MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài luận án
Trong bối cảnh toàn cầu hoá và công nghệ thông tin phát triển như vũ bão,
chuyển đổi số đã trở thành xu hướng tất yếu và là yêu cầu bắt buộc để tối ưu hoá
quy trình làm việc, nâng cao hiệu suất sử dụng lao động và lợi thế cạnh tranh, hạn
chế sự lãng phí các nguồn lực tài chính, thời gian và con người. Cùng với đó,
“Chương trình chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”
theo Quyết định số 749/QĐ-TTg ngày 03/6/2020 của Chính phủ đã trở thành một
trong những ưu tiên hàng đầu của Việt Nam. Chương trình này đóng vai trò nền
tảng và là bước đi quan trọng thúc đẩy quá trình chuyển đổi số một cách toàn diện
và hệ thống tại nước ta.
Đặc biệt, với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ và yêu cầu đổi mới sáng
tạo, Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị đã lần đầu tiên
đặt khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số vào vị trí “đột phá
quan trọng hàng đầu” của quốc gia. Nghị quyết này không chỉ nhấn mạnh vai trò
then chốt của chuyển đổi số trong tất cả các lĩnh vực mà còn đưa ra những mục
tiêu và giải pháp quyết liệt nhằm thúc đẩy ứng dụng công nghệ vào thực tiễn.
Chính vì vậy, lý do đầu tiên để lựa chọn đề tài luận án, đó là chuyển đổi số
tiếp tục mang đến những cơ hội sáng tạo mới, những cách thức sản xuất tin bài
hiện đại, tạo ra nhiều tác phẩm báo chí có nội dung và hình thức đáp ứng tốt hơn
nhu cầu “sử dụng và hài lòng” của công chúng trong thực tiễn. Với khả năng tiếp
cận công chúng không giới hạn về thời gian và không gian, BĐT có thể tận dụng
sức mạnh loại hình, đẩy mạnh đầu tư các ứng dụng công nghệ trong hoạt động
sáng tạo nội dung ĐPT để mang đến nhiều trải nghiệm có ý nghĩa cho công chúng.
Công nghệ không chỉ giúp quy trình sáng tạo nội dung ĐPT trở nên tối ưu
hơn mà còn mở ra “cơ hội sáng tạo không giới hạn” cho nhà báo. Công nghệ cho
phép tích hợp các yếu tố ĐPT từ video, đồ họa, hình ảnh, chương trình tương tác…
vào trong cùng một bài báo. Tuy nhiên, sự phát triển công nghệ cũng đặt ra những
thách thức lớn đối với tòa soạn BĐT Việt Nam trong tiếp cận và làm chủ công
nghệ, sở hữu đội ngũ nhà báo có năng lực ứng dụng công nghệ mới và có trách
nhiệm trong sáng tạo nội dung.
Lý do thứ hai để lựa chọn đề tài luận án xuất phát từ bối cảnh tái cấu trúc báo
chí Việt Nam và áp lực kinh tế ngày càng gia tăng đối với các tòa soạn báo điện
tử. Trong bối cảnh đó, quá trình chuyển đổi số có thể hỗ trợ các mô hình kinh
doanh báo chí hoạt động hiệu quả hơn, góp phần đa dạng hóa nguồn thu, giảm sự
phụ thuộc vào doanh thu quảng cáo và giữ vững các giá trị cốt lõi của nghề. Trong
đó, sáng tạo nội dung ĐPT là một trong những chìa khoá cốt lõi để thúc đẩy mô
hình thu phí người đọc, từ đó gia tăng các dịch vụ quảng cáo tích hợp đem lại nguồn
thu cho toà soạn.
Lý do thứ ba chính bởi sự thay đổi thói quen tiếp nhận thông tin của công
chúng. Có thể thấy, công chúng ngày nay dễ dàng tiếp cận với mọi chủ đề thông tin
mà họ cần và cũng có thể bị quá tải bởi lượng thông tin khổng lồ xuất hiện tính theo
