, kh«ng cho Toa §« ®¸nh óp (ch÷ h¸n lµ ). L¹i cho TrÇn B×nh Träng ë l¹i gi÷ Thiªn Tr-êng vµ chèng cù víi qu©n Tho¸t Hoan. Cßn H-ng §¹o v-¬ng ®-a xa gi¸ ra H¶i d-¬ng. TrÇn quang Kh¶i tíi NghÖ An liÒn chia qu©n ®i ®ãng gi÷ c¸c ng¶. Nh-ng qu©n Nguyªn thÕ rÊt m¹nh, ®¸nh ®©u th¾ng ®Êy. L¹i thªm cã ¤ M· Nhi ®¸nh tõ biÓn vµo. TrÇn quang Kh¶i chèng kh«ng næi, bÌn rót qu©n ra phÝa ngoµi. TrÇn KiÖn trÊn thñ NghÖ An ®em gia quyÕn ra hµng Toa §«. Toa §« cho ng-êi ®-a TrÇn KiÖn vÒ Yªn Kinh. Lª T¾c vèn lµ con ch¸u cña NguyÔn Phï. NguyÔn Phï ng-êi B¾c Kinh lµm thø sö Giao Ch©u thêi §«ng TÊn. Lª T¾c trèn ®i B¾c Kinh cã so¹n bé "An Nam chÝ l-îc" hiÖn cßn l-u ë ®êi. TrÇn B×nh Träng ®ãng qu©n ë Thiªn Tr-êng thÊy qu©n Nguyªn ®Õn s«ng Thiªn MÆc (thuéc huyÖn §«ng Yªn, H-ng Yªn), bÌn cho qu©n ra ®¸nh. Nh÷ng kh«ng may bÞ giÆc bao v©y. Qu©n Nguyªn b¾t TrÇn B×nh Träng mang nép cho Tho¸t Hoan. Tho¸t Hoan biÕt Träng lµ viªn t-íng cã tµi dòng m·nh, muèn dô Träng quy hµng, ®·i c¬m rÊt hËu. Nh-ng Träng kh«ng thÌm ¨n, giÆc tra hái viÖc n-íc, Träng kh«ng nãi. Sau Tho¸t Hoan hái Träng:" Ng-¬i cã muèn lµ V-¬ng ®Êt B¾c kh«ng?" (Nh÷ dôc vi B¾c ®Þa v-¬ng hå?) 15
  16. (DÞch tõ nguyªn v¨n ch÷ H¸n)- Ng-êi dÞch: Mai Hång Sù tÝch TrÇn H-ng §¹o B×nh Träng qu¸t to lªn r»ng:" Ta thµ lµm quû n-íc Nam chø kh«ng lµm v-¬ng ®Êt B¾c. Ta ®· bÞ b¾t chØ cã chÕt mµ th«i. ViÖc chi mµ ph¶i hái l«i th«i nh- vËy". (B×nh Träng thanh ng«n viÕt: "Ngò ninh vi nam quèc quØ bÊt vi B¾c ®Þa v-¬ng. Ng· dÜ bÞ cÇm, chØ h÷u tö nhi dÜ. Hµ cè chÊt vÊn phiÒn to¸i nh- thÞ?" )Tho¸t Hoan thÊy r»ng lêi dô dç cña h¾n ch¼ng moi g× ®-îc ë Träng, Träng quyÕt gi÷ trän khÝ tiÕt cho ®Õn chÕt. Nªn chóng mang Träng ra chÐm. Th-îng Hoµng Th¸nh T«n, Nh©n T«n, H-ng §¹o V-¬ng biÕt tin TrÇn B×nh Träng bÞ b¾t, bÞ giÕt, nh-ng vÉn gi÷ trßn khÝ tiÕt nh- vËy, nªn th-¬ng tiÕc kh«ng ngu«i. H-ng §¹o V-¬ng thÊy thÕ n-íc ®· qu¸ nguy ngËp, bÌn r-íc xa gi¸ ra Qu¶ng Yªn, råi ®i thuyÒn ra s«ng Tam TrÜ (thuéc ch©u Tiªn Yªn). Vµ ph¸i mét t-íng héi binh ®-a thuyÒn rång ra cöa biÓn Ngäc S¬n (thuéc V¹n Ninh tØnh Qu¶ng Yªn), cèt ®Ó cho giÆc sinh nghi. T-íng Nguyªn lµ Lý H»ng vµ Kho¸t triÖt cho ng-êi ®i do th¸m biÕt thuyÒn rång ®· ra biÓn Ngäc S¬n chØ lµ nghi binh mµ th«i, liÒn cho qu©n ®uæi theo ®Õn s«ng Tam TrÜ. Lóc nµy, t×nh h×nh cµng thªm nguy ngËp, H-ng §¹o V-¬ng ®ãn xa gi¸ ®i ®-êng bé mét m¹ch ®Õn lµng Thuû Chó, råi mau chãng ®-a thuyÒn ra ®ãn ë s«ng Nam TriÖu (tøc s«ng B¹ch §»ng H¶i d-¬ng), v-ît cöa §¹i Bµng vµo Thanh Ho¸. BÊy giê qu©n Nguyªn nrÊt m¹nh, chóng ®· chia qu©n ¸n ng÷ suèt tõ B¾c ninh, Th¨ng long, Thiªn tr-êng n¬i nµo còng cã qu©n Nguyªn ®ãng gi÷. T¹i ®Þa h¹t NghÖ An l¹i cã ¤ M· Nhi, Toa §« ®¸nh tõ trong ra. Nh©n T«n kinh h·i, Th-îng hoµng ngµy ®ªm lo sî. ThÕ n-íc nguy ngËp gièng nh- trøng gµ bÞ trªn d-íi Ðp l¹i th× tÊt ph¶i ®æ n¸t kh«ng sao trän vÑn ®-îc. Bän TrÇn Ých T¾c, TrÇn Tó ViÖn mang gia quyÕn xin hµng Tho¸t Hoan ®Ó tr¸nh tai v¹. ChØ cã H-ng §¹o V-¬ng ®Ých th©n phông xa gi¸ ra 16
  17. (DÞch tõ nguyªn v¨n ch÷ H¸n)- Ng-êi dÞch: Mai Hång Sù tÝch TrÇn H-ng §¹o ®i v-ît qua bao chÆng ®-êng ®Çy khæ ¶i giã t¸p m-a sa, ch¼ng nÒ gian lao lÆn léi, thÕ lùc tuy cïng, nh-ng chØ cã tÊm lßng son kiªn nhÉn trï m-u lËp kÕ cøu n-íc, kh«ng mét chót ®éng dao lo viÖc n-íc giÕt thï, chØ biÕt cã n-íc, mµ cã n-íc mµ kh«ng biÕt cã m×nh. ¤ng qu¶ lµ mét bËc ®¹i t-íng tµi giái anh hïng, hÕt lßng b¶o vÖ nh©n d©n ®Êt n-íc ®Ó tiÕng th¬m ®Õn mu«n ®êi vËy. TrÇn NhËt DuËt ®¸nh, Toa §« thua ch¸y ch¹y. §¹o qu©n cña Toa §« tõ Chiªm Thµnh kÐo ra ®¸nh chiÕm NghÖ An. TrÇn Quang Kh¶i lui qu©n ra phÝa ngoµi gi÷ c¸c n¬i hiÓm yÕu. Toa §« ®· ®¸nh nhiÒu trËn kh«ng th¾ng, l-¬ng th¶o mçi ngµy mét c¹n, h¬n n÷a kh«ng cã ®-êng tiÕp tÕ. BÌn cïng víi ¤ M· Nhi ®em qu©n v-ît thuyÒn ra B¾c ®Ó phèi hîp víi qu©n Tho¸t Hoan. TrÇn Quang Kh¶i ®-îc tin b¸o c¶ mõng, sai ng-êi phi b¸o vÒ Thanh Ho¸. Nh©n T«n héi c¸c v-¬ng hÇu vµ quÇn thÇn ®Ó hái m-u kÕ. H-ng §¹o V-¬ng t©u r»ng:" Toa §« tõ Chiªm Thµnh ®i qua « Lý, ThuËn Ho¸ vµ vÒ NghÖ An, Thanh Ho¸ ®-êng s¸ gian lao hiÓm trë, qu©n lÝnh ®· tiÒu tuþ cùc khæ l¾m råi. Nay l¹i ph¶i v-ît thuyÒn ra B¾c, th× ch¾c cµng mÖt mái h¬n. BÖ h¹ h·y cho mét t-íng ®em qu©n chÆn ®-êng ®¸nh ¾t ph¶i th¾ng". Nh©n T«n thuËn theo, cö TrÇn NhËt DuËt lµm chñ t-íng, TrÇn Quèc To¶n lµm phã t-íng ®em n¨m v¹n qu©n ®ãn ®-êng chÆn ®¸nh Toa §« tõ H¶i d-¬ng ®Õn bÕn Hµm Tö (thuéc huyÖn §«ng Yªn, H-ng Yªn) th× gÆp chiÕn thuyÒn ë ®ã. TrÇn NhËt DuËt liÒn ®æ qu©n ra ®¸nh. N¨m ®ã lµ n¨m Kû DËu håi th¸ng t-, TrÇn NhËt DuËt gÆp TriÖu Trung. TriÖu Trung vèn lµ ®¹i t-íng nhµ Tèng(1) t×nh nguyÖn xin ®i ®¸nh qu©n Nguyªn, quÇn ¸o vÉn mÆc nguyªn nh- qu©n phôc Tèng. §Õn khi gi¸p trËn, qu©n Nguyªn thÊy TriÖu Trung t-ëng r»ng ng-êi Tèng ®· kh«i phôc ®-îc B¾c Quèc míi sai qu©n ®i gióp An Nam. Sau khi qu©n Nguyªn ®¸nh b¹i nhµ Tèng chiÕm Trung quèc, cã mét sè d©n chóng vµ binh lÝnh nhµ (1) Tèng sang l¸nh n¹n ë n-íc ta, trong ®ã cã c¶ TriÖu Trung vèn lµ mét viªn t-íng cña ®êi Tèng. 17
  18. (DÞch tõ nguyªn v¨n ch÷ H¸n)- Ng-êi dÞch: Mai Hång Sù tÝch TrÇn H-ng §¹o Qu©n Nguyªn sî ch¹y t¸n lo¹n kh«ng d¸m chèng cù. Qu©n sÜ An Nam ®uæi theo, qu©n Nguyªn th¸o ch¹y, tö th-¬ng rÊt nhiÒu. Toa §« thÊy t×nh thÕ khèn quÉn, bÌn cho qu©n rót ra cöa biÓn Thiªn Tr-êng ®Ó phßng ngù. TrÇn NhËt DuËt th¾ng trËn cho ng-êi phi b¸o vÒ Thanh Ho¸. H-ng §¹o V-¬ng ®-îc tin c¶ mõng vµ t©u víi Nh©n T«n:" Qu©n ta võa th¾ng thÕ ®ang m¹nh, qu©n Nguyªn võa b¹i trËn tÊt ph¶i b¹c nh-îc. Ta nªn thõa th¾ng tiÕn ®¸nh Tho¸t Hoan kh«i phôc kinh thµnh". Nh©n T«n thuËn theo ý bµn cña H-ng §¹o V-¬ng, lËp tøc sai ®¹i t-íng chuÈn bÞ khÝ giíi binh l-¬ng. Sau rèt cã ®¹i t-íng TrÇn Quang Kh¶i xin ®-îc mang qu©n ra ®¸nh Tho¸t Hoan. Nh©n T«n cho TrÇn quang Kh¶i ®em qu©n l-¬ng th¶o ra ®¸nh Th¨ng Long, truyÒn hÞch vµ sai TrÇn NhËt DuËt cho qu©n ¸n ng÷ däc ®-êng kh«ng cho qu©n cña Toa §« phèi hîp víi qu©n cña Tho¸t Hoan. Lóc bÊy giê Tho¸t Hoan ®ãng qu©n ë Th¨ng Long. Cßn chiÕn thuyÒn ®ãng ë bÕn Ch-¬ng D-¬ng thuéc ®Þa phËn huyÖn Th-îng Phóc. TrÇn Quang Kh¶i cïng TrÇn quèc To¶n, Ph¹m Ngò L·o dÉn ®¹i qu©n ®i thuyÒn theo ®-êng biÓn vµo th¼ng bÕn Ch-¬ng D-¬ng ®¸nh chiÕn thuyÒn cña qu©n Nguyªn. Quan qu©n x«ng lªn ®¸nh tíi tÊp, qu©n Nguyªn chèng ®ì kh«ng næi, sî h·i bá chiÕn thuyÒn ch¹y tan t¸c. Bän c¸c «ng TrÇn Quang Kh¶i dÉn qu©n theo ®-êng bé ®uæi giÆc vÒ tíi Th¨ng Long h¹ tr¹i. Tho¸t Hoan mang ®¹i binh ra chèng ®ì. Nh-ng qu©n ta ngÇm dïng kÕ phôc binh tËp kÝch lÊy l¹i Th¨ng Long. Qu©n Nguyªn thua, bá ch¹y ra s«ng Phó L-¬ng, råi ch¹y vÒ B¾c Ninh (B¾c Kinh). TrÇn quang Kh¶i cho ng-êi vÒ Thanh Ho¸ b¸o tin th¾ng trËn. Nh©n T«n c¶ mõng thÊy thÕ qu©n ta ®ang lín m¹nh, míi chØ hai th¸ng trêi mµ ®· th¾ng trËn. Qu©n sÜ ai còng vui mõng h¨ng h¸i ®¸nh giÆc. Råi r-íc xa gi¸ Th-îng hoµng vµ cö binh m· ra ®ãng ë Thiªn Tr-êng (tøc Ninh B×nh ngµy nay). 18
  19. (DÞch tõ nguyªn v¨n ch÷ H¸n)- Ng-êi dÞch: Mai Hång Sù tÝch TrÇn H-ng §¹o Qu©n sÜ An Nam tõ khi th¾ng trËn Hµm Tö quan vµ Ch-¬ng D-¬ng thanh thÕ t¨ng rÊt mau. H-ng §¹o v-¬ng vui mõng t©u xin víi Nh©n T«n: mét mÆt cho Chiªu V¨n V-¬ng TrÇn NhËt DuËt phèi hîp víi TrÇn Quang Kh¶i mang ®¹i qu©n chÆn gi÷ c¸c ng¶ ®-êng kh«ng cho Tho¸t Hoan vµ Toa §« liªn l¹c víi nhau. Mét mÆt xin cho m×nh ®em ®¹i qu©n ®i ®¸nh Tho¸t Hoan, sau sÏ ®¸nh Toa §«. Nh©n T«n cho H-ng §¹o v-¬ng tuú ý c¾t ®Æt, råi ®iÒu hÕt qu©n vÒ T©y kÕt. H-ng §¹o V-¬ng cho qu©n ®i ®¸nh c¸c ®ån tr¹i cña qu©n Nguyªn, l¹i ngÇm cho phôc binh b¾t Toa §«. Qu©n ta ®¸nh tíi tÊp, qu©n Nguyªn chèng ®ì kh«ng næi. Toa §«, ¤ M· Nhi ®-a qu©n theo ®-êng bé ch¹y ra biÓn. Nh-ng tíi sau mét rÆng nói bçng bÞ qu©n An Nam bao v©y. Toa §« tróng tªn chÕt t¹i trËn. Cßn ¤ M· Nhi t×m ®-êng trèn vµo Thanh Ho¸. Nh-ng còng bÞ qu©n An Nam truy kÝch ë phÝa sau. ¤ M· Nhi hèt ho¶ng lªn mét chiÕc thuyÒn nhÑ v-ît biÓn ch¹y vÒ B¾c kinh. Khi Êy c¸c t-íng sÜ chiÕn th¾ng ®em ®Çu Toa §« nép cho Nh©n T«n. Nh©n T«n thÊy Toa §« lµ mét con ng-êi dòng c¶m , cã tµi thao l-îc g¾ng søc cho n-íc, say s-a trËn m¹c, nªn «ng than r»ng : " Lµm t«i ph¶i nh- con ng-êi nµy!". Nh©n T«n tù tay cëi ¸o ngù cña m×nh bäc ®Çu Toa §«, cho qu©n lÝnh lµm lÔ ch«n cÊt ®Ó biÓu d-¬ng lßng trung cña h¾n. ChiÕn th¾ng T©y KÕt vµo th¸ng 5 n¨m Kû DËu ( ), qu©n An Nam b¾t trªn 3 v¹n qu©n Nguyªn vµ chiÕn thuyÒn nhiÒu kh«ng kÓ xiÕt. H-ng §¹o v-¬ng mõng v× ®-îc toµn th¾ng, bÌn më héi khao th-ëng qu©n sÜ. Sau ®ã míi tiÕn qu©n ra B¾c tiÔu trõ Tho¸t Hoan. Lóc Êy Tho¸t Hoan ®ang ë B¾c S¬n nghe tin Toa §« tö trËn, ¤ M· Nhi ®· trèn vÒ B¾c Kinh, t-íng sÜ ®øa nµo còng n¶n lßng. H¬n n÷a trêi ®ang gi÷a mïa h¹ nãng nùc kh«ng kham næi c¶nh lam s¬n ch-íng khÝ, nhiÔm dÇn khÝ ®éc, m¾c bÖnh truyÒn nhiÔm chÕt nhiÒu v« kÓ. Do ®ã t-íng sÜ Nguyªn ®Òu sî h·i muèn vÒ n-íc. H-ng §¹o v-¬ng biÕt tr-íc Tho¸t Hoan còng kh«ng thÓ ë l©u ®-îc n÷a. TÊt h¾n ph¶i t×m ®-êng vÒ n-íc. Nªn ®· sai NguyÔn Kho¸i, Ph¹m 19
  20. (DÞch tõ nguyªn v¨n ch÷ H¸n)- Ng-êi dÞch: Mai Hång Sù tÝch TrÇn H-ng §¹o Ngò L·o ®em 5 v¹n qu©n lªn ®-êng nói mai phôc ë chç hiÓm yÕu hai bªn rõng lau trªn bê s«ng V¹n KiÕp chê qu©n Nguyªn tíi th× ®ång lo¹t x«ng ra ®¸nh. H-ng §¹o V-¬ng l¹i sai hai con lµ Vò V-¬ng NghiÔn vµ H-ng Vò V-¬ng Uû ®em 3 v¹n binh ®i qua ®-êng H¶i D-¬ng, qua ®Þa h¹t tØnh Qu¶ng Yªn ®Ó chê chÆn ®-êng giÆc trë vÒ ch©u Tø Minh. H-ng §¹o V-¬ng ®Ých th©n mang ®¹i binh tiÕn ®Õn B¾c Giang ®¸nh qu©n Nguyªn. Qu©n Nguyªn thÕ yÕu bá ch¹y. Tho¸t Hoan kinh hån thÊt ®¶m, rót qu©n ch¹y vÒ bÕn V¹n KiÕp. Võa lóc gÆp qu©n cña NguyÔn Kho¸i ®æ ra ®¸nh chÐm giÕt rÊt nhiÒu. giÆc Nguyªn 10 phÇn mÊt 5 phÇn. T-íng Nguyªn lµ Lý H»ng tróng tªn chÕt t-¬i. Cßn Tho¸t Hoan, Phµn TriÕp, A B¸t XÝch, Lý Qu¸n mang hÕt søc chèng ®ì t×m ®-êng t¾t th¸o ch¹y. PhÝa sau thÊy qu©n An Nam ®uæi ®¸nh qu¸ gÊp, Tho¸t Hoan kÕ cïng ph¶i chui vµo èng ®ång sai qu©n lÝnh ®-a lªn xa kÐo ®i míi trèn tho¸t. Khi Tho¸t Hoan ch¹y tíi ch©u Tø Minh l¹i gÆp H-ng Vò V-¬ng NghiÔn vµ H-ng Vò V-¬ng Uû ®¸nh cho mét trËn ®¹i b¹i. Lý Qu¸n tróng tªn chÕt. Tho¸t Hoan, A B¸t XÝch cïng bän Phµn TriÕp trèn vÒ B¾c Kinh. Ngµy ®Çu khi Tho¸t Hoan ®Õn An Nam t-íng dòng binh hïng, tiªng t¨m lõng lÉy nh- vËy. §Õn b©y giê t-íng qu©n hçn lo¹n tÈu t¸n, ch-a biÕt kÕt côc ra sao n÷a. Tõ th¸ng 2 n¨m Gi¸p Th×n ( ) ®Õn th¸ng 6 n¨m Kû DËu ( ) chØ trong vßng 6, 7 th¸ng trêi mµ qu©n sÜ An Nam ®· ®uæi s¹ch 50 v¹n qu©n Nguyªn ra khái bê câi, kh«i phôc l¹i giang s¬n nh- x-a còng lµ nhê cã H-ng §¹o V-¬ng. H-ng §¹i v-¬ng lµ bËc ®¹i t-íng cã tµi thao l-îc, cÇm qu©n kiªn nhÉn, gan vµng d¹ s¾t, xuÊt trËn nhiÒu m-u. L¹i khÐo b¶o ban khiÕn lßng ng-êi c¶m ®éng, sinh lßng trung nghÜa. Do vËy, qu©n sÜ ai còng vui vÎ kÝnh phôc, ai còng hÕt lßng v× n-íc. 20
ADSENSE
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2009-2019 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2