Tìm hiểu bài TÌNH CẢNH LẺ LOI
CỦA NGƯỜI CHINH PHỤ
TÌNH CẢNH LẺ LOI
CỦA NGƯỜI CHINH PHỤ
Tác giả Đặng Trần Côn
Bản diễn Nôm: Đoàn Thị Điểm
I- Tìm hiểu chung
1- Tác giả - Dịch giả
a. Đặng Trần Côn:
- Sống vào thế kỉ XVIII, quê Hà Nội;
- Là người thông minh, học giỏi;
- Tác phẩm: Chinh phụ ngâ, thơ, phú chữ Hán,…
b. Đoàn Thị Điểm (1705-1748):
- Hiệu là Hồng Hà nữ sĩ, người làng Giai Phạm, Văn Giang, trấn Kinh Bắc (nay
là Hưng Yên)
- Nổi tiếng thông minh, lấy chồng muộn (37 tuổi);
- Bà còn là tác giả của tập truyện chữ Hàn Truyền kì tân phả.
2- Tác phẩm “Chinh phụ ngâm”:
- Nguyên tác là thể ngâm khúc; thể thơ trường đoản cú (câu dài ngắn khác
nhau).
- Bản diễn Nôm theo thể ngâm khúc; thể thơ song thất lục bát.
- Gía trị nội dung: thể hiện nội tâm của người chinh phụ khi người chinh phu
phải ra trận vắng nhà; nỗi mong đợi, khát khao hạnh phúc lứa đôi.
- Giá trị nghệ thuật: bút pháp tự sự trữ tình và miêu tả nội tâm sâu sắc.
II- Đọc - hiểu đọan trích
1- Cảm nhận chung
- Diễn biến tâm trạng của người chinh phụ khi chinh phu xa nhà, buồn và cô
đơn.
2- Vị trí - Bố cục:
- Từ câu 192 đến câu 216.
- Bố cục ba phần: 8 câu đầu, 8 câu giữa và 8 câu cuối; hoặc hai phần: 16 câu
đầu và 8 câu còn lại.
3- Phân tích:
a. Tâm trạng buồn, cô đơn, lẻ loi, khát khao hạnh phúc lứa đôi (8 câu
đầu):
- Một mình ở nhà, lẻ loi ngoài hiên, đi đi lại lại;
- Quanh quẩn, quẩn quanh;
- Buông rèm., cuốn rèm bao nhiêu lần,…
=> Những động tác, hành động lặp đi lặp lại không mục đích, vô nghĩa, người
chinh phụ cho ta thấy tâm trạng cô đơn, lẻ loi của nàng. Nỗi lòng nàng không biết san
sẻ cho ai!
- Điệp ngữ bắc cầu: “đèn biết chăng - đèn có biết” đã và sẽ là một biện pháp
nghệ thuật phổ biến trong đoạn trích và trong toàn khúc ngâm. (Có thể nói thêm hình
ảnh của đoạn dưới non Yên, bằng trời- trời thăm thẳm..) diễn tả tâm trạng buồn lê thê
trong thời gian và không gian dường như không bao giờ dứt.
+“Đèn biết chăng - đèn có biết” còn là sự kết hợp việc sử dụng câu hỏi tu từ
như lời than thở, nỗi khắc khoải đợi chờ và hi vọng trong nàng day dứt không yên. Từ
lời kể chuyển thành lời độc thoại nội tâm da diết, tự dằn vặt, rất thương, rất ngậm
ngùi.
- Hình ảnh “ngọn đèn, hoa đèn” cùng với hình ảnh cái bóng trên tường của
chính mình gợi cho người đọc nhớ đên hình ảnh ngọn đèn không tắt trong bài ca
dao: “Đèn thương nhớ ai mà đèn không tắt?...”
=> Không gian quanh người chinh phụ mênh mông, khiến sự cô đơn càng đáng
sợ.
b. Bút pháp tả cảnh ngụ tình (Tám câu tiếp theo):
- Dùng cảnh vật thiên nhiên, để miêu tả tâm trạng con người, dùng khách quan
để tả chủ quan:
+ Tiếng gà “eo óc” báo hiệu canh năm, chứng tỏ người vợ trẻ xa chồng, đã thao
thức suốt cả đêm.
+ Bóng cây hoè ngoài sân, trong vườn ngắn rồi dài, dài rồi lại ngắn: bước đi
chậm chạp của thời gian, một khắc, một giờ dài như một năm.